روزه و رمضان در سخنان مقام معظم رهبری(مدظله)

عبادت شدن خواب و تنفس روزه دار و تقوا هدف مهم ماه رمضان

روزه فقط اين نيست كه انسان نخورد و نياشامد. اين نخوردن و نياشاميدن، بايد از روى نيّت باشد، و الاّ اگر شما يك روز به خاطر گرفتارى و يا اشتغال به كار، دوازده ساعت، پانزده ساعت فرصت نكنيد چيزى بخوريد، هيچ ثوابى به شما نخواهند داد.

عبادت شدن خواب و تنفس روزه دار

روزه فقط اين نيست كه انسان نخورد و نياشامد. اين نخوردن و نياشاميدن، بايد از روى نيّت باشد، و الاّ اگر شما يك روز به خاطر گرفتارى و يا اشتغال به كار، دوازده ساعت، پانزده ساعت فرصت نكنيد چيزى بخوريد، هيچ ثوابى به شما نخواهند داد. اما همين امساك را وقتى با نيّت انجام داديد - اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنْ نَوَى فَعَمِلَ؛[1] نيّت كند و به دنبال آن، عمل انجام دهد - اين همان گوهر درخشانى مى شود كه به شما ارزش مى بخشد و روحتان را قيمتى مى كند.

شرط روزه، نيّت است. نيّت يعنى چه؟ يعنى اين عمل را، اين حركت را، اين امساك و تمرين را، جهت دادن براى خدا، در راه خدا، به خاطر انجام دستور الهى. اين است كه به هر كارى ارزش مى بخشد.لذا در دعاى شب اوّل ماه مبارك مى خوانيد كه: اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِمَّنْ نَوَى فَعَمِلَ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِمَّنْ شَقِيَ فَكَسِل[2]. كسالت، بىرغبتى و بى نشاطى براى كار - چه كار معنوى و چه كار مادّى - شقاوت است.

روزه، يكى از بهترين كارهاست. با اينكه به ظاهر اقدام نكردن است؛ اما در باطن اقدام است، عمل است، كار مثبت است. چون شما نيّت اين كار را داريد؛ لذا از هنگامى كه وارد صحنۀ روزه دارى مى شويد - يعنى از بعد از لحظۀ طلوع فجر - تا آخر روز به طور دائم به خاطر اين نيّت، در حال عبادتيد. اگر هم بخوابيد، عبادت مى كنيد. همينطور راه برويد، عبادت مى كنيد.

اينكه از قول نبّى اكرم عليه و على آله الصّلاة والسّلام نقل شده است كه فرمود: أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ[3]؛ خوابيدن و نفس كشيدن شما عبادت است، خواب چطور عبادت مى شود؟ نفس كشيدن چطور سبحان اللَّه گفتن مى شود؟ اين به خاطر آن است كه شما بى كار هم كه باشيد، هيچ اقدامى هم كه نكنيد، چون با اين نيّت وارد اين وادى شده ايد، يكسره در حال عبادتيد.

در روايت ديگر مى فرمايد: نَوْمُ الصَّائِمِ عِبَادَةٌ وَ صَمْتُهُ تَسْبِيحٌ[4]؛ سكوت هم كه مى كنيد، مثل اين است كه سبحان اللَّه مى گوييد. و وَ عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ وَ دُعَاؤُهُ مُسْتَجَاب[5]؛ عمل شما مقبول، و دعايتان مستجاب است. سكوت شما عبادت است، نفس كشيدن شما عبادت است، خوابيدن شما عبادت است. چرا؟ چون شما اين امساك و اين دست كشيدن از بخشى از لذّات جسمانى را، براى خدا در يك مدّت سى روزه - ماه رمضان - تجربه مى كنيد.[6]

