نگاهی به آموزه‏ های تربیتی در زندگى حضرت خدیجه علیها السلام

حضرت خدیجه همسر گرامی رسول اكرم صلی الله علیه و آله، 68 سال پیش از هجرت نبوی صلی الله علیه و آله در شهر مكه به دنیا آمد...

حضرت خدیجه همسر گرامی رسول اكرم صلی الله علیه و آله، 68 سال پیش از هجرت نبوی صلی الله علیه و آله در شهر مكه به دنیا آمد. پدر وی خویلد بن اسد و مادرش فاطمه دختر زائدة بن اصم می باشد. او در چهل سالگی با حضرت محمد صلی الله علیه و آله كه 25 سال از عمر شریفش را سپری كرده بود ازدواج نمود. بنابر قول مشهور ثمره ازدواج خدیجه شش فرزند به نام های قاسم، عبدالله، رقیه، زینب، ام كلثوم و فاطمه علیها السلام بود. قبل از اسلام وی به خاطر دارا بودن صفات پسندیده و فضائل اخلاقی و پاكدامنی، «طاهره.» لقب گرفت. ثروت خدیجه در میان اهل مكه بی نظیر بود و اهالی مكه با اموال وی به صورت مضاربه ای تجارت می كردند. خدیجه پس از ازدواج با پیامبر همه آن ثروت را در اختیار حضرت رسول نهاد و بدین ترتیب از جنبه اقتصادی دین اسلام را تقویت نموده و در گسترش آن نهایت تلاش خود را به جای آورد.

مقام او در نزد پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به حدی بود كه در مدت 25 سال زندگی مشترك با این بانوی با عظمت، آن حضرت به خاطر تكریم وی با هیچ زنی ازدواج نكرد و بهترین دوران جوانی خویش را به وی بخشید. بعد از رحلت حضرت خدیجه، رسول گرامی اسلام همیشه به یاد محبت ها و تلاش های او بود. بنابر برخی اقوال خدیجه قبل از ازدواج با پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله با دو نفر دیگر بنام های «ابو هالة بن زراره تمیمی.» و «عتیق بن عائذ مخزومی.» نیز ازدواج كرده بود. این یاور با وفای رسالت بعد از 25 سال زندگی در كنار حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله در دهمین سال بعثت در 65 سالگی و در دهم ماه رمضان چشم از جهان فرو بست و قلب رسول خدا صلی الله علیه و آله و مسلمانان را داغدار نمود.
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله پیكر پاك او را در حجون با دست های خویش به قبر گذاشت و از شدت حزن و اندوه سال وفات او را كه با فاصله اندكی از رحلت ابوطالب علیه السلام رخ داده بود، عام الحزن (سال اندوه) نامید. امیرالمؤمنین علی علیه السلام به پاس خدمات آن دو بزرگوار به جهان اسلام اشعاری جانسوز سروده و در بخشی از آن حزن و ماتم قلبی خویش را بیان داشته است:
اعینی جودا بارك الله فیكما//علی هالكین لا تری لهما مثلا
علی سید البطحاء وابن رئیسها//وسیدة النسوان اول من صلی
مهذبة قد طیب الله خیمها//مباركة والله ساق لها الفضلا
فبت اقاسی منهما الهم والثكلا//مصابهما ادجی الی الجو والهواء (1)
ای چشمان من! احسنت بر شما، [اشك بریزید] در فراق آن دو بزرگواری كه نظیر ندارند. بر سرور سرزمین بطحاء و فرزند رئیس آن و بر بانوی بانوان كه نخستین نمازگزار بود [. آن بانوی] پاكدامنی كه خداوند خصلت های او را پاكیزه كرده است [. بانوی] مباركی كه خداوند برتری را به سوی او رانده است.
مصیبت این دو عزیز فضا را بر من تیره و تار ساخته و [از این پس] شب ها را در اندوه و حزن این دو سر می كنم.»
