آفاق نیایش - تفسیر دعای سحر
مقدمه
از جمله معارف الهى و تعاليم اسلامى دعا مىباشد كه در عرف عارفان به آن تضرع و انابه و در فارسى به آن «راز و نياز و توبه» گفته مىشود كه در اسلام از مهمترين امور به شمار مىرود، و از سيرت انبياى و اوصيا و اولياء بر شمرده شده است، براى اهل عرفان لذيذترين لذتها به شمار مىآيد، چرا كه: سخن گفتن دل داده است با دلدار، هم چنان كه قرآن و قرائت آن، سخن گفتن معشوق است با دل دادهاش. پس دعا قرآنى است كه فرا فرستاده مىشود در مقابل قرآن كه كتابى است فرو فرستاده شده. امام حسين عليه السلام در دعاى عرفه فرموده است:
«يا مَن اذاق احبائه حلاوة المؤانسة؛[1]
اى آن كه شيرينى همدمى را به دوست دارانش چشانده است.»
و امام سجاد عليه السلام در مناجات محبين، صحيفه (ثانويه) فرموده است:
«الهى! من ذا الذى ذاق حلاوة محبتك فرام منك بدلا؛[2]
الهى كيست كه شيرينى دوستى تو را چشيده باشد و تو را با كس ديگرى عوض كرده باشد؟»
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 19
آن چه كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه براى راز و نياز بايد زمينههايى چيد تا قلب آماده گردد و زبان براى سخن گفتن به تكلم در آيد. اين زمينهها و تمهيدات، همان آداب دعا هستند كه جريان عشق ورزى و مكالمه با معشوق را زيباتر جلوه مىكنند و بنده را به خداوند نزديكتر مىسازند. اين آداب بسيار دقيق و تجربه شده است كه از متن آيات و روايات استخراج شده است، بنابراين بايد قبل از دعا، در حين دعا و بعد از آن، معشوق را به صفات جمال و كمالش ستود و از نعمتهاى گوناگونى كه به ما عطا فرموده سپاس گذارى كرد و زبان به شكر او گشود، با اين شكر دائمى است كه دعا معنا و مفهوم مىيابد و آدمى از راز و نياز لذت مىبرد. كيفيت تمجيد، ثناگويى، ستايش و قدردانى از خداوند در دعاهايى كه از اهل بيت عليهم السلام رسيده بيان شده است.
از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه:
«من قال ياالله يا الله عشر مرات، قيل له: لبيك ما حاجتك؟؛[3]
هر كس كه ده بار بگويد: «يا الله يا الله» به او گفته مىشود: بله؟ چه مىخواهى؟»
باز از آن حضرت روايت شده است كه:
«من قال يارب يا رب عشر مرات قيل له لبيك ما حاجتك؟؛[4]
هر كس كه ده بار بگويد: «يا رب يا رب» به او گفته مىشود: بله؟ چه مىخواهى؟»
يكى از در خواستهاى بنده از معبود، آمرزش گناهان است؟
از جمله دعاها، دعاى سحر مىباشد كه عارف سحرگاهان با خداى خود خلوت مىكند و به راز و نياز مىپردازد و در همه دعا خدا خدا مىكند همان گونه كه استاد
آفاق نيايش تفسيردعاى سحر، ص: 20
بزرگوارم حضرت امام رحمه الله مىفرمودند دعاى سحر، مسئول منه ندارد» يعنى فقط راز و نياز با خداست.
معنا ندارد عبداللَّه وقتى به در خانه خدا مىرود، چيزى از خدا بخواهد. او فقط بايد خدا خدا بگويد لذا در دعاى سحر عبد عارف به اسماء و صفات خداوند توجه دارد و در راز و نياز خود حضرت حق تعالى را به اسماء و صفاتش قسم مىدهد و گاهى پا فراتر مىگذارد و به مولاى خود خلوت مىكند و به ذات خداوند كه مستجمع جميع صفات، اسماء و كمالات است به نحو وحدت و به نحو عينيت نظر دارد تا از تكرار جملات دلنشين اين دعا لذت مىبرد كه قابل توصيف نيست و اين از ويژگىهاى دعاى سحر است كه عارف تشنه آن است.
اميدواريم حضرت حق حلاوت راز و نياز با خود را به ويژه شيرينى دعاى سحر را به همه بچشاند و با اين دعا زمينه وصل و تقرب ما را فراهم سازد.
[1]. بحارالانوار، ج 95، ص 266.
[2]. همان، ج 94، ص 148( باب ادعية المناجاة، المناجاة التاسعة).
[3]. كافى، ج 2، ص 519( باب من قال يا الله)، ح 1.
[4]. همان، ص 520،( باب من قال با رب)، ح 1.
