بیان مهمترین احکام دینی؛ احکام روزه
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسینی قمی
تاريخ پخش: 09-03-96
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
شریعتی: سلام می‌کنم به همه شما دوستان عزیزم. خانم‌ها و آقایان، طاعات و عبادات شما قبول باشد، انشاءالله بهترین‌ها در این ایام با برکت مهمانی ماه خدا نصیب همه ما شود. خیلی خوشحالیم که امروز هم همراه شما و در کنار شما هستیم. حاج آقای حسینی سلام علیکم و رحمة الله. خیلی خوش آمدید.
حاج آقا حسینی: عرض سلام و ارادت خالصانه خدمت همه بینندگان و شنوندگان رادیو قرآن و عزیزانی که از شبکه جام جم برنامه سمت خدا را می‌بینند، دارم. امیدواریم طاعات و عباداتشان قبول درگاه الهی باشد.
شریعتی: انشاءالله حال همه دوستان خوب باشد و در این روزها و شب‌های پر نور ما را از دعای خیرشان بی بهره و بی نصیب نگذارند. در جلسات گذشته با حاج آقای حسینی صحبت کردیم و قرار شد در ایام ماه مبارک رمضان، از احکام برای ما بگویند. یک مجموعه کاملی از احکامی که معمولاً به آن نیاز داریم را مطلع شویم. بحث امروز شما را می‌شنویم.
حاج آقای حسینی: بسم الله الرحمن الرحیم، دو مسأله از احکام روزه را گفته بودیم، سومین مسأله از احکام روزه را بگوییم.
مسأله‌ی سوم؛ یکی از شرایط واجب شدن روزه این است که روزه برای انسان ضرر نداشته باشد، اگر برای کسی روزه ضرر دارد، برای او روزه واجب نیست. اینکه ضرر دارد فرمودند: دو حالت دارد. یکوقت ما یقین داریم روزه برای ما ضرر دارد. حتماً نباید بگیریم. دیگر جای تعارف ندارد. من دیدم بعضی می‌گویند: آقا روزه ضرر دارد ولی دلم نمی‌آید. این دلم نمی‌آید یقین بدانند این عبادت نیست. این طاعت نیست بلکه معصیت است. کسی حق ندارد به خودش ضرر وارد کند. اگر یکوقتی هم خوب شد، اینها را بابت روزه‌های که گرفته حساب نکند. اگر پزشک گفته: امسال روزه قطعاً برای شما ضرر دارد، اگر امسال را می‌خواهد بگیرد، بگیرد. ولی یکجا بنویسد که بعداً اینها را قضا کند. این روزه حساب نمی‌آید. عبادت نیست و فقط گرسنگی و تشنگی است.
یکوقت یقین ندارد ضرر دارد، شک دارد. بنا به تعبیری که علما فرمودند، فرمودند: خوف دارد، نگران است. به تعبیر روشن‌تر فرمودند: احتمال عقلایی این است که روزه برای او ضرر داشته باشد. یقین ندارد و مطمئن نیست ولی شک دارد. یعنی به تعبیر فقها خوف دارد، نگرانی دارد، ولی شک است، باز هم فرمودند: روزه نگیرد. اگر یقین دارید نباید بگیرید، یقین ندارید پنجاه، پنجاه است. ولی احتمال عقلایی است. این هم نباید روزه بگیرید. ولی جلسه گذشته گفتیم: صرف ضعف مجوز خوردن روزه نیست. حتی ضعف زیاد هم باشد. بگوید: من که روزه می‌گیرم، از بعد از ظهر دیگر هیچ کاری نمی‌توانم بکنم. چشمم سیاهی می‌رود که دوباره بعد از افطار درست می‌شود.
رحمت خدا بر امام (ره) باشد، کسی به امام عرض کرده بود: ما که روزه می‌گیریم، از کارهای دیگر می‌مانیم و نمی‌توانیم انجام بدهیم. امام فرمودند: خود روزه یک کار است. لذا هفته گذشته گفتیم: یک تخفیفی هم در ساعات کاری باشد. پس بنابراین ضعف مجوز روزه خوردن نمی‌شود ولو شدید باشد. تا وقتی این ضعف قابل تحمل است، مجوز روزه خواری نیست. پس مسأله سوم این شد که روزه نباید برای ما ضرر داشته باشد.
