كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسینی قمی
تاريخ پخش: 19-05-96

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

حاج آقای حسینی: یک سؤالی را در بسیاری از جلسات پرسیدند، این جلسه به طور کامل پاسخ بدهیم. سؤال کردند: اینکه پدر و مادر از دنیا می‌روند، نماز قضای پدر و مادر در چه صورتی بر فرزند بزرگ واجب است؟ به امید اینکه بچه‌ها برای ما نماز بخوانند نباشیم. این یک امید خطایی هست. اگر می‌توانیم خودمان نماز قضا بخوانیم و چه فرصتی بهتر از زمان حیات خودمان، امام علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید: «کن وصی نفسک» این جمله را تابلو کنید. خودت وصی خودت باش! در مال و ثروت خودت، هرچه دوست داری بعداً برایت انجام بدهند، خودت بعداً انجام بده. فرزندانی که به وصیت پدر و مادر عمل نمی‌کنند، گوش نمی‌کنند، اصلاً برایشان مهم نیست. عده‌ای هم وصیت یادشان می‌رود و اصلاً وصیت نمی‌کنند. انشاءالله کسی نباشد که وصیت نامه نداشته باشد. کسی نباشد که به فکر نماز و روزه‌های قضای خودش نباشد. چقدر کفاره بر گردنت هست؟ پرداخت کن. نماز قضا به گردنت است. خودت بخوان. روزه قضا به گردنت است، بخوان.
در نماز قضا گفتیم، چند بار پرسیدند که نمازهای واجب را نشسته می‌خوانیم. با سختی و زحمت می‌خوانیم. نمازهای قضا را چه کنیم؟ نمازهای قضا را هم نشسته بخوانید. طبق استفتاء از حضرت آیت الله العظمی تبریزی که سؤال کردند: من نماز واجب خودم را به زحمت ایستاده می‌خوانم. قضاهایم را چه کنم؟ فرمود: تو که نمی‌توانی نمازهای قضایت را نشسته بخوان. بنابراین به امید کسی نباشیم. خمس و زکات به گردنمان هست، حق الناس و حق الله برگردنمان هست، به امید کسی نباشیم. اصلاً چشم انتظار نباشیم. چون خیلی‌ها می‌گویند: بچه‌ها وظیفه‌شان است. نمازهای قضا را بخوانند. روزه‌های قضا را بگیرند، محدوده‌ی این چطور است؟ عده‌ای از فقها مثل امام(ره)، مثل مرحوم آیت الله العظمی خویی(ره)، اینها می‌فرمایند: اگر پدر نماز و روزه‌ی خود را به جا نیاورد. یک پدری از دنیا رفت، بارها گفتیم: آدم زنده وکیل وصی نمی‌خواهد. کسی که زنده هست نمی‌شود برایش نماز خواند. نمی‌شود برایش روزه گرفت. کسی می‌گوید: من نمی‌توانم روزه بگیرم. صد سال هم بگذرد نمی‌توانم. باز هم می‌گوییم: تا زمانی که شما زنده هستی نمی‌توانند برایت روزه قضا انجام بدهند. به کسی پول بدهیم و مصالحه کنیم، طبق شرایط مصالحه که آسان است و پیچیده نیست، بگوییم: این مبلغ نزد شما باشد. هروقت از دنیا رفتم شما نماز و روزه مرا به جا بیاور. با کسی که مطمئن است مصالحه کنید که بعد از مرگ برای شما نماز بخواند. فقط در بحث حج هست که‌ می‌توانید نیابت گرفت و مسأله‌اش پیچیده است.
حالا کسی از دنیا رفت، کار پسندیده این است که انسان وصیت کنید. اگر وصیت کند، من وصیت کنم بعد از مرگم برایم نماز قضا بخوانند. روزه قضا بگیرند، وقتی وصیت کردم وظیفه وارث است. اگر وصیت نکنیم از کسی انتظار نداشته باشم. طبق فتوای مشهور فقها اگر من وصیت نکردم، وارث وظیفه ندارد حتی اگر خبر داشته باشد. قبل از اینکه به فرزند بزرگ برسیم، اگر کسی اولاد ندارد. اگر من وصیت کردم آنها وظیفه دارند برای من نماز و روزه قضا انجام بدهند. اگر وصیت نکرده باشم، مشهور فقها گفتند، وظیفه ندارد.
