براي نفي خواطر چه كارهايي بايد انجام داد؟

دوست خوبم؛ ساختن ذهن، به معناي ساختن رفتار است و اصلاح رفتار به معناي اصلاح عادات است. اين عادتهايند كه شخصيت ما را مي سازند. قدر اعتمادتان را مي دانيم.در جواب سؤال بسيار مهمتان، با توصيه پربركت عارفي الهي آغاز و پس از بيان نكاتي، با كلماتي از مردي آسماني سخن را به پايان مي بريم.
عارف بزرگ، مرحوم آخوند ملا حسين قلى همدانى و شاگردان وي هرگز نفى خواطر (افكار و اوهام مزاحم) بدون ذكر عملى نداشته‏اند، بلكه رويه ايشان التزام در امر مراقبه و اهتمام به مراتب آن بوده است.
مراتب مراقبه
اوّل درجه مراقبه اين است كه سالك از محرّمات اجتناب كند و تمام واجبات را به جاي آورد، و در اين دو امر به هيچ وجه مسامحه نورزد.
دوّم درجه، آن است كه مراقبه را شديد نمايد و بكوشد هر چه مى‏كند براى رضاى خدا باشد و از امورى كه لهو و لعب ناميده مى‏شود، اجتناب نمايد. چون در اين مرتبه اهتمام نمود براى او تمكّن پيدا مى‏شود كه ديگر خود را نبازد و اين خوددارى در او به سر حدّ ملكه برسد.
سوّم درجه، آن است كه پروردگار جهان را پيوسته ناظر خود ببيند، و كم‏كم اعتراف مى‏نمايد كه خداى متعال در همه جا حاضر و ناظر و نگران همه مخلوقات است. و اين مراقبه در تمام حالات و در همه اوقات بايد رعايت شود.
چهارم درجه، اين است كه خودش خداى را حاضر و ناظر ببيند و به طور اجمال مشاهده جمال الهى نمايد. وصيت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله به ابوذر غفارى اشاره به اين دو مرتبه اخير از مراقبه است:
«خداى را چنان عبادت كن مثل آنكه گوئى تو او را مى‏بينى و اگر نمى‏توانى او را ببينى او را طورى عبادت كن كه بدانى او ترا مى‏بيند».
بنابراين عبادت در مرحله‏اى كه خدا او را مى‏بيند پائين‏تر است از مرتبه‏اى كه او خدا را مى‏بيند.
(منبع: حسيني تهراني، سيد محمد حسين؛ رساله لب اللباب، تهران، حكمت، چاپ ششم، 1416ه.ق، ص 139- 1)
چند نكته كه توجه به آنها برايتان مفيد است:
1. ذهن و فكر انسان، همواره متوجه چيزى است كه به آن عشق مى‏ورزد؛ چنان كه عاشق، لحظه‏اى از فكر معشوق خود بيرون نمى‏رود. اينكه مثلاً ما هميشه در نمازهاى خود، به ياد ديگر مسائل مى‏افتيم به جهت تعلّق نفس ما به آنها و عدم آشنايى با محبوب حقيقى است. پس بايد دل را از تعلق به كثرات پالايش كرد و منزلگه عشق ربوبى ساخت تا انديشه نيز بدان سوى توجه كند.
2. پرنده لجام گسيخته خيال، چون چكاوكى است كه هر دم بر سرشاخسارى نشسته، پس به شاخه ديگر پرواز مى‏كند. افكار انسان نيز قرار و آرامى ندارد؛ ولى اگر با دقت دركنترل آن بكوشد - يعنى همواره از آن مراقبت نموده و هرگاه به اين سوى و آن سوى گريخت بلافاصله آن را به امور شريفه متوجه گرداند - كم كم رام و مطيع مى‏گردد.
3. با داشتن برنامه منظم و پيوسته , مي توان ذهن را به سمت خاصي جهت داد; مثلا تلاش براي ادامه تحصيل يا داشتن برنامه هاي منظم همه روزه دعا و قرآن , مطالعه كتاب هايي پيرامون : اخلاق , معاد, خداشناسي , عواقب گناه و حداقل روزي يك ساعت شركت منظم و پيوسته در مجالس ديني مانند نماز جماعت.
4. از جمع‌هايي كه با روحيات شما و شرع هماهنگ است دوري نكنيد. سعي كنيد دوستاني هرچند معدود اما صميمي داشته باشيد تا ديدن و ارتباط با آنها به شما انرژي مثبت دهد.
5. گرچه ذهن انسان اين توانايي را دارد كه حتي بدون استفاده از حواس ظاهري افكاري را توليد كند ولي عمده آن چيزهايي كه انسان در مورد آن فكر مي كند اعم از چيزهاي خوب يا بد. داده هاي حواس ظاهري او است لذا بايد مجاري ورودي ذهن را كه همان حواس ظاهري است كنترل كرد؛ يعني چشم، گوش، زبان و لامسه و...
6. سعى كنيد با يك برنامه‏ريزى دقيق و حساب شده تمام اوقات شبانه‏روزى خود را پر كنيد و هيچ‏گاه بيكار نباشيد. به مطالعه، نظافت اتاق، كمك به دوستان، ورزش و... مشغول باشيد. و هر گاه بيكار شديد خود را به كارى مشغول سازيد.
7. در صورتى كه به چنين افكارى اهميت ندهيد مطمئن باشيد اگر تحمل كنيد پس از چندى نهايتا آن را رها خواهيد كرد.
8. روابط اجتماعى خود را افزايش دهيد مثلاً شركت در مجالس عمومى مثل مجالس جشن يا مجالس مذهبى.
9. اعتماد به نفس خود را بالا ببريد و سعي كنيد از حالت متكي بودن به ديگران خارج شويد. البته ما انسان ها كما بيش نيازمند تأييد اطرافيان هستيم و دوست داريم در انظار ديگران مقبول باشيم. اما اين حالت نبايد در ما جنبه افراطي به خود بگيريد و طوري باشد كه قضاوت ديگران درباره ما برايمان خيلي مهم باشد.
10. اين ظرفيت رواني در شما وجود دارد كه با كمك به والدين در موقعيت‌هاي مختلف و همكلامي با آنها به بهانه‌هاي متفاوت، باران رحمت خدا را بسوي خود جلب كنيد و طراوت خانواده و نشاط دروني خود را افزايش دهيد.
11. در صورت مهيا شدن شرايط مناسب ازدواج، با توقعاتي متعادل، آن را پيگيري نماييد.
12. اذكار (لا اله الا الله) و (لاحول و لاقوة الا بالله) و تلاوت سورۀ ناس، كمك خوبي براي عبور از اين افكار است.
13. پس از چند ماه عمل دقيق به راهكارهاي ارائه شده، در صورت باقي ماندن اين افكار و حالات، مي‌توانيد از راهنمايي‌هاي يك روانشناس ماهر ياري بگيريد.
14. توكل شما به خداي مهربان و توسلتان به امامان خوبمان، شما را از تمام ناملايمات زندگي عبور خواهد داد.
شخصي خدمت آيت الله بهجت (رحمه الله) رسيد و عرض كرد: براي نفي خواطر ( پاكيزه كردن دل و ذهن از هر چه جز خدا) چه كنيم؟
فرمودند: «ضدش را انجام دهيد؛ يعني استغفار كنيد وصلوات بفرستيد كه ضد آن خواطر هستند.»
در جاي ديگر در جواب همين سؤال فرمودند: «اگر در نماز مراقب خواطر شيطاني باشد، ساير اعمال هم تابع نماز خواهد بود.»