برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: سیری در صحیفه سجادیه امام زین العابدین (علیه‌السلام)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 03- 07-96
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
هزار بادیه مجنون نی سواری تو *** هزار آینه مبهوت بی‌شماری تو
بهار آمده با لاله‌های سینه زنش *** پی زیارت باغ بنفشه کاری تو
هلاک جمع نقیضین بوسه و عطشی *** ندیده‌ام لب خشکی به آبداری تو
چه جای نغمه در این روزگار یأس مگر *** به روی دست تو پر پر نشد قناری تو
همو که نامه برایت نوشت با خنجر *** ببین که آمده از پشت سر به یاری تو
دریغ کاری از این طبع مرده ساخته نیست *** به جز شمردن گل زخم‌های کاری تو
به ما مخند که جای گریستن بر خویش *** نشسته‌ای دمادم به سوگواری تو
شریعتی: «السلام علیک یا ابا عبدالله» سلام می‌کنم به همه دوستان عزیزم، انشاءالله هرجا که هستید زیر خیمه امام حسین باشید. حاج آقای فرحزاد سلام علیکم. ایام را تسلیت می‌گویم. خیلی خوش آمدید.
حاج آقای فرحزاد: علیکم السلام و رحمة الله. خدمت جنابعالی و بینندگان و شنوندگان عزیز عرض سلام دارم. ایام سرتاسر حزن و اندوه دهه‌ی محرم و ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان، اباعبدالله الحسین(ع) و شهدای کربلا را خدمت همه عزیزان تسلیت عرض می‌کنیم. انشاءالله امید داریم جزء بهترین پیروان اباعبدالله و جزء بهترین عزاداران اباعبدالله(ع) باشیم.
شریعتی: برای همه ما ماه محرم ماهی سرشار از خاطراتی است که از دوران بچگی با نام سیدالشهداء رقم خورده است. انشاءالله همه ما مشمول شفاعت و دستگیری حضرت اباعبدالله الحسین باشیم. شب‌ها در هیأت‌ها، کنج دنج خلوت‌هایتان وقت اشک‌هایتان ما را دعا کنید. انشاءالله قرار هست از صحیفه سجادیه در ماه محرم بشنویم. بحث امروز شما را خواهیم شنید.
حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم، اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
«السلام علیک یا اباعبدالله و علی الارواح التی حلت بفنائک، السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین، و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین» از دیرباز به فکر دوستان بنده بود، از چیزهایی که خیلی مورد غفلت قرار گرفته کتاب صحیفه سجادیه هست. آنطور که باید حق حضرت سجاد هم ادا نشده و چون شهادت حضرت هم در ماه محرم است، بنابر قولی دوازدهم یا هجدهم، که معروف آن 25 محرم هست و این ماه در عین اینکه متعلق به اباعبدالله هست، متعلق به امام سجاد زین العابدین(ع) هم هست. همانطور که هفته‌های گذشته عرض کردیم که غدیر فراموش شده است و باید احیاء شود، صحیفه سجادیه هم از گوهرهای بسیار ارزشمندی است که مردم و مذهبی‌ها و دانشگاهی‌های ما باید آن را قدر بدانند. شاید مفاتیح در همه خانه‌ها باشد ولی شاید در بسیاری از خانه‌ها صحیفه نباشد. اهمیت و برکات و دعاهایی که در این کتاب هست را عرض خواهم کرد.
قبل از اینکه وارد شرح و توضیح فرازهای صحیفه سجادیه شویم چند نکته را عرض کنم. ما کتابی که روی آن قسم بخوریم، از اول تا آخر، فرمایش صد در صد امام هست، کتاب صحیفه سجادیه است. بعضی از کتاب‌های و حدیث‌های دیگر هم معتبر هستند ولی ممکن است در ضمن آن احادیث ضعیف هم باشد ولی صحیفه سجادیه، مرحوم آیت الله بروجردی(ره) که مرجع بزرگی بودند، فرمودند: ما حدیث متواتر که سند فراوان داشته باشد کم داریم. سند صحیفه سجادیه متواتر است. یعنی مسلم است که به امام منتسب است. نسخه‌های متعدد هم فرزندان امام سجاد(ع) مثل زید، یحیی بن زید، امام باقر و امام صادق به فرزندان مختلف داده بودند که اینها نسخه برداری کنند که یکوقت به دست بنی امیه نیافتد و ضایع نشود که در مقدمه صحیفه سجادیه هم راوی این صحیفه اینها را ذکر کرده است.
