برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: سیری در صحیفه سجادیه امام زین العابدین (ع)- حمد الهی و صلوات بر پیامبر اکرم(ص)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 29- 08-96
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
شریعتی: سلام می‌کنم به همه دوستان عزیزم، خانم‌ها و آقایان، بیننده‌ها و شنونده‌های عزیزمان. حاج آقای فرحزاد سلام علیکم و رحمة الله، خیلی خوش آمدید. حلول ماه ربیع بر شما مبارک باشد.
حاج آقای فرحزاد: من هم خدمت شما و همه‌ی بینندگان و شنوندگان خوب این برنامه عرض سلام دارم و آرزوی قبولی همه عزاداری‌ها و عرض ادب‌های عزیزان را داریم. انشاءالله خدا قبول کند و مهر قبولی به این عرض ادب‌ها بزند. خصوصاً عزیزانی که در اربعین و همچنین ایام آخر صفر در موکب‌ها به مردم خدمت‌گزاری کردند. جا دارد محضر عزیزانی که در این داغ و مصیبت بزرگ، زلزله اخیر کرمانشاه عزیزانی را از دست دادند تسلیت بگوییم. خدای متعال کمک کند همینطور که همه ارگان‌ها و اداره‌ها و مردم کمک می‌کنند. گاهی بعد از زمانی که می‌گذرد غفلت می‌آید. این است که این خدمت‌ها و کمک رسانی‌ها باید ادامه داشته باشد. هوا رو به سردی است و استان کرمانشاه از استان‌های محروم است و آمار محرومیت هم در این استان بالاست. انشاءالله یک توجه ویژه‌ای از طرف همه و مردم عزیز خواهد شد.
اول ماه ربیع هم یک مناسبت مهمی است که ما گاهی غفلت می‌کنیم. شب لیلة المبیت است. یعنی اول ربیع هجرت پیغمبر خدا که شروع سال هجری و قمری ما از اینجا شروع شده است، اولین شبی است که پیغمبر وطن خودشان را ترک کردند، چهل نفر بنا بود بریزند و حضرت را به شهادت برسانند که مولا امیرالمؤمنین جان خودش را تقدیم کرد و برای حفظ پیغمبر جای ایشان خوابید و آیه نازل شد، «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِباد» (بقره/207) روایت عجیبی داریم که هر نفسی که مولا علی (ع) برای حفظ پیغمبر کشیدند، افضل از عبادت جن و انس است. چه عظمتی امیرالمؤمنین و چه عظمتی پیامبر بزرگ دارد. انشاءالله خداوند جبران همه کمبودها و کاستی‌ها را بکند.
شریعتی: امروز هم حضور رهبر معظم انقلاب در منطقه‌ی زلزله زده کرمانشاه خیلی امیدوار کننده و دلگرم کننده بود. انشاءالله با همت و همراهی مردم و مسئولین روز به روز از این دردها کاسته شود و انشاءالله کرمانشاه و مردم عزیز کرمانشاه بر قلبشان آرامش نازل شود. در آغاز ماه ربیع دعا می‌کنم انشاءالله به برکت نام نبی مکرم اسلام که ماه ربیع ماه پیامبر است عزاداری‌های همه قبول باشد. از حمد و ثنای خدای متعال شنیدیم، بحث امروز شما را می‌شنویم.
حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم، الحمدلله رب العالمین، اللهم صل علی محمد و آل محمد.
همانطور که عرض کردیم اولین دعای صحیفه سجادیه در مورد حمد و ثنای الهی بود. چون در دعاها فراوان حمد و ستایش آمده چند هفته‌ای بیشتر دعای اول را شرح دادیم. البته ما اکثراً صرف نظر کردیم چون بنا بر این داریم که سیری در صحیفه سجادیه داشته باشیم و اگر بخواهیم هر دعایی را کامل شرح و بسط بدهیم خیلی زمان می‌برد. عرض کردیم حمد خیلی عظمت دارد، آنقدر که اولین کسانی که دعوت به بهشت می‌شوند حمادون هستند و باعث ریزش و زیاد شدن نعمت‌ها می‌شود و برکات فوق العاده‌ای دارد که عرض کردیم. تعبیرهای مفصلی حضرت در این دعا دارند. حضرت باز در اواخر این دعا می‌فرماید: «حمدا لا منتهی لحمده» من حمدی می‌کنم که اندازه نداشته باشد. چون نعمت‌های خدا اندازه ندارد. لطف خدا اندازه ندارد. «و لا حساب لعدده، و لا مبلغ لغایته» پایان دست نیافتنی داشته باشد. «و لا انقطاع لامده» تمام نشود یعنی حمد ابدی و دائمی از خدای متعال دارم. حمدهای خیلی زیبایی حضرت دارند که ما می‌گذریم.
