حجت الاسلام والمسلمین میر باقری

92/11/19

روی تو برده رونق ماه تمام را مجذوب کرده جلوه ی تو عام و خاص را ،حُسن تو بی نهایت و فضل تو بیش مار مبهوت مانده ام بنویسم کدام را،تفسیر چشم های تو برهان عاشقی ست می خوانم از نگاه تو خیر الکلام را، هر راهبی که دید تو را گفت :دیده است با چشم های خود مسیح علیه السلام را ،هرجا که تو قدم بزنی ثم من رعاست سرشار کردی از نفست هر مشام را، اما قدوم سبز تو ای کعبه ی بهشت حسرت به دل گذاشته بیت الحرام را، دست سخاوت تو و چشم عنایتت پُر کرده از نسیم سحر صبح و شام را، از ما مگیر ای همه باران لطف و روشنی ذکر مدام و مرحمت مستدام را.

سوال – معرفت ما نسبت به پیامبر اسلام و ائمه چه نفعی برای ما دارد؟

پاسخ – بعضی گفته اند که پیامبر و ائمه آمده اند که خدا را به ما معرفی کنند و نباید معرفت خودشان موضوعیت پیدا کند. پیامبران و اهل بیت که آمده اند خدا را به ما معرفی کنند(در قرآن داریم :بگو که من فقط دعوت به خدا می کنم و اهل بیت هم همه را به توحید دعوت می کنند)مقامات نبی اکرم را به تفسیر بیان کرده اند .اگر این مقام طریق معرفت خدا نبود، آنها هرگز بیان نمی کردند.

معرفت ائمه ،طریق معرفت الله است. همه ی عالم آیات خداوند هستند و ما می توانیم خدا را در آیات ببینیم و ائمه، اکبر آیات الهی هستند. مگر عالم چقدر ظرفیت دارد که جمال و جلال الهی را نشان بدهد؟ کسانی که دنبال جلال و جمال الهی می گردند، هر لحظه دنبال آیات غیبی بزرگتر از این جهان می گردند. برای آنهاست که حجاب ها کنار می رود و آرام آرام به ملکوت عالم می رسند و به فوق ملکوت و اسم اعظم الهی می رسند و همه را در ذیل اسم اعظم می بینند که همان پیامبر و ائمه هستند و خدا را در این آینه مشاهده می کنند. لذا اگر کسی می خواهد به معرفت الله برسد تنها راه همین است که از طریق معرفت اهل بیت حرکت کند و اِلا راهی نیست. امام صادق(ع) فرمودند: این مسیری است که خداوند پسندیده که از طریق شناخت شخصیت ها و رجالی شناخته شود و با طاعت آنها طاعت شود .آنها را سبیل خودش قرار داده ،راهی که به سوی خدا منتهی می شود و وجهی که در آن وجه حضرت حق دیده می شود.

معرفت ائمه ،همان معرفت الله است البته نه به آن معنا که خداوند در ائمه هلول پیدا کرده زیرا این کفر است. بحث این است که خداوند انوار معرفت خودش را در ائمه قرار داده است. آنها سرچشمه ی معرفت خدا هستند. اگر کسی می خواهد سیر در درجات محبت بکند باید سیر در درجات وجودی آنها بکند. این سیر یک سیر اختیاری است و تابع معرفت است. اگر انسان به اندازه ی معرفتی که به ائمه پیدا می کند به همان اندازه خشوع و خضوع و سیر می کند. اینها مباحث توحیدی است. بعد از صدر اسلام این راه را بستند. در قرآن داریم که راه ائمه را بستند. سد عن سبیل الله این است که راه شناخت ائمه را ببندند.