در این نوشتار بر آن شدیم كه نقش این بانوی خجسته را در گسترش آموزه های مكتب تربیتی اسلام مورد توجه قرار داده و مواردی قابل توجه از آن را به خوانندگان گرامی تقدیم داریم. به امید اینكه بتوانیم از این شخصیت برجسته و بانوی نمونه در جهان اسلام درس ها آموخته و با شناخت فضائل و مناقب آن بزرگوار، از او به عنوان اسوه و الگوی تربیتی پیروی كنیم.

1- فضائل اخلاقی و علمی
مطالعه تاریخ زندگی حضرت خدیجه علیها السلام نشان می دهد كه او هم در دوران جاهلیت و هم بعد از بعثت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله دارای فضائل اخلاقی و كمالات معنوی بوده است. او در جامعه خود به عنوان یك الگوی زن برتر، تاثیر بسزایی در گسترش صفات نیك انسانی داشته است. سخاوت، كرامت، ایثار و فداكاری، عفت و پاكدامنی، دوراندیشی و درایت و توجه به مستمندان، عطوفت و مهربانی و صبر و استقامت، از جمله فضیلت های پسندیده ایست كه صفحات تاریخ این زن نمونه را نشان می دهد.
به همین جهت آن بانوی یگانه در میان زنان رسول خدا صلی الله علیه و آله شرایط هم كفو بودن را احراز نمود و یك همتای واقعی برای حضرت محمد صلی الله علیه و آله بود. عدم ازدواج مجدد پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در زمان حیات خدیجه كبری علیها السلام نشانگر جاذبه های معنوی و فضائل اخلاقی بی شمار در وجود آن حضرت است، كه بدون تردید برخورداری از آن صفات نقش مهم و اساسی در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله داشته است. به همین جهت پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله این بانوی تربیت یافته را از برترین زنان بهشتی شمرده و می فرماید: «افضل نساء اهل الجنة خدیجة بنت خویلد وفاطمة بنت محمد ومریم بنت عمران وآثیة بنت مزاحم امراة فرعون (2) ؛ بهترین زنان اهل بهشت عبارتند از: خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم [یعنی] زن فرعون.»
وفاداری این بانوی آسمانی در راه رسیدن به اهداف والای همسر خویش، مورد توجه سیره نویسان و محققان قرار گرفته است. او از اولین لحظات بعثت، به رسولخدا صلی الله علیه و آله ایمان آورد و تا آخرین لحظات برایمان خود پای فشرد و لحظه ای شك و تردید به دل راه نداد.
گذشته از فضائل اخلاقی، او از كمالات علمی نیز برخوردار بود. تاریخ گواهی می دهد كه خدیجه در مورد دانش عصر خود اطلاعات فراوانی داشت و از كتاب های آسمانی آگاه و از نظر عقل و درایت و زیركی بر تمام زنان حتی بسیاری از مردان معاصر برتری داشت. بنابراین او دارای تمام كمالات و امتیازهایی بود كه یك زن می تواند داشته باشد.
با توجه به نكات یاد شده، خدیجه به عنوان اولین بانوی مسلمان در ترویج فرهنگ اسلامی و الگوهای یك زن مسلمان و با كمال نقش والای خود را ایفا كرده است و بانوان بسیاری از تربیت عملی وی درس ها آموخته اند. اهمیت فضائل اخلاقی و كمالات انسانی در وجود این بانوی با فضیلت آنگاه به اوج خود می رسد كه نگاهی به وضع زن در ایام جاهلیت و قبل از بعثت پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله بیندازیم.