مرحوم محدث قمی می‌فرماید: یکی از امتیازات صحیفه این است که تعبیر شده به «اخت القرآن، انجیل اهل‌بیت و زبور آل محمد» نهج البلاغه به «اخ القرآن» تعبیر شده است. یادی کنیم از آقای حسینی قمی که در برنامه جایشان خالی است. من بارها به ایشان عرض کردم که هیچوقت از دست و زبان شما نهج البلاغه نیافتد. صحیفه مهجور تر از نهج‌البلاغه هست. اگر کسی با ادبیات عرب آشنا باشد، به طور قطعی می‌داند غیر معصوم نمی‌تواند اینطور بیان نورانی داشته باشد و دعاهای عظیم را القاء کند.
محدث قمی در منتهی الآمال نقل کردند که در بصره عالم بلیغ و ادیبی بود که در ادبیات خیلی وارد بود. یک موقع به او گفتند: این از امام سجاد است. گفت: فرازهایش را ببینم! دید و گفت: این چیز مهمی نیست. من هم مانند این برای شما املاء می‌کنم بنویسید. محدث قمی میگوید: به او قلم دادند که بنشیند فکر کند و بنویسد. چند دقیقه‌ای صبر کردند و دیدند نه می‌نویسد و نه میگوید. آمدند دیدند از دنیا رفته است. یعنی نیت کرد همانند صحیفه یک دعا بنویسد از دنیا رفت و روح از بدنش جدا شد. ما معتقد هستیم همانطور که قرآن مانند ندارد، اهل‌بیت هم مانند ندارند. خطبه‌های نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، یکی از چیزهایی که در علم رجال مطرح است، اینکه بعضی مواقع با سند به چیزی یقین پیدا می‌کنیم و بعضی مواقع یک متنی است مثل جامعه کبیره است. غیر معصوم نمی‌تواند بیان کند. بزرگواری می‌فرمودند: بسیاری از کسانی که دنبال تحقیق هستند، ایشان می‌فرمودند: من دو کار مهم می‌کنم. نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، به اینها می‌گوییم: اینها را مطالعه کنید و ببینید مدعیان خلافت و رهبری، از زمان پیامبر تا به حال می‌توانند به نهج‌البلاغه را بیاورند؟ می‌توانند مثل صحیفه سجادیه را بیاورند؟ نه تنها نتوانستند بیاورند بلکه اینهایی که انصاف دارند، واقعاً به امامت امیرالمؤمنین و امامان بعد از او معتقد می‌شوند که چقدر بلند است.
مرحوم شیخ مرتضی حائری(ره) که از بزرگان و فرزند مؤسس حوزه علمیه قم بودند. استاد بسیاری از مراجع بودند. ایشان فرمود: شنیدم که کسی دعایی از دعاهای صحیفه سجادیه را خوانده و مهر و حبّ دنیا از دلش بیرون رفته است. کسی که مهر و حبّ دنیا نداشته باشد واقعاً رستگار شده است. ایشان فرمود: من یک دور صحیفه سجادیه را خواندم به عشق اینکه مهر و محبت دنیا از دل من بیرون برود. حدیث داریم زهد در دنیا کلید تمام خوبی‌هاست. عاشق شدن به این دنیای فانی کلید تمام رنج‌ها و بدی‌هاست. 84 شرح و تفسیر و ترجمه برای صحیفه سجادیه توسط بزرگانی همچون مرحوم مجلسی‌ها، شیخ بهایی‌ها، محقق‌ها نوشته شده است. یکی از شرح‌های بسیار خوبی که نوشته شده مرحوم سید علی خان شیرازی نوشته است به نام «ریاض السالکین» که تجدید چاپ هم شده است و شرح دعاهای صحیفه سجادیه است. این نسخه که چاپ شده و 54 دعا هم هست، مقدمه‌اش هم بسیار جالب است. شخصی به نام متوکل بن هارون میگوید: من یحیی بن زید را ملاقات کردم، نوه امام سجاد(ع) است. چون از حضرت صادق شنیده بودم که ایشان شهید می‌شود و سر از بدنش جدا می‌شود. با ایشان در مورد امام صادق و اهل‌بیت گفتگوهایی کردیم. بعد فرمود: چون شما از امام صادق خبر دادی که من شهید می‌شوم و سر از بدنم جدا می‌شود. به تو بگویم: یک امانتی از جدم زین العابدین که از پدرم زید به من رسیده است، امانت به تو می‌دهم به فرزندان امام مجتبی(ع) برسان که محفوظ باشد. بعد میگوید: اتفاقاً نسخه دعا دست من هم بود. با هم تطبیق کردیم و دیدیم همان است. من اینها را آوردم و به امام صادق رساندم. امام صادق(ع) حرف‌هایش عین هم است. برای هیچ کتابی غیر قرآن اینقدر محکم نداریم. حضرت امام صادق(ع) فرمود: «والله خط عمی و دعاء جدی علی بن الحسین(ع)» نسخه یحیی بن زید را دیدند، فرمودند: به خدا قسم این خط عمویم زید بن علی بن الحسین است و دعای جدم امام سجاد(ع) است. باز نسخه‌ای که حضرت نشان دادند، فرمودند: «هذا خط ابی و املاء جدی (ع)» یعنی این خط پدرم امام باقر و املای امام سجاد جد من است. ایشان فرمودند: پدرم امام باقر(ع) نوشتند. سه امام معصوم روی آن قسم خوردند و این خیلی مهم است که ما کتابی نداریم که اینقدر مورد تأیید و محکم باشد. حدیث ضعیف، که اضافه و کم شده باشد نیست. شبیه قرآن است که نه کم و زیاد شده و نه ضعیف است.
