30 سخنرانی با الهام از 30 دعای ماه مبارک رمضان
سخن بیستم: توبه
عن ابی الحسن موسی بن جعفر علیهما السلام قال: «أحَبُّ العِبادِ إلَی اللهِ الْمُنیبُونَ التَّوَّابُونَ ،محبوبترین بندگان نزد خدا، انابه كنندگان و توبه كنندگان هستند.
اهمیت و آثار توبه
1. محبوبترین: عن ابی الحسن موسی بن جعفر علیهما السلام قال: «أحَبُّ العِبادِ إلَی اللهِ الْمُنیبُونَ التَّوَّابُونَ 1 محبوبترین بندگان نزد خدا، انابه كنندگان و توبه كنندگان هستند.»
2. آمرزش گناهان: عن ابی جعفر علیه السلام قال: «كُلَّما عَادَ المُؤمِنُ بِالاستِغْفارِ وَالتَّوبَةِ عَادَ اللهُ عَلَیهِ بِالمَغْفِرَةِ وَإنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحیمٌ یقبَلُ التَّوبَةَ وَیعفُو عَنِ السَّیئاتِ فَإیاكَ أنْ تَقنُطَ المؤمِنینَ مِنْ رَحْمَةِ اللهِ 2؛ هر گاه مؤمن [از كار بد خویش] بازگردد و در مقام استغفار و توبه برآید، خدا بر او باز می گردد و او را می آمرزد؛ چرا كه خداوند بخشنده و مهربان است، توبه را قبول می كند و گناهان را می آمرزد، پس مبادا كه مؤمنین را از رحمت خداوند ناامید سازی.»
3. سرد كننده آتش: عن رسول الله صلی الله علیه و آله أنّه قالَ: «إنَّ الذُّنُوبَ لَتَشُوبُ أهلَها لِتَحرِقَتِهِم لایطفَئُها شَیءٌ إلاّ الاستِغفَار؛ 3همانا گناهان، گناهكاران را برای سوزاندنشان آلوده می سازند و چیزی جز استغفار آن را خاموش نمی كند.»
بازآ، بازآ، هر آن چه هستی بازآی // گر كافر و گبر و بت پرستی باز آی
این درگه ما درگه نومیدی نیست // صد بار اگر توبه شكستی بازآی
شرایط توبه
عن امیر المؤمنین علیه السلام، قال لِمَن قالَ بِحَضْرَتِهِ أستَغْفِرُ اللهَ: «ثَكَلَتْكَ أُمُّكَ أتَدری ما الاسْتِغفارُ؟ هُوَ دَرَجَةُ العِلِّیینَ وَهُوَ اسْمٌ واقِعٌ عَلَی سِتَّةِ مَعانٍ أوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَی ما مَضی وَالثّانِی العَزْمُ عَلَی تَركِ العَوْدِ عَلَیهِ أبَداً وَالثَّالِثُ أن تُؤَدِّی إلی المَخْلُوقینَ حُقُوقَهُم حَتّی تَلقَی اللهَ لَیسَ عَلَیكَ تَبِعَةٌ وَالرَّابِعُ أن تَعمِدَ إلی كَلِّ فَریضَةٍ عَلَیكَ ضَیعْتَهَا فَتُؤَدِّی حَقَّها وَالخَامِسُ أنْ تَعْمِدَ إلَی اللَّحْمِ الَّذی نَبَتَ عَلَی السُّحتِ فَتُذیبَهُ بِالاحْزانِ حَتّی یلصِقَ الجِلدُ بِالعَظْمِ وَینشَأَ مِنها لَحمٌ جَدیدٌ وَالسَّادِسُ أن تُذیقَ الجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَةِ كَمَا أذِقْتَهُ حَلاوَةَ المَعْصِیةِ فَعِنْدَ ذلكَ تَقُولُ أسْتَغفِرُ اللهِ؛ 4حضرت علی علیه السلام در پاسخ به فردی كه در حضورش گفت: «استغفر الله»، فرمود: مادرت به عزایت بنشیند. آیا میدانی كه استغفار چیست؟ استغفار درجه كسانی است كه در بالاترین جای بهشت مكان خواهند كرد و استغفار اسمی است كه به شش معنی به كار برده می شود [و كامل می شود] ؛ اول پشیمانی از گذشته، دوم تصمیم گرفتن بر عدم بازگشت به معصیت برای همیشه، سوم اینكه حقوقی كه از آفریدگان خدا برگردنت هست بپردازی تا آنكه وقتی خدا را ملاقات می كنی گناهی برایت نمانده باشد، چهارم آنكه به فرائضی كه آن را تباه ساخته ای بپردازی و حقش را به جای آوری، پنجم آنكه گوشتی كه از غذای حرام روئیده است را با اندوه فراوان ذوب كنی تا پوست به استخوان بچسبد و] پس از آن] گوشت جدیدی بر آن بروید، ششم آنكه به بدن [خود] سختی فرمان برداری را بچشانی همان گونه كه شیرینی گناه را به آن چشانده ای. هر گاه كه چنین كردی آن وقت بگو استغفر الله.»
چو پنجاه سالت برون شد ز دست // غنیمت شمر پنج روزی كه هست
مخُسب ای گنه كردة خفته، خیز! // به قدر گنه آب چشمی بریز
توبه پذیری خداوند
یكی از عرفا شبی از كنار خانه ای می گذشت و صدای ناله زنی را شنید كه به شوهرش میگفت: حتی اگر به من غذا هم ندهی و مرا هم بزنی و یا اگر زن دیگری اختیار كنی و از من روی بگردانی، من از این خانه، جای دیگری نمی روم. آن عارف نعره ای زد و روی زمین افتاد و از هوش رفت. وقتی به هوش آمد، از او پرسیدند: چه اتفاقی برای شما افتاد كه این گونه از هوش رفتید؟ گفت: ندایی به گوشم رسید كه می گفت: اگر هزار بار هم گناه كنی و توبه نمایی از گناه تو خواهیم گذشت اما اگر از در خانه ما به كس دیگری پناه ببری از تو نخواهیم گذشت. 5
غرق گنه ناامید مشو ز دربار ما // که عفو كردن بود در همه دم كار ما
بنده شرمنده تو، خالق بخشنده من // بیا بهشت ات دهم، مرو تو در نار ما
توبه شكستی بیا، هر آنچه هستی // امیدواری بجو ز نام غفار ما
در دل شب خیز و ریز، قطره اشكی زچشم // که دوست دارم كند، گریه گنهكار ما
پی نوشت:
1) بحار الانوار، ج6، ص36.
2) همان، ص 39.
3) مستدرك الوسائل، ج5، ص 316 و ج12، ص119.
4) بحار الانوار، ج6، ص36.
5) واعظ بیهقی، مصابیح القلوب، تلخیص كاظم مقدم، قم، انتشارات لوح دانش، 1377 ش، ص 154.
