موضوع: فضایل ذکر صلوات

«قال الله تبارك و تعالی، اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ».[1] «و قال رسول الله صللی الله... : إِنَّمَا بُعِثْتُ رَحْمَةً»[2].

صلوات، جامع اذکار

مرحوم حاج آقای دولابی، استغفار و صلوات را خیلی سفارش می كردند. گمان نمی كنم ذكری زیباتر، قشنگ تر، جامع تر، كامل تر از ذكر صلوات باشد. هم توحید، هم نبوت، هم امامت، هم معاد درش هست. اللهم كه می گوییم اقرار به خداست، توحید است. درود بر پیامبر، پس پیامبر را قبول كرده ایم، نبوت و رسالت درست شد. آل پیامبر را ضمیمه كردیم، امامت و ولایت درست می شود. جزای صلوات به ما می رسد، معاد و قیامتمان درست می شود. اگر چیزی از این بهتر بود خدا همان كار را می كرد. «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»[3] كار خداست. كار همه ملائكه است.

در روایت داریم: شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید: آقا بین دو تا آیه یك مقداری تناقض است. یك جا در قرآن خدای متعال می فرماید: «یسَبِّحُونَ اللَّیلَ وَ النَّهارَ لا یفْتُرُونَ»[4] ملائكه كارشان دائم تسبیح است. شب و روز تسبیح می كنند، سست هم نمی شوند سستی هم ندارند. یعنی ملائكه كارشان دائم تسبیح است. آیه دیگری هم می گوید: «اِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی» یعنی دائم كارشان صلوات است. از امام صادق علیه السلام پرسیدند كه جمع بین این دو آیه چیست؟ حضرت فرمودند: چون در صلوات تسبیح هم هست. در روایات داریم: در صلوات، هم استغفار هست و هم لا اله الا الله. ما دیگر چیزی به این جامعی نداریم: هم تسبیح، سبحان الله هست، هم تحمید، الحمد لله هست؛ هم تكبیر، الله اكبر هست. خیلی ذكر جامعی است «یسَبِّحُونَ اللَّیلَ وَ النَّهارَ لا یفْتُرُونَ» مصداقش می شود. بعد از ذكر خدا، شیرین ترین ذكرها ذكر پیامبر و اهل بیت است. بلكه ذكر آنها از ذكر خدا هیچ جدا نیست. «إِذَا ذُكِرْنَا ذُكِرَ اللَّهُ»[5]. روایت داریم یاد ما یاد خداست. چون آنها منصوص فی ذات الله هستند. فقط او را نشان می دهند. تجلی صفات خداوند هستند. لذا یكی از چیزهایی كه هم دل را خیلی نورانی می كند. و هم مجالس را نورانی می كند، صلوات بر محمد و آل محمد است.

صلوات، سبب دور شدن شیاطین

صلوات باعث می شود، شیاطین بروند و ملائكه بیایند. باعث می شود رحمت خدا جذب شود. صلوات در روایت داریم: «إرفعوا أصواتكم بالصّلاة علىّ فإنّها تذهب بالنّفاق»[6]. فرمود: بلند صلوات بفرستید که بلند صلوات فرستادن نفاق را از بین می برد. پیامبر یكی از سنت هایش این بود: روی زمین می نشست. هیچ تعینی با دیگران نداشت. كسی وارد می شد نمی دانست كدام پیامبر است. این ها خیلی مهم است. در روایت داریم كه می فرماید: من دوست ندارم رفتارم و كردارم طوری باشد كه فرقی با دیگران ایجاد بشود یا برتری در نظر مردم ایجاد بشود.

صلوات در واقع توسل به پیامبر و آل پیامبر است. نام این ها رمز درهای رحمت الهی است. گره ها را باز می کند. زمین خورده ها را بلند می كنند. در روایت داریم: جبرئیل یك روزی محضر پیامبر خدا شرفیاب شد. متبسم و خندان عرض كرد: یا رسول الله امروز چیز عجیبی دیدم. (حضرت جبرئیل گهواره جنبان نوه پیامبر است. امام حسین علیه السلام روز عاشورا فرمود: «فَجَبْرَائِیلُ مِنْ أَهْلِ الْبَیتِ وَ إِنَّهُ لَخَادِمُنَا»[7]. در یك روایتی در بحار داریم كه جبرئیل یك میوه ای از باغ ما اهل بیت خورده كه این مقام را پیدا كرده است).

نجات در سایه ذکر صلوات

جبرئیل عرض كرد: یا رسول الله امروز چیز عجیبی دیدم، از آسمان كه می آمدم به كوه قاف رسیدم. فرشته ای را در آنجا دیدم، پر و بال سوخته و به حالت توبیخ و تبعید، معذب است. قبلاً این فرشته را در آسمان ها دیده بودم. هفتاد هزار فرشته تحت فرماندهی او بودند، خیلی مورد عنایت بود. امروز دیدم به این حال افتاده خیلی تعجب كردم. سؤال كردم چرا این طور شدی؟ گفت: ای جبرئیل، شب معراج كه پیامبر خدا به معراج تشریف فرما شدند. همه اهل آسمان ها موظف بودند، نهایت احترام و ادب را بگیرند. همه می آمدند استقبال، احترام می كردند، بدرقه می كردند. من در ادب كردن به خدمت پیامبر كوتاهی كردم.