شریعتی: دوستانی که به هر طریق نمی‌توانند کتاب صحیفه سجادیه را تهیه کنند به ما پیامک بدهند که ما برایشان ارسال کنیم و در اندازه‌های مختلف این کتاب وجود دارد.
حاج آقای فرحزاد: مقدمه جالبی در ابتدای صحیفه سجادیه هست که به صورت روایت است و این مقدمه خیلی مفصل است. در مقدمه نوشته که پیغمبر(ص) خواب دیدند که منبر پیغمبر را غصب کردند و افرادی که به شکل بوزینه هستند از منبر بالا می‌روند و حق اهل‌بیت را غصب می‌کنند و حکومت اینها هزار ماه حدود هشتاد سال طول می‌کشد که حضرت متأثر شدند و سوره «انا انزلناه» نازل شد که «لیلة القدر خیر من الف شهر». ما به شما شب قدری دادیم که حضرت زهرا و اهل‌بیت هستند. بالاتر از هزار ماهی است که حکومت بنی امیه غصب می‌کنند. اینها پایدار می‌مانند و دلداری به پیغمبر خدا دادند. جبرئیل به پیغمبر خبر داد ابتلاء اهل‌بیت و مظلومیت اهل‌بیت و قهر و غلبه‌ای که بنی امیه می‌آیند و خلافت را غصب می‌کنند و جنایت می‌کنند، بعد حضرت به این آیه مبارکه استشهاد کردند که این آیه درباره بنی امیه و اهل‌بیت نازل شده است. «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ، جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ» (ابراهیم/28 و 29) خدای مهربان می‌فرماید: آیا نمی‌بینی آنهایی که نعمت خدا را تبدیل به کفر کردند؟ روایت متعدد داریم که می‌فرماید: منظور از نعمت خدا «محمدٌ و اهل‌بیت» است. این نعمت پیغمبر و اهل‌بیت را کفران کردند «وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ» به جای اینکه حضرت علی و امامان بعد از او بیایند خلافت را تحویل بگیرند، آمدند یزید و یزیدی‌ها را آوردند و قوم را به جهنم و راه بیراهه بردند. حضرت صادق(ع) وقتی این آیه را بیان فرمودند، فرمودند: «حبُّهم ایمانٌ یدخل الجنه و بغضهم کفرٌ و نفاقٌ یدخل النار» محبت اهل‌بیت پیغمبر، ایمان و حقیقت ایمان و نعمت الهی است که انسان را وارد بهشت می‌کند. دشمنی اهل‌بیت کفر و نفاق است که مردم را به جهنم می‌برد. یعنی اهل‌بیت محک و میزان هستند. هرکس پیرو اینهاست و محب اینهاست اهل بهشت است. هرکس اینها را رد می‌کند و دشمن می‌دارد به جهنم می‌رود.