سؤال کردند اگر پدر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشد، چه از روی نافرمانی، یا یک مسأله پیش آمده کوتاهی کرده است. یکوقت از روی نافرمانی نماز نخوانده است. امام(ره)، آیت الله العظمی خویی و عده‌ای از مراجع فرمودند: ولو از روی نافرمانی بوده است، گفته: چه کار به نماز داریم؟ فرمودند: چه از روی نافرمانی بوده یا نبوده باشد، در هر دو صورت واجب است بر پسر بزرگتر که یکی از این دو کار را بکند. یا قضا کند، یا اجیر بگیرد. بعضی از مراجع اینطور نگفتند. اگر عذری داشته و نخوانده، عذری داشته و نمازش قضا شده است. نه اینکه از روی نافرمانی بوده که اگر از روی نافرمانی باشد وظیفه فرزند بزرگتر نیست. بنابراین اینکه ما فکر کنیم تمام مراجع تقلید به اتفاق می‌گویند: در هر صورت قضای نماز پدر به گردن فرزند هست، چه نافرمانی بوده و چه غیر نافرمانی بوده، در این صورت نیست. بله بعضی از مراجع مثل امام اینطور می‌فرمایند. ولی بعضی از مراجع می‌فرمایند: این برای جایی است که عذری داشته باشد.
در مورد نماز مادر، عده‌ای از مراجع مثل امام، مثل مرحوم آیت الله العظمی خویی، مرحوم آیت الله العظمی تبریزی، آیت الله العظمی سیستانی، آیت الله العظمی زنجانی می‌فرمایند: قضای نماز مادر واجب نیست. این فقط در مورد پدر هست. ولی بعضی از آقایان فرمودند: واجب هست به احتیاط و بعضی هم به فتوا. گفتیم: یکی از علمای بزرگ وقتی ارثی به ایشان رسید، تمام ارث خودش را، گفت: من نمی‌خواهم خودم مصرف کنم. مرحوم ملا عباس تربتی(ره) تمام ارثی که به او رسیده بود را گفت: می‌خواهم خرج پدرم کنم. رد مظالم برایش پدر، زکات پدرش، خمس پدرش. یک کسی تمام ارث پدرش را، ارث سنگین، همه را برای پدرش بدهد. ما این مسأله را بارها گفتیم و باز هم می‌گوییم: همین صدقات روزانه‌ای که شما می‌پردازید، همین‌ها را به نیت رد مظالم بدهید. شما یا رد مظالم بدهکار هستید یا نیستید. اگر بودی که رد مظالم حساب می‌شود. اگر نه که صدقه حساب می‌شود. همین صدقات روزانه که شما هر روز می‌دهید. البته یکوقت گفتیم: اگر شما طلبکار را می‌شناسید باید به او بدهی. وارث را می‌شناسی باید به وارث او بدهی. اما اگر نه طلبکار و نه وارث او را می‌شناسی، همین صدقات روزانه را به نیت رد مظالم بدهید. اینجا این مرد بزرگ مرحوم آخوند ملا عباس تربتی (ره) تمام ارث پدر را برای رد مظالم و خمس و زکات پدرش داد.