بحث ما هفته‌های قبل در این بود که مراتب حمد را شرح بدهیم. اولین مرحله حمد زبانی است، الحمدلله با الفاظ مختلف، مرحله بعد قلبی است. قلب و زبان، با تمام وجود حمد و شکر خدا را به جا آوریم. مرحله بعدی حمد جوارحی و اعضاء و وجود ماست. یعنی هر نعمتی را در مسیری که خدا امر کرده است. شکر نعمت آن است که آن نعمت را در راه خودش و به جا مصرف کنیم. نعمتی که خدا به ما داده سلامتی و امنیت، عزیزانی که زلزله زده هستند و واقعاً سخت است. اگر ما و خانواده ما یک شب در خیمه باشند، یک شب در سرما و باران باشند، ما نمی‌توانیم درک کنیم. افرادی می‌گویند: مادر و همسر و فرزندم در این حادثه از دنیا رفته است. بچه خردسالی که همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده است. حمد و ستایش نعمت‌های خدا خیلی مهم است. پیغمبر فرمود: کسی که صبح کند و به فکر مسلمان‌ها نباشد، مسلمان نیست. یعنی اگر مردم یک خدمات حساب شده و منظم برسانند به زودی همه سختی‌های اینها کاهش پیدا می‌کند. هر نعمتی که داریم، چشم و گوش و مال و هرچه داریم را صرف خدمت رسانی به دیگران کنیم.
مرحله آخر که خیلی مهم است، این است که انسان وقتی که بخواهد حقیقت حمد را انجام دهد و واقعاً نعمت‌های بی حدی که خدا به ما مرحمت کرده و لطف و عنایتی که روی سر ما ریخته اظهار عجز و ناتوانی می‌کند. یعنی پایان کار به این نتیجه می‌رسد که واقعاً از حمد واقعی عاجز هستیم. یک روایت زیبایی است از حضرت موسی(ع) است. حضرت نعمت‌هایی که حضرت موسی چطور دنیا آمد و با فراز و نشیب‌هایی که داشت در خانه فرعون بزرگ شد و بعد هم داماد حضرت شعیب شد و بعد در بیابان آمد خانمش درد زایمان گرفت، سو سو چراغ را دید و دید نوری برق می‌زند. رفت دید تجلی خداست و نبی مرسل شد. خدا الطاف فوق العاده‌ای به او مرحمت کرد. حضرت موسی(ع) خواست شکر خدا را به جا آورد. گفت: الحمدلله! الهی شکر! دید خود این الحمدلله یک نعمت جدیدی است. گفت: الحمدلله بر این الحمدلله! دید باز این هم یک نعمت جدیدی است. هرچه شکر کرد دید باز نعمت روی نعمت است. من توصیه می‌کنم که عزیزان پانزده مناجات در مفاتیح هست که از ملحقات صحیفه سجادیه است. در صحیفه سجادیه معروف نیست ولی در مفاتیح، محدث قمی آوردند. مناجات خمسه عشر، و جز امام کسی نمی‌تواند اینها را بفرماید. واقعاً عمیق و فوق العاده است. کسی که حالت توبه دارد، مناجات توبه! کسی که از شیطان و نفس امّاره به ستوه آمده مناجات شاکین. به خدا شکایت می‌کنیم از سختی‌ها. یکی مناجات شاکرین است. خیلی تعبیرهای زیبایی است. «الهی اذهلنی عن اقامة شکرک تتابع طولک» از بس پشت سر هم بر من لطف و عنایتت را سرازیر می‌کنی، من غافل می‌شوم از شکر تو. «و اعجزنی عن احصاء ثنائک فیض فضلک» هر لحظه خدا میلیاردها لطف و عنایت و فیض بر سر ما می‌ریزد و می‌فرماید: این تداوم فیض و لطف نمی‌گذارد من بشمارم. «و شغلنی عن ذکر محامدک ترادف عوائدک» از بس پشت سر هم لطف و عنایت تو بر سر من می‌ریزد به من مهلت نمی‌دهد که من حمد و شکر کنم. مثل پدر و مادری که اینقدر برای بچه‌شان رفاه فراهم کنند که مجال تشکر کردن نداشته باشد. «الهی تصاغر عند تعاظم آلائک شکری» اصلاً شکر من در مقابل این همه نعمت تو کم است.
