30 سخنرانی با الهام از 30 دعای ماه مبارک رمضان
سخن نهم: توکل بر خداوند
پس هر گاه عزم انجام كاری كردی برخدا توكل كن كه خداوند توكل كنندگان را دوست دارد.
اهمیت و ضرورت توکل
1. «وَعَلَی اللهِ فَلْیتَوَكَّلِ المُؤمِنُونَ»؛ 1«و مؤمنین باید بر خدا توكل كنند.»
2. «فَإذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَی اللهِ إنَّ اللهَ یحِبُّ المُتَوَكِّلِینَ»؛ 2«پس هر گاه عزم انجام كاری كردی برخدا توكل كن كه خداوند توكل كنندگان را دوست دارد.»
3. عن الصادق علیه السلام عن ابیه عن آبائه عن النبی صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ: «شُعَارُ المُسلِمینَ عَلَی الصِّراطِ یوْمَ القِیامَةِ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَعَلی اللهِ فَلْیتَوَكَّلِ المُتَوَكِّلونَ؛ شعار مسلمانان در روز قیامت روی پل صراط «لا اله الا الله» و «علی الله فلیتوكل المتوكلون» می باشد.» 3
آثار توكل
1. كفایت كردن خدا در زندگانی دنیا: «وَمَنْ یتَوَكَّلْ عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ 4و هر كس بر خدا توكل نماید، خدا او را كافی است.»
2. روزی خوردن از مجرای غیر منتظره: عن رسول الله صلی الله علیه و آله اَنَّهُ قَالَ: «مَنِ انْقَطَعَ إِلَی اللهِ كَفاهُ اللهُ كُلَّ مَؤُونَتِهِ وَرَزَقَهُ مِن حَیثُ لایحْتَسِبُ وَمَنِ انْقَطَعَ إِلَی الدُّنْیا وَكَّلَهُ اللهُ إلَیها؛ 5 كسی كه با [بریدن امیدش از دیگران] به خدا دل ببندد، خدا كفایت امور زندگیش را می كند و از جایی كه به فكرش نمیرسد، روزیش را می رساند و آن كس كه به دنیا دل ببندد، خدا كارش را به دنیا وا می گذارد.
ابر مرد متوكّل
«... در عصر طاغوت، امام خمینی رحمه الله را می خواستند از قم به تهران ببرند. دوستان در كنار ماشین گریه می كردند و امام آنان را دعوت به صبر می نمود. این سخن خود حضرت امام است كه؛ در بین راه قم و تهران، ناگهان ماشین از جاده اصلی منحرف شد، به سمت خاكی رفت و من یقین كردم كه میخواهند مرا بكشند، ولی دوباره ماشین به جاده اصلی بازگشت. من در خود مراجعه كردم و دیدم هیچ تغییری در من ایجاد نشده است... و یا در جنگ ایران و عراق هزاران دستگاه تانك و نفربر و هزاران نظامی از سراسر مرزها به ایران حمله میكنند و اضطراب همه جا را فرا می گیرد. امام ناگهان بر دریایی از شعلهها و التهابها و تزلزلها، آب اطمینان و صبر و توكل می پاشد و میفرماید: دزدی آمد و سنگی انداخت و رفت.» 6
هیچ كس بی امر او در ملك او // در نیفزایـد سر یك تـار مـو
واحـد اندر ملك او را یـار نی // بندگان را جز به او سالار نی
توكل راستین
عن امیر المؤمنین علیه السلام أنَّهُ مَرَّ یوْماً عَلَی قَوْمٍ فَرَآهُم أصِحَّاءَ جالِسِینَ فی زاوِیةِ الْمَسْجِدِ فَقالَ علیه السلام: مَنْ أنْتُمْ؟ قالُوا نَحْنُ المُتَوَكِّلُونَ. قال علیه السلام: لا بَل أنتُمُ المُتَأكِّلُونَ فإن كُنتُم مُتَوَكِّلینَ فَمَا بَلَغَ بِكم تَوَكُّلُكُم؟ قالُوا إذا وَجَدنا أَكَلْنا وَإذا فَقَدْنا صَبَرْنا. قالَ علیه السلام: هكَذا تَفْعَلُ الكِلابُ عِندَنا. قالُوا فَمَا نَفْعَلُ؟ قالَ كَما نَفْعَلُ. قالُوا كَیفَ تَفْعَلُ؟ قالَ علیه السلام: إذا وَجَدْنا بَذَلْنا وَإِذا فَقَدْنا شَكَرْنا؛ 7 امیرالمؤمنین علیه السلام روزی از كنار گروهی عبور كرد و دید كه آنان سالم و تندرست در گوشهای از مسجد نشستهاند. امام فرمود: شما كیستید؟ گفتند: ما توكل كنندگان هستیم. حضرت فرمود: بلكه شما خورندگان هستید [و از كمك مردم استفاده میكنید.] اگر متوكل هستید [بگویید] توكلتان شما را به كجا رسانیده است؟ گفتند: اگر بیابیم میخوریم و اگر نیابیم صبر میكنیم. حضرت فرمود: نزد ما سگها هم چنین میكنند. گفتند: پس ما چه كنیم؟ حضرت فرمود: آن گونه كه ما می كنیم. گفتند: شما چه می كنید؟ گفت: هر گاه بیابیم می بخشیم و اگر نیابیم سپاس [خدای را] به جا می آوریم.»
تلاش و توكل
آن گاه كه عربی بادیهنشین شتر خود را رها كرد و گفت: توكل بر خدا می كنم، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اَعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ؛ 8ر را ببند آنگاه به خدا توكل كن.»
گفت پیغمبر به آواز بلند // با توكل زانوی اشتر ببند
گر توكل میكنی در كار خود // كشت كن پس تكیه بر جبار كن
پی نوشت:
1) آل عمران / 160.
2) آل عمران / 159.
3) مستدرك الوسائل، ج5، ص 357.
4) طلاق / 3.
5) مجموعه ورام: ج1، ص222.
6) ع. ز. گ، فرازهایی از ابعاد روحی، اخلاقی و عرفانی امام خمینی قدس سره، تهران، انتشارات هادی، 1361 ش، ص 121.
7) مستدرك الوسائل، ج 7، ص121.
8) ارشاد القلوب، ج1، ص121.