تقوا هدف مهم ماه رمضان

همه را و خودم را به رعايت تقواى الهى، مراقب خدا بودن، مراقب رفتار خود و گفتار خود در برابر خدا و مراقب خارراه ها، لغزشگاه ها و جاهايى كه نفس انسان قدرت آن را ندارد كه با استقامت و با عدم تزلزل، به راحتى آن راه را بپيمايد، توصيه مى كنم. انسان بايد در زندگى فردى و اجتماعى، مراقب وسايلى كه خداى متعال براى عبور از اين لغزشگاه ها قرار داده است، باشد. وسيله اى قرار داده است كه انسان بتواند خود را حفظ و به مقصد نزديك كند و از امكاناتى كه براى رسيدن به سرمنزل مقصود، در اختيار مؤمنين گذاشته است، بهره بردارى كند.مراقب اين امور بودن، تقواست و همانطور كه بارها شنيده ايد، يكى از هدف هاى مهمِّ روزمّرۀ ماه رمضان اين است كه ما تقوا پيدا كنيم؛ «لَعَلَّكُم تَتَّقونَ».[7] و بنده وقتى اعمالى را كه در ماه رمضان، از سوى شارع مقدّس مورد اهتمام است، ملاحظه مى كنم - يعنى روزه ماه رمضان، تلاوت قرآن مجيد، خواندن دعاهاى مأثور و توسّلاتى كه به ذيل عنايات حضرت بارى تعالى وجود دارد - مى بينم در ميان اين چهار عنصر بسيار مهم كه روزه ماه رمضان، واجب هم هست، آنچه براى ما خيلى اهميت دارد، استغفار است؛ طلب مغفرت، طلب گذشت از سوى پروردگار عالم نسبت به آنچه از روى قصور، از روى جهالت و خداى نكرده از روى تقصير، از ما سر زده است.[8]

پی نوشت:

[1]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محدث نوری، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1408ق، ج7، ص444.

[2]. همان.

[3]. أمالی، شیخ صدوق، انتشارات أعلمی، بیروت، چاپ پنجم، 1400ق، ص93.

[4]. من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم، 1413ق، ج2، ص76.

[5]. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق، نشر دارالشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق، ص51.

[6]. سخنان معظم له در تاریخ: 12/10/1376.

[7]. تا پرهیزکار شوید.

این آیه در چند جای قرآن کریم ذکر شده است:

«يا أَيُّهَا النّاسُ اعبُدوا رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُم وَالَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»؛ ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزکار شوید. (بقره/21)

«وَإِذ أَخَذنا ميثاقَكُم وَرَفَعنا فَوقَكُمُ الطّورَ خُذوا ما آتَيناكُم بِقُوَّةٍ وَاذكُروا ما فيهِ لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم؛ و کوه طور را بالای سر شما قرار دادیم؛ (و به شما گفتیم:) آنچه را (از آیات و دستورهای خداوند) به شما داده ایم، با قدرت بگیرید؛ و آنچه را در آن است به یاد داشته باشید (و به آن عمل کنید)؛ شاید پرهیزکار شوید! (بقره/63)

«وَلَكُم فِي القِصاصِ حَياةٌ يا أُولِي الأَلبابِ لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»؛ و برای شما در قصاص، حیات و زندگی است، ای صاحبان خِرد! شاید شما تقوا پیشه کنید. (بقره /179)

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»؛ ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید. (بقره /183)

«وَأَنَّ هذا صِراطي مُستَقيمًا فَاتَّبِعوهُ وَلا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُم عَن سَبيلِهِ ذلِكُم وَصّاكُم بِهِ لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»؛ این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید! و از راه های پراکنده (و انحرافی) پیروی نکنید، که شما را از طریق حق، دور می سازد! این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می کند، شاید پرهیزگاری پیشه کنید. (انعام /153)

«وَإِذ نَتَقنَا الجَبَلَ فَوقَهُم كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَظَنّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِم خُذوا ما آتَيناكُم بِقُوَّةٍ وَاذكُروا ما فيهِ لَعَلَّكُم تَتَّقونَ»؛ و (نیز به خاطر بیاور) هنگامی که کوه را همچون سایبانی بر فراز آنها بلند کردیم، آنچنان که گمان کردند بر آنان فرود می آمد؛ (و در همین حال، از آنها پیمان گرفتیم و گفتیم:) آنچه را (از احکام و دستورها) به شما داده ایم، با قوّت (و جدیت) بگیرید! و آنچه در آن است، به یاد داشته باشید، (و عمل کنید،) تا پرهیزگار شوید! (اعراف /171)

[8]. سخنان معظم له در تاریخ: 26/10/1376.

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 167 .