امام سجاد(ع) می‌فرماید: «فکیف لی بتحصیل الشکر» من چطور می‌توانم شکر تو را به جا آورم؟ «و شکری ایاک یفتقِرُ الی شکر» همین که من تو را یاد می‌کنم، همین که الهام کردی شکر تو را به جا آورم. نام تو را بیاورم، گفت:
هزار مرتبه شستن دهان به مشک و گلاب *** هنوز نام تو بردن کمال بی ادبی است
می‌فرماید: همین الهی شکر گفتن، احتیاج به شکر دارد. «فکلما قلت لک الحمد وجب علی لذلک ان اقول لک الحمد» هرچه که الحمدلله و لک الحمد می‌گویم، باز بر من واجب می‌شود که حمد کنم. خدا فرمود: من به بنده‌ای نعمت می‌دهم که الحمدلله بگوید. من به او نعمتی ناپایدار می‌دهم، او الحمدللهی به من می‌دهد ماندگار! لذا حضرت موسی(ع) وقتی چند بار الحمدلله گفت، دست‌هایش را بلند کرد و گفت: خدایا عاجز هستم از شکر تو! یعنی هیچی ندارم. از شکر تو عاجز هستم. خدا فرمود: «الآن شکرتنی» الآن که دیدی که هیچی نداری، فقر محض، عجز محض. مرحوم دولابی می‌فرمودند: شکر این خدا را می‌خواهی به جا آوری، با کدام دست و زبان و با کدام فکر؟ همه اینها را خود او داده است. بعد اگر نعوذ بالله یک خدای دیگر بود و آدم از او یک چیز دیگر قرض می‌گرفت و شکر این خدا را به جای می‌آورد. هرچه هست برای خود اوست. سعدی می‌گوید:
بنده همان به که ز تقصیر خویش *** عذر به درگاه خدا آورد
ورنه سزاوار خداوندی‌اش *** کس نتواند که به جا آورد
از دست و زبان که برآید *** کز عهده شکرش به درآید
مرحله اعلایی که کسی فهم و درک و شعورش بالا می‌رود به عجز می‌رسد. یعنی تسلیم کامل، عجز کامل، حقیقت بندگی همین است که انسان «ما عرفناک حق معرفتک»، «ما شکرناک حق شکرک»، «ما حمدنا حق حمدک» خدایا ما کی می‌توانیم حق حمد و شکر تو را به جا آوریم؟ ما که فقر محض هستیم و هیچی نداریم. هرچه داریم برای خودش است. خود این حمد الهام خودش است. لذا مرحله آخر حمد لنگ انداختن است. یعنی تسلیم و دست بالا باشد. خدایا هیچی ندارم! خدا می‌گوید: من همه چیز دارد. به تو می‌دهم و یک لطف و عنایت ویژه بر سر من سرازیر می‌شود. این پایان فشرده‌ای از دعای اول امام سجاد در صحیفه سجادیه است.
شریعتی: چقدر این دعا با زندگی امروز ما فاصله دارد. ما که نوعاً از خدا شاکی هستیم و دائم می‌گوییم: چرا ما اینطور هستیم؟
حاج آقای فرحزاد: یک بزرگواری می‌خواستند مشهد به زیارت امام هشتم مشرف شوند. خدمت یک بزرگواری آمدند خداحافظی کنند. گفتند: من می‌خواهم به زیارت امام هشتم بروم. پیغامی دارید بفرمایید. فرمودند: از طرف من سلام به امام هشتم بده و از حضرت رضا بخواه، خدا به ما مردم ایران چوب ناشکری‌های ما را نزند. کنار خیلی از کشورها، ما خیلی مشکلات داریم ولی با وجود همه اینها قسمت پر لیوان را هم ببینیم و شاکر باشیم. خدا می‌گوید: اگر شاکر باشید، «لَأَزِيدَنَّكُم» (ابراهیم/7) من جبران می‌کنم. ایران جزء کشورهای رده بالا اسراف و تبذیر است. چقدر خوراک دور ریخته می‌شود و چقدر لباس را دور می‌ریزیم. ضایعات ما خیلی زیاد است. در خارج یک ذره آب، چوب، کاغذ، کارتن دور ریخته نمی‌شود. اینها کفران نعمت است.
