برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: جايگاه دعا در آيات قرآن کريم و روايات اهل‌بيت (عليهم السلام)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين حسيني قمي
تاريخ پخش: 30- 05-97

بسم الله الرحمن الرحيم، اللهم صل علي محمد و آل محمد و عجل فرجهم.

حاج آقاي حسيني قمي: بحثي را آماده کردم که مجموعه اين بحث سي آيه هست در مورد رحمت پروردگار، غفار بودن، توبه پذير بودن، اميد به رحمت الهي داشتن. اگر بخواهم در يک جمله بگويم ديگر بيش از اين بلد نيستيم و چطور بگوييم کسي امروز نا اميد نباشد، امروز همه اميد به رحمت الهي داشته باشد. اگر اين سي آيه اثر نکند ديگر ما آيه و حديثي بلد نيستيم. مي‌خواهيم امروز همه اميدوار باشند.
«وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي‏ عَنِّي‏ فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَ لْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُون‏» (بقره/186) خدا چطور بگويد؟ بندگان من اگر سراغ مرا گرفتند، من نزديک هستم و جواب مي‌دهم. «نَبِّئْ عِبادِي‏» (حجر/49) به بندگان من خبر بده «أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ». «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (زمر/53) «اسرَفُوا» گنهکارها، خطابش به صالحين نيست. به انبياء و اولياء و شهدا نيست، «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً». «وَ إِذا جاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ‏ رَبُّكُمْ‏ عَلى‏ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ» (انعام/54) «کَتَبَ» نوشته است. «أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»

«وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى» (طه/82) «إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَيَّنُوا فَأُولئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيم‏» (بقره/160) «أَ لَمْ يَعْلَمُوا» بندگان من خبر ندارند «أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» (توبه/104) «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُ‏ التَّوَّابِينَ‏ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِين‏» (بقره/222) خدا دوست دارد، «وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِين‏». «أَ فَلا يَتُوبُونَ‏ إِلَى اللَّهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَهُ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (مائده/74) «وَ تُوبُوا إِلَى‏ اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (نور/31) «إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ‏ اللَّهُ‏ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً» (فرقان/70) سه گناه از زشت‌ترين گناهان را قرآن نام مي‌برد، قتل نفس، شرک، فحشاء! بلافاصله بعد مي‌فرمايد: ««إِلَّا مَنْ تابَ» جرايم و مجازات آنها را بيان مي‌کند بعد مي‌فرمايد: «وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ‏ اللَّهُ‏ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً» کجاي عالم سراغ داريم کسي بگويد: من مي‌آمرزم، تازه جايزه مي‌دهم، پاداش مي‌دهم.

«وَ هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ‏ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ» (شوري/25)، «وَ اتَّقُوا اللَّهَ‏ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ» (حجرات/12)، «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى‏ اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى‏ رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ يُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ» (تحريم/8)، «وَ لَوْ أَنَّهُمْ‏ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً» (نساء/64)، «وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ‏ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ يُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ كَبِيرٍ» (هود/3)، «وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ‏ مِنَ‏ الْمُحْسِنِينَ» (اعراف/56) خدا چطور بگويد ما باور کنيم؟ اگر فکر مي‌کنيد مي‌توانيد واژه‌اي پيدا کنيد از اين واژه‌ها اميد بيشتر داشته باشد، پيدا کنيد؟ «إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ‏ الدُّعاءِ» (ابراهيم/39)، «قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ‏ رَبِّي‏ لَوْ لا دُعاؤُكُمْ» (فرقان/77) اگر دعا نکنيد خدا به شما اعتنا نمي‌کند.