مسأله چهارم؛ آیا اگر پزشک گفت: روزه برای شما ضرر دارد، سخن پزشک کافی است یا نه؟ جواب: فرمودند اگر پزشک گفت: روزه برای شما ضرر دارد ولی من یقین دارم روزه برای من ضرر ندارد. چون گاهی انسان حال خودش را بهتر از پزشک درک می‌کند. بعضی وقت‌ها پزشکان ما یک عده خیلی مقید هستند و مواظب هستند و متدین هستند. بعضی ها هم متأسفانه هست. همینطور خیلی راحت به هم می‌گویند: بخورید. یقین نیست، حتی شک هم نیست که ضرر داشته باشد. این خیلی خودش مقید نیست. اگر پزشک گفت: روزه برای شما ضرر دارد و خودت می‌دانی ضرر ندارد باید روزه بگیری. اگر پزشک گفت: روزه برایت ضرر ندارد ولی خودم می‌دانم روزه برای من ضرر دارد، خودم بهتر از حال خودم خبر دارم! باز فرمودند: این نباید روزه بگیرد. پس در عین حال اگر به کلام پزشک اطمینان داریم بسم الله، اگر به کلام پزشک اطمینان پیدا نکردیم و خودمان از حال خودمان خبر داریم، تشخیص خودمان بهتر از تشخیص پزشک است و به پزشک اعتماد نداریم، به تشخیص خودمان عمل کنیم.
حاج آقای حسینی: مسأله‌ی پنجم خیلی مهم است. خانمی که باردار است، معمولاً در رساله‌ها می‌نویسند، ماه‌های آخر بارداری، که نه ممکن است ماه‌های اول است. ولی روزه برای فرزندی که در شکم دارد ضرر دارد. باز یا پزشک گفته یا خودش تشخیص می‌دهد که روزه برای بچه ضرر دارد. اگر روزه ضرر دارد، فرمودند: روزه واجب نیست. البته غالباً می‌گویند: ماه‌های آخر، ولی اگر احیاناً ماه‌های اول هم هست ولی روزه برای این جنین ضرر دارد، اگر ضرر دارد 1- روزه واجب نیست. 2- بعداً حتماً باید قضا کند. بعد از زایمان باید قضا کند. 3- برای این روزهایی که روزه نمی‌گیرد، برای هر روز 750 گرم طعام بدهد. مثلاً 750 گرم گندم به یک فقیر می‌دهد. برای هر روز 750 گرم باید بدهد. سی تا 750 گرم! اما یکوقت روزه برای بچه ضرر ندارد، روزه برای خودش ضرر دارد. باز 1- روزه بر او واجب نیست. 2- حتماً باید بعد قضا کند. 3- بعضی گفتند این 750 گرم طعام لازم است، بعضی هم گفتند لازم نیست. این احتیاط است.
مسأله ششم؛ خانمی هست که بچه شیر می‌دهد. یکوقت هست روزه برای بچه‌اش ضرر دارد. 1- روزه برایش واجب نیست. 2- حتماً باید بعداً قضا کند. 3- روزی 750 گرم به فقیر گندم اطعام کند. البته اینکه می‌گویند: 750 گرم خود اطعام را باید بدهد. برنج بدهد، گندم بدهد، خرما بدهد. پولش را نمی‌تواند بدهد. باید خود جنس را بدهد. مگر اینکه پول را بدهد و طرف را وکیل کند که برود خودش گندم بخرد. برنج بخرد. یا دفتر مراجع تقلید بدهند و این کار را برایشان انجام دهند. این در حقیقت کفاره روزه است. اما اگر روزه برای خودش ضرر دارد نه برای بچه‌ای که شیر می‌دهد. چون شیر می‌دهد روزه برای خودش ضرر دارد. این هم همینطور است. 1- روزه برایش واجب نیست. 2- بعداً باید قضا کند.3- کفاره باز احتیاط است. احتیاطاً گفتند: کفاره بده.