مأمون از امام هشتم سؤال کرد: اینکه می‌گویند جد شما علی بن ابی طالب «قسیم الجنة و النار» است. تقسیم کننده بهشت و جهنم است، یعنی چه؟ حضرت امام رضا (ع) «حُبُّهم و بُغضُهم» یعنی حضرت علی و امام سجاد میزان است. هرکس او را دوست بدارد اهل بهشت است. هرکس رو برگرداند دشمن و اهل جهنم است. یعنی الآن هم امامان ما و حضرت علی(ع) تقسیم کننده بهشت و جهنم هستند. باز از صحیفه سجادیه تعبیر به قرآن ساعد شده است. یعنی یک قرآنی است که از بالا به قلب پیامبر نازل شده است. یک نامه‌ای است که امام و اهل‌بیت و پیغمبر جواب خدا را دادند. قرآنی است که از پایین به بالا رفته است. یک امتیاز مهم صحیفه سجادیه این است که تمام مطالبش مطابق آیات قرآن است و این خود یک معیاری است که آنچه موافق قرآن است را بگیرید و آنچه مخالف قرآن است را رد کنید. تمام فرمایشاتش در توحید و معاد، همه عین قرآن و حقیقت قرآن و جواب قرآن است.
امامان ما فرمایشاتشان فراز و نشیب دارد یعنی در یک افق نیست. یک موقع می‌بینی با یک عوام صحبت کردند. کلاس را پایین می‌آورند. گفت: «چون سر و کارت با کودک فتاد، پس زبان کودکی باید گشاد» یکوقت با کلاس دوم صحبت کردند. یک کسی دیپلم است، لیسانس است. فوق لیسانس است، پروفسور است. شاگردان امامان ما فرق می‌کردند. بزرگی می‌فرمود: وقتی اولیای خدا در محضر امامان مشرف می‌شدند زبانشان گویا می‌شد و علوم و معارف بیرون می‌ریخت. آدم‌های متوسط حرف‌های متوسط می‌زدند. «مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد!» بستگی به اندازه مستمع دارد که ظرفش چقدر باشد و چه بخواهد. لذا فرمایشاتی که سلمان و ابوذر گفتند یا با افرادی که خیلی خام و پایین بودند، خیلی تفاوت دارد. این فرمایشات امام سجاد گفتگو با خداست. یعنی طرف مقابلش خداست. دست به دعا برمی‌دارد: «اللهم» الهی! پس اوج است. با خدا گفتگو می‌کند. با خدا گفتگو کردن اوج فرمایش اهل‌بیت است. لذا بزرگترین معارف ما در دعاهاست. مثل دعای عرفه، دعای کمیل!
موضوع دیگر اینکه ما صحیفه سجادیه را فقط به چشم کتاب دعا نگاه نکنیم. این بینش غلطی است. در ضمن دعا صحیفه سجادیه، بالاترین معارف از توحید، نبوت، رسالت، معاد، علم کلام، همه را در جای جای دعا بیان کردند. در ضمن دعاها اخلاقیات را بیان کردند. در ضمن دعاها مسائل تربیتی را بیان کردند. مثلاً دعا برای وسعت رزق، میگوید: خدایا نکند فلان گناه را کردم که رزق من کم شده است؟ رزق من کم شده نکند بی انصافی کردم؟ رزق من کم شده نکند بی رحمی کردم! نکند صله رحم نکردم! چقدر ظریف و دقیق است. یعنی تمام آسیب‌ها را میگوید، درمان‌ها را هم میگوید.
یک زمانی مسجد برای نماز می‌رفتم. یک بزرگی نشسته بود. دیدم کتاب دعا را باز کرده و لب‌هایش حرکت نمی‌کند و فقط نگاه می‌کند. از بزرگان است. گفتم: چه می‌کردید؟ گفت: مطالعه می‌کردم! یک اشتباه ما این است که قرآن و صحیفه و کتاب‌های دیگر را فقط تند می‌خوانیم. «ألا لا خَيرَ في قِراءةٍ ليسَ فيها تَدَبُّرٌ» حضرت علی(ع) فرمود: هیچ خیری در خواندنی که تدبر نباشد، نیست. یعنی قرائت مقدمه تفکر و تدبر است. مثل اینکه شما نسخه دارو را بگیرید و تند تند بخوانید. تأمل کنید این دارو برای چه خوب است؟ چه مشکلی را حل می‌کند؟ هیچوقت هَمّ ما مقدار نباشد، کیفیت را بالا ببریم. بعضی عزیزان فکر می‌کنند جلسات را باید طولانی کنند. خواهش می‌کنم جلسات را خیلی طولانی نکنید! تا یک نصف شب نباشد. مخصوصاً اگر فردای آن روز هم تعطیل نیست! کیفیت را بالا ببرند.
