در آستانه ی ماه رمضان، در مورد توبه و استغفار توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ – در آستانه ی ماه رمضان هستیم. دختر خانم ها وآقا پسرهایی که امسال، اولین سالی است که روزه می گیرند سعی کنند که استراحت بیشتری داشته باشند تا بتوانند روزه بگیرند.

در ماه رجب، شعبان و رمضان تاکید شده است که توبه و استغفار کنید. روایت داریم که استغفار در ماه شعبان هزار برابر ماه های دیگر است. در این چند روزی که به ماه رمضان مانده است باید پاکسازی صورت بگیرد. در خطبه ی شعبانیه داریم :جان های شما در گرو اعمال شماست. بیایید با استغفار و توبه خودتان را آزاد کنید. پشت های شما با بار گناه سنگین شده است، با طول دادن سجده این بارها را سبک کنید.

وقتی انسان بار سنگین گناه را به دوش دارد با توبه آن بار را سبک می کند. روایتی در کافی شریف داریم که پیامبر می خواست دیوار خانه را اصلاح کند. جوانی به پیامبر کمک کرد. پیامبر از او خوشش آمد و گفت که از من چیزی بخواه، او گفت :من دوست دارم که با شما محشور بشوم. پیامبر فرمود: پس تو هم مرا کمک کن در طول دادن در سجده .خداوند از سجده خوشش می آید .این کاری است که شیطان نکرد و از خدا دور شد ولی ما با سجده کردن به خدا نزدیک می شویم.

حضرت در ادامه می فرماید: خداوند به عزتش قسم خورده است که نماز گزاران و سجده کنندگان ماه رمضان را در آتش عذاب نکند و نترساند. یعنی هول قیامت آنها را نگیرد.

بعضی ها می گویند که رزق ما سروقت نمی رسد و مشکلات مادی و روحی داریم . بخشی از ابتلائات به اعمال و گناهان ما کاری ندارد. شاید بخاطر قرب یا امتحان یا ترفیع درجه ی ما باشد که ما از آنها خبر نداریم ولی بخش مهمی از آنها بازتاب اعمال خودماست.

این سخن های چو مار و کژدمت        ماروعقرب گردد و گیرت دُمت

این جهان کوه است و فعل ما ندا                سوی ما آید نداها را صدا

ممکن است که این مشکلات بخاطر دستاورد اعمال تان باشد مثلا دلی را شکسته اید یا آه مظلوم پشت سر شماست یا گناهی کرده اید یا بی تقوایی کرده اید و خداوند در رزق را به روی شما بسته است .پس نباید اینها را به خدا نسبت بدهیم. اینها را باید با توبه و استغفار حل کنیم.

اولیاء خدا اولین دستورالعملی که به شاگردان شان می دادند این بود که اگر حقوق فوت شده ای دارند آنرا ادا کنند. مثلا دلی را شکسته اند یا باعث آه مظلوم شده اید. زیرا اینها باعث راه بندان می شود. پس ما باید اول گذشته ها را صاف کنیم. یعنی اول آمرزش خداوند شامل حال ما بشود و بعد درهای رحمت باز بشود. توبه و استغفار هم واجب است و هم جزو واجبات فوری است ،نباید آنرا به تاخیر بیندازیم. و بگوییم که در شب قدر توبه می کنیم یا وقتی به مکه رفتیم توبه می کنیم. پس توبه واجب فوری است و باید در اولین فرصت این کار را انجام بدهیم.

در کلمات قصار حضرت امیر داریم که خداوند دو امان برای رفع گرفتاری ها برای اهل زمین قرار داده است: خدا می فرماید که ای پیامبر تا وقتی تو در میان امت هستی من به برکت تو بلا وعذاب نازل نمی کنم. یعنی وجود پیامبرعذاب عمومی را دفع کرد. اگر امت شما بعد از شما استغفار و توبه واقعی بکنند ،آنها را عذاب نمی کنم. حضرت فرمود: یک امان از میان شما رفته است ولی یک امان باقی مانده است. این امان پناهگاه خداست. پس در پناه توبه و استغفار بیاییم.

