عظمت ماه مبارک رمضان

ایجاد انگیزه
انواع سال
ماه رمضان ، آغاز سال تربیتی است . سال های مختلفی داریم : سال شمسی ، سال قمری و سال خمسی . سال شمسی با بهار و طبیعت آغاز می شود ؛ سال قمری با محرم آغاز می شود ؛ سال میلادی در ایام ویژه ی خودش در زمستان – برای مسیحی ها و کسانی که این سال را قائلند – آغاز می شود و سال خمسی هر کس سال درآمدش است .
این که بر اساس روایات داریم ماه رمضان آغاز سال است و به عبارتی « أَوَّلُ سَنَهٍ » شاید منظور این است که اول سال تربیتی است ، اول سال خودسازی است ، اول سال اصلاح و اول سال ترقی است .
همان گونه که طبیعت در بهار تازه می شود ، همان گونه که دارایی انسان در آغاز سال خمسی پاک و تطهیر می شود ، این که ماه رمضان را اول سال گفته اند ، اول سال روح است ، نه سال طبیعت و نه سال مال . چون روح انسان پاک می شود ، لذا اول سنه گفته اند .
متن و محتوا
رمضان دانشگاه خودسازی
رمضان باز شدن درب دانشگاه خودسازی است . در این دانشگاه که همه دانشجویش هستند ، حالا یکی واحد بیشتری می گیرد ، واحد خودسازی ، اصلاح و آمرزش ، و یکی واحد کمتری می گیرد ، یکی در این دانشگاه به مراتب عالی ارتقاء پیدا می کند . بالاخره باز شدن یک دانشگاه گسترده ی تربیتی است . ماه مبارک رمضان ، ماه گسترش سفره است ؛ آن هم چه سفره ای ! رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم فرمودند : « تا کنون این سفره را نه کسی دیده ، و نه کسی شنیده و نه به قلب کسی خطور کرده است » .
روایت است : « إنَّ لِلّهِ مائِدَه » خداوند یک سفره دارد « عَلَیها مَا لا عَینٌ رَأت » ، چیز هایی بر سر این سفره هست که تا کنون چشمی ندیده « وَ لاَ اُذُنٌ سَمِعَت » و گوشی نشنیده است .
ما نعمت بهشت را شنیدیم ، در قرآن آمده : باغ ها ، قصرها و حوریه ها ؛ اما این را می گوید نه گوشی شنیده و نه چشمی دیده « وَ لا خَطَرَ عَلَی قَلبٍ بَشَرٍ » هر چه شما فکر کنید به ذهنتان نمی آید ، اما معلوم می شود این چیز دیگری است ، فرمود : « لا یَقعُدُ عَلَیهَا إلاَّ الصّائِمُون » ، سر سفره فقط یک گروه می نشینند این گروه فقط روزه دارها هستند .
گاهی که در میهمانی غذا کم است ، خودی ها نمی خورند ، ممکن است بچه ها را کمتر بدهند ، ممکن است غذا را کم بکشند . گاهی هم زمان کم است و دیر می رسی . سفره ای با این گستردگی اگر آدم سر سفره نباشد و نتواند چیزی از آن تناول کند خیلی محروم است ، خیلی غافل و مغبون است . سفره ای که این ماه گسترده و همه چیز فراوان است ، اگر انسان نتواند از این سفره بهره ببرد ، ضعف است !!

ماه رمضان ، ماه فرصت
ماه رمضان ، ماه فرصت یابی است . فرصت آشتی با خدا است ، هر کس قهر بوده به فکر آشتی با خدا باشد . فرصت نظم و برنامه ریزی است ، هر کس بی نظم بوده این جا باید منظم شود .
به موقع بیدار شویم ، به موقع بخوریم و بموقع بیاشامیم ؟ ماه فرصت ازدیاد تقوا و ماه فرصت تقویت اراده است . آن هایی که می گویند : نمی توانیم اراده مان را تقویت کنیم ، تصمیم می گیریم اما دوباره ترک می کنیم ، پی دی پی زمین می خوریم ، به خدا قول می دهیم اما زیرش می زنیم .