بارها گفتیم: دعای کمیل و ندبه را طولانی نکنید. بعضی از افراد معمولی فکر می‌کنند اگر وسط زیارت جامعه کبیره، وسط دعای کمیل رها کنند مرتد و کافر می‌شوند. نه! مثل نماز نیست که تا آخر بخوانی و سلام بدهی. اصلاً دو خط خواندی و رها کردی، عیب ندارد. کافر نمی‌شوی! کراهت ندارد و حرام نیست. مرحوم دولابی فرمودند: دعای اهل‌بیت راه به سوی خداست. دعای مکارم الاخلاق تمام مسائل اخلاقی است. مسائل تربیتی است. چند سال قبل یک هیأت بسیار مهمی از کشیش‌های واشنگتن به ایران آمدند و با مراجع و علمای ما هم دیدار داشتند. از جمله مدرسه امام خمینی که طلاب خارجی هستند، دعوتشان کردند که آنجا هم یک سخنرانی و همایشی برگزار شود. یکی از کشیش‌های مهم کلیسای واشنگتن سخنرانی کرد. عجیب است و آدم آتش می‌گیرد که جرج جرداق مسیحی بگوید: من بیش از دویست بار نهج‌البلاغه را خواندم و استفاده کردم و ما یکبار نخواندیم. یک خطبه‌اش را کامل نخواندیم. این کشیش مسیحی گفت: من دنبال راهکارهایی هستم که مشکلات دنیا را حل کند. مشکلات جهانی را حل کند. در کتاب‌های آسمانی نگاه می‌کردم رسیدم به کتاب صحیفه سجادیه برای امام چهارم شما، دعای مکارم الاخلاق بند آخر سه جمله هست. جالب است مکارم الاخلاق هم همه با صلوات است. چون رمز اجابت و بالا رفتن دعاست. «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ نَبِّهْنِى لِذِكْرِكَ فِى أَوْقَاتِ الْغَفْلَهِ» (صحيفه سجاديه، دعاى 20) خدایا در وقت غفلت مرا به یاد خودت بیدار کن. تو که بیایی گناه می‌رود، نور بیاید، ظلمت می‌رود. مرا با یاد خودت در وقت غفلت بیدار کن.
«وَ اسْتَعْمِلْنِى بِطَاعَتِكَ فِى أَيَّامِ الْمُهْلَهِ» در این چند صباحی به ما مهلت دادند، این مهلت دنیایی که به من دادی صرف طاعت و بندگی تو شود. حیف است در راه دیگر خرج شود. سومی خیلی مهم است که ایشان گفت: کلید حل همه معضلات عالم است. «وَ انْهَجْ لِى إِلَى مَحَبَّتِكَ سَبِيلًا سَهْلَهً، أَكْمِلْ لِى بِهَا خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَهِ» (صحيفه سجاديه، دعاى 20) امام سجاد(ع) چه راهکار قشنگی در زمینه دعا بیان کرده است؟ خدایا این دل مرا، عشق مرا با عشق و محبت خودت پیوند بزن، من تو را دوست بدارم و تو هم مرا دوست بداری. اگر این پیوند محبت بین بنده و خدا باشد، من او را دوست بدارم و او هم مرا دوست بدارد، «أَكْمِلْ لِى بِهَا خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَهِ» کلید حل مشکلات تمام آخرت و دنیای من کامل است. وقتی عاشق خدا شدم رزق و روزی من می‌رسد، گناه و ظلم و خیانت نمی‌کنم. هرکسی عاشق خدا شود، مثل ائمه، حضرت علی، همه وجودشان محبت خلق می‌شود. همه وجودشان خدمت به خلق می‌شود.
هفته گذشته گفتیم: همه موجودات عالم از محبت خلق شدند. اگر رابطه‌ها براساس محبت باشد، معلم‌ها با محبت، کارفرماها با محبت، پدر و مادرها با محبت، محبت همه زندگی افراد را بگیرد، «أَكْمِلْ لِى بِهَا خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَهِ» نماز ما با محبت، کارهای ما با محبت، ذوق کار داشته باشیم و به زندگی عشق داشته باشیم. یک دعای کوتاه نسخه‌ای پیچیده که می‌تواند همه مشکلات را حل کند. جالب است یک کشیش مسیحی بیاید از صحیفه سجادیه استفاده و ما بی بهره باشیم. انشاءالله صحیفه سجادیه را از مهجوریت و غربت در بیاوریم.