یکی از مراحل شکر هم گفتیم که مجالس شکر است. وقتی نشستیم هرکدام یکی از نعمت‌های خدا را شرح بدهیم. خیلی از مواقع ما شکر واسطه‌های نعمت، کفران نعمت، مسئولینی که دلسوز هستند، حداقل آنهایی که کار می‌کنند و زحمت می‌کشند، ناشکری نکنیم. آقایی می‌گفت: من از اول انقلاب تا الآن روزی ده ساعت کمتر کار نکردم. اینها ستون هستند. روایت داریم روز قیامت بنده‌ای را می‌آورند و بخاطر کفران نعمت به جهنم می‌فرستند. می‌گوید: بار پروردگارا! تو شاهد هستی من اینقدر الحمدلله گفتم، دائم شکر تو را به جا آوردم. خدا می‌فرماید: شکر مرا به جا آوردی ولی شکر بندگان و واسطه‌های نعمت را به جا نیاوری. امام هشتم(ع) فرمودند: «من لم یشکُرِ المنعم من المخلوقین لم یشکُرِ الله عز وجل» کسی که شکر واسطه نعمت را به جا نیاورده، پدر و مادر و همسر و اولاد، خانم ما از صبح تا شب بچه‌داری می‌کند. خانه‌داری می‌کند، مهمان داری می‌کند. تعطیلی و مرخصی هم ندارند. چرا سپاسگزاری نمی‌کنیم. هرکسی کوچک‌ترین خدمتی کرده است یادمان نرود.
حدیث زیبایی است که «أَشْكَرُكُمْ لِلَّهِ أَشْكَرُكُمْ لِلنَّاسِ» (كافي، ج 2، ص 99) چه کسی از همه بیشتر شکر خدا را به جا آورده است؟ آن کسی که از همه بیشتر از مردم تشکر کند. خدا رحمت کند مرحوم آیت الله بهجت(ره)، یکی از نزدیکانشان می‌گفت: ایشان هر روز برای پدر و مادرش نماز می‌خواند. برای استادانش نماز می‌خواند. زیارتنامه می‌خواند. دعا می‌کرد. ایشان زیارت عاشورا و جامعه کبیره را ترک نمی‌کرد. دائم مشغول عبادت و کار و درس و بحث بود و چهار ساعت در طول روز را استراحت می‌کرد. یکبار به آقا گفتم: شما هر روز برای استادان و پدر و مادرتان دعا می‌کنید و نماز می‌خوانید؟ فرمود: بهجت که بهجت شده است همینطور که نشده است. پدر و مادر و استاد و همه نقش داشتند. چرا ما باغبان را نمی‌بینیم؟ هرکسی که خدمتی می‌کند حتی آن طرف دنیا اختراعی کرده است و خیرش به ما می‌رسد، باید قدردان باشیم.
دعای دوم صحیفه سجادیه، خیلی از شارحین گفتند این دعا عطف به دعای اول است. یعنی حضرت اول مدح و ثنای خدای متعال را کردند، معمولاً ما بعد از حمد و ثنا می‌گوییم: «الحمدلله رب العالمین و صلی الله سیدنا محمدٍ و آله الطاهرین» بعد از حمد و ثنای خدای متعال واسطه‌ی دومی که فیض و برکت و نورش به همه عالم می‌رسد، اول واسطه و حلقه اتصال همه عالم به خدای متعال نبی مکرم اسلام است. با اول ربیع هم مصادف شده که ماه پیغمبر خدا و ماه نور و برکت و میلاد پیغمبر ما است. قبل از اینکه بخشی از صحیفه سجادیه را بخوانم که دعای دوم حضرت هست و درباره‌ی مدح و ستایش پیغمبر و بزرگترین نعمت و داده‌ی خدای متعال هست، چند شعر از سعدی بخوانم. به شرطی که سفارش شده هروقت نام پیغمبر برده می‌شود، شیخ صدوق می‌گوید: واجب است. روایت تندی داریم می‌گوید: هرکس صلوات نفرستد اهل آتش است. حتی در نماز واجب هم اگر نام پیامبر را شنیدیم باید صلوات بفرستیم. سعدی می فرماید:
ماه فرو ماند از جمال محمد *** سرو نباشد به اعتدال محمد
قدر فلک را کمال و منزلتی نیست *** در نظر قدر با کمال محمد
وعده دیدار هرکسی به قیامت *** لیلة الاسراء شب وصال محمد
آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی *** آمده مجموع در ظلال محمد
عرصه گیتی مجال همت او نیست *** روز قیامت نگر جمال محمد
امروز سمت خدا خیلی با نور و با برکت بخاطر صلوات‌هایی که میلیونی فرستاده می‌شود.