مسأله هفتم؛ خانم‌ها گاهی یک کفاره‌ی دومی بر گردنشان می‌آید. کفاره‌ی دوم یعنی یک 750 گرم دیگر، این برای چیست؟ یک خانمی باردار بود، روزه برای بچه‌ای که همراه دارد، ضرر دارد. ما گفتیم: نباید روزه بگیرد. واجب نیست و بعداً قضا کند و 750 گرم هم طعام بدهد. حالا اگر وضع حمل کرد و تمام شد، بعد از وضع حمل در این فاصله تا ماه رمضان فرض کنید می‌توانید قضا کند، ولو هفته‌ای یک روزه مثلاً جمعه‌ها بگیرد یا ماهی دو روز روزه بگیرد، اگر بتواند بعد از بارداری در این یازده ماه باقی که فرصت دارد می‌توانست قضا کند و قضایش را انجام نداد، این کفاره دوم می‌آید. چون رمضان بعدی رسید کفاره‌ی تأخیر باید بدهد. چون تا ماه رمضان تأخیر انداخت یک 750 گرم دیگر برای هر روزی که نگرفته باید حساب کند.
من خیلی وقت‌ها دیدم که خانم‌ها می‌گویند: آقا این کفاره دوم برای بانوان چیست؟ یک کفاره به خاطر دوران بارداری بود. اگر نمی‌تواند که هیچ، اگر بتواند در زمانی که بچه شیر می‌دهد این ماه رمضان را قضا کند و نکند و به رمضان برسد، کفاره تأخیر اضافه می‌شود.
مسأله هشتم؛ اگر کسی به واسطه پیری نمی‌تواند روزه بگیرد. خانم یا آقایی است که سنی از آنها گذشته است. نمی‌تواند روزه بگیرد و توانایی ندارد. فرمودند: اگر نمی‌تواند روزه برایش واجب نیست. خانمی است 70 سال سن دارد، نمی‌تواند روزه بگیرد، روزه برایش واجب نیست. کفاره هم ندارد. ولی یکوقت نه بخاطر اینکه سالخورده است برایش روزه گرفتن سخت است. مشقت دارد، می‌تواند بگیرد ولی سخت است. این هم روزه برایش واجب نیست. ولی برای این مورد دوم را فرمودند: آن 750 گرم کفاره را برای هر روز بدهد.
چند روز پیش خانم سالخورده‌ای پیش من آمد، همین مسأله را پرسید. گفت: من باید کفاره بدهم یا نه؟ 80 ، 90 سال سن داشت. گفتم: می‌توانی روزه بگیری؟ گفت: اصلاً نمی‌توانم روزه بگیرم. گفتم: کفاره ندارد. ولی اگر می‌توانست بگیرد ولی سخت بود، آنوقت باید کفاره را بدهد. پس خانم‌ها و آقایان سالخورده خیالشان راحت باشد. اگر نمی‌توانند روزه بگیرند، فکر کفاره هم نباشند. ولی اگر می‌توانند و اما برایشان مشقت دارد، برای هر روز 750 گرم طعام بدهند. مثلاً سی روز 22، 23 کیلو گندم می‌شود.
مسأله نهم؛ ما می‌خواهیم وارد چیزهایی شویم که روزه را باطل می‌کند. باور کنید من تمام بخش رساله و احکام روزه را مفصل نگاه کردم، آنهایی که خیلی مهم است بگویم. چه چیزهایی روزه را باطل می‌کند؟ همه می‌دانند خوردن و آشامیدن روزه را باطل می‌کند. یکی از مصادیقی که باید به آن توجه کنیم این است. بعضیها من دیدم دقت ندارند. دارد سحری می‌خورد، اذان گفتند. می‌فهمد اذان گفت، متوجه می‌شود. می‌گوید: دلم نمی‌آید. این یک لقمه هم بخورم. این آب را بخورم که تشنه نشوم! تو که فهمیدی اذان گفتند، لقمه آخر هم حتی اگر در دهانت هست باید برگردانی. اگر متوجه اذان شوی و عمداً بخوری کار سخت می‌شود. دیگر باید کفاره سنگین بدهد.