مسأله‌ی دومی که باز زیاد سؤال کردند و تذکرش لازم است و گاهی مورد غفلت قرار می‌گیرد. کسی می‌رود غسل می‌کند. غسل جنابت که بعد از این غسل دیگر وضو لازم نیست. بعد از غسل جنابت وضو لازم نیست. این مسلم است. حالا کسی غسل می‌کرد، در بین غسل کردن یک چیزهایی هست که وضو را باطل می‌کند. اگر مثلاً سر و گردن را شست، هنوز غسل تمام نشده، وسط غسل چیزهایی که وضو را باطل می‌کند، مثلاً حمام رفته وسط غسل کردن، پیرمردی است احتیاج به دستشویی پیدا کرد. این دستشویی را انجام داد، باید بقیه غسل را انجام بدهد یا دوباره از اول غسل را شروع کند؟ مرحوم امام، آیت الله العظمی گلپایگانی، آیت الله العظمی اراکی، آیت الله العظمی سیستانی، آیت الله العظمی زنجانی می‌فرمایند: اگر وسط غسل کردن برایش مسأله پیش آمد، غسلش را تمام کند. ولی برای نمازش وضو بگیرد. ولی بعضی از مراجع می‌گویند: باید از اول غسل کند. مرحوم آیت الله العظمی خویی، مرحوم آیت الله العظمی تبریزی، عده‌ای از مراجع می‌فرمایند: غسل را باید از اول شروع کند.
مسأله بعدی که باز خیلی سؤال کردند. در بین خانم‌ها زیاد این مسأله پیش می‌آید. من سالها در ماه رمضان، ایامی که عذر شرعی داشتم روزه نگرفتم. بین نماز و روزه فرق است. خانم‌ها در ایامی که عذر شرعی دارند، نمازهایشان دیگر بعداً قضا ندارد. ولی روزه‌ها قضا دارد. همه خانم‌ها می‌گویند: ما چند سال همینطور جمع شده، بعضی می‌گویند: صد تا، دویست تا روزه‌های قضا دارند. کوتاهی کردم بین دو تا ماه رمضان باید قضا می‌کردم، نکردم. بحث کفاره تأخیرش را قبلاً گفتیم. اگر این ماه رمضان گذشت، این خانم عذر شرعی داشت، روزه نگرفت. اگر قضای روزه را به جا آورد که هیچ، اگر به جا نیاورد، یک کفاره به خاطر تأخیر می‌آید. ولی اصل قضا سر جایش است. سؤال کردند: سالها جمع شده است، الآن نمی‌دانم چقدر بدهکار هستم؟ تعداد روزه‌های قضای این سالیان گذشته را نمی‌دانم. خانم‌ها خودشان حساب کنند. اگر مشخص است در هر ماهی چند عذر شرعی دارند، مثلاً شش روز عذر شرعی دارد. خوب بیست سال، بیست تا پنج تا می‌شود صد تا. خیلی ساده محاسبه می‌شود. آنهایی که مشخص است تعداد روزهایی که عذر شرعی دارند و کارشان منظم است، مشکلی ندارد. اما آنهایی که منظم نیست. تعدادشان قابل محاسبه نیست. اینجا فرمودند: اینها به همان حداقل اکتفا کنند. اگر یقین دارند 150 تا است، همان را قضا کنند. به شرط اینکه اینطور نباشد که یکوقت یادش بوده و حالا فراموش کرده است. مثلاً جایی یادداشت نکرده است. کوتاهی کرده است.