شریعتی: چه قالب خوبی را امام سجاد برای انتقال مفاهیم عمیق و بلند دینی انتخاب کردند و این به ما رسیده است. قالب دعا اساساً محبت درونش نهفته است. این خودش باعث رغبت در انسان می‌شود. انشاءالله خداوند در دنیا و آخرت دست ما را از دامن اهل‌بیت کوتاه نکند و انشاءالله دلمان را گره بزنیم به این معارف بلند و نابی که برای خط به خط و جمله به جمله‌اش خون دل خورده شده است. این هفته یاد می‌کنیم از یکی از علمای برجسته و بزرگ دینی مرحوم سید بن طاووس که از علمای بزرگ ما هست و صاحب کتاب شریف لهوف که مقتل سید الشهداء و یارانشان هست و جزء مقاتل معتبر ما هست و کتاب‌های اخلاقی متعددی که از ایشان به ما رسیده است. امروز صفحه 88 قرآن کریم آیات 60 تا 65 سوره مبارکه نساء در برنامه سمت خدا تلاوت خواهد شد و در این روز ثواب تلاوت این آیات را هدیه به روح بلند امام سجاد(ع) کنیم که از صحیفه ایشان شنیدیم.
«أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَ يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالًا بَعِيداً «60» وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُوداً «61» فَكَيْفَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ثُمَّ جاؤُكَ يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا إِحْساناً وَ تَوْفِيقاً «62» أُولئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللَّهُ ما فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ عِظْهُمْ وَ قُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغاً «63» وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً «64» فَلا وَ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّمُوا تَسْلِيماً «65»
ترجمه: آيا كسانى را كه مىپندارند به آنچه بر تو و آنچه (بر پيامبران) پيش از تو نازل شده است، ايمان آوردهاند نمىبينى كه مىخواهند داورى را نزد طاغوت (وحكّام باطل) ببرند، در حالى كه مأمورند به طاغوت، كفر ورزند. و شيطان مىخواهد آنان را گمراه كند، گمراهى دور و درازى! و چون به آنان گفته شود (كه براى داورى) به سوى آنچه خداوند نازل كرده و به سوى پيامبر بياييد، منافقان را مىبينى كه به شدّت از پذيرش دعوت تو روى مىگردانند. پس چگونه وقتى به خاطر كارهايى كه از قبل انجام دادند، مصيبتى و مشكلى به آنان مىرسد و (از براى رهايى از آن) سراغ تو مىآيند، به خدا سوگند ياد مىكنند كه هدف ما (از مراجعه به طاغوت) جز نيكى و توافق (ميان دو طرف نزاع) نبوده است. آنان كسانىاند كه خداوند، آنچه را در دل دارند مىداند. پس از آنان درگذر و پندشان ده و با آنان سخنى رسا كه در جانشان بنشيند بگوى. و ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر براى آنكه با اذن خداوند فرمان برده شود و اگر آنان هنگامى كه به خود ستم كردند (از راه خود برگشته و) نزد تو مىآمدند و از خداوند مغفرت مىخواستند و پيامبر هم براى آنان استغفار مىكرد قطعاً خداوند را توبهپذير و مهربان مىيافتند. نه چنين است؛ به پرودگارت سوگند، كه ايمان (واقعى) نمىآورند مگر زمانى كه در مشاجرات و نزاعهاى خود، تو را داور قرار دهند، ودر دل خود هيچگونه احساس ناراحتى از قضاوت تو نداشته باشند (و در برابر داورى تو) كاملًا تسليم باشند.
شریعتی: انشاءالله لحظات زندگی ما منور به نور قرآن و اهل‌بیت باشد، از فضیلت ذکر بلند صلوات بر محمد و آل محمد برای ما خواهند گفت.
حاج آقای فرحزاد: ذکر صلوات تأثیر فوق العاده‌ای برای از بین بردن گناهان دارد، مولا امیرالمؤمنین فرمودند: «ألصّلاة علی النّبی و آله أمحق للخطایا من الماء إلی النّار» چگونه آب، آتش را خاموش می‌کند. بیش از تأثیر آب بر آتش برای از بین بردن گناهان، تأثیر صلوات بر محمد و آل محمد است.
