من هميشه هر جا هستم فكر ميكنم الان شاهزاده ي روياهام مثلا بايه اتفاق جالب وارد زندگيم ميشه،تو خونمون فقط اينجوري نيستم، راستش دوست ندارم به اين چيزهاي مسخره و بيهوده فكر كنم، ميشه راهنماييم كنيد.
با سلام حضور پرسشگر گرامي وآرزوي قبولي طاعات و عبادات در اين ايام سرشار از معنويت، قبل از پرداختن به اصل موضوع بايد عرض نمايم كه توضيحات شما در باره مسئله بسيار خلاصه است و ما براي راهنمايي شما به اطلاعاتي بيش از اين نيازمنديم، به عنوان مثال ما نياز به اطلاعاتي از قبيل پيش آيند هاي چنين حالاتي داريم، به معني اينكه چه چيزهايي مقدمه ي اين حالتهاي شما قرار مي گيرند و باعث مي شوند شما به خيال پردازي، مبادرت كنيد، پس آيند هاي خيال بافي شما چيست كه مثلا اتلاف وقت و غفلت از واقعيات مي تواند يكي از آنها كه موجب زيان براي شما مي شود باشد، آيا اين عمل پس آيندهاي مثبت نيز براي شما دارد؟ بعد از اين حالتها چه احساسي پيدا مي كنيد؟ از كي اين حالتها شروع شد؟ يعني زمان شروع كي و چه واقعه اي بوده است؟ و شدت آن الان چگونه است؟ يعني آيا بروز اين حالتها موجب بروز اختلال در روند عادي زندگي شما شده؟ و براي شما و يا اطرافيان مشكل ساز شده يا نه؟
همانگونه كه عرض كردم نامه شما بسيار خلاصه است و ما با نداشتن اطلاعات كافي از مواردي كه عرض شد، نمي توانيم راهنمايي مفيدي براي شما عرضه كنيم مثلا اگر شما نوجوان باشيد تا حدي خيالپردازي شما نرمال است و جاي هيچ گونه نگراني نيست زيرا خيالپردازي يكي از لوازم اين سنين است و يا اگر تاثيرات پيش آيندها و پس ايندهاي وقوع خيال پردازي را ذكر مي كرديد ما مي توانسيتم تحليل دقيق تر و در نتيجه راهنمايي بهتري براي ارائه دهيم اما به هر حال ما توضيحاتي در اين خصوص ارائه مي دهيم و براي دادن راهنمايي دقيقتر منتظر توضيحات تفصيلي شما مي مانيم
خيالبافي يكي از مكانيسم هاي دفاعي انسان است كه در آن فرد جهت مقابله با ناكامي ها به صورت خيال و تصور به اميال و آرزوهاي خود واقعيت مي بخشد و گاهي هم اميال شكست خورده خود را به تخيلات فريبنده و لذت بخش تبديل مي كند تا آنچه را كه در عالم واقع بدان نرسيده است در عالم خيال براي خود تصور كند. اولين و مهمترين اثر تخيل همانطور كه لابد خود نيز به تجربه دريافته ايد، اين است كه ممكن است مانع درك واقعيات شده و باعث گردد فرد نتواند به طور مطلوب با محيط خود ارتباط برقرار كند و چه ضرري بالاتر از اين؛ زيرا بهداشت رواني فرد در نگرش هاي مربوط به خود، ديگران و زندگي براساس اصل درك واقعيت امكان پذير است تا فرد با محيط و نگرش هاي مربوط به خود و ديگران سازگار گردد.هنگامي اين عمل خطرزاست كه عمل خيال و تخيل به صورت عادت درآيد؛ زيرا در چنين هنگامي ديگر فرد قادر نيست و توانايي آن را نخواهد داشت كه واقعيت ها را همان گونه كه هست، ببيند.