زن در آن روز نه تنها از حقوق خود محروم بود و با رقت آورترین وضع زندگی می كرد، بلكه به عنوان مایه ننگ و عار و موجودی شوم زنده به گور می شد. خدیجه در چنین عصری اثبات نمود كه یك زن نه تنها حق حیات دارد و باید حقوق مسلم خود را استیفا نماید، بلكه می تواند با اعمال شایسته و تلاش و كوشش، به مرحله ای برسد كه خداوند متعال به او سلام برساند؛ همچنان كه امام باقر علیه السلام از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل می كند: شبی كه در معراج بودم، به هنگام بازگشت از سفر معراج به جبرئیل گفتم: ای جبرئیل! آیا خواسته ای از من داری؟ گفت: خواهش من این است كه از طرف خداوند و من، به خدیجه سلام برسانی. (3)

2- پرورش فرزندان صالح
بدون تردید، مادر به عنوان مؤثرترین عامل محیطی و وراثتی در پرورش و رشد شخصیت كودك نقش به سزایی دارد. حضرت خدیجه علاوه بر این كه به نص قرآن مادر روحانی همه مؤمنین است، به عنوان مادری شایسته و با ایمان در دامن خویش فرزندان نیك و صالحی برای رسول الله صلی الله علیه و آله تربیت نمود. وی شش فرزند برای پیامبر به دنیا آورد و در دامن پر مهر خویش پرورش داد كه در میان آن ها حضرت فاطمه علیها السلام از رتبه خاصی برخوردار است. دختری كه رهبری اسلام بعد از پیامبر اكرم و علی علیه السلام از نسل او پدید آمد و ادامه یافت.
این دختر با مادرش آنچنان ارتباط تنگاتنگ داشت كه هنگام رحلت حضرت خدیجه، فاطمه علیها السلام كه در حدود پنج سال داشت شدیدا بی تابی می كرد و به دور پدر بزرگوارش می چرخید و می گفت: «یا ابه این امی؛ پدر جان! مادرم كجاست؟» حضرت جبرئیل نازل شد و فرمود: یا رسول الله! خداوند می فرماید: سلام ما را به فاطمه برسان و به او اطلاع بده كه مادرش خدیجه در خانه های بهشتی با آسیه و مریم زندگی می كند. (4)
این دختر پاكیزه، هنگام رحلت مادر وقتی احساس كرد كه حضرت خدیجه شدیدا در فراق او و پدر ارجمندش ناراحت است و نگران تنهایی و بی یاوری حضرت محمد صلی الله علیه و آله می باشد، به مادرش دلداری داده و گفت: «یا اماه! لاتحزنی ولاترهبی فان الله مع ابی (5) ؛ مادر جان! اندوهگین و مضطرب نباش، زیرا خداوند یار و یاور پدرم می باشد.»
امامان معصوم علیهم السلام نیز همیشه به وجود چنین مادری افتخار می كردند؛ همچنانكه حضرت مجتبی علیه السلام هنگامی كه با معاویه مناظره می كرد، در مورد یكی از علل انحراف معاویه از محور حق و انحطاط اخلاقی وی و سعادت و خوشبختی خود به نقش مادر در تربیت افراد اشاره كرده و فرمود: معاویه! چون مادر تو «هند» و مادربزرگت «نثیله.» می باشد [و در دامن چنین زن پست و فرومایه ای پرورش یافته ای] این گونه اعمال زشت از تو سر می زند و سعادت ما خانواده در اثر تربیت در دامن مادرانی پاك و پارسا همچون خدیجه علیها السلام و فاطمه علیها السلام می باشد. (6)
امام حسین علیه السلام در روز عاشورا برای معرفی خویش و آگاه كردن دل های بیدار، به مادرش فاطمه علیها السلام و مادربزرگ شایسته و فداكارش حضرت خدیجه اشاره نموده و فرمود: «انشدكم الله هل تعلمون ان امی فاطمة الزهراء بنت محمد؟! قالوا: اللهم نعم... انشدكم الله هل تعلمون ان جدتی خدیجة بنت خویلد اول نساء هذه الامة اسلاما؟! قالوا: اللهم نعم (7) ؛ شما را به خدا قسم می دهم! آیا می دانید كه مادر من «فاطمه زهرا» دختر محمد [مصطفی صلی الله علیه و آله] است؟! گفتند: آری [... فرمود:] شما را به خدا قسم می دهم! آیا می دانید كه مادربزرگ من خدیجه دختر خویلد، نخستین زنی است كه اسلام را پذیرفت؟! گفتند: آری.»
