بیان مهمترین احکام دینی؛ احکام روزه
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسینی قمی
تاريخ پخش: 16-03-96
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
شریعتی: سلام می‌کنم به همه شما دوستان عزیزم. خانم‌ها و آقایان، بیننده‌ها و شنونده‌های خوب و نازنین‌مان، طاعات و عبادات شما قبول باشد. انشاءالله خداوند هرچه خیر و برکت به بنده‌های مخلص و صالح خودش در این ماه با عظمت عنایت می‌کند به همه شما مرحمت کند. حاج آقای حسینی سلام علیکم و رحمة الله. خیلی خوش آمدید.
حاج آقا حسینی: عرض سلام و ارادت خالصانه خدمت همه بینندگان و شنوندگان رادیو قرآن دارم. امیدوارم طاعات و عباداتشان مورد قبول درگاه الهی باشد. مثل همیشه همه پیام‌های عزیزان را به دقت خواندیم. انشاءالله در این برنامه هم به آن پیام‌ها می‌پردازیم و هم احکام جدیدی را خواهیم گفت. من تشکر کنم چون خیلی از عزیزان اظهار محبت و لطف داشتند و استقبال خوبی از گفتن احکام و بیان احکام شده است.
شریعتی: دوستان می‌دانند که از ابتدای ماه مبارک رمضان تصمیم گرفتیم که یک اتفاق نو در برنامه رقم بخورد. بیان احکامی که شاید خیلی از آن غافل هستیم و غفلت می‌کنیم و شاید مقداری غریب واقع شده است. حاج آقای حسینی از احکام برای ما می‌گویند. بحث امروز شما را می‌شنویم.
حاج آقای حسینی: بسم الله الرحمن الرحیم.
مسأله شماره 41؛ در مسائل قبلی گفتیم: اگر کسی در ماه رمضان بیمار بود و روزه برایش ضرر داشت و نمی‌توانست روزه بگیرد، اگر بعد از ماه رمضان خوب شد و روزه را قضا کرد که هیچ، بعد از ماه رمضان دو سه ماه بعد خوب می‌شود، قضاها را هم به جا می‌آورد. در این فاصله تمام می‌شود. اما اگر کسی مریض بود و تا ماه رمضان بعد خوب نشد. یعنی در تمام یازده ماه بهبودی پیدا نکرد. اگر تمام یازده ماه بیمار بود، قضای روزه از گردن او ساقط است. تنها چیزی که بر گردنش هست، کفاره هست. تمام کسانی که در طول سال بیمار هستند، بیماری کلیوی دارند، ناراحتی‌هایی دارند که نمی‌توانند در طول سال روزه بگیرند. فقط یک کفاره می‌پردازد. اگر در ماه رمضان مریض بود و بعد از ماه رمضان خوب شد، قضا می‌کند و دیگر چیزی بر گردنش نیست و کفاره هم ندارد.
خیلی‌ها سؤال کرده بودند: اگر یک خانمی الآن در ماه رمضان باردار است، گفتیم اگر روزه برای خودش و بچه‌اش ضرر دارد، روزه نگیرد. فقط مسأله کفاره بود که گفتیم. حالا بعد از ماه رمضان هم بچه شیر می‌دهد. در این یازده ماه هم بخاطر شیر دهی نمی‌تواند روزه بگیرد. در این یازده ماه اگر روزه بگیرد برای خودش و بچه ضرر دارد و نمی‌تواند قضای روزه را انجام بدهد. خیلی‌ها سؤال کرده بودند که این هم مثل مریضی است که یازده ماه مریض است یا نه؟ قضا از گردنش ساقط است؟ پاسخ: نه، آن فقط برای بیمار بود. این خانم‌هایی که الآن باردار هستند ولو در این یازده ماه هم نتوانستند بگیرند، باید قضای روزه را بعداً انجام بدهند. فقط یادشان باشد اگر می‌تواند بعد از ماه رمضان، الآن باردار است یا شیر می‌دهد نمی‌تواند روزه بگیرد، ولی بعد از ماه رمضان تا سال بعد می‌توانسته قضا کند، ولو هفته‌ای یک روزه، اگر می‌توانست قضا کند و قضا نکرد و کوتاهی کرد. قضاها سر جای خودش هست، کفاره دوم هم می‌آید. یک کفاره بخاطر اینکه در ماه رمضان باردار بود، شیرده بود، یک کفاره هم بخاطر اینکه در این فاصله می‌توانست قضا کند و نکرد، این کفاره دوم یعنی کفاره تأخیر باید بدهد. دو تا 750 گرم باید کفاره بدهد. کفاره تأخیر شامل کسان دیگر هم می‌شود. مثل همان بیماری که گفتیم بعد از ماه رمضان خوب می‌شود. الآن من مریض هستم و ماه رمضان روزه نمی‌گیرم و بعد از ماه رمضان خوب می‌شوم. ولی کوتاهی می‌کنم. بیماران زیادی در ماه رمضان روزه نگرفتند. یا اینکه مسافر بوده روزه نگرفته است ولی باید بعد از ماه رمضان می‌گرفت. اما نگرفته است. خانم‌هایی که در ماه رمضان عذرشرعی پیدا می‌کنند. روزه نمی‌گیرند، گفتیم: نمازها در ایام عذرشرعی قضا ندارد ولی روزه‌ها قضا دارد. الآن در ماه رمضان خانم هفت روزه نگرفته است. بعد از ماه رمضان یازده ماه وقت داشتی چرا قضا نکردی؟ اگر 1- خانم بخاطر عذر شرعی روزه را قضا نکرد، 2- اگر مسافر بودی و مسافرت رفتی و بعد از ماه رمضان یازده ماه وقت داشتی و قضا نکردی. 3- اگر ماه رمضان مریض بودی و روزه نگرفتی و بعد از ماه رمضان می‌توانستی قضا کنی و نکردی. این سه دسته اگر در این فاصله قضا نکردند، قضای روزه سر جایش هست، یک کفاره تأخیر هم به آن اضافه می‌شود.
خیلی از خانم‌ها می‌گویند: من در دفتری نوشتم ماه رمضان‌هایی که عذر شرعی داشتم، الآن 150 تا شده است. بیست سال است. همت نکردیم و نگرفتیم، الآن 150 روزه قضا دارم. بله باید قضا کنید. اما یادتان باشد، هر سالی که تأخیر انداختید یک 750 گرم هم برای هر روزش کفاره تأخیر باید بدهد.
شریعتی: اینهایی که سالها مریض هستند و دیگر روزه نمی‌توانند بگیرند. یعنی هیچ سالی را نمی‌توانند بخاطر مریضی روزه بگیرند. اینها چه کنند؟
حاج آقای حسینی: فقط کفاره بدهند. قضا هم از گردنشان ساقط است.
مسأله 42؛ خیلی‌ها پرسیدند که آدامس جویدن در حالت روزه، روزه را باطل می‌کند یا نه؟ بله آدامس روزه را باطل می‌کند. بعضی نوشتند: چرا باطل می‌کند؟ آدامس چیزی نیست. چیزی را نمی‌بلعیم! مثال بزنم. من اگر این نگین انگشتر را یک ساعت در دهانم بمکم، چیزی از انگشتر من کم می‌شود؟ نه، این را خوردن و آشامیدن نمی‌گویند. ولی آدامسی که شما می‌جوید افزودنی دارد و از آن کم می‌شود. شیرینی و طعم دارد. بنابراین روزه را حتماً باطل می‌کند.
حالا چرا اینقدر این سؤال را زیاد پرسیدند؟ به نظرم بیشتر بخاطر رفع بوی بد دهان پرسیدند. این راه حل دارد و خیلی آسان است. شما می‌توانید مسواک بزنید. مسواک زدن در ماه رمضان اشکالی ندارد. به شرط اینکه آبی که در دهان می‌گردانید را همه را بیرون کنید. چیزی فرو نرود. حتی با خمیردندان و بدون خمیردندان مشکلی ندارد. فقط چیزی را فرو نبرید. همه را از دهان خارج کنید. بهترین راه برای خوشبو کردن دهان همین مسواک زدن است.
مسأله 43؛ خیلی‌ها سؤال کردند که ما یادمان رفته چه مقدار روزه قضا داریم. فراموش کردیم. خیلی‌ها نوشتند: در جوانی کوتاهی کردیم و روزه نگرفتیم و بی توجهی کردیم.