حال قبل از اين كه عوامل به وجود آمدن خيالبافي افراطي و راهكارهايي جهت مقابله با اين مسئله ارائه نماييم، توجه به دو نكته، لازم و ضروري است :
نكته اول اين كه همانطور كه خودتان بيان كرده ايد شما دچار اين حالات شده ايد و هنوز نيز ادامه دارد. طبيعي است كه درمان آن نيز نياز به زمان دارد و بايد شما با حوصله و صبر و شكيبايي از طريق مشاوره حضوري يا حداقل مشاوره مكاتبه‌اي طي جلسات متعددي با به كارگيري راهكارهاي ارائه شده از ناحيه كارشناس و متخصصين بر اين شكل غلبه پيدا كنيد و هيچ گاه نبايد توقع معجزه‌اي از ناحيه روان شناسان و مشاورين داشته باشيد.
نكته ديگر اين كه يكي از ويژگي هاي انسان اين است كه مي‌تواند در وضعيت رواني و رفتاري خود تغييراتي ايجاد كند و هيچ گاه نبايد خود را در مقابل هيچ مسئله اي ناتوان و ضعيف انگارد و قطعا شما اگر بخواهيد مي‌توانيد با اين عادتي كه داريد مقابله كنيد و وضعيت خود را در حد اعتدال تغيير دهيد.
چندين علت را مي توان براي خيال بافي هاي افراطي در نظر گرفت كه برخي عبارتند از :
1. مشكلات روحي و رواني ، كه بيشتر ناشي از اختلافات خانوادگي ،كمبودها و ناكامي ها مي باشد و فرد براي فرار و جبران آنها رو به خيالبافي مي آورد.
2. اميال و آرزوهايي ، كه يا دسترسي به آنها مشكل است و يا تحت هر شرايطي نمي توان به آنها دست يافت. لذا پيشنهاد مي گردد علاوه بر پيگيري راهكارهاي زير براي ريشه يابي علت خيالات و موفقيت بيشتر در از بين بردن آن به صورت حضوري به يكي از متخصصان روان شناسي مراجعه نماييد تا با توجه به گذشته شما در حل اين مسأله ياريتان نمايد.
راهكارهاي درمان
براي درمان خيال بافي هاي افراطي توجه به نكات و عمل به راهكارهاي زير ضروري به نظر ميرسد لذا براي رهايي از اين مشكل كمر همت ببتديد و با تلاشي مضاعف به مبارزه با آن بپردازيد .
1- همواره بدانيد انسان موجودي با اراده و مختار است و همانطور كه نمي گذارد هر كسي به حريم شخصي و خانوادگيش نفوذ كند ، بايد با اراده خودش از نفوذ افكار و انديشه هاي مزاحم و خيالي در ذهنش نيز جلوگيري نمايد وكنترل افكار و انديشه هاي خود را در دست خود داشته باشد.
2- يكي ديگر از تكنيكهاي موثر در اين باره اينست كه كشي به مچ خود ببنديد و با شروع خيالپردازي آن كش را كشيده و رها كنيد طوري كه اندك سوزشي بدستتان وارد شود آنگاه شروع به شمارش معكوس نماييد مثلا يك عدد پيچيده مثل 6589234را انتخاب كنيد و سعي نماييد هفت هفت تا از آن كم كنيد تا به صفر برسيد.
3- تكنيك موثر ديگر اينست كه وقتي استارت خيال پردازي در ذهنتان زده شد بلافاصله كش را گرفته و رها كنيد و به فكري كه قبل از اين فكر خيال پردازانه به ذهنتان آمد و باعث شد كه شما اين دست به كار اين فكر شويد را بيابيد و بعد از يافتن آن به فكري كه قبل از آن به ذهنتان آمد و باعث شد كه اين فكر به ذهنتان بيايد فكر كنيد و همينطور به فكرهاي قبلي بپردازيد با اينكار كم كم كنترل فكر خود را بدست خواهيد آورد البته اينها تكنيكهايي هستند كه بايد زير نظر روان درمانگر و در طي چندين جلسه انجام شوند
4- استفاده از تكنيك حواست را جمع كن : اين شيوه ممكن است ظاهراً ساده به نظر بيايد، ولي در عين حال بسيار مؤثر است. هنگامي كه حواستان پرت مي شود و ذهنتان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهيد كه حواست را جمع كن. اين روش كم كم سبب مي شود كه توجه شما به موضوع مورد نظرتان جلب شود.براي مثال، هنگامي كه در كلاس هستيد و ذهن شما را كنفرانس كلاسي، تكاليفي كه داريد، تاريخ، ساعت صرف غذا و يا هر چيز ديگري پر كرده، به خودتان بگوييد: حواست را جمع كن و به كنفرانس توجه كن. به هر حال تا حدي كه ممكن است اجازه ندهيد تمركزتان به هم بريزد. و دوباره اين هشدار را پيش خودتان تكرار كنيد: حواست را جمع كن. هنگامي كه افكار مزاحم خود را پيدا كرديد، كم كم با تكنيك حواست را جمع كن به حال بر مي گرديد. اگر يك شخص معمولي باشيد، ممكن است اين عمل را صدها بار در هفته انجام دهيد. ولي طي روزهاي آينده مدت زماني كه افكار خاصي درذهن شما مي ماند، طولاني تر مي شود، يا به عبارت ديگر تمركزتان در مورد موضوعي خاص بالا مي رود. بنابر اين بايد صبور باشيد تا شاهد پيشرفت هاي خود در اين زمينه باشيد.