حضرت خدیجه علاوه بر اینكه در دامان پر مهر و عطوفت خویش فرزندان پیامبر را پرورش داد، فرزندان شایسته ای را نیز قبل از ازدواج با پیامبر تربیت كرده بود كه از جمله آن ها هند بن ابی هاله می باشد. او (هند) در مدت سه شبانه روزی كه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در هنگام هجرت در غار ثور مخفی شده بود، به همراه علی علیه السلام دور از چشم مشركان مكه محرمانه به پیامبر صلی الله علیه و آله آذوقه می برد و برمی گشت. وی مردی بزرگوار، شریف، فصیح و محدث بود و از شوهر دیگر خدیجه بنام ابی هالة بن زرارة تمیمی متولد شده بود. (8)
هند پسر خدیجه همان كسی است كه امام حسن علیه السلام به عنوان دایی خود از وی نام می برد. وی اوصاف و شمایل رسول خدا صلی الله علیه و آله را برای امام مجتبی علیه السلام توصیف می كرد و بسیار مورد علاقه رسول الله صلی الله علیه و آله بود. او بت های مشركان را می شكست (9) و در جنگ جمل در ركاب حضرت علی علیه السلام به شهادت رسید. (10) و (11)

3- توجه به نیازهای عاطفی و خواسته های فرزندان
مهرورزی و محبت به كودكان و رفع نیازهای معنوی و عاطفی فرزندان، یكی دیگر از اصول تربیتی اسلام می باشد. حضرت خدیجه به عنوان یك مادر دلسوز و مربی آگاه در این مورد حساسیت ویژه ای داشت. ماجرای زیر بیانگر این ویژگی حضرت خدیجه می باشد.
در ایام بیماری خدیجه كه به مرگ وی انجامید، روزی اسماء بنت عمیس به عیادتش آمد، او خدیجه را گریان و ناراحت مشاهده كرد و به او دلداری داده و گفت: تو از بهترین زنان عالم محسوب می شوی، تو تمام اموالت را در راه خداوند بخشیدی، تو همسر رسول گرامی اسلام هستی و بارها تو را به بهشت بشارت داده است. با این همه چرا گریان و نگران هستی؟
خدیجه علیها السلام فرمود: اسماء! من در فكر این هستم كه دختر هنگام زفاف نیاز به مادر دارد تا نگرانی ها و اسرارش را به مادر بگوید و خواسته هایش را به عنوان محرم اسرار مطرح نماید، فاطمه علیها السلام كوچك است، می ترسم كسی نباشد كه متكفل كارهای وی در هنگام عروسی شود و برایش مادری كند.
اسماء بنت عمیس گفت: ای بانوی من! نگران نباش من با تو عهد می كنم كه اگر تا آن موقع زنده ماندم به جای تو برای فاطمه مادری كنم و نیازهای روحی و عاطفی وی را برطرف نمایم.