رمضان ماه تقویت اراده است . شما که روز ماه رمضان از همسر حلالت اجتناب می کنی ، پس می توانی از زن حرام در غیر ماه رمضان هم اجتناب کنی . تو که اراده ات ، اراده است به خصوص هنگام غروب که چشمت سیاهی می رود ، نزدیک آب نمی روی ! اراده ات می گوید نرو ؛ پس می توانی دنبال مواد مخدر نروی ، می توانی دنبال لقمه ی حرام نروی ، می توانی دنبال شراب نروی .
حدیث از پیامبر صل الله علیه و آله وسلم است که می فرماید : هر گاه « صائم » و روزه دار در جواب کسی که به او فحاشی می کند ، بگوید : « إنّی صَائِمٌ ، سَلامٌ عَلیک » ببخشید من جوابت را نمی دهم ، فرمود : این در واقع حجابی از نور است که به شکل مانع و سدّی از رحمت خدا می آید و او را از آتش باز می دارد . می گوید : او خودش را کنترل کرد . تویی که خودت را از فحش و نگاه به نامحرم باز می داری ، ماه رمضان فرصت تقویت اراده ، فرصت حسن خلق و حسن برخورد است . آقا این سفره خیلی گسترده است !

عظمت ماه رمضان
پیغمبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم فرمودند : « لَو یَعلَمُ العَبدُ مَا فِی رَمَضَانَ لَوَدَّ أَن یَکُونَ رَمَضَانٌ السَّنَهَ » اگر بنده ارزش ماه رمضان را می دانست ، آرزو می کرد که سراسر سال رمضان باشد .
لذا بزرگان ما مقید بودند روز اول ماه رمضان دو رکعت نماز شکر بخوانند که زنده ماندند تا رمضان را درک کنند . این ماه چقدر اجر دارد اگر چه نتواند تا آخرش را انسان درک کند – شاید عمرش کفاف نداد – درک شب اولش چقدر اجر دارد
همه ی کتاب های آسمانی در ماه رمضان نازل شده اند . قرآن که مشهور است : « شَهرُ رَمَضانَ الَّذی اُّنزِلَ فیهِ القُرآن » . پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمودند : همه ی کتاب های آسمانی در ماه رمضان نازل شده اند ، حضرت فرمود : تورات ، ششم ماه رمضان بر حضرت موسی علیه السلام نازل شد . این روایت که منبع آن قوی است هم در کافی و هم در وسائل الشیعه است ، نبی مکرم اسلام صل الله علیه و آله و سلم فرمودند : دوازدهم ماه رمضان انجیل بر حضرت عیسی علیه السلام نازل شد ، سپس فرمود : هیجدهم ماه رمضان زبور بر حضرت داود علیه السلام نازل شد و فرمود : بیست و سوم رمضان نزول قرآن صورت گرفت .
این ماه ، ماه نزول کتب آسمانی است . ماه نزول قرآن و ماه گسترش کتب آسمانی است . ماه ، ماه باز شدن و بسته شدن است .

غل و زنجیر شدن شیطان در این ماه
یک چیز باز می شود و یک چیز بسته می شود . فرمود : شیطان بسته می شود .خیلی عجیب است چرا شیطان بسته می شود ؟! شیطان که خیلی فعال است . آدم ابوالبشر را فریب داد . چطور ؟! قشنگ معنا کردند . شیطان چگونه در این ماه بسته می شود ؟ گفتند : به دو جهت – خوب دقت کنید – روایت داریم که شیطان در این ماه ضعیف می شود . وقتی دشمن حمله می کند ، اگر نیروی کمکی زیادی جلویش ریختید ، خود به خود عقب نشینی می کند . حدیث داریم در این ماه شبانه روز فرشته ها « لا یَعلَمُ عَدَداً إلاَّ الله » که تعدادشان را جز خدا کسی نمی داند ؛ « إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ کَّلَ مَلاَئِکَتَهُ بِالدُّعَاءِ لِلصَّائِمِینَ » موکلند و وظیفه دارند در ماه رمضان فقط برای روزه دار دعا کنند .