با مقاماتی که ما از پیامبر و ائمه گفته ایم عده ای امیدشان نسبت به آنها قطع شده است که ما کجا و آنها کجا؟ در سوره نساء داریم: اگر کسی اطاعت خدا و رسول را بکند، همراه انبیاء صدیقین و شهدا می شود. پس طریق همراهی اطاعت از رسول و ائمه است. روایتی در شان نزول این آیه آمده: یکی از برده های حضرت خیلی به حضرت ارادت و محبت داشت و اگر حضرت را نمی دید مضطرب می شد و حضرت دیدند که او لاغر شده و علت را پرسید. او گفت: دوری شما مرا این طور کرده است. در دنیا امیدی دارم که شما را می بینم ولی بعد از مرگ امیدی به دیدن شما ندارم. بعد آیه ی بالا نازل شد که رمز همراهی با پیامبر و ائمه اطاعت است .بعضی اطاعت را به محبت تعبیر کرده اند ،محبت یعنی واقعا حضرت را دوست داشته باشی و محبت ظاهری نباشد. روایتی در ذیل این آیه آمده که فردی باده نشین به پیامبر عرض کرد :قیامت چه زمانی برپا می شود. حضرت نماز را خواندند و بعد از نماز از جمعیت پرسیدند: چه کسی این سوال را کرد. فردی گفت :من. حضرت فرمود :جواب این سوال به درد شما نمی خورد، ببین چه چیزی آماده کرده ای. او گفت: من واجبات را انجام می دهم ولی کارهای مستحبی زیادی انجام نمی دهم ولی شما و خدا را دوست دارم. حضرت فرمود: انسان همراه کسی است که او را دوست می دارد. پس محبت، حضور محبوب در وجود مُحب است. ارزش انسان به محبت اوست زیرا حقیقت محبت حضور محبوب در وجود مُحب است. اگر محبت ظلمانی بود، انسان ظلمانی می شود. اگر محبت نورانی بود حضور محبوب در وجود انسان نورانی می شود و انسان ارزش پیدا می کند.

مقاماتی که برای حضرت بیان می کنیم نباید در ما احساس دوری بکند. اگر ما مقاماتی را برای حضرت می گوییم می خواهیم نسبت به حضرت حق احساس دوری کنیم یا باید حضرت را زمینی کنیم تا به حضرت نزدیک بشویم؟ باید جمال و جلال حضرت را بیان کرد. خدایی که صاحب جمال وحلال است در عین اینکه عالی است در مقام پایین هم با ماست. در روایت داریم اگر به زیارت مومنی بروید، خدا را زیارت کرده اید. حضور وعنایت حضرت حق در همه جا وجود دارد. پس حقیقتی که باطن است ظاهر هم هست. و حقیقتی که ظاهر هم هست باطن هم هست. حقیقتی که دانی است در عین علو است. ما هیچ وقت در مقام سیر با حضرت حق به یک نقطه ای نمی رسیم که از این سلوک خسته بشویم. نکته ی انوار معرفت همین است. وقتی انسان به دنیا محبت پیدا می کند، تا به آن نرسیده فکر می کند خبری است ولی وقتی به آن رسید می بیند خبری نیست و می خواهد از آن بگذرد. ولی نسبت به حضرت حق این طور نیست. درعین نزدیک تر بودن و رسیدن، احساس می کنی که دورتر هستی و احساس می کنی که آن حقیقت در دسترس نیست. اظهار عجزه برای همین است. اگر بنا بود که حضرت حق یک حقیقتی باشد که وقتی به آن می رسیدی تمام می شد،آن موقع انسان می خواست معشوق دیگری بگیرد. لذت دیگر محبوب ها را همه تجربه کرده اند و می دانند. وقتی انسان به محبوب ها می رسد، به یاد لذت فراق می افتد. و احساس می کند که آن موقع خیلی شیرین تر بود زیرا از دور دیدن خیلی بهتر از نزدیک دیدن آن است. ولی حضرت حق این طور نیست. هیچ کسی نیست که به قرب حضرت حق راه پیدا کند و تحولی بخواهد. در مناجات محبین امام سجاد(ع) داریم: چه کسی به تو راه پیدا کرده که تحولی بخواهد؟ پس هر چه به حضرت حق می رسی ،احساس می کنی که نرسیده ای زیرا تجلی بعدی و معرفت بعدی و احساس دیگری می آید. و این راه بی پایان است. بخاطر همین در این راه خستگی وجود ندارد.