«أَمَّنْ يُجِيبُ‏ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ» (نمل/62)، «فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ‏ لَهُ‏ الدِّينَ» (غافر/14) بخوانيد مرا. «إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ‏ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ» (طور/28)، «يَسْئَلُهُ مَنْ‏ فِي‏ السَّماواتِ‏ وَ الْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ» (الرحمن/29) ما نيستيم که از خدا درخواست داريم، مگر اينکه بخواهيم گردن‌کشي کنيم. «إِنَ‏ إِبْراهِيمَ‏ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ» (توبه/114) اوّاه يعني دَعّا، خيلي اهل دعا بود. «ادْعُونِي‏ أَسْتَجِبْ‏ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ» (غافر/60)
«فَاسْتَغْفِرُوهُ‏ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ» (هود/61) سه مرتبه دعوت به استغفار کرده، در سه جا که يکي«فَاسْتَغْفِرُوهُ‏ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ». «وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَ‏ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ» (هود/90) «سَوْفَ‏ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (يوسف/98) بياييد در خانه من، من قريب هستم، من مجيب هستم، ودود هستم، من غفور هستم. «لَوْ لا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏» (نمل/46)، «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّارا» (نوح/10)، «وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَ‏ اللَّهَ‏ غَفُورٌ رَحِيم‏» (بقره/199) جمعاً در قرآن کريم بيش از نهصد بار اين چند واژه با مشتقاتش آمده است، واژه رحمت، مغفرت، توبه، عفو و گذشت و کَرَم، بيش از نهصد بار در قرآن آمده است. اگر پسر و دختري داريد، جواني داريد که نا اميد شدند، دلسرد شدند، بگوييد به اين بحث امروز ما خوب گوش کنند.
همه روايات از منابع دست اول است، مثل مرحوم کليني در کافي، مثل شيخ صدوق. اين ما نيستيم که منتظر رحمت الهي هستيم، خدا امروز ما را مي‌آمرزد يا نه؟ باور کنيد که خدا بيش از ما منتظر ما هست. در کافي مرحوم کليني است که خداوند به حضرت عيسي خطاب کرد: «يا عيسي کَم اُطيلُ النّظَر و اُحسِنُ الطَّلَبَ و َ القَومُ لا يَرجعُونَ» چقدر من چشم به راه بندگانم باشم؟ چقدر مشتاق بندگان خودم باشم؟ ما بيشتر منتظر رحمت خدا هستيم يا خدا منتظر بازگشت ما هست؟ الحمدلله اين سالها مردم خيلي روز عرفه را قدر مي‌دانند. حديث دوم در کافي است که مرحوم کليني از امام صادق(ع) نقل کردند. «ما مِن عَبدٍ أَذنَبَ ذَنباً فَنَدِمَ عَلَيهِ اِلاّ غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن يَستَغفِرَ» اگر بنده‌اي گناه کرد و پشيمان شد، قبل از اينکه استغفرالله بگويد، خدا او را آمرزيده است. دعا خوب است، دعا کميل خوب است، دعاي عرفه خوب است. نماز توبه و دعاي توبه خوب است. ولي امام فرمود: «غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن يَستَغفِرَ» پشيمان شدي قبل از اينکه استغفرالله بگويي، خدا آمرزيده است.

حديث سوم در خرائج قطب راوندي است، امام عسکري فرمود: «إِنَّ اَللَّهَ لَيَعْفُو يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ عَفْواً» خدا فرداي قيامت عفوي را شامل حال بندگانش مي‌کند که به ذهن کسي خطور نمي‌کند، «حَتَّى يَقُولَ أَهْلُ اَلشِّرْكِ» مشرکين مي‌گويند: «وَ اَللَّهِ رَبِّنَا مَا كُنَّا مُشْرِكِينَ» اين آيه 23 سوره انعام است. مشرکين فرداي قيامت مي‌گويند: ما مشرک نبوديم. وقتي عفو پروردگار و وسعت رحمت پروردگار را مي‌بينند، مي‌گويند: ما مشرک نبوديم. اين عفو گسترده پروردگار است. حديث بعدي در امالي شيخ صدوق است. امام صادق فرمود: «إِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ نَشَرَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَحْمَتَهُ» فرداي قيامت خداوند آنچنان رحمتش را گسترش مي‌دهد «حَتَّى يَطْمَعَ إِبْلِيسُ فِي رَحْمَتِهِ» ابليس هم طمع مي‌کند در رحمت خداوند.