امام باقر(ع) می فرماید: به خدا قسم کسی از گناه نجات پیدا نمی کند مگر اینکه به گناه اقرار کند و بعد توبه کند. عده ای بخاطر یک کلمه ناراحت می شوند و به آنها برمی خورد. این افراد هنوز مَن خودشان را نشکسته اند. آیا طاغوت ها و صدام حاضر شدند که بگویند ما اشتباه کردیم؟ بعضی مواقع ما حاضر نیستیم که به گناهان مان اقرار کنیم.  پس اولین قدم اقرار کردن به گناهان است.

عده ای که مغرورهستند و گناهشان را قبول ندارند، به جهنم می روند ولی عده ای که به گناه شان اعتراف می کنند خدا آنها را نوازش می کند. شیطان به گناهش اقرار نکرد و خدا او را سرکوب کرد.

امام صادق(ع) می فرماید که خداوند از مردم دو چیز می خواهد: اقرار به نعمت هایی که به آنها داده شده است ( راه زیادشدن نعمت ها قدردانی و شکرگزاری نعمت هاست نه گلایه کردن) و اقرار به گناهان. ما باید به گناهان اقرار کنیم تا خدا آنها را ببخشد.

یکی از روحانیون که امام جماعت هستند می خواستند دست یک مرجع تقلید نود ساله را ببوسند ولی ایشان اجازه ندادند زیرا گفتند که شما سید هستید .این روحانی ایشان را غافل گیر کرد و دست این مرجع را بوسید. در آخر کار، این مرجع هم او را غافلگیر کرد و پای این سیّد را بوسید. این تواضع زیباست .

در کافی داریم :ای داود، کسانی که متواضع هستند از همه به خدا نزدیک تر هستند و افراد متکبر از همه به خدا دورتر هستند و جای شان در انتهای جهنم است.

روایتی در وسایل الشیعه داریم :بیشتر اهل جهنم از افراد متکبر و مغرور هستند. در سوره اسراء داریم :اگر شما احسان کردید بنفع شماست، اگر بدی کردید، خدا شما را می بخشد  .امام رضا(ع) می فرماید اگر بدی کردید، خدا شما را می بخشد.

خدا می فرماید که من توبه کنندگان را دوست دارم. خدا در  قرآن می فرماید: گناهان توبه کنندگان را می بخشم و حتی بدی های آنها را به خوبی تبدیل می کنم. حتی اگر خدا برای توبه کنندگان ثوابی نگذارد، باز مقامی بالاتر از محبوب شدن در نزد خدا نیست. یعنی انسان به جایی رسد که خدا بگوید او را دوست دارد. خدا می فرماید کسانی که توبه می کنند محبوب خدا می شوند و خدا آنها را دوست دارد .خدا می فرماید که آه افراد گناهکار را از  تسبیح افراد عابد بیشتر دوست دارد. زیرا او جز خدا کسی را ندارد. داریم که آخ نگویید زیرا این یک حالت اعتراض است ،بلکه آه بگویید.

به افرادی که گناه کرده اند و بعد توبه کرده اند ولی الان شک دارند که خدا آنها آمرزیده است یا نه، باید گفت که این کار گناه است زیرا یأس از آمرزش گناه از هر گناهی بالاتر است و در حد کفر است. اگر ما پشیمان و نادم نشویم، خدا ما را نمی بخشد ولی کسی که نادم است قطعا خدا او را می بخشد. همین احساس شرمندگی نشان دهنده ی بخشش خداست. حتی وقتی خدا بنده ای را می آمرزد به فرشته ها می گوید که اعمال بد او را فراموش کنند و حتی شاهدان مثل زمین و زمان هم این اعمال را فراموش خواهند کرد.

اگر ما به دوستی بی ادبی کنیم بعد از او معذرت خواهی کنیم حتما به او بدبین نیستیم و می دانیم که ما را می بخشد، پس چطور می توانیم به خداوند بزرگ بدبین باشیم که ما را نبحشد؟ نمی شود که خداوند در توبه را باز بگذارد و بعد نبخشد. ما می توانیم در خودمان شک بکنیم که درست توبه نکرده ایم یا خیر ولی نمی توانیم به خدا شک کنیم که توبه ی ما را بپذیرد یا خیر.