پیامبر هم با اینکه به مقامات عالی دارند، به ما نزدیک هستند. و کنار همه نشسته اند. پیامبر می تواند در همه ی عوالم و با همه باشد البته به اذن خدا. ما نمی توانیم به مقامات پیامبر برسیم زیرا پیامبر شجره ممنوعه است. خدا یکی پیامبر بیشتر ندارد ولی ما می توانیم به حضرت تأسی کنیم، به قرب حضرت برسیم، درجه ی ولایت حضرت را درک کنیم، در عوالم وجودی ایشان سیر کنیم. ایشان در قرب ماست. در زیارت جامعه داریم :روح حضرت درععالم جاری است که عالم زنده است. اگر قبور مومنین منشا خیرات است بخاطر این است که شعاعی از قبر حضرت در قبور مومنین است.اگر شما می خواهید این وجود در دسترس باشد و شما به آن برسید و همه ی وجود آنرا در بیایید بعد از آن عبور می کنید. این پیامبری است که انسان با اینکه دائم به آن می رسد ،هیچ وقت به آن نمی رسد. این قله فتح کردنی نیست. امیرالمومنین می فرماید: همه حقایق از آستانه ی وجودی من جاری است ولی هیچ پرنده ی تیز پروازی نمی تواند قله ی مرا فتح کند. پس این صراط تمام شدنی نیست، صراط خود امام است. معرفت امام صراط توحید است. اگر عظمت پیامبر را می گوییم برای این است که انسان احساس نکند که قله را فتح کرده و تمام شده. یعنی هرچه به پیامبر نزدیکتر می شود احساس کند که دور است. این حالت شیرینی است. حتی بهشت هم همین طور است زیرا اگر بهشت هم فتح می شد، همه از آن خسته می شدند. بهشت نازله ی نبی اکرم است. پس بهشت هیچ وقت تمام نمی شود.

ما باید تلاش کنیم که از این وجود مقدس بهره مند و متنعم باشیم و سعی کنیم به رزق معرفت ایشان برسیم و همه ی وجودمان متنعم بشود. خداوند برای ما رزق هایی قرار داده است و این رزق ها متفاوت هستند. رزق ها همیشه خوردنی و پوشیدنی ها نیست. البته این رزق ها هم از آستانه ی معصوم می آید ولی رزق ها فقط اینها نیستند. ما قوای مختلفی داریم که هر کدام از اینها رزق هایی دارند. در قرآن رزق تعابیر بالاتری دارد. کلمه طعام هم در قرآن تعبیر گسترده تری از خوردنی های معمولی دارد. در باب رزق داریم :از آنچه ما به آنها روزی کرده ایم انفاق می کنند. در ذیل این آیه روایت داریم :آنچه به آنها تعلیم کرده ایم منتشر می کنند یعنی تعلیم رزق است که آنرا منتشر می کنند.

اگر تقوای الهی پیشه کنید خداوند روزی شما را تامین می کند از جایی که آنرا محاسبه نکرده اید. یعنی خداوند او را به خودش نزدیک می کند. روایتی ذیل آیه داریم که حضرت می فرماید: منظور ضعفای شیعه ماست که دل شان می خواهد به ما برسند ولی این امکان برایشان فراهم نیست. عده ای هم معارف را از ما می گیرند و به آنها می رسانند. یعنی بدون اینکه تلاشی کرده باشند به این رزق می رسند( من حیث لایحتسب).