ده روز از ماه رمضان گذشت. امروز روز یازدهم است. به سرعت می‌گذرد. کسانی که روزه گرفتند با سرافرازی این ده روز را گذراندند. گاهی پدر و مادرها می‌گویند: بچه‌های ما در روزه کاهلی می‌کنند. کوتاهی می‌کنند. حدیثی بخوانید اینها تشویق شوند. شیخ صدوق(ره) کتابی دارد که فضایل سه ماه رجب، شعبان، رمضان را نوشتند. پیامبر خدا در آستانه ماه رمضان بود، در جمع اصحاب نشسته بودند، حضرت یک مرتبه با حالت شتاب و نگرانی فرمودند: سبحان الله! سبحان الله! یک حالت نگرانی داشتند. کسی گفت: یا رسول الله! دشمنی حمله کرد؟ وحی نازل شد؟ چه شده است؟ حضرت فرمود: ماه رمضان دارد می‌آید. حضرت فرمود: «یغفر الله» خدا روز اول ماه رمضان تمام اهل قبله را می‌آمرزد. «یغفر الله فی اول رمضان بکل اهل هذه القبله» تمام اهل قبله را روز اول ماه رمضان می‌آمرزد. چرا؟ چون می‌خواهند وارد مهمانی شوند. پاک وارد مهمانی شوند. مهمانی پروردگار مثل مهمانی ما نیست که دو ساعت طرف را اسیر کنیم، آخر چیزی به او بدهیم یا ندهیم. روزه اول ماه رمضان خداوند همه اهل قبله را می‌آمرزد.
یک چنین سفره‌ای پهن شده است، آنوقت کسی از این سفره استفاده نکند. من خواهش می‌کنم اگر کسانی تا اینجا هم کوتاهی کردند، غصه نخورند. بگویند: خدایا غفلت کردم. از فردا شروع می‌کنم. هیچ مانعی ندارد. شما تمام سال را بگردید. نظیرش را پیدا می‌کنید که بگویند: یک آیه قرآن ثواب یک ختم قرآن را دارد؟ الآن ما با همه بینندگانی که پای برنامه هستند، سوره کوثر را با هم بخوانیم. (قرائت سوره کوثر) همین سوره ثواب سه ختم قرآن را دارد. خوابیدن عبادت است. باید خدا را شکر کنیم.
امام سجاد(ع) در دعای 44 ماه رمضان می‌گوید: «اللهم الهمنا معرفة فضله» خدایا به ما عظمت ماه رمضان را بفهمان. اگر آدم عظمت ماه رمضان را درک کرد، آنوقت آخر ماه رمضان امام سجاد(ع) وقتی می‌خواهد با ماه رمضان خداحافظی کند، عرضه می‌دارد خدایا یک مصیبتی دارد به ما می‌رسد که داریم ماه رمضان را از دست می‌دهیم. تو این مصیبت را جبران کن. چطور به کسی که عزیزش را از دست می‌دهد می‌گوییم: خدا به تو صبر جمیل بدهد. خدایا ما به وحشت افتادیم، اگر اول ماه رمضان بفهمیم«الهمنا معرفة فضله» اگر توجه کنیم چه سفره‌ای باز شده است، آنوقت باید از رفتنش غصه‌دار شویم. از یک دهه رفتن هم باید غصه‌دار شویم. بنابراین آنهایی که تا به الآن موفق نشدند روزه بگیرند، اینقدر هم سخت نیست. گرسنگی و تشنگی هم اینقدر سخت نیست. یکی از برکات روزه تقویت اراده است. کسانی که سیگاری هستند و ماه رمضان روزه می‌گیرند. روزی ده تا سیگار می‌کشد، چطور می‌شود ماه رمضان کسی که اینطور سیگار می‌کشد ماه رمضان لب به سیگار نمی‌زند؟ انسان موجودی است که اگر اراده کند می‌تواند در برابر همه چیز مقاومت کند.
مسأله 43 این است که بعضی نوشتند ما جاهل بودیم و روزه‌هایی را قضا کردیم و الآن نمی‌دانیم تعدادش چقدر است؟ نماز نخواندیم و روزه نگرفتیم و تعدادش را هم نمی‌دانیم. الآن ماه رمضان است می‌خواهیم نماز قضا بخوانیم و روزه‌هایمان را قضا کنیم. چقدر باید روزه را قضا کنیم؟ عین عبارت امام(ره) و نظر همه مراجع همین است. فرمودند: هر مقدار که یقین دارید فوت شده است، همان مقدار را باید قضا کنید. برای قضا کردن نماز ترتیب هم لازم نیست. یعنی اول نماز صبح بخوانید بعد ظهر و عصر و بعد مغرب و عشا، نه از هرجا شروع کردید اشکالی ندارد. مثلاً ده تا نماز قضای صبح بخوان. پنجاه تا قضای صبح بخوان. فقط باید بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا ترتیب باشد. نماز ظهر و عصر با هم باشد، مغرب و عشا با هم باشد.