جبرئیل سید ملائكه است، سید در عربی یعنی بزرگ، آقا، برتر. هرچیزی سیدی دارد. («جَبْرَئِیلُ سَیدُ الْمَلَائِكَةِ أَوْ قَالَ إِسْرَافِیلُ وَ أَنَا سَیدُ الْأَنْبِیاءِ وَ عَلِی سَیدُ الْأَوْصِیاءِ»[8]. سید الانبیاءف پیامبر خداست؛ سید الاوصیاء، علی علیه السلام ؛ سید الملائكه هم جبرئیل است «ذِى قُوَّةٍ عِندَ ذِى الْعَرْشِ مَكِینٍ، مُّطَاعٍ ثمَ َّ أَمِینٍ»[9]. در آسمان بر ملائكه فرماندهی دارد. سید اعمال چیست؟ « لِكُلِّ أَمْرٍ سَیدٌ وَ حُبِّی وَ حُبُّ عَلِی سَیدُ مَا تَقَرَّبَ بِهِ الْمُتَقَرِّبُونَ مِنْ طَاعَةِ رَبِّهِمْ»[10]. یعنی بزرگ آن چیزی كه خیلی از آن چیز درمی آید!! بزرگترین عمل، آن گل اعمالی كه انسان را به خدا نزدیك می كند، محبت من و محبت امیرالمؤمنین علیه السلام است).

از بین رفتن گناهان با صلوات

ذكر صلوات بهترین ذكرهاست. اثر عجیبی برای زدودن گناهان و پاك كردن گناهان دارد. امیرالمؤمنین سلام الله علیه فرمود: ذكر صلوات برای از بین بردن گناهان قوی تر است از اثر آب بر آتش. آب چگونه آتش را خاموش می كند، و رحمت بر غضب غالب است، آب بر آتش غالب است. و بعد فرمود: سلام دادن به پیامبر، از آزاد كردن بنده در راه خدا افضل است. اگر صلوات ها ضمیمه با سلام هم بشود كه اجرش خیلی بالاست. «اللهم صل و سلم و بارك» بركت بده. در باب صلوات كیفیت صلوات های مختلف نقل شده، در خیلی هایش سلام هم هست. و یا انسان هر روز سلام بدهد. و بعد فرمود: محبت پیامبر خدا از جهاد و شهادت در راه خدا افضل است. كسی كه محبت پیامبر در قلبش بیاید، افضل از جهاد و شهادت در راه خداست.

برتری صلوات بر دیگر اذکار

حدیث داریم: در میزان حسنات نهاده نمی شود که سنگین تر از تسبیحات اربعه باشد. «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ»[11]. ولی روایت داریم: اگر كسی ذكر صلوات را بگوید، ثواب آن 4 ذكر را هم دارد. یعنی جامع آن 4 ذكر هم هست چه معجونی است. چون مفت و ارزان دستمان رسیده ما قدرش نمی دانیم. یعنی در صلوات هم لا اله الا الله هست، هم سبحان الله، هم الحمد لله، هم الله اكبر. جامع تكبیر و تحمید و تسبیح و تحلیل است.

یكی از آثار زیاد صلوات در روایات فراوان هست كه باعث پاك شدن گناهان می شود. امام هشتم علیه السلام فرمود: «مَنْ لَمْ یقْدِرْ عَلَى مَا یكَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیكْثِرْ مِنَ الصَّلَوَاتِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْما»[12]. گناهان را منهدم می كند. نور كه بیاید دیگر ظلمت نیست. گناهان را ذوب می كند. پیامبر ما فرمود: «مَنْ صَلَّى عَلَی مَرَّةً لَمْ یبْقَ لَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ ذَرَّة»[13]. اگر كسی یك بار بر من درود بفرستد، ذره ای از گناهانش باقی نمی ماند. مثل قطره ای كه وصل به دریا بشود. چون صلوات اتصال است، صله است. كار خداست. كار ملائكه است. وصل كه می شوی، با صلوات وصل می شوی، صله می كنی، به آنها نزدیك می شوی. در یك روایت دیگر حضرت فرمود: اگر كسی سه بار در روز از روی محبت به من، این ذكر را بگوید، خدا گناهان آن روز او را می آمرزد. در یك روایت دیگری باز امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: تأثیر ذكر صلوات برای پاك كردن گناهان قوی تر است از ریختن آب بر آتش. از روایات استفاده می شود، كسی كه جهنمی باشد توفیق صلوات را هم ازش می گیرند. یعنی این ها باهم قابل جمع نیستند. در روایت داریم پیامبرفرمود: شفاعت من بر او واجب می شود. عاقبت به خیر می شود. قبرش نورانی می شود. خیلی روایات داریم.