در روایت دیگر داریم :اگر خداوند به کسی رزق محبت اهل بیت را بدهد... ،پس محبت اهل بیت رزق است. رزق فقط رزق دنیایی نیست. رزق ما قبل از این دنیا شروع شده و تا قیامت ادامه دارد. رزق عطایی است که به انسان می شود و انسان برای ادامه ی حیاتش به آن محتاج است. رزق های ما از عوالم قبل از این دنیا شروع شده و در بهشت و آخرت هم رزق وجود دارد. این رزق ها ظاهر و باطن دارند.یعنی ظاهرش رزقی است که ما می بینیم و باطنش رزق دیگری است. در ذیل آیه ای که مقام متقین را توصیف می کند روایتی است که می فرماید: یکی از رزق های متقین در بهشت نهر خمر است که باطنش علم امام و معارف است ولی ظاهر نهر خمر است. اینکه غرق لذت می شوند این لذت از معرفت و حضور است که با امام پیدا می شود. پس یکی از رزق های بسیار مهم رزق علم و معرفت است. در قرآن دارد: انسان باید به طعامش نگاه کند. ما چطور باران را از بلا می ریزیم و زمین را می شکافیم و انواع روییدنی ها را می رویانیم. ظاهر آیه روشن است یعنی در این طعامی که می خورید حضور حضرت حق را و سبب سازی حضرت را ببینید که اگر این اتفاق افتاد طعام انسان عسل( شیرین) می شود. استادی می گفت: اینکه انبیاء وقتی غذایشان را می خوردند انگشت هایشان را می لیسیدند بخاطر این است که طعام برایشان شیرین بود. داریم: درست بخورید و مثل حیوانات نخورید. معنای باطنی آیه این است که به علم تان نگاه کنید و ببیند که علم را از چه کسی می گیرید، از فضای ظلمانی یا فضای نورانی . ما برای رزق ها دو مسیر داریم :مسیر نورانی و مسیر ظلمانی. مسیر نورانی مسیر نبی اکرم است و مسیر ظلمانی مسیر دستگاه شیطان است. و هر چه می خورند ظلمت است.

لذت های ما هم لذت از ولایت است، به حسب ظاهر خیال می کنیم که داریم از غذا خوردن لذت می بریم. لذت هایی که ما می بریم تابع صفات روحی ماست. وقتی ما را به به باغی می برند لذت بردن از این باغ به حالات روحی ما برمی گردد. اگر حالات روحی ما مناسب نباشد، آن باغ برای ما زندان می شود. پس حالات روحی ما مبدأ لذت ماست. انسان بخیل از بخلش لذت می برد و انسان بخشنده از بخشش لذت می برد حتی اگر جانش را در راه محبوب بدهد لذت می برد. صفات روحی یا شعاع صفات نورانی نبی اکرم است یا شعاع صفات ظلمانی اولیاء طاغوت و ابلیس است. اگر کسی ایمان نبی اکرم در او ظهور پیدا کرده باشد، از اُنس با خدای متعال لذت می برد. کسی هم که صفت حرص به دنیا در او هست ،از انس با دنیا لذت می برد. دنیا برای مومن زندان است. حتی لذات یا از وادی نورانی هستند یا از وادی ظلمانی .داریم که زائرین سید الشهدا در روز قیامت بر سر سفره های نورانی می نشینند. هم طعام، طعام نورانی است و هم لذت، لذت نورانی است. این رزق هایی که به ما می رسد، اگر از دست نبی اکرم باشد، نورانی است.

رزق هایی که می رسند رزق های عمومی است. برای رزق های خصوصی باید کاری انجام داد. رزق های خصوصی را به اندازه ای که تحمل می کنیم به ما می دهند. در باب سلمان حضرت فرمود: دائما به او حدیثی می گفتند. بخاطر همین می گفتند که علم اول و آخر را سلمان داشت. او از اهل بیت شده بود. امام باقر(ع) می فرماید: اگر برای علمی که خدای متعال به من داده حَمَله ای( کسی که بتواند تحمل داشته باشد) پیدا می کردم همه ی این حقایق پنج گانه را از کلمه صمد قرآن تفسیر می کردم .