بنابراین یک دلیلی که شیطان عقب می کشد ، نیروی کمکی زیاد است ، یعنی رحمت خدا گسترده می شود ، نفس انسان عبادت و تسبیح محسوب می شود ، دعای انسان مستجاب می گردد .
دلیل دومش بیان امیر المؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه است که خیلی زیباست :
حضرت می فرماید : « شیطان عقده ، عقده پیش می آید » یعنی گره ، گره دیده اید اگر یک جایی را بخواهید باز کنید ، گره گره باز می کنید و یا اگر یک جایی را بخواهید فتح کنید ، وجب وجب فتح می کنید .
به گفته ی یکی از بزرگان که می فرمود : « اول شیطان ، گره ی تعلق به مستحبات را از دل آدم باز می کند . آرام آرام مستحبات را کنار می گذاری . دوم شیطان گره ی تنفر از مکروهات را باز می کند ؛ می گوید : مکروه عیبی ندارد و مکروه را مرتکب می شوی . در مرحله سوم گره ی علاقه به واجبات را باز می کند . پس نسبت به واجبات سست می شوی . چهارم گره ی تنفر از حرام را باز می کند و حرام را مرتکب می شوی » .
قرآن می فرماید : « شیطان گام به گام پیش می آید » . مستحب ، مکروه ، حرام و واجب . حالا چرا شیطان در این ماه دستش بسته می شود ؟! دلیلش این است که آدم یا مستحب انجام می دهد یا واجب . می خوابی ، خوابت عبادت محسوب می شود . نفس می کشی نفست تسبیح محسوب می شود . ( تسبیح مستحب است ) . مسجد می آیی ، قرآن می خوانی و یا از تلویزیون سخنرانی گوش می دهی ؛ چون در این ماه این گره ها را سفت می کنی شیطان نمی تواند به تو راه پیدا کند . حدیث داریم علت این که شیطان در این ماه دستش بسته است مغلوق است ، همین است .
البته این که گفته اند شیطان بسته است ، نسبی است . در همین ماه رمضان انسان هایی هستند که جنایت می کنند ، عرق می خورند ، معصیت می کنند ، حتی نماز هم نمی خوانند .
این آیه قرآن خیلی گویاست :« وَ مَن یَعشُ عَن ذِکرِ الرَّحمنِ » «عَیَشَ» به معنای کم فروغ شدن و ضعیف شدن است . شما اگر یک نور قوی در شب تاریک داشتید دزد نمی تواند بیاید ؛ ولی اگر این نور کم فروغ شد سرقت راحت صورت می گیرد . قرآن می فرماید : « وَ مَن یَعشُ عَن ذِکرِ الرَّحمنِ » ، هر کس نور خدا در زندگی اش کم رنگ شود « نُقَیِّض لَهُ شَیطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ » شیطان ایمانش را سرقت می کند و شیطان همراهش می شود . لذا تا هنگامی که نور خدا قوی است ، او نمی تواند بیاید . در ماه رمضان نور خدا قوی است . در همه ی خانه ها قرآن تلاوت می شود و زبان ها مشغول ذکر خداست . طبیعتاً می گویند که دست شیطان بسته است و درهای رحمت باز است .
البته ممکن است جایی صد تا در باز باشد و یک نفر هم نرود . در جاده ی اتوبان بعضی به نرده می زنند جاده باز است ، راه گسترده است ، خطر جلویش است ولی از آن غافل است ، خواب است . لذا رمضان ماه بسته شدن شیطان است به شرطی که بیان شد . دو حدیث نقل می کنیم سپس بحث روز های بعد را خواهم گفت . این دو حدیث از نبی مکرم اسلام حضرت محمد صل الله علیه و آله و سلم است نام یکی را ارزش روزه می گذارم و دیگری را شرایط روزه .