مسأله دیگری که باز زیاد سؤال کردند، گفتند: آیا در دورانی که خانم از شوهرش طلاق می‌گیرد. طلاق رجعی که غالب طلاق‌ها همینطور است. مرد می‌تواند رجوع کند و برگردد. اما در طلاق دائم اینطور نیست. سؤال کردند: در این طلاق رجعی نفقه خانم در این ایام عده با چه کسی هست؟ بحث نفقه نیست. این سؤال نکته دارد. نفقه با چه کسی است؟ اصلاً تمام احکام شرعی که قبلاً برقرار بوده است همچنان برقرار است، یعنی چه؟ یعنی نفقه هنوز به عهده این مرد است. 1- تمام ایام عده نفقه این خانم به عهده شوهر است. 2- فرمودند: کسی که طلاق رجعی داد، حق ندارد همسر خودش را حتی از خانه خودش بیرون کند. مسکن او هنوز با همین آقا هست. نفقه‌اش با این آقاست. سؤال: اگر آقایی همسرش را به طلاق رجعی طلاق داد. دو هفته بعد هنوز دوران عده تمام نشده، این خانم از دنیا رفت. یا آقا از دنیا رفت. از هم ارث می‌برند یا نه؟ ارث می‌برند. 1- هنوز ارث می‌برند. 2- نفقه به عهده‌ مرد هست. 3- حق ندارد از خانه بیرونش کند. حتی فقها فرمودند: حق ندارد خانه‌اش را عوض کند. مثلاً در خانه سیصد متری زندگی می‌کرده، مثلاً در یک خانه شصت متری برود. حق ندارد مسکن او را تغییر بدهد. لذا به راحتی می‌تواند رجوع کند. به محض اینکه این آقا برگشت، همین که آقا پشیمان شد، تمام است. نه شاهدی نیاز هست و نه دفتر ازدواج نیاز هست. پس تمام احکام همسری برقرار است. از جمله نفقه، لباس، مسکن، پوشاک، ارث، همه چیز برقرار است. در سوره مبارکه طلاق، خدای متعال فرمود: «لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَ» (طلاق/1) شما که همسرت را طلاق دادی، از خانه او را بیرون نکنید.‏ «وَ لا يَخْرُجْنَ» آنها هم خانه را ترک نکنند. پس طلاق چه شد؟ طلاق وقتی عده تمام شد، اگر در این مدت رجوع نکردند، عده که تمام شد طلاق اثر خودش را می‌کند. اگر دوباره خواستند رجوع کنند نیاز به عقد مجدد است.
مسأله بعدی این است که یکوقتی گفتیم: بعضی از ما، متأسفانه در جامعه ما، جای عده‌ی طلاق با عده‌ی وفات را جا به جا کردند. در طلاق گفتیم: آقای محترم خانم را از خانه بیرون نکنی. لباس و پوشاک وخرج و خوراکش با تو هست. اگر خانم طلاق گرفت، طلاق رجعی روایت داریم مستحب است خودش را زیور کند، آرایش کند، دلبری کند، انشاءالله این مرد پشیمان شود. چون خانم گاهی حواسش به این چیزها نبوده است. صیغه طلاق جاری شده، طلاق انجام شده، وقتی عده تمام شد، طلاق قطعی می‌شود. خانم در طول دوران عده نباید از خانه بیرون برود. متأسفانه رعایت نمی‌کنند. آنوقت در عده وفات که باید در خانه بنشیند، مردی که از دنیا رفت چهار ماه و ده روز خانم باید عده وفات بگیرد. عده وفات از روزی است که خبر مرگ شوهرش برسد. ممکن است مردی بیست سال پیش از دنیا رفته باشد اما تازه خبر مرگش به همسر رسیده باشد. از همین امروز خانم باید چهار ماه و ده روز را عده وفات نگه دارد. سؤال: محدوده عده وفات چیست؟ فرمودند: در عده وفات خانم باید لباس‌هایی که زینتی و زیوری هست را نباید بپوشد. یا سرمه نکشد، آرایش نکند. در عده وفات، عده طلاق باید این عده تمام شود. این خانم اگر بخواهد دوباره ازدواج کند باید این عده تمام شود. عده وفات باید تمام شود. اگر این خانم هنوز عده‌اش تمام نشده باشد، با او ازدواج کنند و عقد بخوانند، یک پیچیدگی‌هایی ایجاد می‌شود. در عده وفات هم خانم باید احترام نگه دارد، زینت و آرایش نکند. نه اینکه بهداشت را رعایت نکند یا مویش را کوتاه نکند. نه! زینت و زیور نکند. یا بعضی می‌گویند: اصلاً از خانه بیرون نرود. بیرون رفتن از خانه اشکال ندارد. حتماً می‌تواند از خانه بیرون برود. دنبال کارهایش برود. حتی حج واجب برود. یک خانمی شوهرش از دنیا رفته است. الآن فصل حج است. خانم عده وفات نگه داشته است. این خانم به حج نرود؟ چرا باید برود. یا صله ارحام برود. دیدن پدر و مادرش برود اشکال ندارد. عده وفات چهار ماه و ده روز است، عده طلاق در زمان قرار نمی‌گیرد.