ذكر صلوات در كل عالم آثار و بركات دارد. امام صادق علیه السلام فرمود: «فَأَكْثِرُوا الصَّلَاةَ عَلَیهِ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِی ص صَلَاةً وَاحِدَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ أَلْفَ صَلَاةٍ فِی أَلْفِ صَفٍّ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ لَمْ یبْقَ شَی ءٌ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ إِلَّا صَلَّى عَلَى ذَلِكَ الْعَبْدِ لِصَلَاةِ اللَّهِ عَلَیهِ وَ صَلَاةِ مَلَائِكَتِهِ وَ لَا یرْغَبُ عَنْ هَذَا إِلَّا جَاهِلٌ مَغْرُورٌ وَ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُه »[14]. اگر كسی یك بار ذكر صلوات را بگوید، خدای متعال هزار رحمت و صلوات نازل می كند با هزار صف از ملائكه به كسانی كه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند. بعد فرمود: «لَمْ یبْقَ شَی ءٌ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ إِلَّا صَلَّى عَلَى ذَلِكَ الْعَبْدِ لِصَلَاةِ اللَّهِ عَلَیهِ وَ صَلَاةِ مَلَائِكَتِهِ». وقتی خدا و ملائكه به فرستنده صلوات رحمت نازل می كنند، عالم، بازتاب صلوات در كل عالم و نظام آفرینش است. شاید سرش این باشد، وقتی ما درخواست رحمت و بركت و صلوات بر پیامبر و آلش می كنیم، آنها قیم همه عالمند و صلوات هم دعای مستجاب است. می گوییم رحمت و لطف خاصت را بر پیامبر و آلش نازل كن، مستجاب می شود. یك فیض جدید، چون لطف و عنایت خدا اندازه ندارد، پایان هم پیدا نمی كند. لطف خاصی كه نازل كرد، آنها هم سرریز می كنند به همه عالم. و لذا بازتابش این است كه همه عالم دعا می كنند به كسانی كه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند. در آخر حدیث هم امام صادق علیه السلام توبیخ عجیبی كرده اند به كسانی كه بی اعتنا هستند به این ذكر. فرمودند: «وَ لَا یرْغَبُ عَنْ هَذَا إِلَّا جَاهِلٌ مَغْرُورٌ وَ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُه » اولا جاهل است كسی كه میل و رغبت در صلوات نكند مغرور است. خدا، پیامبر و اهل بیت بیزارند از كسانی كه بی اعتنا هستند به صلوات بر محمد و آل محمد. پیامبر خدا فرمود: «أَوْلَى النَّاسِ بِی فِی یوْمِ الْقِیامَةِ أَكْثَرُهُمْ عَلَی صَلَاة»[15]. سزاوارترین، نزدیك ترین افراد به من روز قیامت كسانی هستند كه بیش از همه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند.

«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»[16]. خود خدا دائما مشغول صلوات است و همه نیرو هایش را هم بسیج كرده كه این كار را بكنند. یعنی اگر كاری از این بهتر بود، خود خدا می كرد و ملائكه را هم می گفت بكنید. بیائید همكار خدا بشویم. صلوات تخلق به اخلاق الله است. پیروی كردن از خلق و صفات خداست. «اللَّهُ یبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یشاءُ»[17]، « تُؤْتِی الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ»[18]، «وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیرِ حِساب»[19] .

حجةالاسلام والمسلمین فرحزاد

[1] . الأنبياء: 107.

[2] . الإحتجاج على أهل اللجاج، احمد بن على طبرسى، ج 1، ص212، احتجاجه ع على اليهود من أحبارهم ممن قرأ الصحف و الكتب في معجزات النبي ص - و كثير من فضائله.

[3] . الأحزاب: 56.

[4] . الأنبياء: 20.

[5] . بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مجلسی، ج 71، 258، باب 15 حقوق الإخوان و استحباب تذاكرهم و ما يناسب ذلك من المطالب .

[6] . پيام پيامبر، بهاء الدين خرمشاهى- مسعود انصارى متن عربى، ص568، 103 فضيلة الصلاة على النبي9.

[7] . بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مجلسی، ج 26، ص345، باب 8 فضل النبي و أهل بيته صلوات الله عليهم على الملائكة و شهادتهم بولايتهم.

[8] . بحارالأنوار، مجلسی،ج27، ص128، باب 4- ثواب حبهم و نصرهم و ولايتهم و انها امان من النار.

[9] . التکویر:20،21.

[10] . بحارالأنوار، مجلسی،ج27، ص128، باب 4- ثواب حبهم و نصرهم و ولايتهم و انها امان من النار.

[11] . مفاتيح الجنان، شیخ عباس قمی،ج1، ص259، و سيد بن طاوس در اقبال ذكر فرموده سبحان.

[12] . جامع الأخبار، تاج الدين شعيرى،ص59، الفصل الثامن و العشرون في الصلاة على النبي ص.

[13] . همان

[14] . ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شيخ صدوق، ص154، ثواب من صلى على النبي ص صلاة واحدة.

[15] . جامع الأخبار، تاج الدين شعيرى، ص59، الفصل الثامن و العشرون في الصلاة على النبي ص.

[16] .الأحزاب: 56.

[17] . الرعد: 26 .

[18]. آل عمران: 26 .

[19] .آل عمران: 27 .