ارزش . جایگاه روزه
اول می گوید : فلان بانک ده میلیون وام می دهد ، دوم این که این بانک جایزه می دهد ، حالا شرایط قسطش زیاد است ، سفته می خواهد ، فلان قدر باید سپرده گذاری کنی . همیشه اول ارزش یک کاری را بیان می کنند ، بعد شرایطش را می گویند . حدیث اول جایگاه را گفته و دومی شرایط و ضوابط را بیان کرده است .
پیغمبر گرامی اسلام صل الله عیله و آله و سلم فرمودند : « اُعطِیَت أُمَّتِی فِی شَهرِ رَمَضَانَ خَمساً لَم یُعطَهُنَّ أُمَّهُ نَبِیٍّ قَبلِی » ؛ خداوند به امت من در ماه رمضان پنج جایزه داده که امت های پیشین این جایزه را به این شکل نداشتند . این پنج جایزه چیست ؟ فرمودند : « أمَّا وَاحِدَهٌ » . یکی از جایزه ها این است : « فَإذَاکَانَ أَوَّلُ لَیلَهٍ مِن شَهرِرَمَضَانَ » ، وقتی شب اول ماه رمضان و روز اول ماه رمضان آغاز می شود « نَظَرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ إلَیهِم وَ مَن نَظَرَ اللهُ إلَیهِ لَم یُعَذِّبهُ أبَدا » ، خدا به آن ها نگاه و نظر لطف می اندازد ، این خیلی مهم است . شما در مناجات شعبانیه چه می گفتید ؟ می گفتید : « اُنظُر اِلَیَّ نَظَرَ مَن نَادَیتَهُ فَأجَابَک » ؛ خدایا به من نگاه کن .

تفاوت نظر با رؤیت
نظر با رؤیت فرق می کند ، رؤیت و نظر هر دو به معنی نگاه کردن است . در قرآن گاهی می فرماید : « اَلَم یَعلَم بِاَنَّ اللهَ یَری » ؛ خدا همه را می بیند اما نظر غیر از رؤیت است . من همه ی شما را دارم می بینم ، این رؤیت است . به یکی توجه می کنم می گویم : آقا بیا کارت دارم . این نظر می شود ، نظر یعنی توجه خاص .
صاحب کتاب «التحقیق » مرحوم آقای مصطفوی می گوید : « نظر » یعنی « رُؤیَت عَن تَحقِیقِ » ، یعنی نگاه با دقت و نگاه با توجه . لذا ببینید خدا می فرماید : « اَفَلا یَنظُرُونَ اِلَی الاِبِلِ » نمی گوید به شتر نگاه کنید ، شتر را که همه می بینند . الان اگر یک کاروان شتر در خیابان بیاید همه او را می بینند . روز عزاداری ، تعزیه دارها شتر سوار می آیند ، همه شتر را می بینند ، آن « یری » نگاه کردن است . اما « یَنظُرُونَ اِلَی الاِبِلِ » نظر کردن به شتر یعنی نظر کردن به خلقت و آفرینش آن .
نمی گوید غذایت را نگاه کن ، چه کسی غذا می خورد بدون این که به آن نگاه کند ؟!
الان برای افطار جلوی شما غذا می گذارند به آن نگاه می کنید ، پنیر می گذارند و بعد می خورید . این را نمی خواهد بگوید . می گوید : « فَلیَنظُرِ الاِنسانُ اِلی طَعامِهِ » ای انسان ! به غذایت نگاه کن ، نه این که نگاه کن ببین لقمه بزرگ است یا کوچک ، و یا مثلاً از کدام قسمت مرغ استفاده کنید ؟ از کدام قسمت گوشت استفاده کنید ؟ چقدر برنج برایتان بکشیند ؟
حضرت موسی علیه السلام نگفت : خدایا من می خواهم رؤیت کنم . گفت : خدایا می خواهم تو را ببینم . گفت : « رَبَّنَا » ؛ خدایا افرادی که با من هستند ، در خواست رؤیت کرده اند . خطاب شد : « لَن تَرَانِی » ؛ رؤیت نمی شود ولی نظر و توجه می شود . « وُجُوهٌ یَومَئِذٍ ناضِرَهٌ * اِلی رَبِّها ناظِرَهٌ » در روایت داریم که روز قیامت مردم به خدا توجه می کنند .