من چند مسأله از مستحبات را بگویم که متأسفانه مورد غفلت است. یکی از مستحباتی که در مسجد ما باید رعایت کنیم، مساجد ما احکام اسلامی استحبابی را رعایت نمی‌کنند. نماز تهیت برای مسجد، امروز شما یک مسجدی بروی. چند نفر از مردم وقتی به مسجد می‌آیند نماز تهیت می‌خوانند؟ اگر موقع نماز است و سر نماز می‌روید که هیچ، اما اگر موقع نماز نیست، دو رکعت نماز تهیت بخوانید. من یادم هست مرحوم آیت الله العظمی تبریزی، مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی، خیلی از مراجع مقید بودند. درسشان در مسجد بود. به محض اینکه وارد مسجد می‌شدند، اول دو رکعت نماز تهیت می‌خواندند و بعد منبر می‌رفتند. هر مسجدی وارد شدید دو رکعت نماز دارد. اگر اذان می‌گویند، حکایت اذان مستحب است. شما هم اذان را تکرار کن. موقع اذان همه در مسجد با هم حرف می‌زنند. امام جماعت تا به رکوع نرفته همهمه و سر و صدای زن و مرد بلند است. تنها زمانی که مساجد ما آرام است از رکوع رکعت اول است. در مسجد النبی چهارصد هزار نفر در آن واحد جمعیت نماز می‌خوانند. هیچ سر و صدایی نیست! اگر سر و صدایی از یک گوشه آمد حتماً یک عده از هموطنان ما هستند. ما مقصر هستیم، از همه عالم در مسجد النبی می‌آیند. از کشور ما هم عوام مردم رفتند. چرا عوام آنها این مسأله را می‌دانند و عوام ما نمی‌دانند؟ آنها احکام گفتند و ما از اولی که شروع کردیم وارد بحث منبر شدیم و مسأله نگفتیم. و الا اگر می‌گفتیم: حکایت اذان در مسجد مستحب است. نماز تهیت مستحب است. صحبت کردن خوب نیست. اعلام کنید چیزی گمشده است خوب نیست. فریاد بزنید، خوب نیست.
شریعتی: اگر ما برای نماز و مغرب و عشاء به مسجد رفتیم. اگر به قصد غیر از نماز رفتیم، دو رکعت نماز تهیت دارد. یا هنوز وقت نماز نیست.
حاج آقای حسینی: در مورد اذان و اقامه امام(ره) در تحریرالوسیله می‌فرمایند: بعضی قائل به وجوبش بودند. بودند فقهایی که اذان و اقامه را واجب می‌دانستند. اگر نماز جماعت رفتیم که اذان و اقامه هست. اگر مستحب بود، نماز فرادی بود، از اذان و اقامه غفلت نکنیم. یکوقتی کسی خدمت امام سجاد(ع) آمد، گفت: ما چیزی از شما شنیدیم. حضرت فرمود: چه شنیدید؟ گفت: شنیدیم شما فرمودید نماز مقداری قبول است که آدم حضور قلب داشته باشد. حضرت فرمود: بله من گفتم. گفت: پس ما دیگر نماز نخوانیم. اگر حضور قلب شرط قبولی نماز است، دیگر نخوانیم. خدا مرحوم آیت الله سید نعمت الله جزایری را رحمت کند. پسر ایشان نقل می‌کند. کسی رفت مسجد کوفه نماز بخواند. گفت: دو رکعت نماز با حضور قلب بخوانم. الله اکبر! نگاهش افتاد مسجد به این عظمت مناره ندارد. گفت: ای بابا! چرا اینجا مناره ندارد؟ در فکر طراحی مناره‌های مسجد کوفه رفت. سلام نماز را داد مناره‌های مسجد ساخته شد. به امام سجاد گفت: اگر ملاک حضور قلب است پس ما نماز نخوانیم. آقایی می‌گفت: نماز که می‌خوانم یک قلم و کاغذ کنار سجاده می‌گذارم. چیزهایی که یادم می‌آید را فوری بعد از نماز می‌نویسم. به امام سجاد فرمود: نماز نخوانیم. حضرت فرمود: نه! با نافله خدا جبرانی گذاشته است. اگر حضور قلب نداریم می‌توانیم با نافله جبران کنیم.