مسأله دهم؛ خوردن و آشامیدن سهوی روزه را باطل نمی‌کند. عزیزان بعضی وقت‌ها نگران می‌شوند. مثلاً روز اول ماه رمضان است. کسی عادت ندارد. یک نفر می‌گفت: من عادت نکرده بودم، رفتم خانه، در یخچال را باز کردم. خانم هم نبود. غذا برداشتم گرم کردم. یک غذای سیر و مفصل و کامل که خوردم، خانم آمد. گفتم: چرا ناهار دیر آمدی؟ گفت: چه ناهاری؟ سحر خوردیم! این روزه‌اش باطل است؟ نه. اگر کسی سهواً حالا یا یک لیوان آب بخورد یا غذای کامل بخورد، توجه نداشته، روزه‌اش باطل نیست. اما اگر متوجه شد دیگر نباید ادامه بدهد.
مسأله یازدهم؛ من در فصل حج زیاد دیدم. محرمات در حج هست. لحظه به لحظه می‌آیند می‌گویند: حاج آقا حواسم نبود در آینه نگاه کردم. حواسم نبود چه کار کردم! می‌گوییم: اینقدر نیایید یکی یکی بپرسید. اینهایی که شما می‌گویید: حواسم نبود، اشکال ندارد. در این چیزهایی هم که شما شنیده‌اید روزه را باطل می‌کند، مبطلات روزه هست، خوردن، آشامیدن، سر زیر آب کردن، غبار غلیظ، دود غلیظ، یادمان باشد اگر غیر عمدی باشد روزه را باطل نمی‌کند. سهوی باشد روزه باطل نمی‌شود. دو تا استثناء دارد. یکی بحث فراموش کردن غسل جنابت است. اگر یادش رفت غسل جنابت بر گردنش هست یک مسأله‌ی خاصی دارد. اگر کسی به اصطلاح جُنب شد، خوابید و دیگر بیدار نشد، در رساله‌ها هست. غیر از خواب جُنب و فراموش کردن غسل جنابت، یادمان باشد این چیزهایی که برای روزه می‌گویند، سهواً پیش آمد اشکالی ندارد. حواسش نبود استخر رفت، حواسش نبود آب خورد. حواسش نبود غذا خورد، حواسش نبود سیگار کشید. اینها سهواً مبطل روزه نیست.
مسأله دوازدهم؛ این مسأله را خیلی سؤال می‌کنند. کسانی که در ماه رمضان روزه می‌گیرند ولی به دلیل بیماری از اسپری استفاده می‌کنند. بخاطر تنگی نفس اسپری می‌زنند. این اسپری‌ها به صورت پودر گاز است که از دهان وارد ریه می‌شود. جوابش این است که نه هیچ اشکالی ندارد! کسانی که مریض و بیمار هستند و تنگی نفس دارند، امام و دیگر مراجع فرمودند: اسپری که به صورت پودر گاز است و از دهان وارد ریه‌ها می‌شود روزه را باطل نمی‌کند. بعضی گفتند: اگر یک ماده دارویی هم همراهش باشد، یکوقت هست فقط به صورت هوا هست و پودر گاز است، این بحثی ندارد. اما اگر این هوای فشرده و اسپری یک دارویی هم همراهش دارد، بعضیها خواستند احتیاط کنند و الا همان‌ها هم گفتند که این باز صدق خوردن و آشامیدن نمی‌کند. یادمان باشد اگر این اسپری‌ها در همین حدی باشد که هوای فشرده باشد، اشکالی ندارد.
مسأله‌ی سیزدهم؛ آمپول زدن، در ماه رمضان آدم روزه‌دار می‌تواند آمپول بزند یا نه؟ آمپول‌هایی که بی حس کننده است اشکالی ندارد. آمپول‌های مسکن اشکالی ندارد. آمپول‌های درمانی مثل پنی سیلین اشکالی ندارد. آمپول‌هایی که تقویتی هست، مثل ویتامین‌ها، ب کمپلکس بزند یا سرم خوراکی بزند، اینها اشکال دارد یا نه؟ در میان کلمات علما و مراجع کسی نگفته: روزه را باطل می‌کند. فتوا ندادند، نهایت احتیاط است. احتیاط قابل ارجاع است، رجوع کند به دیگرانی که اشکال نمی‌کنند. پس با این حساب هر نوع آمپولی مشکلی ندارد. مسکن، بی حسی، درمانی اشکال ندارد. تقویتی باشد و سرم خوراکی باشد، فتوای بطلان نداریم، احتیاط هست که قابل رجوع است.