در حدیث دیگر داریم که وقتی شهید بر زمین می افتد « یَنظُرُ فی وَجهِ اللهِ » ؛ به چهره ی خدا نگاه می کند . نظر ، رؤیت حسی نیست . به عنوان مثال من الان دارم همه ی شما را می بینم . این رؤیت حسی است . ولی نظر ، توجه و عنایت به کسی است. عنایت ، غیر از نگاه حسی است . فرمود : اول ماه رمضان که فرا می رسد خداوند به روزه دار واقعی نظر می کند .
حضرت شعیب علیه السلام دید که جوانی غرق در گناه و معصیت است ، عرضه داشت : خدایا ! این جوان با این که معصیت می کند ، ولی امکانات خوبی دارد و از لحاظ جسمی سالم است ؟ گاهی بعضی ها می پرسند : فلانی آدم بدی است ولی وضع زندگی اش خوب است ، سالم است ، خانه دارد . و یا مثلاً فلان منطقه با این که معصیت می کنند ولی وضع خوبی دارند ، باران هم آمده است . و یا چرا من که مؤمنم بچه ام مریض است و گرفتارم ؟! خطاب شد : « ای شعیب ! به او بگو نظر و توجه ام را از قلبت گرفته ام ، قلبت واژگون است و قلبی که واژگون است دیگر شیرینی گفت و گو با من را احساس نمی کند » . این همان بحث نظر و توجه است .

ماجرای دو نامه برای مرحوم فلسفی
خدا رحمت کند مرحوم فلسفی را که زبان گویای اسلام است . خوب است روز اول منبر یادی از ایشان بکنم . می فرمود : « یک روز دو نامه برای من آمد یکی از جانب حضرت امام از قم و دیگری از جانب حضرت آیه الله العظمی خویی از نجف – خدا همه ی ایشان را با صاحب این ماه محشور کند – ایشان می فرمود : « من هر دو نامه را دارم . حضرت آقای صدیقی که منبری هستند خدمتشان رسیده بود و گفتند : من نامه ها را دیدم . خلاصه دو نامه آمده بود شاید هر دو بی اطلاع از هم نوشته بودند . جالب این بود که مضمون هر دو نامه هم یکی بود . ایشان فرمودند : هر دو بزرگوار در نامه هایشان نوشته بودند : زبان گویای اسلام ! حوزه ی نجف دارد از هم می پاشد ، وضع طلاب و شیعیان در نجف خیلی خراب است . بازاری ها و پولدار ها راجمع کن و به آن ها بگو که کمک کنند تا در مقابل حمله ای که دشمنان به اسلام دارند حوزه نیفتد . چیزی از حوزه نجف باقی نمانده و در حال فروپاشی است و فقر بیداد می کند.
آن زمان ایشان فرمودند : من هر دو نامه را برداشتم و آمدم قم خدمت حضرت آیه الله بروجردی – أعلی اللهُ مَقامَهُ الشَّریف – که این مسجد و این محل از برکات توجه و آثار ایشان ساخته شده است . گفتم : صلاح می دانید من پولدار ها و بازاری ها را جمع کنم ؟ - آقای فلسفی در کارشان متبحر بودند – تا با یک سخنرانی یک عنایتی و یک توجهی به این ها بدهم . می گفت : ایشان سرش را پایین انداخت و گفت : خود می دانید . من مانع کار شما نمی شوم ولی دوست ندارم برای کار دین به کسی رو بیندازم . این حوزه صاحب دارد ، ما هم صاحب داریم بالاخره خودشان توجه می کنند . حوزه ی شیعه نباید این طور ضعیف بماند .
فرمودند : من از این سخن آیه الله بروجردی برداشت کردم که ایشان راضی نیست . چند روز بعد دوباره خدمت ایشان رفتم و دیدم خیلی شاد و خوشحال هستند ، فرمودند : آقای فلسفی خوب شد نگفتید ، الحمدالله حل شد . محترمانه هم حل شد . آن که باید می رساند ، رساند . ما هم فرستادیم و ان شاء الله حوزه ی نجف از این وضعیت بیرون می آید » .