روايت بعدي، اولين گناه کبيره يأس از رحمت الهي است. خدا رحمت کند يکوقتي امام(ره) مي‌فرمود: شيطان دو وسوسه دارد. يک وسوسه اين است که گناه را کوچک جلوه مي‌دهد. براي اينکه ما راحت گناه کنيم، هر گناهي را مي‌گويد: چيزي نيست. حالا گناهي کرده توبه مي‌کني! مواظب باشيم فريب شيطان را نخوريم. روايت در ثواب الاعمال شيخ صدوق است. پيامبر فرمود: «من اذنب‏ ذنبا و هو ضاحكٌ» کسي گناهي کرده و خوشحال است، «دخل النار و هو باك» اگر با شادي گناه مي‌کند با چشم گريان در جهنم خواهد رفت. اينطور نباشد که ما گناه را انجام بدهيم و بعد هم بگوييم: چيزي نيست. اين وسوسه شيطان است. در کافي مرحوم کليني هست که امام صادق فرمود: «لا کبيرة» چون گاهي مي‌گويند: اين گناه بزرگي نبود، «لا کبيرة مع الاستغفار و لَا صَغِيرَهَ‏ مَعَ‏ الْإِصْرَارِ» (كافى/ج2/ص 288) اگر گناهي خيلي براي ما عادي شد، نگوييد اين گناه کوچکي است. ما گناه کوچک نداريم. اگر گناهي را خيلي راحت انجام مي‌دهيد نگوييد: کوچک است.

هيچ گناهي صغيره نيست. اگر توبه مي‌کني هيچ گناهي کبيره نيست. امام(ره) فرمود: يک وسوسه شيطان کوچک جلوه دادن گناه است، يک وسوسه شيطان هم بزرگ جلوه دادن توبه است. مي‌داني چند سال نماز نخواندي و چقدر روزه نگرفتي؟ چقدر حق الله به گردن داري؟ چقدر حق الناس به گردن داري؟ کدام گناه است که خدا نيامرزد؟ هفتاد سال نماز نخواندي و روزه نگرفتي، تصميم مي‌گيريم کم کم بخوانيم. مهم اين است که در راه برگشت قرار بگيريم. تصميم مي‌گيريم حق الناس را پرداخت کنيم. مال مردم را جبران کنيم. کدام حق الناس است که انسان براي پس دادن آن تصميم بگيرد و خدا نيامرزد؟ کدام حق الله هست که انسان تصميم بگيرد جبران کند و خدا نيامرزد؟

از امام صادق حديث داريم که در کافي مرحوم کليني است. «إِنَّ اَللَّهَ يُحِبُّ اَلْعَبْدَ أَنْ يَطْلُبَ إِلَيْهِ فِي اَلْجُرْمِ اَلْعَظِيمِ وَ يُبْغِضُ اَلْعَبْدَ أَنْ يَسْتَخِفَّ بِالْجُرْمِ اَلْيَسِيرِ» آن گناهي که مي‌گويد: اين چيزي نبود، خدا اين بنده را دوست ندارد که بگويد: اين چيزي نبود. اما از آن طرف خدا دوست دارد بنده‌اي که گناه سنگيني انجام داده ولي متوجه به خدا مي‌شود. بگويد: خدايا جرم من خيلي سنگين است ولي تو مرا مي‌بخشي. خدا دوست دارد آن بنده‌اي که گناه سنگين مرتکب شده ولي خودش را بدهکار مي‌داند و سرش پايين است. اما نقطه مقابل دوست ندارد بنده‌اي که بگويد: اين چيز مهمي نبود.