مسأله چهاردهم؛ این چند مورد اشکال ندارد. در ماه رمضان کسی بخواهد سونوگرافی انجام دهد. آزمایش خون اشکالی ندارد. رادیولوژی، آندوسکوپی، دندانپزشکی، فقط برای آندوسکوپی یادشان باشد چیزی همراه با این دستگاه وارد معده نشود. اگر چیزی وارد معده نشود مشکلی ندارد. دندانپزشکی هم اشکال ندارد اما باید حواسشان باید چیزی را در حلق فرو نبرد.
مسأله‌ی پانزدهم؛ خیلی‌ها سؤال می‌کنند که مسواک زدن در حال روزه اشکال دارد یا ندارد؟ خیلی‌ها می‌گویند: نمی‌خواهیم دهان ما بوی نامناسب بدهد. جواب: هیچ اشکالی ندارد. شما در حال روزه مسواک بزنید. با خمیردندان هم بزنید. فقط یادمان باشد وقتی می‌خواهیم خمیر بزنیم چیزی از این مواد پایین نرود. همه آبی که در دهان می‌گردانیم را برگردانیم. خوردن و آشامیدن روزه را باطل می‌کند. یا می‌گویند: قطره در چشم ریختن، در بینی ریختن، در گوش ریختن اشکال دارد؟ نه. اشکالی ندارد. به حلق نرسد اشکال ندارد.
شریعتی: مزه مزه کردن آب چطور؟
حاج آقای حسینی: نه اشکال ندارد. مثل مسواک زدن است. فقط تمام آب را بیرون بریزیم! پس قطره گوش و بینی وچشم هم اگر به حلق نرد اشکالی ندارد. گاهی می‌گویند: مزه‌اش را احساس کردم، این اشکال ندارد. گاهی خانم‌ها هم سر چشیدن غذا مسأله دارند. اگر خانم‌ها می‌خواهند غذا را بچشند اشکالی ندارد. ولی باید برگردانند. به حلق نرسد. حتی گاهی بچه کوچک دارند. جویدن غذا برای طفل مانعی ندارد. غذا را نرم کنند و همه را برگردانند،مشکلی ندارد.
مسأله شانزدهم؛ چند مسأله و چند کار در ماه رمضان اشکالی ندارد که انجام بدهیم. بعضی فکر می‌کنند اینها جزء مبطلات روزه است. یکی استفاده از عطر است، عطر زدن اشکال ندارد، کراهت هم ندارد. یا حمام رفتن، حتی کسی می‌گوید: من حمام می‌روم برای اینکه خنک شوم. تشنگی من کم شود، مانعی ندارد. استفاده از رنگ مو اشکالی ندارد. جویدن غذا برای بچه اشکالی ندارد. چشیدن غذا اشکالی ندارد.
اگر ما سر را زیر آب ببریم، استخر رفتن روزه را باطل می‌کند یا نه؟ مشهور فقها گفتند: روزه را باطل می‌کند. اگر کسی در حالی که روزه هست استخر برود و تمام سرش را زیر آب کند، روزه باطل است. اگر درون آب راه برود، سر را زیر آب نکند، قدم بزند، اشکال ندارد. اما اگر تمام سر یکجا درون آب برود، اکثر فقها گفتند: روزه را باطل می‌کند. یکی دو نفر از مراجع مثل آیت الله العظمی سیستانی گفتند: روزه را باطل نمی‌کند. آیت الله العظمی گفتند: این کار جایز نیست اما روزه را باطل نمی‌کند. ولی مشهور فقها گفتند: سر زیر آب کردن جزء مبطلات روزه هست.
مسأله‌ی هفدهم؛ باز خیلی‌ها سؤال می‌کنند. کسانی هستند ناراحتی کلیه دارند. پزشک گفته یا یقین دارد که باید در طول روز آب بخورد. باید در طول روز چند لیوان آب بخورد. بر اینها روزه واجب نیست. نمی‌شود که آب بخورد و روزه هم بگیرد. روزه معنی ندارد. اگر پزشک می‌گوید: روزه ضرر دارد و باید آب بخوری، دیگر نباید روزه بگیرد. مسأله این است که اگر بعد از ماه رمضان حالش خوب شد، باید قضا کند. اما اگر از این رمضان تا رمضان بعد، در یازده ماه بیماری ادامه پیدا کرد. اگر کسی ماه رمضان مریض است، بیماری کلیه یا هر بیماری دیگری دارد. پزشک می‌گوید: نباید روزه بگیری. این بیماری از این رمضان تا رمضان بعدی ادامه پیدا کرد، تا ماه رمضان بعد نتوانست قضا کند، در این یازده ماه خوب نشد. دیگر قضایش هم بر او واجب نیست. فقط کفاره دارد و باید کفاره بدهد. کسانی که از رمضان تا رمضان مریض هستند، قضای روزه هم بر اینها واجب نیست.