بعد از وفات خدیجه علیها السلام هنگامی كه شب زفاف حضرت فاطمه علیها السلام فرا رسید، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: همه زن ها از اتاق عروس خارج شوند و كسی در آنجا باقی نماند. همه رفتند، اما پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله متوجه شد كه هنوز اسماء بنت عمیس در اتاق باقی مانده است. فرمود: آیا نگفتم همه زنان بیرون روند؟ اسماء گفت: چرا یا رسول الله من شنیدم و قصد مخالفت با فرمایش شما رانداشتم، ولی عهد من با خدیجه مرا بر آن داشت كه در این جا بمانم؛ چون با خدیجه پیمان بسته ام كه در چنین شبی برای فاطمه مادری كنم. (12)
حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله با شنیدن این سخن به گریه در آمد و فرمود: تو را به خدا سوگند برای این كار ایستاده ای؟ اسماء عرض كرد: آری. پیامبر صلی الله علیه و آله دست به دعا برداشته و برای اسماء بنت عمیس دعا كرد. (13)
همچنین حضرت خدیجه در مورد آینده دختر خردسال خویش خطاب به پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله دغدغه هایی را به این ترتیب بیان نمود: یا رسول الله! این دختر من - با اشاره به حضرت فاطمه علیها السلام - بعد از من غریب و تنها خواهد شد. مبادا كسی از زنان قریش او را آزار برساند، مبادا كسی به صورتش سیلی بزند، مبادا كسی صدای خود را بر روی او بلند كند، مبادا كسی با او رفتاری تند و خشن داشته باشد. (14)

4- رعایت آیین شوهرداری
یكی از برنامه های تربیتی اسلام، آموزش آیین شوهرداری به بانوان می باشد. اگر به آمار اختلافات خانوادگی و طلاق و ناهنجاری های خانواده ها توجه شود، بخش قابل توجهی از این مشكلات به رفتارهای بانوان و زنان و دختران جوان بر می گردد و این همه، به خاطر ناآگاهی و عدم توجه به حقوق شوهران، رعایت نكردن آداب معاشرت، عدم آگاهی از اصول شوهرداری در اسلام است. حضرت خدیجه علیها السلام در ترویج آیین شوهرداری اسلامی و رعایت حقوق همسر، نهایت تلاش را به عمل می آورد.
حضرت خدیجه علیها السلام با شیوه های مختلفی فضای خانواده را آرام نگاه داشته و امنیت روحی و روانی را برای شوهر و فرزندان برقرار و زمینه را برای رشد فضائل اخلاقی فراهم می آورد. در اینجا به برخی از روش های تكریم شوهر و همسرداری حضرت خدیجه اشاره می كنیم:
الف) ابراز محبت:
حضرت خدیجه در فرصت های مناسب به همسر گرامی خویش ابراز علاقه و محبت می كرد. او در قالب اشعاری زیبا درباره پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله، مكنونات قلبی خویش را چنین ابراز می دارد:
فلو اننی امشیت فی كل نعمة//ودامت لی الدنیا وملك الاكاسرة
فما سویت عندی جناح بعوضة//اذا لم یكن عینی لعینك ناظرة (15)
«اگر تمام نعمت های دنیا و سلطنت های پادشاهان را داشته باشم و ملك آن ها همیشه از آن من باشد، به نظر من به اندازه بال پشه ای ارزش ندارد زمانی كه چشم من به چشم تو نیفتد.»

ب) طرح غیرمستقیم خواسته ها
بدون شك هر زنی از شوهر خویش انتظارات و توقعاتی دارد. این در خواست های معقول زن، اگر در محیطی محبت آمیز و همراه با حفظ حریم های اخلاقی باشد، امری پسندیده تر و جذاب خواهد بود. اگر این خواسته ها به صورت غیرمستقیم انجام گیرد، در تحكیم روابط خانوادگی و افزایش محبت تاثیری فوق العاده خواهد داشت. حضرت خدیجه علیها السلام خدمات زیادی را در خانه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله انجام داده و صدمات فراوانی متحمل شده بود، از این رو به صورت طبیعی می توانست انتظارات و توقعاتی را نیز از آن حضرت داشته باشد، اما او هیچ گاه خواسته های شخصی خویش را به صورت مستقیم بیان نمی كرد بلكه سعی می كرد آن ها را به عنوان یك پیشنهاد و یا خواهش غیر مهم و در كمال ادب و احترام مطرح نماید.