5- يكي از بهترين راههاي غلبه بر خيالبافي هاي افراطي ،تنها نبودن و جابجايي مكاني است ، يعني به محض شروع افكار خيالي ، مكان خود را تغيير دهيد . سعي نماييد خيلي تنها نباشيد ،خصوصا در مواقع هجوم افكار خيالي ،زيرا تنهايي بهترين محرك براي ايجاد افكار خيالي مي باشد . قبل از شروع اين خيالات خودتان زمينه بروز آن را از بين ببريد .
5- فرصتي براي افكار و خيالات مزاحم : در طول روز ، زمان ويژه اي را به فكر كردن درباره مسائل وخيالاتي كه به ذهن شما خطور مي كنند و تمركزتان را به هم مي زنند اختصاص دهيد. به طور مثال ساعت 30/ 4 تا 5 بعد از ظهر زماني است كه شما مي توانيد به اين خيال پردازي بپردازيد. هنگامي كه اين افكار مزاحم در طول روز به ذهن شما خطور كرد و باعث نگراني شما شد، به ياد آوريد كه زمان ويژه اي را براي آنها در نظر گرفته ايد و اجازه دهيد كه از ذهن شما خارج شوند. كساني كه از اين روش استفاده كرده اند، توانسته اند 35 درصد از افكار مزاحم را در طول 4 هفته در خود كاهش دهند. اين تغيير بزرگي است.
6- موقعيت هايي كه اين گونه افكار و خيالبافي ها بيشتر به سراغ شما مي آيد را شناسايي و از رفتن به اين مكان ها خودداري كنيد .
7- از خيالپردازي خود به درستي و آگاهانه استفاده نماييد؛ زيرا در اين صورت است كه متوجه اين موضوع مي شويد كه از زندگي خود چه مي خواهيد. از خيال مي توان به عنوان يك ابزار تعيين كننده هدف براي خود استفاده كرد.
8- ورزش را جزء ضرورىترين فعاليتهاى خود قرار داده هر روز حداقل نيم ساعت الى يك ساعت ورزش كنيد. (هر ورزشى كه مورد علاقه شماست)
9- روابط اجتماعى خود را افزايش دهيد مثلاً شركت در مجالس عمومى مثل مجالس جشن يا مجالس مذهبى.
10- سعى كنيد هيچگاه بيكار نباشيد و با برنامه ريزى براى اوقات شبانه روزى خود همه اوقات خود را به نحوه صحيح و منطقى پر كنيد زيرا يكى از دلايل اينكه اين خيالپردازي به ذهن خطور مىكنند بيكارى است.
11 - سعي كنيد از چنين تكنيك هايي كه مفيد و مؤثر به نظر مي رسند، استفاده كنيد و حداقل به مدت يك هفته آنها را به طور صحيح به كار ببنديد. اگر متوجه تغييرات كمي شديد، پيشنهاد مي شود تمرينات خود را ادامه دهيد، چون در تمركز ذهن شما مؤثر خواهد بود ولي اگر علي‌رغم عمل به اين راهكارها، نتيجه‌اي نگرفتيد لازم است حضوراً به روان‌شناس يا روان‌پزشك مراجعه نماييد.