«شمس و قمر در زمین حشر نتابد» روز قیامت احتیاجی به خورشید و ماه نیست.
شمس و قمر در زمین حشر نتابد *** نور نتابد مگر جمال محمد
آن همه پیرایه بست جنت فردوس *** بو که قبولش کند بلال محمد
هم چو زمین خواهد آسمان که بیافتد *** تا بنهد بوسه بر نعال محمد
چشم مرا تا خواب دید جمالش *** خواب نمی‌گیرد از جمال محمد
سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی *** عشق محمد است و آل محمد
این هفته برنامه مزین به نام مرحوم شیخ حر عاملی است. واقعاً از محدثین و علمای برجسته‌ای است که تمام حوزه‌های ما و تمام علمای ما سر سفره این شخصیت برجسته هستند. کتاب‌های دست اول ناب دارند یکی وسایل الشیعه است. یکی «جهاد با نفس» است. تمام فقهای ما و مراجع ما از کتاب وسایل الشیعه استفاده می‌کنند. کتاب معتبری در حوزه روایت و حدیث است. قبر ایشان در گوشه صحن انقلاب، رواق شیخ حر عاملی است.
شریعتی: کتاب «جهاد با نفس» تألیف شیخ حرّ عاملی است و بسیار کتاب خوبی است. مرحوم آیت الله بهجت می‌فرمودند: حتماً این کتاب را مطالعه کنید که اگر مطالعه کردید می‌توانید اثر آن را به مرور زمان در خودتان ببینید که مثل یک دارو و مثل یک نسخه شفابخش عمل می‌کند. انشاءالله بتوانید این کتاب ارزنده را تهیه کنید و مطالعه کنید. برای تهیه کتاب به 20000303 به ما پیامک بدهید و دوستان من شما را راهنمایی خواهند کرد. امروز صفحه 144 قرآن کریم آیات 125 تا 130 سوره مبارکه انعام در سمت خدا تلاوت خواهد شد. ثواب تلاوت این آیات را به روح پیامبر مهربانی‌ها حضرت محمد(ص) هدیه کنیم.
«فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً كَأَنَّما يَصَّعَّدُ فِي السَّماءِ كَذلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ «125» وَ هذا صِراطُ رَبِّكَ مُسْتَقِيماً قَدْ فَصَّلْنَا الْآياتِ لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ «126» لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ هُوَ وَلِيُّهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ «127» وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنا قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ «128» وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ «129» يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آياتِي وَ يُنْذِرُونَكُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ شَهِدُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كانُوا كافِرِينَ «130»
ترجمه: خداوند هركه را بخواهد هدايت كند، سينهاش را براى (پذيرش) اسلام مىگشايد و هر كه را (به خاطر اعمال وخصلتهاى خلافش) بخواهد گمراه كند، سينهاش را (از پذيرفتن ايمان) سخت قرار مىدهد، گويا به زحمت در آسمان بالا مىرود. خداوند اين چنين پليدى (كفر) را بر كسانى كه ايمان نمىآورند قرار مىدهد. و اين راه پروردگار تو است كه مستقيم است، قطعاً ما آيات خود را براى قوم و گروهى كه پند مىپذيرند به تفصيل بيان كردهايم. سراى سلامت نزد پرردگارشان، تنها براى آنان است و او به پاداش اعمالى كه انجام مىدادند، سرپرست و پشتيبان و دوست آنان است. و (به ياد آوريد) روزى كه خداوند، همهى آنان را گرد مىآورد (سپس به جِنّيان خطاب مىفرمايد:) اى گروه جنّ! از انسانها (پيروان) بسيارى يافتيد. و دوستان ايشان از نسل بشر گفتند: پروردگارا! ما انسانها و شياطين از يكديگر بهره گرفتيم و اينك به سرانجامى كه برايمان قرار داده بودى رسيديم. خداوند مىفرمايد: آتش جايگاهتان است كه هميشه در آن خواهيد بود، مگر آنكه خداوند بخواهد (كه گروهى از شمارا ببخشايد). همانا پروردگار تو حكيمى داناست. و بدين گونه بعضى ستمگران را بر بعضى مسلّط مىكنيم، (تا كيفرى باشد) براى آنچه عمل مىكردند. (در قيامت به آنان گفته مىشود:) اى گروه جنّ و انس! آيا پيامبرانى از خودتان به سويتان نيامدند تا آيات مرا بر شما بخوانند و شما را از ديدار اين روز بيمتان دهند؟ گويند: ما عليه خودمان گواهى مىدهيم و زندگى دنيا آنان را فريب داد و بر عليه خود شهادت دادند كه كافر بودهاند.