حضرت خدیجه در آستانه وفات خویش هنگامی كه وصیت های خود را بیان می كرد، آن ها را در قالب یك گفت و گوی صمیمانه و محبت آمیز مطرح نمود. وی خطاب به پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله عرض كرد: «یا رسول الله! چند وصیت دارم، البته من در حق تو كوتاهی كردم، مرا عفو كن.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هرگز از تو تقصیری مشاهده نكردم. تو نهایت درجه تلاش خود را به كار گرفتی و در خانه من زحمات و مشكلات زیادی را متحمل شدی و تمام دارایی خود را در راه خدا مصرف كردی. حضرت خدیجه علیها السلام عرض كرد: یا رسول الله! می خواهم خواسته ای را توسط دخترم فاطمه به شما برسانم و شرم دارم آن را مستقیما بازگو نمایم.
پیامبر از منزل خدیجه بیرون رفت. آن گاه خدیجه دخترش فاطمه را صدا كرد و به او گفت: عزیزم! به پدر بزرگوارت بگو كه مادرم می گوید: من از قبر هراسناكم، دوست دارم مرا در لباسی كه هنگام نزول وحی به تن داشتی كفن كرده و در قبر بگذاری. فاطمه علیها السلام به نزد پدر آمده و پیام مادرش را رساند. پیامبر صلی الله علیه و آله آن لباس را برای خدیجه فرستاد. هنگامی كه فاطمه علیها السلام آن را آورد، نشاط زایدالوصفی وجود خدیجه را فرا گرفت. آنگاه حضرت خدیجه با دلی آرام چشم از جهان فرو بست. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله مشغول تجهیز و غسل و حنوط وی شد، هنگامی كه خواست خدیجه را كفن كند، حضرت جبرئیل امین نازل شد و گفت: یا رسول الله! خداوند سلام می رساند و می فرماید: كفن خدیجه به عهده ماست و آن یك كفن بهشتی خواهد بود. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله اول با پیراهن خود و از روی آن با كفن بهشتی خدیجه را كفن كرد.

ج) دلجویی و دلداری همسر
خانواده كانون آرامش و راحتی بخش هر انسانی است. مردی كه در بیرون خانه با هزاران مشكل و گرفتاری رو به روست و گاهی در راه رسیدن به هدف و كسب روزی حلال سخنان ناروا شنیده و لطمات روحی و جسمی زیادی را متحمل می شود، انتظار دارد كه كسی از وی دلجویی كرده و حرف دلش را شنیده و با كلمات شفابخش و برخوردهای آسایش آفرین مرهم گذار دردهای انباشته در دل او باشد.
حضرت خدیجه چنین همسری برای پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله بود. مشركان با سخنان توهین آمیز و اعمال وقیحانه ای پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله را ناراحت می كردند و از این ناحیه مشكلات فراوانی پیش روی پیامبر اكرم بود، اما همه این گرفتاری ها به وسیله خدیجه علیها السلام جبران می شد. او شخص پیامبر و مشكلات آن حضرت را آگاهانه درك می كرد و بدین جهت در پیشرفت اهداف آن حضرت تلاش می نمود و سخنانش را تصدیق می كرد و او را از تمام غم ها و غصه ها می رهانید.
علامه سید شرف الدین در این مورد می نویسد: «او مدت 25 سال با پیامبر صلی الله علیه و آله زندگی كرد بدون آنكه زن دیگری در زندگی او شریك شود و اگر در حیات باقی می ماند، پیامبر باز هم شریك دیگری انتخاب نمی كرد. او در تمام طول زندگی زناشویی شریك درد و رنج پیامبر صلی الله علیه و آله بود، زیرا با مال خود به او نیرو می بخشید و با گفتار و كردار از او دفاع می نمود و به او در مقابل عذاب و درد كافران كه در راه رسالت و ادای آن نصیبش می كردند تسلی می داد. او به همراه علی علیه السلام هنگام نزول نخستین وحی آسمانی به پیامبر صلی الله علیه و آله، در غار حرا بود. (16) .»
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در مورد همسر گرامی خویش می فرماید: «خدیجه زنی بود كه چون همه از من روی می گردانیدند او به من روی می كرد و چون همه از من می گریختند، به من محبت و مهربانی می كرد و چون همه دعوت مرا تكذیب می كردند به من ایمان می آورد و مرا تصدیق می كرد.