باز سؤال کردند که ما در ماه رمضان باید 24 ساعت نماز قضا بخوانیم؟ باز امام (ره) فرمود: نیاز نیست خیلی خودتان را به زحمت بیاندازید. تصمیم بگیرید بخوانید. هرچقدر وقت دارید. ولی کم کم شروع کنید هم نمازهای قضا را بخوانید و هم روزه‌های قضا را بعد از ماه رمضان شروع کنید.
مسأله 44؛ ما مقدار کفاره را گفتیم. کسی مریض هست، مسافر هست، خانم‌هایی که عذر دارند، گفتیم: مقدار کفاره 750 گرم است. چه بدهند؟ گندم، برنج، خرما، آرد می‌توانند بدهند. خیلی‌ها نوشتند ما در شهرهای بزرگ هستیم. الآن در تهران بخواهیم به فقیر گندم بدهیم، گندم را می‌خواهد چه کند؟ تنور ندارد که بخواهد با گندم نان درست کند. می‌شود نان بدهیم یا نه؟ بله می‌شود. فقط یک نکته در نان هست. اگر بخواهند گندم یا برنج یا آرد یا خرما بدهند همان 750 گرم کافی است ولی در نان گفتند: احتیاطاً باید بیشتر بدهند. چون نان خمیر است و آب هم با آن مخلوط است، برای نان باید یک کیلو در نظر بگیرد. برای هر روز یک کیلو نان به فقیر بدهد. برای سی روز، سی کیلو باید بدهد.
باز سؤال کردند که می‌شود ماکارانی بدهیم؟ ماکارانی بدهیم اشکال دارد یا نه؟ نه اشکالی ندارد. فقط باید یک نکته را توجه کرد. ماکارانی یک ترکیبات اضافه‌ای دارد. فرآوری شده و مواد افزودنی دارد و خالص 750 گرم گندم ندارد. باید یک کیلو حساب کنند که 750 گرم گندم درونش باشد.
شریعتی: اینجا اشکالی ندارد پولش را بدهند؟
حاج آقای حسینی: پول بدهند که او خودش برود بخرد. سؤال خوبی است. خیلی‌ها گفته بودند: ما به فقیر پول بدهیم و فقیر با پولش برود این را بخرد. اگر شما فقیر را وکیل بکنید اشکالی ندارد. از طرف شما وکیل شود که نان بخرد. یا گندم بخرد. ماکارانی بخرد ولی یکوقت به فقیر پول می‌دهید و فقیر هم قسطش را می‌دهد. این سؤال شما هم مسأله 45 بود که می‌تواند فقیر را وکیل کند و از طرف شما خریداری کند.
مسأله 46؛ خیلی سؤال کردند که می‌شود پول را به نانوا بدهیم و بگوییم: شما فقرایی که می‌آیند و افرادی را که می‌شناسید و فقیر هستند را نان بدهید؟ این اشکالی ندارد. اگر به آن نانوا مطمئن هستید که به فقرا دقت کند اشکالی ندارد. به هر فقیری یک کیلو هم بدهد، اشکالی ندارد. قدیم رسم بود و الآن هم رسم است، بُن نان می‌دهند. بُن را به نانوا می‌دهد، یک کیلو نان گرفت.
مسأله 47؛ خیلی پرسیدند در کفاره عمد، اینکه آدم عمداً خورده باشد، گفتیم باید به شصت نفر فقیر بدهد، یعنی این 750 گرم را نمی‌تواند به یک فقیر بدهد. الآن در مسأله ماکارانی گفتیم، شما سی کیلو ماکارانی را برداری به یک نفر بدهی اشکال ندارد. برای یک ماه رمضان سی کیلو ماکارانی به یک نفر بدهی. ولی در کفاره عمد اگر یک روزه را عمداً خوردم باید به شصت مسکین بدهم. این کار سختی است. این را به دفاتر مراجع بسپارید.