شریعتی: انشاءالله زندگی همه ما منور به نور قرآن کریم باشد. دیروز نایب الزیاره دوستان بودیم. خدمت دوستان عرض کردم در ماه ربیع انشاءالله خبرهای خوبی خواهیم شنید از اعزام زائر اولی‌ها به مشهد الرضا هم خواهیم گفت. از فضیلت ذکر صلوات بر محمد و آل محمد بشنویم و بعد اشاره قرآنی را بفرمایید.
حاج آقای فرحزاد: بهترین سند و مدرک برای ذکر شریف صلوات آیه مبارکه در سوره احزاب است که خدای متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ» در همه جای قرآن «یا ایها الذین آمنوا» اول آیه است ولی در این آیه خدای متعال قبل از اینکه خطاب به مؤمنین بفرماید، می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّون» خدا چه کار می‌کند؟ بیاییم همکار خدا شویم. خدا و همه ملائکه که هدفشان را جز خدا کسی نمی‌داند. کارشان چیست؟ «یصلون» کار خدا صلوات است. یعنی لطف و رحمت و برکتش را بر حبیبش پیغمبر خدا نازل می‌کند. ملائکه هم درخواست رحمت و ریزش رحمت می‌کنند. بعد می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شما هم تخلق به اخلاق خدا و ملائکه پیدا کنید «صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً». البته «وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً» هم به معنی تسلیم آمده و هم به معنای سلام آمده است. تسلیم پیغمبر شویم و تبعیت کنیم. یک نکته هم که در روایات شیعه و سنی فراوان داریم که پیغمبر بارها فرمود: بر من صلوات کوتاه و منقطع و ناقص نفرستید. فرمود: بر من صلوات بفرستید و بر آل من نفرستید. ما روایت فراوان داریم که حتی ملائکه لعنت می‌کنند کسانی که بر پیغمبر درود می‌فرستند و بر آل او نمی‌فرستند. لذا مقید باشیم صلوات‌هایمان را با آل و اهل‌بیت پیامبر ضمیمه کنیم. ماه ربیع ماه صلوات است.
