قرآن مجید (ویژگیها - اهداف)
قرآن به عنوان برترین كتاب هدایت، دارای ویژگی های خاصی است كه در كتابهای دیگر كمتر رخ می نماید.
ویژگیهای قرآن
قرآن به عنوان برترین كتاب هدایت، دارای ویژگیهای خاصی است كه در كتابهای دیگر كمتر رخ می‌نماید. با بهره مندی از آیات نورانی این كتاب، برخی از این خصوصیات را بر می‌شمریم:
1. هیچ گونه شك و ریبی در هدایتگری آن برای متقین راه ندارد:
«ذلك الكتاب لا ریب فیه» 1 ؛ «این است كتابی كه در [حقانیت] آن هیچ تردیدی نیست.»
2. هدایتگر پرهیزكاران است:
«هدی للمتقین» 2 ؛ «مایه هدایت تقوا پیشگان است.»
3. بشارت دهنده مؤمنان است:
«و یبشر المؤمنین» 3 ؛ «و به مؤمنین بشارت می‌دهد.»
4. هدایتگر به استوارترین راه است:
«یهدی للتی هی اقوم» 4 « [قطعا این قرآن] به چیزی (آیینی) كه پایدارتر است، راه می‌نماید.»
5. یاد آور خائفان است:
«فذكر بالقرآن من یخاف وعید» ؛ 5 «پس با قرآن هر كه را از تهدید می‌ترسد، پند ده.»
6. درمان و رحمت برای مؤمنان است:
«وننزل من القرآن ماهو شفاء ورحمة للمؤمنین» 6 ؛ «و ما آنچه را برای مؤمنان مایه درمان و رحمت است، از قرآن نازل می‌كنیم.»
7. معجزه‌ای است كه هرگز كسی مانند آن نمی‌تواند بیاورد:
«قل لان اجتمعت الانس والجن علی ان یاتوا بمثل هذا القرآن لا یاتون بمثله» 7 ؛ «بگو اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند، مانند آن را نخواهند آورد.»
8. بیان كننده موارد اختلاف جهت روشن شدن حقایق است:
«وما انزلنا علیك الكتاب الا لتبین لهم الذی اختلفوا فیه» 8 ؛ «و ما این كتاب را بر تو نازل نكردیم، مگر برای اینكه آنچه را در آن اختلاف كرده اند، برای آنان توضیح دهی.»
9. هدایتگر تمامی مردم است:
«هدی للناس» 9 ؛ «هدایتگر مردمان است.»
با این ویژگیها و ده‌ها ویژگی دیگر - كه همگی در زندگی مورد نیاز است - استفاده از این كتاب مقدس بر همگان لازم و واجب است.
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله همواره در كلام نورانی خود مردم را به بهره مندی از این چراغ هدایت توصیه می‌فرمودند. یكی از این سخنان ارزشمند، حدیثی است طولانی كه بخشی از آن را ذكر می‌كنیم:
«... فاذا التبست علیكم الفتن كقطع اللیل المظلم فعلیكم بالقرآن فانه شافع مشفع وما حل مصدق ومن جعله امامه قاده الی الجنة ومن جعله خلفه ساقه الی النار وهو الدلیل یدل الی خیر سبیل وهو الفضل لیس بالهزل 10؛
پس، هرگاه فتنه‌ها همچون پاره‌های شب تار بر شما مشتبه [و مبهم] گشت، به قرآن روی آورید كه آن شفیعی است كه شفاعتش پذیرفته است و شاكی [و خصمی] است كه شكایتش قبول می‌شود. هر كس آن را فراروی خود قرار دهد، او را به بهشت راهنمائی كند و هر كه آن را پشت سر خود قرار دهد، او را به دوزخ كشاند. قرآن راهنما به سوی بهترین راه است ؛ جدا كننده [میان حق و باطل] است و شوخی نیست.»
هست قرآن چو طعامی // كز سما گشته نازل از برای اغتذا
اغتذای آدم از لوح و قلم // اغتذا یابد دواب از راه فم
«فی السماء رزقكم» گفته خدا // رزق انسان گشته نازل از سما 11
اهداف قرآن
قرآن با خصوصیات یاد شده، بدون شك، اهداف بلندی را دنبال می‌نماید. این مهم را نیز با بهره مندی از كلام خداوند این گونه می‌توان برشمرد:
1. تبیین مسائل مورد اختلاف:
«وما انزلنا علیك الكتاب الا لتبین لهم الذی اختلفوا فیه» 12 ؛ «و ما این كتاب را بر تو نازل نكردیم مگر برای اینكه آنچه را در آن اختلاف كرده اند، برای آنان توضیح دهی.»