مسأله 48؛ باز خیلی سؤال کردند که ما کفارات زیادی بر گردنمان هست ولی الآن نمی‌توانیم بپردازیم. قبول داریم که چندین سال است کفاره‌ها عمدی یا غیر عمدی جمع شده است، ولی توان پرداخت نداریم. پاسخ این است که 1- اولاً هر مقداری که می‌توانید بپردازید. 2- اگر هیچی نمی‌توانید بدهید استغفار کنید. در رساله هم نوشتند. کفاره به گردنت است و نمی‌توانی بدهی، توبه کن! 3- اگر بعداً توانایی پیدا کردی باید بعداً انجام بدهی.
مسأله 49؛ خیلی از خانم‌ها سؤال کردند که کفاره ما به عهده شوهر ما هست؟ ما واجب النفقه شوهرمان هستیم. کفاره به عهده شوهرش است یا نه؟ جواب نه است. کفاره خانم به عهده خودش است. ربطی به شوهر ندارد. اگر خانم درآمد داشت که خودش بدهد. اگر درآمدی نداشت هیچی، باید توبه کند و استغفار کند. البته بسیار کار خوبی است و ما اینجا از همه آقایان تقاضا می‌کنیم که از خانم‌هایشان سؤال کنند خانم کفاره بر گردن شما هست یا نه؟ اگر هست بفرمایید که من پرداخت کنم!
در ماه رمضان محبت و صفا و صمیمیت زیاد می‌شود. گاهی خانم‌ها از یک مسأله غافل هستند. افطاری دادن چقدر ثواب دارد. «من‏ فَطَّرَ منكُمْ صَائِماً» (امالی صدوق/ص93) کسی به یک روزه دار افطاری بدهد، خدا تمام گناهان گذشته او را می‌آمرزد. «كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَي من ذُنُوبِهِ» حرف من این است که خانم‌ها چقدر ثواب می‌برند و هر روز به چند نفر افطاری می‌دهند. آقایان مواد غذایی را تهیه می‌کنند، خانم‌هایی که پخت و پز می‌کنند. خانم‌ها که در گرما زحمت می‌کشند و غذا تهیه می‌کنند، بدانند که بسیار ثواب زیادی است. برای تقدیر و تشکر از خانم هم که شده خیلی خوب است که آقا از خانم بپرسد: چقدر کفاره دارید؟ من همه را می‌دهم. ولی شرعاً به عهده مرد نیست. این غیر از زکات فطره هست. زکات فطره را آقا باید برای خانم و همه بچه‌های واجب النفقه‌اش را بدهد.
مسأله 50؛ گفتند به واجب النفقه می‌شود داد یا نه؟ من سی کفاره بر گردنم هست، سی کیلو نان می‌خواهم به فقیر بدهم. پسر من فقیر است. واجب النفقه کسانی هستند که خرجی آنها بر گردن من است. مثل فرزند، همسر، پدر و مادر من، پدر بزرگ، مادربزرگ. حتی اگر فرزندان من ازدواج کرده باشند، یا نوه هم همینطور. حالا می‌توانم به آنها بدهم؟ نه، وقتی می‌گویند: واجب النفقه، کفاره را نمی‌شود به واجب النفقه داد. یک نکته لطیف دارد این است که در کفاره، در نفقه واجب نمی‌توانیم بدهیم. ولی در خرج‌های دیگر بدهیم. مثلاً فرض کنید بدهی دارد، پسر من یک بدهی دارد. همسر من یک بدهی دارد. دیگر بدهی بر گردن من نیست. خوراک و پوشاکش بر گردن من است اما بدهی‌اش بر گردن من نیست. من صد کیلو گندم بدهم بابت کفاره، وقتی گندم‌ها را قبول کرد دیگر خودش می‌داند چه کند. برود گندم‌ها را بفروشد و بدهی‌اش را بپردازد اشکالی ندارد. پس مقداری که در نفقه‌اش هست و هزینه زندگی‌اش است بر من واجب است اما در غیر نفقه می‌شود پرداخت کرد.
مسأله 51؛ باز خیلی سؤال کردند که ما پول کفارات را می‌خواهیم برای مسجد بدهیم. نه جایز نیست. کفاره مصرفش فقیر است. برای مسجد و کارهای خیریه هم نیست. در زکات فطره هم همینطور است. آقایی پیام داده در مسجد محل ما روز عید فطر بنر زده بودند که ایها الناس! زکات فطره را برای ساخت مسجد بدهید. این حتماً خلاف احتیاط است.