الآن در بعضی مساجد، امام جماعت نافله را می‌خواند. حالا مردم چه کار می‌کنند؟ آقا نافله می‌‌خواند، شما هم نافله بخوانید. امام سجاد(ع) فرمود: با نافله آن حضور قلبی که باید داشته باشیم و نداریم جبران می‌شود. یکوقتی در حرم حضرت معصومه منبر بودم. حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی قریب به نود سال سن دارد. گفتم: ایشان تمام نافله‌هایشان را می‌خوانند. صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء را می‌خوانند برای اینکه شما نگویید: حال نداریم. گفتیم: مرحوم آیت الله محمد تقی شوشتری (ره) اواخر عمر زیر بغلشان را می‌گرفتند و ایستاده نافله می‌خواندند.
نکته دیگر که باز مهم است. ما وقتی نماز تمام شد، تعقیبات می‌خوانیم. فرمودند: این تعقیبات باید متصل به نماز باشد. یعنی حالت نمازگزار حفظ شود. الآن ما سلام نماز را می‌دهیم به بغل دستی‌ها تقبل الله می‌گوییم. بعضی به پشت سری‌ها هم تقبل الله می‌گویند. تعقیبات نماز که اینقدر ثواب دارد و اینقدر روایت داریم، فرمودند: هیأت نمازگزار است. به همان حالتی که سلام دادیم، تسبیحات حضرت زهرا(س) و دیگر تعقیباتی که می‌خواهیم بخوانیم، از همه بهتر تسبیحات حضرت زهرا(س) است که امام باقر(ع) فرمودند: از هزار رکعت نماز مستحبی ثوابش بیشتر است.
الآن در مساجد امتحان کنید. ساعت بگیرید. بعد از نماز ظهر و عصر یا بعد از نماز مغرب و عشاء، ساعت بگیرید سه دقیقه مسجد خالی می‌شود. روایت داریم کسی که زود بلند می‌شود و تعقیبات نمی‌خواند، خداوند به فرشتگان خطاب می‌کند این بنده من تصور می‌کند حوائجش دست دیگران است. اگر می‌دانست حوائجش دست من است به این عجله نمی‌رفت. باز در روایت از امام صادق (ع) است. بازاری‌ها گوش کنند. امام صادق(ع) فرمود: اینکه آدم بنشیند و تعقیبات بخواند، «التعقيبُ بَعْدَ صَلاةِ الفجرِ ابْلَغُ‏ فىِ‏ طَلَب‏ الرِزّقِ من الضَربِ فی البِلاد» تعقیبات خیلی بهتر روزی می‌رساند تا اینکه شما دنبال کسب و کار باشید.
شریعتی: امروز صفحه‌ی 42 قرآن کریم در برنامه سمت خدا تلاوت خواهد شد.