2. تعقل ورزیدن:
«انما انزلناه قرانا عربیا لعلكم تعقلون» 13 ؛ «ما آن را قرآنی عربی نازل كردیم، باشد كه بیندیشید.»
3. درمان بیماریهای روحی مردم:
«یا ایها الناس قد جائكم موعظة من ربكم وشفاء لما فی الصدور» 14 ؛ «ای مردم، به یقین، برای شما از جانب پروردگارتان اندرزی و درمانی برای آنچه در سینه هاست، آمده است.»
4. خروج از تاریكیها به سوی نور:
«كتاب انزلناه الیك لتخرج الناس من الظلمات الی النور باذن ربهم» 15 ؛ «كتابی است كه آن را به سوی تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریكیها به سوی روشنایی بیرون آوری.»
5. هدایت به راه‌های امن و صراط مستقیم:
«قد جائكم من الله نور وكتاب مبین یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام... ویهدیهم الی صراط مستقیم» 16 ؛ «قطعا برای شما از جانب خدا روشنایی و كتابی روشنگر آمده است. خدا هر كه را از خشنودی او پیروی كند، با آن كتاب به راه‌های سلامت رهنمون می‌شود... و به راهی راست هدایتشان می‌كند.»
6. حاكمیت قوانین الهی در بین مردم:
«انا انزلنا الیك الكتاب بالحق لتحكم بین الناس بما اراك الله» 17 ؛ «ما این كتاب را به حق بر تو نازل كردیم، تا میان مردم به [موجب] آنچه به تو آموخته، داوری كنی.»
7. ایجاد تقوا و پرهیزكاری:
«قرانا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون» 18 ؛ «قرآنی عربی، بی هیچ كژی، باشد كه آنان راه تقوا پویند.»
البته شرط اساسی تحقق این اهداف، آمادگی روحی و قلبی انسانها است. اگر این آمادگی نباشد، جز زیان چیزی به دست نخواهد آمد:
«ولا یزید الظالمین الا خسارا» 19 ؛ «ستمگران را جز زیان نمی‌افزاید.»
عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازد // كه دارالملك ایمان را مجرد بینی از غوغا
عجب نبود اگر قرآن نصیبت نیست جز حرفی // كه از خورشید جز گرمی نفهمد چشم نابینا
و به راستی كه حقیقت قرآن سعادت دنیا و آخرت است. و اگر كسی از این كتاب سعادت با ایجاد صلاحیتهای شخصی خود خوب بهره برداری كند، به سعادت دنیا و آخرت خواهد رسید.
حكایت است شخصی به نزد ابن سیرین آمد و گفت: «در خواب دیدم دنیا و آخرت از دستم رفت.
گفت: قدری بنشین. بعد از دقایقی شخصی دیگر آمد و گفت: در خواب دیدم، دنیا و آخرت نصیبم شد.
ابن سیرین به آن مرد اول گفت: تو قرآن گم كرده‌ای و او یافته است. پس رفت و قرآن خود را گرفت.»
بیا به دامن «قرآن» زنیم دست امید // كه روح را بجز این نسخه هیچ درمان نیست
بود چراغ هدایت به تیرگی «قرآن» // ز انحراف و ضلالت، جز او نگهبان نیست
به بحر ژرف حوادث بود چو كشتی نوح // كسی كه دست در او زد، دچار توفان نیست
پی نوشت:
1) بقره/2.
2) بقره/2.
3) اسراء/9.
4) اسراء/9.
5) ق/45.
6) اسراء/82.
7) اسراء/88.
8) نحل/64.
9) بقره/185.
10) كافی، شیخ كلینی، ج 2، ص 598، ح 2.
11) ملا صدرای شیرازی، لوامع العارفین، ص 113.
12) نحل/64.
13) یوسف/2.
14) یونس/57.
15) ابراهیم/1.
16) مائده/15 و 16.
17) نساء/105.
18) زمر/28.
منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 47.