مسأله 52؛ باز خیلی سؤال کردند که امسال بچه‌های ما کنکور دارند. اینها می‌توانند روزه بخورند یا نه؟ اولاً دعا می‌کنیم که خدا انشاءالله به حق حضرت زهرا همه اینها را موفق بدارد. پدر و مادرها از خستگی این چند ماه به خوبی و خوشی بیرون بیایند. دختر و پسرها فکر نکنند همه درها به کنکور ختم می‌شود. نه! خدا بزرگ است. همه درها به این بسته نمی‌شود. تلاش کنید ولی آرامش خیلی مهم است. ثانیاً هم با برنامه‌ریزی درس می‌خوانند. به جای اینکه روزها درس بخوانند، شب‌ها درس می‌خوانند. حالا می‌گویید: نمی‌شود. الزاماً حتماً روزه نباشید! تقاضا می‌کنم در شهرتان ننشینید روزه بخورید. از همان راه تبصره که گذاشتند استفاده کنید. چهار فرسخی بروید. یعنی دختر و پسر شما اگر نخواست روزه بگیرد، 23 کیلومتر از شهر دور شوید و آنجا حبه قندی بخورد و روزه‌اش را بخورد.
مسأله 53؛ سؤال کرده بودند سرمه کشیدن روزه را باطل می‌کند؟ نه، خوردن و آشامیدن روزه را باطل می‌کند. مداد بکشید، سرمه بکشید، خانم‌ها آرایش کنند، خودشان را زیبا کنند برای شوهرانشان اشکالی ندارد.
مسأله 54؛ عروس خانمی نوشته من خانه مادر شوهر بودم می‌خواستم بروم غسل کنم، خجالت کشیدم. غسل واجب هم بر گردن من بود، تیمم کردم. آیا روزه من درست است یا نه؟ قبلاً عرض کردیم، وظیفه اول غسل است. اگر کسی غسل بر گردنش است و نرفت غسل کند یک راه تبصره دارد. یک دقیقه تا اذان صبح وقت دارد. وقتی که دیگر نمی‌شود غسل کند. اینجا چون وقت ندارد باید تیمم کند. دیگر روزه‌اش درست می‌شود. ولی برای نماز صبح یا برای نماز ظهر باید غسل کند. روزه‌اش صحیح است.
مسأله 55؛ زمان پرداخت کفاره کی هست؟ مثلاً یک خانمی باردار بود. یک خانمی شیرده بود و روزه برای خودش و بچه‌اش ضرر داشت. کی باید کفارات را بدهد؟ یا پیرمردی است که روزه برایش سخت است، باید کفاره بدهد. چه وقت باید کفاره بدهد؟ جواب این است که هر روزی از ماه رمضان که تمام شد، کفاره آن روز واجب می‌شود. روز اول ماه رمضان خانم شیرده بود، خانم باردار بود، پیرمرد بود برایش مشقت داشت و روزه نگرفت. امروز که ماه رمضان تمام شد، کفاره بر گردنش است. نمی‌تواند کفاره کل ماه رمضان را در اولین روز ماه رمضان بپردازد. چون هنوز کفاره واجب نشده است. باید به مرور کفاره را یک روز به یک روز که واجب می‌شود بپردازد. روز به روز سخت است، آخر ماه رمضان کفاره یک ماه را بپردازد.
بعضی از عزیزان سؤال کردند: الآن کفاره ماه رمضان سال گذشته را می‌شود اول ماه رمضان داد؟ کفارات سال قبل بله می‌شود. کفاره سال قبل را بدهید که به درد فقرا بخورد. این پیشنهاد خوبی است. مثلاً خانمی بوده شیرده بوده، خانمی باردار بوده، پیرمردی بود روزه برایش سخت بوده، همین الآن که ماه رمضان است کفاره سالهای گذشته را بدهید. یا کفاره تأخیر را بدهد.
مسأله 56؛ خیلی‌ها سؤال کردند ما روزه‌های قضا بر گردنمان هست، دیگر هم نمی‌توانیم قضا کنیم. مثلاً پیرمردی است. یا جوان است اما مریض است. آیا می‌شود همین الآن به کسی نیابت بدهم؟ نه، برای آدم زنده نیابت روزه را نمی‌شود انجام داد. این باید وصیت کند بعد از مرگش انجام شود. خانم‌های سالخورده این نگرانی را دارند. می‌گویند: ما روزه قضا داریم نمی‌توانیم بگیریم. تا زنده هستید نمی‌توانید اجیر بگیرید.