آیه 125 این صفحه خدای مهربان می‌فرماید: «فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ» کسی که خدا می‌خواهد او را هدایت کند، خدا به او سینه وسیع می‌دهد. شرح صدر می‌دهد و قلبش را وسیع و نورانی می‌کند. کسی هم که نخواهد هدایت پیدا کند و گمراهی برود، خدا سینه‌اش را تنگ می‌کند و ظرفش کوچک می‌شود. آدمهای تنگ و تنگ نظر «كَأَنَّما يَصَّعَّدُ فِي السَّماءِ» مثل اینکه بخواهد بدون امکانات در هوا برود. در هوا اکسیژن نیست و نفس انسان تنگ می‌شود. انسان‌های تنگ نظر نمی‌توانند پرواز کنند و بالا بروند. شرح صدر از چیزهایی است که خیلی مهم است. حضرت موسی(ع) وقتی خدا می‌خواست او را نزد فرعون بفرستد تا بنی اسرائیل را نجات بدهد، اول چیزی که درخواست کرد «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي» (طه/25) خدایا به من سینه بزرگ بده. شرح صدر بده! آدمهای بزرگ می‌توانند گذشت کنند و شرح صدر ریشه تمام خوبی‌هاست. ظرفیت آدم بالا می‌رود و تنگ نظری و کوچکی ریشه تمام بدی‌هاست. گفت: شرح صدر به من بده و بعد دعای دیگر. ولی خدا بر پیغمبر عظیم الشأن ما منت گذاشته و می‌فرماید: «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ» (شرح/1) آیا شرح صدر به تو ندادیم؟ پیغمبر ما فرمودند: وقتی در قلب نور الهی بیاید، باز می‌شود و ظرفیتش زیاد می‌شود. گفتند: علامتی دارد؟ فرمود: دنیا در نظرش کوچک می‌شود و دست و بالش را از دنیا جمع می‌کند. روی دلش به طرف آخرت برمی‌گردد. آماده رفتن از این عالم می‌شود قبل از اینکه مرگش برسد. آدمهای بزرگ دنیا در نظرشان کوچک است و خدا و آخرت خیلی بزرگ می‌شود. انشاءالله خدا به ما شرح صدر بدهد. ما عوامل شرح صدر و عواملی که تنگی سینه می‌آورد را عرض کردیم.
شریعتی: کتاب «شرح صدر در سیره پیامبر(ص)» عنوان کتابی است که مجموعه مباحث حاج آقای فرحزاد است به عنوان «وسعت دل». انشاءالله دلهای همه ما مثل دریا شود و بتوانیم شرح صدر داشته باشیم. کتاب «جهاد با نفس» تألیف مرحوم شیخ حر عاملی است که کتابی است از بحث‌ها و بخشهای کتاب «وسایل الشیعه» و کتاب مفصلی در حوزه روایات و احادیث ما هست. احادیث معتبر را ایشان جمع آوری کرده و در این کتاب آمده است.
حاج آقای فرحزاد: زمان خوبی است که روز اول ربیع وارد دعای دوم صحیفه سجادیه شویم که مناسبت با پیغمبر خدا دارد. «اَلحَمدُلِلّهِ الَّذی مَنَّ عَلَینا بِمُحَمَّدٍ نَبیِّه» بعد از وجود خدای متعال و توحید نابی که به خدا اعتقاد داریم، بعد از او واقعاً در میان نعمت‌ها، نعمتی از این بالاتر نیست. نعمت نبوت و بعد نعمت امامت و ولایت است. لذا امام سجاد(ع) با بسم الله شروع نکرده است. با واو عاطفه شروع شده است یعنی عطف به دعای قبل دارد. «و الحمدلله» خدا را شکر می‌کنیم بر ما منت نهاد، خدا در قرآن می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا» (آل‌عمران/164) خدا منت گذاشته و از جنس خودش پیغمبری فرستاد. «دونَ الاُمَمِ الماضیَة وَ القُرونِ السّالِفَة» زیر این آسمان چقدر باید خدا را شکر کنیم که امت این پیغمبر هستیم؟ امت آدم، امت ابراهیم و موسی و عیسی نیستیم. نبی خاتم افضل انبیاء است. سرور انبیاء است. فرمود: «آدَمُ وَ مَنْ دُونَهُ تَحْتَ ذَلِكَ اللِّوَاء» آدم و تمام انبیاء زیر پرچم من هستند. سرور عالم است. افضل همه انبیاء است.