شریعتی: همین‌جا برای سلامتی همه مریض‌ها و بیماران دعا کنیم. اگر نیاز بود و باید یک قرصی بخورند چطور؟
حاج آقای حسینی: این سؤال شما مسأله بعدی است. مسأله‌ی هجدهم است. اگر پزشک گفته: می‌خواهی روزه بگیری اشکال ندارد، ولی این دو قرص هم باید بخوری. یا این نصف قرص را باید بخوری. این دو حالت دارد، یکوقت می‌شود که ساعت قرص را با روزه تنظیم کنند. من زیاد دیدم پزشکانی که در ماه رمضان به بیمارشان می‌گویند: این قرصی که باید هشت صبح می‌خوردی و بعد از ظهر، اشکالی ندارد سحر و افطار بخوری.
من آقایی را دیدم گفت: من دیابت دارم. نزد پزشک رفتم. گفت اینقدر پیچیده نیست و اشکال ندارد. سحر یک قرص بخور و افطار یک قرص بخور. خوب این می‌تواند روزه بگیرد. اما اگر پزشک می‌گوید: زمان قرص نباید تغییر کند و باید سر ساعت باشد. این روزه دیگر معنا ندارد. ولو یک نصف قرص باشد، بدون آب بخورد، این فایده ندارد و این روزه باطل است.
شریعتی: مسائل روزه را مرور می‌کنیم و نکات خوبی برای ما می‌گویند. انشاءالله خداوند به همه ما توفیق بدهد که بتوانیم به احکام و دستورات دین عمل کنیم و انشاءالله در طریق خودش قرار بگیریم. امروز از جزء چهارم قرآن کریم صفحه‌ی 67، آیات 133 تا 140 سوره مبارکه آل عمران را به اتفاق تلاوت می‌کنند. انشاءالله لحظه لحظه زندگی ما منور به نور قرآن باشد.
«وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ «133» الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ«134» وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ يُصِرُّوا عَلى ما فَعَلُوا وَ هُمْ يَعْلَمُونَ«135» أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ«136» قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُروا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ«137»هذا بَيانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ«138» وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ«139» إِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْكَ الْأَيَّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَداءَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ«140»
ترجمه: براى نيل به آمرزشى از پروردگارتان وبهشتى كه وسعت آن به قدر آسمانها و زمين است و براى پرهيزكاران آماده گرديده، بشتابيد. (متّقين) كسانى هستند كه در راحت ورنج انفاق مىكنند وخشم خود را فرو مىبرند و از (خطاى) مردم مىگذرند، و خداوند نيكوكاران را دوست مىدارد. (افراد با تقوا) كسانى هستند كه هرگاه كار زشتى انجام دهند و يا به خويشتن ستم كنند، خدا را ياد كرده و براى گناهان خود استغفار مىكنند. و جز خدا كيست كه گناهان را ببخشد؟ و (متّقين) چون به زشتى گناه آگاهند بر انجام آنچه كردهاند، پافشارى ندارند. پاداش آنان (متّقين) از طرف پروردگارشان، مغفرت و باغهايى است كه از زير درختان آنها نهرها جارى است و براى همشيه در آن (باغها) هستند و چه نيكوست پاداش اهل عمل. به يقين پيش از شما سنّتهايى بوده (و سپرى شده) است. پس در روى زمين گردش كنيد و بنگريد كه سرانجام تكذيب كنندگان چگونه بوده است. اين (قرآن) براى همهى مردم بيانى روشنگر، ولى براى متّقين (وسيلهى) هدايت و پندآموزى است. و اگر مؤمن هستيد، سستى نكنيد و غمگين مباشيد كه شما برتريد. اگر (در جنگ احد) به شما جراحتى مىرسد، پس قطعاً به گروه كفّار نيز (در جنگ بدر) زخمى همانند آن رسيده است. و ما روزها (ى شكست و پيروزى) را در ميان مردم تقسيم مىكنيم تا خداوند (با امتحان) كسانى را كه ايمان آوردهاند، معلوم كند و از شما گواهانى (بر ديگران) بگيرد و خداوند ستمگران را دوست نمىدارد. (گرچه گاهى به ظاهر پيروز شوند)
شریعتی: از همه دوستانی که از سال گذشته تا الآن طرح خانه‌های نورانی را در دستور کار خودشان دارند و خانه‌هایشان منور به نور قرآن کریم است با جلساتی که به صورت مستمر برگزار می‌کنند. خدا قوت می‌گوییم و انشاءالله ما هم در محافل نورانی خودشان دعا کنند. اشاره قرآنی را بفرمایید.