مسأله 57؛ اجیر نمی‌توانیم بگیریم، می‌شود پولش را یک جایی بسپاریم؟ خیلی‌ها هستند نگران وارث هستند. من این پول را به یک آدم مطمئنی بدهم، نمازهای قضا و روزه‌های قضای مرا که نتوانستم به جا بیاورم، قضا کنم؟ این اشکالی دارد؟ نه، این را گفتند اشکالی ندارد. به شرط اینکه از ثلث میت بیشتر نباشد. کسانی هستند که مطمئن نیستند اولاد بعد از اینها چه کار می‌کنند. می‌گوید: این پول را به یک آدم مطمئن بدهم، من مردم این نمازهای قضای مرا بخواند. یا روزه‌های قضایی که نتوانستم قضا کنم را انجام بدهد. این اشکال ندارد. پول را به یک آدم مطمئن بسپارد. نیازی نیست ورثه را هم خبر کند. فقط از ثلث بیشتر نباشد.
مسأله 58؛ سؤال کردند ما مشهد رفتیم، یا مسافرت رفتیم، قصد ده روز کردند. قبلاً گفتیم روزه در ماه رمضان مقدم بر همه چیز است و بهترین کار است. در ماه رمضان مسافرت نروند. حتی مسافرت‌های زیارتی در روایت داریم اگر به روزه شما ضرر می‌خورد، نروند. مگر اینکه بروند قصد ده روز بکنند، یک روز هم از دست نرود. گفتیم: طوری باشد که قبل از ظهر مشهد برسند. سؤال این است ما مشهد رفتیم و طبق توصیه‌ی شما قبل از ظهر هم مشهد رسیدیم و قصد ده روز کردیم و ده روز هم مشهد بودیم. امام رضا طلبید و بنا شد چهار روز دیگر هم بمانیم، چه کار کنیم؟ هرجا بودند، مشهد، نجف، هرجا بودند. دو سه روزی از قصدی که کردند اضافه‌تر بمانند، چه کنند؟ پاسخ خیلی آسان است. همان قصد ده روز کافی است. شما بعد از قصد ده روز هرچقدر دیگر بمانید، یک روز، دو روز، یک ساعت، دو ساعت، نمازها کامل است و روزه‌ها را هم باید بگیرند. البته در مورد روزه باید به این نکته توجه داشته باشد، مشهد بودند ده روز کامل، می‌خواهند دو روز اضافه بمانند. به شرط اینکه بعد از ظهر از مشهد بیرون بیایند. یا اگر قبل از ظهر می‌آیند، قبل از اذان ظهر به وطنشان برسند. پس کسی ده روز جایی ماند و دو سه روز اضافه شد، دیگر نیت اضافه لازم نیست. شما نمی‌توانی نیت را بر هم بزنی! بعضی می‌گویند: ما ده روزمان کامل شد، دو سه روز را می‌خواهیم مسافر باشیم و بخوریم! نه. مگر اینکه مسافرت بروید. تا در مشهد هستید خود به خود این ده روز به بعدش وصل می‌شود چه بخواهید، چه نخواهید.
شریعتی: مسائلی که امروز مطرح کردند همه از پیام‌های شما و سؤالات شما و فراوانی سؤالات شما بود. انشاءالله خداوند به ایشان سلامتی و توفیق عنایت کند. امروز از جزء یازده قرآن کریم صفحه 216، آیات 62 تا 70 سوره مبارکه یونس را به اتفاق تلاوت می‌کنیم. تلاوت آیات قرآن را از بارگاه نورانی امام حسین(ع) در کربلای معلی تقدیم نگاه آسمانی و دریایی شما می‌کنیم.