این همان توجه و نظر است . در طول تاریخ ، مناعت طبع علما و بزرگان ما اجازه نداد به کسی رو بیندازند . به قول آن آقا که خودش هم روحانی نیست ، در یکی از آثارش می گوید : روحانیون هیچ قراردادی استعماری را امضا نکردند ، علمای دین امضاء نکردند آزاد بودند ، در خانه ی هیچ کس را نزدند که آقا بیا خمست را بده ! کدام نماینده ی مرجع در خانه ی شما آمده ؟! بحمدالله این سیر خود جوش بوده و هست .
این همان است که اگر کسی اول رمضان را درک کند خدا به او نظر می کند . قدر این جمله را بدانید در مناجات شعبانیه می گوییم : « فَلا تَجعَلنِی مِمَّن صَرَفتَ عَنهُ وَجهَکَ » ؛ خدایا نظر تو برنگردد . در حدیث داریم کسی که خدا از او رو برگرداند شیطان زود به او نظر می کند . چرا؟ این هایی که از انقلاب بر می گردند و می روند به کشورهای بیگانه پناهنده می شوند مخصوصاً اگر کسی سرش به تنش بیارزد دانشمندی باشد فوری جذبش می کنند . اگر نظر خدا برگشت به خودت واگذار می شوی و شیطان جذبت می کند . نبی مکرم اسلام صل الله علیه و آله وسلم فرمود : « فرد روزه دار پنج جایزه دارد : 1- نظر خدا 2- اشاره کردم که « المَلاَئِکَهَ یَستَغفِرُونَ لَهُم فِی لَیلِهِم وَ نَهَارِهِم » ، تمام شبانه روز ماه رمضان ملائکه برای روزه دار طلب مغفرت می کنند و می گویند : خدایا او را بیامرز 3- فرمود : « یامر جنته » خداوند در اول ماه رمضان به بهشت فرمان می دهد : « تَزَیَّنِی لِعِبَادِی » خودت را برای بنده ی من زینت کن .

تا عمر تمام نشود نمی میری
خدا رحمت کند مرحوم آقا سید احمد خوانساری را – که قبرش همین بالاسر حرم حضرت معصومه علیها السلام است – بسیار آدم بزرگ و عجیبی بود ، حالات زیادی داشت . ایشان فرموده بود : من در جلسه ای عزرائیل را دیدم ، خیلی زیبا بود . گفته بود : چطور است که مردم از عزرائیل خوششان نمی آید . من در عمرم کسی را به زیبایی عزرائیل ندیده بودم . مرحوم آقا سید احمد خوانساری که سند این مطلب است فرموده بود که : من با عزرائیل گفت و گو کردم ، گفتم : چرا سراغ من نمی آیید من خیلی پیر شده ام ؟ - نود و هشت سال عمرش بود و زمان امام از دنیا رفت – ایشان گفت : نگاهی کرد و گفت : آن فرشته ای که رزق تو را می دهد هنوز ته صندوقچه اش مقداری از رزق تو هست ؛ تا تمام نشود من مأموریت ندارم » .
4- فرموده است : وقتی ماه تمام شود و بنده از این ماه عبور کند « فَاِذَا کَانَ آخِرُ لَیلَهٍ » ؛ آخرین شب ماه رمضان « غَفَرَ لَهُم جَمِیعاً » خداوند همه گناهانش را می آمرزد . کسی بلند شد و گفت : آیا منظورتان شب قدر است ؟ فرمود : نه ، شب عید ؛ چون مزد کار را آخرش می دهند .
5- فرمود : بوی دهان آن ها که به ظاهر بوی خوشی نیست نزد خداوند مانند مشک و عنبر است .