در آیه 64 سوره مبارکه نساء خدای مهربان می‌فرماید: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ» هیچ پیغمبری را نفرستادیم الا اینکه به امر خدا مطاع شود. یعنی ما اطاعت او را بکنیم و تحت فرمان او باشیم. ولی چون رسول نماینده تام الاختیار خداست و از خدا میگوید، اطاعت او عین اطاعت خدای متعال است. «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً» یک شأن نزولی هم این آیه دارد، کسی جرمی مرتکب شده بود، مستحق عقوبت بود. بعضی از عقوبت می‌ترسند، فرار کرد. مدتی فراری بود. خلاصه هرچه فکر کرد چه کار کند، یک روز امام حسن و امام حسین را در کوچه‌های مدینه دید. این دو بزرگوار را بغل کرد، یکی را روی شانه راست و یکی را روی شانه چپ نشاند و خدمت پیغمبر آمد. به پیغمبر عرض کرد من به این دو آقازاده شما به شما پناهنده شدم. پیغمبر خندان و خوشحال شدند و این آیه نازل شد. «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ» اگر افرادی از امت به خودشان ظلم کردند و ستم کردند، مستحق عقوبت هستند. «جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ» طلب توبه می‌کنند، خودشان هم استغفار می‌کنند و پشیمان و نادم هستند. «وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ» پیغمبر هم برای آنها استغفار می‌کند. یکی از جواب‌های محکمی که این آیه می‌تواند به وهابیت بدهد این است که می‌گویند: چرا می‌روید از امام و پیغمبر حاجت می‌خواهید و می‌گویید: فقط خدا، این صریح قرآن است. «وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ» روایات متعددی داریم که پیغمبر فرمود: حیات و موت من یکی است. بعد از مردن هم برای شما استغفار می‌کنم. چون من زنده هستم و اعمال شما بعد از مرگ بر من هم عرضه می‌شود.
چرا حضرت یعقوب بچه‌هایش آمدند و گفتند: برای ما استغفار کن. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: ما از شما اهل‌بیت می‌خواهیم که شما واسطه شوید و نزد خدا برای ما طلب بخشش کنید و شما شفیع شوید. مثلاً کسی دخترخانمی را می‌خواهد، افرادی را واسطه می‌کند. زندانی مجرمی را افرادی واسطه می‌شوند که صرف نظر کنید. این مرسوم است. پیغمبر و امام هم نزد خدا آبرو دارند و واسطه می‌شوند. چه برای قبولی اعمال خوب ما، چه برای آمرزش گناهان ما، صریح قرآن هست. بچه‌های یعقوب گفتند: «قالُوا يا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنَّا كُنَّا خاطِئِينَ» (یوسف/97) در همین دنیا برای شما استغفار می‌کنم. اینجا صریح قرآن است. «فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ» هم خودشان توبه و استغفار کنند. پیغمبر استغفارش به مراتب بالاتر است. باز آیه داریم که ملائکه «وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْض» (شوری/5) هم ملائکه استغفار می‌کنند و هم پیغمبر استغفار می‌کند. اگر هم خودشان، هم پیغمبر، «لام» دارد. «لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً» خدا قطعاً توبه پذیر است و توبه را قبول می‌کند و مهربان است.
شریعتی: حسن ختام فرمایشات امروز شما را می‌شنویم. فرازهای نورانی از صحیفه سجادیه را برای ما بخوانید.
حاج آقای فرحزاد: دعای اول امام سجاد را بخوانیم. اولین دعای حضرت درباره تمجید و مدح و ثنای خدای متعال است. «الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ كَانَ قَبْلَهُ وَ الْآخِرِ بِلَا آخِرٍ يَكُونُ بَعْدَهُ» حمد و ستایش می‌کنم خدایی که اول است، اما نه اینکه مثل ما اول و آخر داشته باشد. اول و آخر را او خلق کرده است. زمان و مکان را او ایجاد کرده است. آخری هم ندارد که انتها داشته باشد. اول و آخر هست ولی بدون اینکه انتهایی داشته باشد. برای ما انتها دارد و تمام می‌شود. خدا لطف و نظر نکند از بین می‌رویم. در روایات ما خیلی سفارش شده که شروع دعا با حمد و ثنا و ستایش باشد. بدون حمد و ستایش و صلوات بر محمد و آل محمد دعاها را خدا نمی‌پذیرد. خدا در قرآن میگوید: بسم الله الرحمن الرحیم، بعد از نام خدا میگوید: «الحمدلله رب العالمین» یعنی این را هم خدا و هم اهل‌بیت به ما یاد دادند. با بسم الله و بلافاصله الحمدلله! اگر با حمد و ستایش اگر شروع کنیم، عرف ما هم همینطور است. یعنی اگر یک کسی گفت: ما با شما کاری داریم اول اینکه خوبی‌های طرف را می‌گوییم، در گذشته به ما خدمت و محبتی کرده است، قشنگ نرم می‌شود که در آینده ما شکر خدمات او را به جا می‌آوریم و یک امر عرفی و عقلی و مذهبی هم هست.