نام احمد جمله نام انبیاست *** چون که صد آمد، نود هم پیش ماست
آقای عابدینی و آقای میرباقری زیاد فرمودند: که اگر همه انبیاء جمع شوند نه اینکه پیغمبر شود، تمام انبیاء شعاع وجودی پیغمبر هستند. همه هم جمع شوند باز پیغمبر خیلی بالاتر است. اینقدر پیغمبر ما عظمت دارد، دو روایت دیدم که حضرت عیسی روح الله، چون یکی از پیغمبرانی که پیرو زیاد دارد حضرت عیسی(ع) است. مسیحیت در دنیا زیاد هستند. حضرت عیسی روح الله با همه آن عظمت وقتی عظمت پیغمبر ما را دید، گفت: «اللهم اجعلنی من امة محمد» خدایا مرا از امت این پیغمبر قرار بده. این نعمت را امام سجاد یادآوری می‌کند. شکر می‌کنیم که ما را امت پیغمبر آخر الزمان قرار داد. ما را در زمان حضرت عیسی و موسی و نوح قرار نداد. ما امت این پیامبر هستیم که بالاترین کلاس‌ها و بالاترین دانشگاه‌ها است، بالاترین تعلیم و تعلم‌هاست. اگر دینی از این بالاتر و بهتر بود خاتم نمی‌شد. حدی که بشر بتواند به کمال برسد برای این امت است. حضرت موسی کلیم الله، انبیاء خیلی عظمت دارند و از عرایض من سوء استفاده نشود. انبیاء مقام بالایی دارند ولی کنار عظمت پیغمبر ما کم می‌آورند. موسی کلیم الله وقتی عظمت پیغمبر ما را دید، مدهوش شد. وقتی به هوش آمد دست به دعا برداشت. گفت: «اللهم اجعلنی من امة محمد» خدایا مرا از امت این پیغمبر قرار بده. ابراهیم خلیل به آسمان نگاه کرد، انواری دید. نور پیغمبر را دید. نور دوازده امام را دید. نور دوستان و شیعیان امیرالمؤمنین را دید. گفت: این نورها چه نوری است کنار این دوازده نور است؟ گفتند: نور سلمان و ابوذر است. نور انوار مقدسه شیعیان است. اگر خیلی بتوانیم ادعا کنیم، شیعه در روایت داریم خیلی مقامش بلند است.
یک نفر به امام سجاد(ع) گفت: من از شیعیان مخلص شما هستم. فرمودند: تو ابراهیم خلیل هستی. اگر مثل ابراهیم هستی ادعایت درست است و الا منتظر بلا باش. حرف دروغی زدی. حضرت ابراهیم عظمت و نور شیعیان مولا علی(ع) را دید و گفت: «اللهم اجعلنی من شیعة علی بن ابی طالب(ع)» چه عظمتی این پیغمبر دارد. حضرت ابراهیم که افقش از همه انبیاء و پیغمبر ما بلندتر است، می‌گوید: خدایا مرا از پیروان و شیعیان مولا علی بن ابی طالب و وصی این پیغمبر قرار بده.
حالا که به دعای دوم صحیفه سجادیه رسیدیم و عظمت و بزرگی پیامبر را شرح می‌دهد، مباحث را عزیزان پیگیری کنند. روز قیامت فقط نور پیغمبر و آل پیغمبر می‌تابد. هرکس به این نور وصل شد نجات پیدا می‌کند. پیغمبر ما فرمود: «مَا اختَلَطَ حُبّی بِقَلبِ عَبدٍ إلّا حَرَّمَ اللّهُ جَسَدَهُ عَلَى النّار» یعنی عشق و محبت من با قلب کسی قاطی نمی‌شود الا اینکه خدا بدن او را بر آتش جهنم حرام می‌کند. عشق محمد بس است و آل محمد. اگر این عشق و محبت حقیقی باشد پیغمبر ضمانت کردند این بدن بر آتش جهنم حرام است. حضرت فرمودند: خدا به ما منت گذاشت، «دونَ الاُمَمِ الماضیَة وَ القُرونِ السّالِفَة» ما را در امت‌های قبل نیاورد. خدا قدرتی دارد که از هیچ چیزی عاجز نیست ولی آن چیز بزرگ باشد. یکی از اسم‌های خدا لطیف است، لطیف هم معنی لغوی‌اش به معنی دقیق و ظریف است. در مورد لطیف داریم که همان چیزهایی که یک فیل دارد، پا و دست و قلب و کبد و عاج دارد، همه را خدا در یک پشه هم قرار داده است. بیشتر از فیل، پشه پر و بال دارد که پرواز می‌کند و فیل ندارد. پشه قلب و کبدش کجاست. یک معنی لطیف این است. اگر پای پشه بشکند کدام جراح درست می‌کند؟ از خدا چیزی فوت نمی‌شود ولو اینکه ریزترین چیزها باشد. «فختم بما علی جمیع المنظره» این امت را بر جمیع مخلوقات دیگر خاتم قرار داد. ما را شاهد قرار داد بر افرادی که انکار می‌کنند و این امت را بر دیگران که کم هستند بیشتر قرار داد.