اما شرط این پنج جایزه : پیغمبر گرامی اسلام حضرت محمد صل الله علیه و آله و سلم فرمود : « مَن تَمَسَّکَ فی شَهرِ رَمَضانَ » . این وام مبلغش خیلی بالاست ولی ضامن می خواهد تا به بهشت بگویند آماده شو ، ملائکه ی شب و روز برایت دعا کنند ، نظر لطف به تو بیندازد ، و شب آخر ماه رمضان بخشیده شوی . اولی اش کافی است « ینظر الله » خدا لطف می کند .

شرایط روزه
پیغمبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم فرمود : « اِنَّ مَن تَمَسَّکَ فی شَهرِ رَمَضانَ بِسِتِّ خِصَالٍ » ، شش ضامن می خواهد ، شش شرط دارد ، شش مدرک می خواهد ، حال اگر کسی شش مدرک را ارائه کرد : « غَفَرَ اللهُ لَهُ ذُنوبَهُ » ، آن جایزه ها را به او می دهیم . آن شش مدرک عبارتند از : 1- « أن یَحفَظَ دینَهُ » ؛ دینش را حفظ کند و نگذارد دین و اعتقاداتش ضعیف شود . 2- « وَ یَصُونَ نَفسَه » ؛ خودش را کنترل کند . در بازار ، در خیابان ، در کوچه ، در این دنیایی که فتنه ها و آماج معصیت رو آورده ، خودش را حفظ کند . 3- « وَ یَصِلَ رَحِمَهُ » ؛ در ماه رمضان به رحمش سر بزند ، ماه رمضان ماه رفع کدورت است . تنظیم کند شب ها به خانه بستگان برود و کدورت ها را دور بریزد . 4 - « وَلا یُؤذِیَ جَارَهُ » ؛ همسایه اش را اذیت نکند . با بوق ماشینش ، و با داد و فریاد بچه اش در کوچه ، آزار ندهد . 5- « وَ یَرعَی إخوانَهُ » ؛ حقوق مردم را رعایت کند . 6- « وَ یَخزُنَ لِسَانَهُ » ؛ زبانش را کنترل کند .
سه مورد از این شش مورد که بیان شد به حق مردم بر می گردد : رحم ، همسایه و مراعات مردم ، و سه مورد دیگر مربوط به خود انسان می شود : کنترل زبان ، حفظ دین و نگهداری خویش . حضرت فرمود : اگر کسی در ماه رمضان به این شش ویژگی دست یابد جایزه هایی را که گفته شد می برد و بهره مند می شود .
تا چشم روی هم بگذارید ماه رمضان تمام می شود ، تا به خود بجنبید می بینید رجب رفت ، شعبان رفت . و روز اول رمضان آغاز شد . رمضان آداب دارد دو رکعت نماز شکر بخوانید . حدیثی داریم که اگر افطار و سحر را با خواندن « انّا اَنزَلناه » شروع کنید ، خداوند میان سحر و مغرب پاداش شهدا را به شما می دهد .
روایت داریم که هر کس وقت افطار صدقه بدهد اگر چه به اندازه یک قرص نان ، برای او تبدیل به حجابی از آتش می شود .

حالت پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در ماه رمضان
روایت داریم پیغمبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم وقتی ماه رمضان می شد ، « تغیَّر لونُ رسول الله » ؛ رنگشان عوض می شد ، نمازشان زیاد می شد ، دعایش زیاد می شد . باید در ما یک تحولی پیدا شود . رمضان دانشگاه انسان سازی و خودسازی است به شرط این که در دانشگاه ثبت نام کنی ، واحد بگیری و به قول دانشجوها خوب هم واحد بگذرانی وگرنه دانشجویی که واحد نگذراند حذف می شود و اگر واحد بگیرد ، ولی نمره نیاورد باز هم حذف می شود . در این دانشگاه انسان سازی خودمان را برای اصلاحات آماده کنیم .

سیره علامه طباطبایی
ماه رمضان ، ماه ولایت هم هست . مرحوم شهید مطهری می فرماید : « علامه طباطبایی هنگام افطار می آمد کنار ضریح حضرت معصومه علیها السلام ضریح حضرت را می بوسید و بعد می رفت خانه افطار می کرد . ایشان می فرمود : علامه طباطبایی همه افطار ها را با بوسه به حرم حضرت معصومه علیها السلام باز می کرد » .