پس رزق هایی در دست نبی اکرم است که ما باید به آنها برسم. اعم از خوردنی ها و بقیه ی لذات. و همه ی اینها موجب قرب می شود و ما را از حضرت دور نمی کند. ما باید بتوانیم از حضرت متنعم بشویم.همه ی ما در عین اینکه بهره مند هستیم هیچ بهره ای نداریم. هنگام شهادت پیامبر سَر علی روی سینه ی حضرت بود و فرمود :هزار باب ازعلم را به روی من باز کردند که از هر باب هزار باب دیگری گشوده می شد. در اصحاب حضرت و ائمه هم بوده اند که از این رزق های حتمی داشته اند مثل سلمان.

سوال – صفحه 597 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.

پاسخ – در سوره تین خداوند سوگندهایی را یاد می کند : به انجیر، زیتون، کوه سینا و سرزمین امن یعنی مکه . این قسم ها به شهرهایی تعبیر شده اند یا به اهل بیت تعبیر شده اند. تین و زیتون به حسنین تعبیر شده است، طور سینا به امیرالمومنین و شهر امن به نبی اکرم تعبیر شده است که اینها باطن آیات است. قسمها ظاهر و باطنی دارد. در این صفحه داریم :ما انسان را در بهترین ترکیب ممکن آفریدیم و در پایین ترین درجات قرار دادیم. پس انسان باید با انبیاء سیر کند تا به بالاترین درجات برسد. بهترین ترکیب یعنی انسانی که دارای اختیار است. انسانی که به این دنیا می آید، باید در این عالم سیر کند و برود. عده ای هستند که می توانند سیر کنند و برگردند .آیا اقتدار خداوند اقتضا نمی کند که انسان را برگرداند به نقطه ی عالی. پس خدا به این انسانی که در پایین ترین درجه آفریده شده اختیار داده تا سیر کند، بنابراین باید روز جزایی باشد.

ما باید از رزق هایی که خداوند بدست نبی اکرم برای ما قرار داده است، متنعم باشیم . از مهمترین رزق ها، رزق ولایت و رزق قرآن است. قرآن سفره ی خداست و همه نوع رزقی در آن وجود دارد. خدا می فرماید: خداوند نسبت به عبادش لطیف است و به هرکس که بخواهد رزق می دهد. در ذیل این آیه آمده: رزقی که به هر کس بخواهد می دهد رزق ولایت امیرالمومنین است. ما باید از این دو رزق متنعم باشیم.

ما تقریبا از این رزق محروم هستیم .در کافی داریم که امام صادق(ع) می فرماید: این مردم آبی که ساکن در برکه هاست را می مکند و با اشتهاء می خورند. ولی نهر عظیم را رها کرده اند. نهر عظیم وجود مقدس رسول الله است. هر سنت خوبی در هر پیامبری بوده، بنحو کامل در این پیامبر وجود دارد. همه ی معارف پیامبران گذشته ،یکجا به پیامبر داده شده است. هرچه خدا به حضرت داده، ایشان به امیرالمومنین داده اند. بنابراین تمام حقایق در محضر امیرالمومنین است. هر کس که پیامبر را رها کند مثل این است که نهر عظیم را رها کرده است و هر کس که امیرالمومنین را رها کند، مثل این است که نهر عظیم را رها کرده است. پس هر چه از علوم در نزد دیگران است مثل آب های ساکن است که در ظرف های آلوده و محدود است .امیرالمومنین می فرماید: آن کسانی که مردم دنبال شان می روند با اهل بیت که شما به دنبال شان می رویید یکسان نیستند. دیگران به سمت چشمه های کدری می روند که از این ظرف به آن ظرف می ریزند و آلودگی ظرف ها هم به آن اضافه می شود. کسی که رو به ما می آورد به سوی سرچشمه های زلالی می رود که به اذن پروردگارش جاری است.

ما باید از این علوم برخوردار بشویم.در دوره ی ظهور، حجاب نبی اکرم کنار می رود و معارف ظاهر می شود. فرمود: دو حرف از بیست و هفت حرف علوم ظاهر شده است و بقیه آن در زمان ظهور آشکار می شود. ما تقریبا در دوره غیبت محروم هستیم.