حاج آقای حسینی: آیه اولی که تلاوت شد سوره مبارکه آل عمران، «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ» به سوی مغفرت الهی سرعت بگیرید، «وَ جَنَّةٍ» بهشتی که «عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ» عرضش به اندازه همه آسمان و زمین است. این بهشت برای چه کسی است؟ «أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ» متقین چه کسانی هستند؟ یکبار گفتیم: هرجا قرآن از متقین سخن گفته است، دعوت به تقوا کرده است، ویژگی‌هایی را ذکر کرده است. «الَّذِينَ يُنْفِقُونَ» بهشت برای متقینی است که اهل انفاق باشند. «فِي السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ» این ماه ضیافت الله بهترین فرصت برای صدقات است. در روایتی هست از پیامبر خدا سؤال کردند: «فَأَىُّ الصَّدَقَهِ أَفْضَلُ» بهترین صدقه چیست؟ فرمودند: «صدقة فی رمضان» در ماه رمضان صدقه دادن.
عزیزان یادشان نرود، سبد غذایی برای نیازمندان، برای محرومین، به سفره‌های سحر و افطار خودتان نگاه کنید، بعضیها سفره‌هایشان خیلی مفصل شده است. یک درصدی را اندازه بگیرید، برنجی،روغنی، مواد اولیه غذایی، مخصوصاً خویشاوندان و ارحام، مخصوصاً آنهایی که دختران سال اول تکلیف دارند. بچه‌ی روزه سال اولی دارند. شما چقدر مواظب سحر و افطار بچه‌ات که سال اولی است که روزه می‌گیرد هستی. فقرا و نیازمندان هم یک چنین شرایطی دارند.
مسأله‌ی نوزدهم؛ چه چیزهایی روزه را باطل می‌کند؟ مبطلات روزه را بگوییم. یکی از مبطلات روزه که باید توجه داشته باشند این است که گفتند: انسان باقی ماندن بر جنابت بر حیض و نفاس تا اذان صبح، یعنی اگر کسی غسل جنابت بر گردنش است، غسل حیض بر گردنش است. غسل نفاس بر گردنش است. اگر با همین حالت وارد اذان صبح شود، نرود غسل کند. اگر وارد اذان صبح شد و اذان را گفتند این روزه‌اش باطل می‌شود و عمداً هم روزه را باطل کرده و کفاره سنگینی هم دارد.
ما یک پیشنهادی داریم، اگر کسی باید می‌رفت غسل می‌کرد و نرفت. به هر دلیلی، یا تنبلی کرد، یا جوان بود و خانه پدر و مادر بود و رویش نشد سحر برود غسل کند یا به هر دلیلی غسل نکرد. اگر همینطور بنشیند تا اذان بگویند، هم روزه‌اش باطل است، هم یک جریمه سنگین دارد و بعداً باید قضا کند. اولاً یک کاری کنیم کار خیلی آسان‌تر شود. این صبر می‌کند تا وقت تنگ می‌شود. یعنی اینقدر وقت تنگ است که وقتی ندارد غسل کند. مثلاً یک دقیقه به اذان مانده است، نمی‌رسد غسل کند. ولو عمداً خودش نرفت تا به این وقت رسید، درست است کار بدی کرده است، الآن که فرصت ندارد تکلیفش چیست؟ تیمم کن. اگر تیمم کرد دیگر روزه‌اش درست می‌شود. نه قضا دارد و نه کفاره دارد. مثل بقیه مردم روزه بگیرد. پس اگر کسی غسل بر گردنش بود عمداً نرفت غسل کند تا یک دقیقه به اذان، این تیمم کند. تیمم کند دیگر برای روزه مشکلی ندارد. برای نماز صبح باید برود غسل کند. حتی اگر باز هم نرفت غسل کند، برای نماز ظهر و عصر برود غسل کند. این دیگر با روزه ارتباطی ندارد و درگیر نماز هست. روزه‌اش درست است و کفاره و قضا هم ندارد. البته معصیت جای خودش هست و بد کرده که نرفته غسل کند اما خللی به روزه نمی‌رسد.