«تِلْكَ‏ الرُّسُلُ‏ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتُ وَ لكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ وَ مِنْهُمْ مَنْ كَفَرَ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَ لكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يُرِيدُ «253» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُون‏ «254» اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يُحِيطُونَ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيم‏ «255»لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‏ لَا انْفِصامَ لَها وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ‏ «256»
ترجمه: آن پيامبران، ما بعضى از آنان را بر بعضى برترى داديم. از آنان كسى بود كه خداوند با اوسخن گفته ودرجات بعضى از آنان را بالا برد، وبه عيسى‏بن‏مريم نشانه‏هاى روشن (و معجزات) داديم و او را با روح‏القدس (جبرئيل) تأييد نموديم، و اگر خدا مى‏خواست، كسانى كه بعد از آنان (پيامبران) بودند، پس از آنكه نشانه‏هاى روشن براى آنها آمد، با هم جنگ و ستيز نمى‏كردند. (امّا خداوند مردم را در پيمودن راه سعادت آزاد گذارده است،) ولى با هم اختلاف كردند پس برخى از آنان ايمان آورده و بعضى كافر شدند. (و باز) اگر خدا مى‏خواست (مؤمنان و كافران) با هم پيكار نمى‏كردند، ولى خداوند آنچه را اراده كند انجام مى‏دهد. (و اراده حكيمانه‏ى او بر آزاد گذاردن مردم است.) اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از آنچه به شما روزى داده‏ايم انفاق كنيد، پيش از آنكه روزى فرا رسد كه نه خريد و فروشى در آن است و نه دوستى و نه شفاعتى، و (بدانيد كه) كافران همان ستمگران هستند. (كه هم به خود ستم مى‏كنند وهم به ديگران.) اللّه، كه جز او معبودى نيست، زنده و برپادارنده است. نه خوابى سبك او را فرا گيرد و نه خوابى سنگين. آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمين است، از آنِ اوست. كيست آنكه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند. گذشته و آينده آنان را مى‏داند. و به چيزى از علم او احاطه پيدا نمى‏كنند مگر به مقدارى كه او بخواهد. كرسى (علم و قدرت) او آسمان‏ها و زمين را در برگرفته و نگهدارى آن دو بر او سنگين نيست و او والا و بزرگ است. در (پذيرش) دين، اكراهى نيست. همانا راه رشد از گمراهى روشن شده است، پس هر كه به طاغوت كافر شود و به خداوند ايمان آورد، قطعاً به دستگيره محكمى دست يافته، كه گسستنى براى آن نيست. وخداوند شنواى دانا است.
شریعتی: اشاره قرآنی امروز را بفرمایید و بعد حسن ختام فرمایشات حاج آقای حسینی را بشنویم.
حاج آقای حسینی: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ» در قرآن کریم بیش از هشتاد مرتبه «یا ایها الذین آمنوا» داریم. یک بحثی تحت عنوان «خطابات قرآنی» در برنامه سمت خدا مطرح شده است. «یا ایها الذین آمنوا» خدا از ما چه می‌خواهد؟ یکی این است «أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ» انفاق کنید. از چه چیزی انفاق کنید؟ ثروت برای ماست. آبرو برای ماست. امضاء برای ماست. شخصیت برای ماست. اینکه ما دادیم از مال خودمان در راه خدا انفاق کنید. این خیلی آسان می‌کند. خدا مرحوم آیت الله غروی اصفهانی را رحمت کند. استاد شخصیت‌هایی مثل آیت الله بهجت، آیت الله میلانی، مرحوم آیت الله العظمی خویی، یکوقتی ایشان سر درس می‌رود، تکرار درس روز قبل را می‌گوید. روز دوم تکرار می‌گوید. روز سوم تکرار می‌گوید. مرحوم آیت الله شیخ علی محمد نجفی بروجردی به استاد می‌گوید: سه روز است که شما تکرار می‌کنید و احترام شما را داشتیم. ایشان فرمود: می‌دانم تکرار کردم. خدا خواست مرا امتحان کند. سه روز است وقتی اینجا می‌نشیم هیچ چیز به ذهن من نمی‌آید جز همین بحث تکراری. خدا خواست به من بفهماند حافظه‌ات برای من است. از تو بگیریم، هیچی نداری. اگر من باور کنم، خدا به من مال داده و می‌خواهد از من بگیرد. زمین و زمان و قدرت و جوانی و نشاط و همه برای من بوده است. «وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ‏ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُم‏» (نحل/78) از شکم مادر بیرون آمدی هیچی بلد نبودی. اینکه ما دادیم را در راه ما خرج کن. یکوقت آبرو هست و انفاق هم فقط پول نیست. یکوقت کسی از آبرویش می‌تواند خرج کند، یک کسی از ثروتش خرج می‌کند. «مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُون‏» یک روزی که دیگر نه رفاقت به درد می‌خورد، نه داد و ستدی امکان پذیر است. هیچ چیز جز آنچه از اینجا فرستاده باشی. «أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ» را در ذهنمان تابلو کنیم که خدا آنچه به تو داده است، می‌خواهد یک مقدارش را از تو پس بگیرد.