حاج آقا دولابی دوستی داشتند که در قم بودند، ایشان بیمار شدند و من با مرحوم دولابی به عیادت ایشان رفتیم. ایشان پیرمردی بودند که در خوف و رجاء بودند که خدا ایشان را آمرزیده است یا خیر. مرحوم دولابی فرمود: والله خدا شما را آمرزیده است زیرا خدا می فرماید که من غفور و رحیم هستم و خواهم بود.

چرا ما به خدا سوء ظن داریم ؟ عفو خدا هم بزرگ است. اگر پیامبری بیاید که در مردم اظهار ناامیدی بکند، خدا او را بر کنار می کند. پیامبران آمده اند تا ما را به خدا وصل کنند.

تو برای وصل کردن آمدی          نی برای فصل کردن آمدی

ما درون را بنگریم و حال را      نی برون را بنگریم و قال را .

پس اولین رکن توبه، اقرار به گناه است. بعد ادا کردن حقوق خدا و مردم. بعد پشیمانی است. روایت داریم: ندامت برای توبه کافی است. رکن دیگر این است که چیزهایی که جبران دارد را انجام بدهیم و از حق الناس ها حلالیت بطلبیم. و اگر نمی توانیم این کار را بکنیم  از خدا بخواهیم که به آنها خیر بدهد. امام خمینی در کتاب چهل حدیث می فرماید که توبه را برای مردم سخت نکنیم زیرا خداوند کسی را که پشیمان است می آمرزد.

پس آن حقوقی که در توان ماست جبران می کنیم و حقوقی که در توان ما نیست خدا جبران می کند. و از خزانه غیبش به آنها می رساند. بشرطی که حالت توبه و برگشت در ما باشد.

عده ای هستند که توبه می کنند و باز آنرا می شکنند. خداوند آمرزنده است و اگر شما هزار بار هم توبه کنید می بخشد. تواب یعنی کسی که خیلی توبه می کند. در دعا داریم: خدایا کار من برگشت به گناه است و کار تو آمرزش و مغفرت است. البته ما از گناه ناراحت هستیم و اصرار به گناه نداریم ولی شیطان و نفس اماره ما را به گناه می اندازد.

گر هزار بار توبه شکستی باز آی         گر کافر و گبر و بت پرستی باز آی

این خانه ی ما، خانه ی ناامیدی نیست حتی اگر کسی پیامبر کشته باشد می تواند توبه کند و خدا او را می بخشد. وحشی قاتل حمزه بود و پیامبر خیلی حمزه را دوست داشتند. اما قاتل او را بخشید. با اینکه مرگ حمزه خیلی برایش سخت بود. حُر راه امام حسین(ع) را بست ولی ساعت آخر برگشت و امام او را پذیرفت. پس روح یأس و ناامیدی را از خودمان دور کنیم. اینکه خدا من را نمی بخشد و من کجا و خدا کجا، فکرهای شیطانی است .خوش بینی به خدا راه را برای ما باز می کند. البته ما باید به خودمان بدبین باشیم.

قبل از ماه رمضان به گناهان مان اقرار کنیم، شرمنده بشویم و توبه کنیم. بعد گناهانی که قابل جبران است را جبران کنیم.

سوال – صفحه 382 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.

پاسخ – روایت داریم که موقع شنیدن نام پیامبر، صلوات بفرستید حتی اگر در نماز یا کارهای دیگر هستید. پیامبر فرمود :بخیل واقعی کسی است که وقتی نام مرا بشنود، صلوات بر محمد و آل محمد نفرستد.

پس قبل از شروع ماه رمضان یک توبه و استغفار کامل بکنیم. افرادی که رزق شان دیر می رسد زیاد استغفار بکنند زیرا خداوند رزاق است و اِشکال از ماست. با استغفار و پاکسازی گذشته ها رزق مان را بدست بیاوریم.

پیامبر فرمود :کسی که زیاد  توبه و استغفار کند، خدا او را از هر غم و غصه ای نجات می دهد و رزق و روزی اش را از جایی که گمان ندارد آماده می کند.

انشاء الله با کسانی که قهر هستیم آشتی کنیم که با پاکیزگی وارد ماه رمضان بشویم.