مسأله بیستم؛ جوان‌ها خیلی این را سؤال می‌کنند. اگر جوانی صبح بیدار شد، دید در خواب حالتی برایش پیدا شده که باید برود غسل کند. خیلی‌ها فکر می‌کنند که روزه‌مان چه می‌شود؟ نه، چون این حالت در خواب پیش آمده است، به روزه لطمه‌ای وارد نمی‌کند. صبح، بعد از ظهر خوابیده، دیگر این به روزه لطمه نمی‌زند. فقط برای نماز باید غسل کند.
مسأله‌ی بیست و یکم؛ گاهی بعضیها یک غسل‌هایی را فراموش کردند انجام بدهند. اگر غسل را فراموش کرده باشد، یک مشکلاتی پیش می‌آید. یک پیشنهاد این است که انسان هروقت می‌خواهد حمام برود و یک غسلی را انجام بدهد، اینطور نیت کند، خدایا هر غسلی که بر گردن من هست، همه آنها را من یکجا انجام می‌دهم. اصطلاحاً ما فی الذمه می‌گویند. یعنی هرچه به ذمه من هست. خدایا اگر احیاناً غسل جنابتی بر گردن من بوده و یادم رفته است، اگر غسل نفاسی، یا مسح میت بوده، هر غسل واجبی که بر گردن من بوده، به قول آقایی فرمود: بگویید خدایا هر غسل واجب و مستحبی که خوب است انجام بدهم و توجه هم ندارم، همه را با هم نیت کردم. لازم نیست تک تک ذکر کند. روز جمعه بوده یادش رفت جمعه هست. همان که نیت کند هرچه واجب و مستحب است، همه را در برمی‌گیرد. اگر یکوقت یادش رفته باشد که غسلی بر گردن داشته با همین نیت ما فی الذمه همه برطرف می‌شود و مشکلی نخواهد داشت.
مسأله بیست و دوم؛ آخرین مسأله هم این است که بانوان توجه داشته باشند، کسی بخواهد روزه بگیرد باید از اذان صبح تا اذان مغرب پاک باشد. عذر شرعی نداشته باشد. اگر بانوان روزه گرفتند، ده دقیقه به اذان مغرب، ده دقیقه به اذان مغرب عذر شرعی برایشان پیش آمد، خدا حتماً به آنها ثواب می‌دهد ولی روزه آن روز دیگر به حساب نمی‌آید. حتی اگر آخر وقت باشد. باید تمام این مدت عذر شرعی نداشته باشند. از آن طرف اگر ده دقیقه بعد از اذان صبح عذرشان برطرف شد، باز هم آن روز دیگر فایده ندارد. یک روز کامل باید باشد.
مسأله بیست و سوم؛ گاهی بعضی می‌گویند: تا چند روز بعد از زایمان خانم نمی‌تواند نماز بخواند. نماز بر او واجب نیست؟ روزه برایش واجب نیست. نفاس می‌گویند. همه می‌گویند ده روز، ولی فراوان دیدم، می‌گویند: بعد از زایمان تا چهل روز خانم تکلیفی ندارد. چنین حرفی درست نیست و باطل است.
مسأله بیست و چهارم؛ اینکه اگر یک خانمی قرص استفاده کرد که این ایام ماهانه را به تأخیر انداخت، با قرص نه به طور طبیعی که ماه رمضان کلاً عذر شرعی نداشته باشد. اشکال دارد یا ندارد؟ نه. اگر واقعاً این قرص کاری کرد که این عذر شرعی نداشت و ضرر هم نداشته باشد، روزه‌اش مشکلی ندارد.