شریعتی: دستور نماز تهیت را هم بگویید.
حاج آقای حسینی: نماز تهیت مثل نماز صبح است. دو رکعت است. بارها گفتیم در نمازهای مستحبی اگر سوره خاصی نداشته باشد، همان حمد را بخوانید کافی است. البته تهیت همه مساجد نماز است، جز یکجا که تهیت آن دو چیز می‌تواند باشد. مسجد الحرام هم تهیت می‌شود نماز باشد و هم طواف باشد. کسی وارد مسجد الحرام شد سراغ طواف یا سراغ نماز برود. انشاءالله عزیزان مقید باشند و به جا آورند. وقتی در مسجد رفتی دیگر آرامش داشته باش، دیگر کارهایت را ترک کن. امام حسن مجتبی فرمود: مستحب است در مسجد بگویید: «یا محسن قد أتاک المسیء» ذکر یا محسن را بگوید و وارد مسجد شود و از همه عالم جدا شود.
مستحب است در آداب مسجد رفتن، انسان برای ورود به مسجد سبقت بگیرد. در بیرون آمدن از مسجد عجله نکند. الآن بعضی وقتی به مسجد می‌روند دو نمازشان را با یک نماز امام جماعت می‌خوانند. انشاءالله رعایت کنند. فرمودند: مستحب است با لباس خوب به مسجد بروید. حتی در زیارت‌ها با لباس فاخر بروید. شما دیدن امام می‌روید. باید با زیباترین لباس بروید البته برای خانم‌ها نه! خانم‌ها باید با لباس معمولی بروند. فرمودند: لباس‌های عالی را به لباس‌های معمولی مبدل کنند.
مسأله آخر این است که نماز واجب را نمی‌شود قطع کرد. یکوقت در خانه کسی رفتم، گفت: نماز می‌خواندم. شما آمدی نماز را قطع کردم! گفتم: به چه دلیل؟ گفت: نماز واجب را به نماز مستحبی نیت کردم و نماز مستحبی را شکستم و آمدم در را باز کردم. چنین مسأله‌ای نداریم. شکستن نماز واجب جز در مسائل خاص جایز نیست.
شریعتی: «خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ» (اعراف/31) انشاءالله مساجد ما آباد شود. محل آرامش باشد و انشاءالله مساجد ما پر از نوجوان‌ها و جوان‌ها باشند. دعا بفرمایید.
حاج آقای حسینی: قبل از دعا یک مسأله بگویم. گفتیم: اگر کسی مشغول غسل کردن است. وسط غسل کردن چیزی که وضو را باطل می‌کند برایش پیش آمد. گفتیم: به فتوای امام(ره) و عده‌ای از مراجع این غسل را تمام می‌کند و برای نمازش وضو می‌گیرد. ولی عده‌ای از مراجع مثل مرحوم آیت الله العظمی خویی می‌فرماید: نه، غسل را باید از نو شروع کند. حالا این غسلی که از نو شروع کرد نیاز به وضو دارد یا نه؟ آقایان فرمودند: وضویش مستحب است. بعضی از مراجع وضو را احتیاط واجب می‌دانند. خدا را به حق محمد و آل محمد قسم می‌دهیم که حوائج همه ملتمسین دعا را برآورده بفرماید. مریض‌ها لباس عافیت بپوشاند. زیارت خانه خودت، عتبات عالیات، مشهد الرضا با معرفت نصیب همه ما بفرما. امر ازدواج جوان‌های ما را مقرر بفرما.