«أَلا إِنَ‏ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ «62» الَّذِينَ آمَنُوا وَ كانُوا يَتَّقُونَ «63» لَهُمُ الْبُشْرى‏ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ لا تَبْدِيلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ «64» وَ لا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ «65» أَلا إِنَّ لِلَّهِ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَتَّبِعُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ شُرَكاءَ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ «66» هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ «67» قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً سُبْحانَهُ هُوَ الْغَنِيُّ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ إِنْ عِنْدَكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بِهذا أَ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ «68» قُلْ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لا يُفْلِحُونَ «69» مَتاعٌ فِي الدُّنْيا ثُمَّ إِلَيْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ نُذِيقُهُمُ الْعَذابَ الشَّدِيدَ بِما كانُوا يَكْفُرُونَ «70»
ترجمه: آگاه باشيد كه قطعاً بر اولياى خدا، نه ترسى است ونه اندوهگين مى‏شوند. آنان كه ايمان آورده‏اند و شيوه‏ى آنان پرهيزكارى است. براى آنان (اولياى خدا) در زندگى دنيا و آخرت بشارت است. تبديل و تغييرى در سخنان (و وعده‏هاى) الهى نيست و آن همان رستگارى بزرگ است. گفتار مخالفان، تو را غمگين نسازد. زيرا عزّت، به تمامى از آن خداوند است و او شنوا و داناست. آگاه باشيد! همانا هر كس در آسمان‏ها و هر كه در زمين است، از آنِ خداست و كسانى كه به‏جاى خدا شريكانى را مى‏خوانند، (از آنها نيز) پيروى نمى‏كنند، بلكه جز گمان خود چيز ديگرى را پيروى نمى‏كنند و آنان جز دروغگويانى بيش نيستند. اوست كسى كه شب را براى شما قرار داد تا در آن آرامش يابيد و روز را روشنى بخش گردانيد (تا به كار پردازيد). يقيناً در اين (نظام حكيمانه و هدفدار،) نشانه‏هايى براى گروهى است كه مى‏شنوند. (مشركان) گفتند: خداوند فرزندى گرفته است، او منزّه است، او بى‏نياز است. آنچه در آسمان‏ها و زمين است از آنِ اوست. هيچ دليلى نزد شما بر اين گفتار نيست. آيا آنچه را نمى‏دانيد به خدا نسبت مى‏دهيد؟ بگو: همانا كسانى كه بر خداوند دروغ مى‏بندند، رستگار نمى‏شوند. بهره‏اى اندك در دنيا دارند، سپس بازگشت آنان به سوى ماست، آنگاه به سزاى كفرشان، عذاب سخت به آنان مى‏چشانيم.
شریعتی: اشاره قرآنی را بفرمایید و بعد دعا بفرمایید.
حاج آقای حسینی: در آستانه شب‌های قدر هستیم و به شب‌های قدر نزدیک می‌شویم. «فزت و رب الکعبه» که امیرالمؤمنین فرمود، در این آیه هم می‌فرماید: ما هم می‌توانیم «فزت و رب الکعبه» بگوییم. فقط برای امیرالمؤمنین نبود. آیه 64 می‌فرماید: «ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ»، رستگاری بزرگ و فوز عظیم برای چه کسانی است؟ «أَلا إِنَ‏ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ، الَّذِينَ آمَنُوا وَ كانُوا يَتَّقُونَ» اولیاء الله هم که می‌گوییم، سریع ذهن ما به ائمه و معصومین و بزرگان و مرحوم آیت‌الله‌ها نرود. ایمان و تقوا! من بارها دیدم که جوان‌ها خدمت مرحوم آیت الله بهجت می‌آمدند. راه سیر و سلوک چیست؟ یک کلام می‌فرمود: گناه نکنید. «لَهُمُ الْبُشْرى‏ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ» آثار ایمان و تقوا فقط برای قیامت نیست، «لا تَبْدِيلَ لِكَلِماتِ الله ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» پس ما می‌توانیم همان «فزت و رب الکعبه» را بگوییم، به شرطی که ایمان و تقوا داشته باشیم.
در آستانه تولد امام حسن مجتبی کریم اهل‌بیت هم هستیم. تقاضا می‌کنم سه مرتبه این آیه شریفه را بخوانند. «أَمَّنْ‏ يُجِيبُ‏ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء» خدایا به حق محمد و آل محمد همه آنهایی که گرفتاری دارند، پریشانی دارند، مشکلاتی دارند و التماس دعا گفتند، به جق صدیقه طاهره حوائج همه را برآورده به خیر بگردان. گرفتاری‌هایشان را برطرف بفرما. محبت و صفا و صمیمیت را بین خانم‌ها و آقایان و زوج‌ها بیشتر بگردان. طلاق و جدایی را از جامعه ما ریشه کن بگردان. مریض‌ها لباس عافیت بپوشان. دنیا و آخرت ما را از اهل‌بیت جدا مگردان.