چون در آستانه عاشورا و ایام محرم هستیم، چند کلمه در مورد محبت بگویم. دهه محرم ماه عزاداری است. در واقع کشتی امام حسین در دهه اول و دهه آخر همه محله‌ها و روستاها و شهرها و کشورها بیشتر است. بنده فکر نکنم کشوری روی کره زمین باشد که شیعه‌اش محرم عزاداری نکند. خیلی از کشورها دسته‌های چند هزار نفری دارند. در این ایام محرم بخشی از مال و وقت و جانشان را صرف امام حسین بکنند. یعنی این حدیث زیبایی که از امام صادق رسیده است که فرمود: «مَن اَرادَ الله بهِ الخَیرَ قَذَفَ فی قَلبَهِ حُبَّ الحُسَین وَ حُبَّ زیارتِهِ» (بحارالانوار/ج98/ص76) هرکس خدا به او اراده خیر دارد، یعنی می‌خواهد خدا صیدش کند و دستش را بگیرد. جذبه عشق و محبت خدا به او بخورد، خدا چه کار می‌کند؟ شور و عشق محبت به امام حسین را در دل او می‌اندازد. حتی غیر مسلمان‌ها رستگار می‌شوند. زرتشتی‌هایی داریم، مسیحی‌ها و یهودی‌هایی داریم که ممکن است عاقبت بخیر شوند اگر هم نشوند آتش جهنم آنها را نمی‌سوزاند. «مَن اَرادَ الله بهِ الخَیر» اگر کسی می‌خواهد بالای سرش بیایند و دستش را بگیرند، «قَذَفَ» مثل صیادی که تور می‌اندازد که صید کند، «فی قَلبَهِ حُبَّ الحُسَین وَ حُبَّ زیارتِهِ» در قلب او جذبه عشق و محبت امام حسین را می‌افکند. بچه‌ها به پدر و مادرها می‌گویند: برای من پیراهن سیاه بخر. برای من زنجیر بخر، طبل بخر. دسته امام حسین را که می‌بیند پدر و مادر را رها می‌کند و دنبال دسته می‌رود. من امید دارم در مملکت ما کسی نباشد که کربلا نرفته باشد. من خواهش دارم که بانی شوند. ایام اربعین هزینه‌اش نصف یا کمتر می‌شود. با پانصد هزار تومان همه می‌توانند به کربلا بروند. کسانی که نرفتند، همسایه و دوست و آشنا که به کربلا نرفتند را همراه خود ببرید. اگر هرکدام از ایرانی‌ها بانی شوند،دیگر کسی نیست که به کربلا نرفته باشد. در هیأتی گفتم: هرکس کربلا نرفته دستش را بالا کند. دیدم جمع کثیری از مسجدی‌ها دست بالا کردند و گفتند: نرفتیم. خیلی‌ها هم مشکل مالی دارند. کسی که نمی‌تواند سهم کامل از یک زائر را بدهد، نصفش را بدهد. ثلثش را بدهد. وقتی جمع شود دهها هزار زائر کربلا می‌شوند. انشاءالله خدا کمک کند و همه این مسیر را بروند. «مَن اَرادَ الله بهِ الخَیرَ قَذَفَ فی قَلبَهِ حُبَّ الحُسَین وَ حُبَّ زیارتِهِ» از آن طرف هم کسی که گناه و معصیت کرده است، خدا میگوید: برو! او هم بغض و دشمنی امام حسین در دلش می‌افتد. انشاءالله هم خودمان این ایام حسینی شویم و هم با معرفت زیارت آقا اباعبدالله نصیب همه آرزومندان شود.
خدایا تو را به حق آقا اباعبدالله قسم می‌دهیم که همه ما را جزء بهترین یاران و شیعیان آقا اباعبدالله قرار بده. به حق آقا اباعبدالله در دنیا و آخرت ما را از آقا اباعبدالله لحظه‌ای جدا مگردان. مریض‌های مد نظر لباس عافیت بپوشان. وسایل شغل و مسکن و ازدواج همه جوان‌ها را فراهم بفرما. به حق علی اصغر ابا عبدالله به آنهایی که فرزند ندارند، فرزند صالح و سالم مرحمت بفرما. همه آرزومندان را زیارت عتبات قسمت بفرما. به برکت صلوات بر محمد و آل محمد و سلام بر امام حسن و امام حسین(ع)!