در مشكلات زندگی مرا یاری می داد و با مال خود كمك می كرد و غم از دلم می زدود. (17) .»
خدیجه آنچنان در روح و جان همسر بزرگوارش تاثیر گذاشته بود كه مدت ها بعد از رحلت حضرت خدیجه علیها السلام، هرگاه حضرت رسول صلی الله علیه و آله گوسفندی را ذبح می كرد، می فرمود سهمی هم به دوستان خدیجه بفرستید، زیرا من وست خدیجه را هم دوست می دارم.

5- برترین معیارهای انتخاب همسر
هر جوانی در زندگی خویش نیاز به ازدواج دارد و ازدواج در اسلام، یك امر مقدس و عبادت محسوب می شود. دختر و پسری كه می خواهند به سوی امر مقدس ازدواج قدم بردارند، اولین گام را از خود دوستی به سوی غیردوستی بر می دارند، آنان با امضای پیمان مقدس زناشویی از دایره خودخواهی بیرون رفته و با وارد شدن به مرحله جدیدی از زندگی، بخشی از كمبودهای خود را جبران می كنند كه از جمله آن ها می توان به بقای نسل، رسیدن به آرامش و سكون، تكمیل و تكامل، تامین نیاز جنسی، سلامت و امنیت اجتماعی و تامین نیازهای روحی و روانی اشاره كرد. اما در این میان مهم ترین دغدغه های هر دختر و پسر جوان كه در آستانه ازدواج قرار می گیرد، برترین معیارها و ملاك های ازدواج در انتخاب همسر آینده اش می باشد.
حضرت خدیجه علیها السلام به عنوان الگوی دختران و زنان مسلمان در مورد انتخاب حضرت محمد صلی الله علیه و آله به عنوان همسر آینده خویش ملاك ها و اصولی را مطرح می كند كه از گفت و گوی وی با پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله معلوم می شود.
خدیجه هنگام پیشنهاد ازدواج با رسول خدا صلی الله علیه و آله به وی گفت: به خاطر خویشاوندیت با من، بزرگواریت، امانتداری تو در میان مردم، اخلاق نیك و راست گوئیت، مایلم با تو ازدواج كنم. (18)
ارزش این انتخاب خدیجه آنگاه نمایان می شود كه بدانیم او در آن هنگام، موقعیتی عالی و ممتاز در جامعه خود داشت و تمام امكانات و زمینه ها برای ازدواج وی با هر یك از جوانان نامدار و ثروتمند قریش فراهم بود.

پی نوشت :

1) بحار الانوار، ج 35، ص 143؛ دیوان امام علی علیه السلام، ص 359 و مستدرك سفینة البحار، ج 4، ص 73.
2) مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام، ج 2، ص 186.
3) بحارالانوار، ج 18، ص 385.
4) امالی شیخ طوسی، ص 175.
5) فرهنگ سخنان حضرت فاطمه علیها السلام، ص 164.
6) الاحتجاج، طبرسی، ج 1، ص 282.
7) الامالی شیخ طوسی، ص 463.
8) همان.
9) اكمال الكمال، ج 1، ص 119.
10) مكارم الاخلاق، ص 11.
11) برخی از متفكران اسلامی معتقدند كه حضرت خدیجه قبل از حضرت رسول صلی الله علیه و آله ازدواج نكرده بود و فرزندانی همچون هند خواهرزادگان وی بودند كه حضرت خدیجه آنان را در دامان خود پرورش داد.
12) اعیان الشیعه، ج 1، ص 380.
13) شجره طوبی، ج 2، ص 334.
14) همان.
15) مستدرك سفینة البحار، ج 5، ص 44.
16) خدیجه، علی محمد علی دخیل، ص 31.
17) بحارالانوار، ج 43، ص 131.
18) كشف الغمه، ج 2، ص 132.