گریز و روضه
روضه ی علی اصغر علیه السلام
همین جا دل هایمان را روانه کربلا و مضجع شریف اباعبدالله علیه السلام می کنیم . عزیزانی که بچه های تازه به تکلیف رسیده دارند ، دختر هشت نه ساله ، پسر چهارده پانزده ساله دارند ، امسال روزه می گیرند می دانند چه می گویم . روز ها کمی طولانی شده حدود شانزده ساعت است و هوا هم گرم است به خصوص غروب که می شود این بچه ها خیلی تشنه می شوند . تشنگی سخت است ولی آدم بزرگ قالباً تحمل می کند . شما دیده اید وقتی آدم بزرگ نگاهش به آب می افتد می گوید روزه ام . تحمل می کند و دم بر نمی آورد . اما اگر بچه ی سال اولی داشته باشید که امسال روزه گرفته به خصوص دختر بچه ها مرتب لیوان آب را بر می دارند ، شکمشان را به ظرف آب می زنند ، مدام سوال می کنند : مادر کی افطار می شود ؟ می شود آب بخوریم ؟ چون تأثیر تشنگی در بچه ها زیاد است .
می خواهم عرض کنم یا اباعبدالله علیه السلام ! شما تشنه بودید ، علی اکبر علیه السلام تشنه بود ، عباس علیه السلام تشنه بود و همه شهدای کربلا که شهید شدند تشنه بودند اما تحمل می کردند ، کسی نمی گفت من تشنه ام ، کسی اظهار نمی کرد ؛ حتی عباس که آب را دید ، آب را روی آب ریخت و آبی که می توانست بخورد نخورد و با لب تشنه از شریعه ی فرات بیرون آمد .
یا اباعبدالله علیه السلام ! من می خواهم همان روضه ای را بخوانم که خودت خواندی . خودت پیغام دادی : ای شیعیان ! مصیبت های من زیاد است ولی یک مصیبت خیلی بر من سخت گذشت .
لَیتَکُم فِی یَومِ عَاشُورا جَمیِعاً تَنظُرُونِی کَیفَ استَسقَی لِطِفلِی فَأبو أن یَرحَمُونِی
حسین جان ، کدام مصیبت ؟ مصیبت طفل شش ماهه ام .
ایشان لحظه ای که بیرون آمدند صورت علی را دیدند ، لب های خشکیده ی علی را دیدند ، بزرگ ها تحمل می کردند حتی بچه های کوچک را می شد یک جوری آرام کرد ؛ اما این نازدانه با لب های خشکیده ...! نمی دانم بر اباعبدالله چه گذشت ؟!
غم مخمور ای کودک خاموش من قتلگاهت می شود آغوش من
یک وقت دید گوش تا گوش علی اصغر علیه السلام دریده شد ، قطرات خون در دامان اباعبدالله علیه السلام ... نازدانه را میان قنداقه ی خودش کفن کرد .
مختار به آن شخص گفت : روز عاشورا کجا خیلی دلت سوخت ؟ گفت : من روز عاشورا همه ی مصیبت های حسین علیه السلام را دیدم . دلم جایی نسوخت اما یک جا دلم سوخت و آن جایی بود که شش ماهه اش را در بغل گرفت و به سوی خیمه می آمد . یک وقت دید مادرش رباب ایستاده ، عمه اش زینب ایستاده ، خواهرش سکینه ایستاده ، مرتب راهش را عوش می کرد می آمد و بر می گشت . « ساعَدَ اللهُ قَلبَکَ یا ابا عبدالله » یک وقت دید نه ، این ها ایستاده اند ، حسین علیه السلام هم نمی تواند بیاید . راهش را عوض کرد به پشت خیمه ، با دست خودش قبر کند .
غم مخور ای کودک نیکو وشم من خودم تیر از گلویت می کشم

وَ سَیَعلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا اَیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