حديث بعدي در عده الداعي است، امام صادق فرمود: «اذا اکثر العبد الاستغفار» امروز روز استغفار است. وقتي بنده استغفار را زياد بگويد، وقتي نامه عملش بالا مي‌رود، مي‌درخشد. در امالي سيد مرتضي(ره) است. به امام سجاد(ع) گفتند: فلان آدم که ادعا مي‌کرد ما بلد هستيم، براي مردم سخن مي‌گويد و آنها را نا اميد مي‌کند! گفته: «ليس العجب ممّن هلك كيف هلك انّما العجب ممن نجا كيف نجا» تعجب نيست اينهايي که مورد خشم الهي قرار بگيرند، مورد عذاب الهي نابود شوند؟ «العجب ممن نجا كيف نجا» تعجب است آنهايي که نجات پيدا کنند. امام سجاد خيلي ناراحت شدند و فرمودند: اينطور نمي‌گويم، در خانه اهل‌بيت بياييد. من مي‌گويم: «ليس العجب ممّن نجا کيف نجا» آنهايي که نجات پيدا کردند تعجب نيست. آنهايي که در خانه خدا نيامدند، تعجب است.
شريعتي: مشابه همان روايتي است که فرمود: بدبخت واقعي کسي است که ماه رمضان بگذرد و آمرزيده نشود.
حاج آقاي حسيني قمي: مگر اينکه عرفه بيايد. اگر ماه رمضان آمرزيده نشد، امروز روز بخشش است. امام سجاد فرمود: چطور مي‌شود با اين همه رحمت الهي باز کسي مشمول رحمت خدا نشود؟ مشمول رحمت خدا شدن تعجب نيست. حديث بعدي باز در کافي مرحوم کليني است. امام باقر(ع) فرمود و راوي محمد بن مسلم است، محمد بن مسلم جزء رده‌هاي اول اصحاب امام صادق است. امام باقر(ع) به محمد بن مسلم فرمود: «ذنوب المؤمن اذا تابَ» وقتي مؤمن توبه کرد، خدا گناهانش را مي‌آمرزد. «فاليعمل المؤمن لما يستأنف» از نو شروع کند، امروز اگر توبه حقيقي انجام داديم، ديگر از غروب بگوييم: از نو شروع کرديم و مواظب باشيم.

محمد بن مسلم مي‌گويد: گفتم: اگر دوباره گناه کرد چه؟ ما پارسال هم دعاي عرفه خوانديم و توبه کرديم و دوباره شيطان ما را وسوسه کرد. حضرت مي‌فرمايد: «أ تري العبد المؤمن» تو فکر مي‌کني بنده مؤمن پشيمان شود استغفار کند و دوباره برگردد خدا او را قبول نمي‌کند؟ محمد بن مسلم دوباره سؤال کرد: «فانفعل مراراً» سال قبل هم ما عرفه داشتيم، امام باقر(ع) فرمود: هروقت برگشت توبه کرد خدا دوباره مي‌آمرزد. «إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ‏ يَقْبَلُ‏ التَّوْبَةَ وَ يَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ» فرمود: «فَإِيَّاكَ أَنْ تُقَنِّطَ الْمُومِنِينَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ‏» (كافي، ج 2، ص 434) محمد بن مسلم با آن شخصيتي که داشت، حضرت به او عتاب کرد. «اياک» بپرهيز، نکند کسي را نا اميد کني.

نظير همين روايت از اميرالمؤمنين(ع) هست. به اميرمؤمنان گفتند: «فان عاد و تاب مراراً» توبه کرد و دوباره توبه شکست و آمد، حضرت فرمود: باز هم خدا مي‌آمرزد. راوي گفت: تا کي؟ چند بار توبه کند؟ چند بار توبه بشکند و باز هم بيايد باز خدا قبول مي‌کند؟ حضرت فرمود: «حتي يکون الشيطان هو المحصور» به تعبير من تا شيطان عقب نشيني کند. خدا مي‌آمرزد، مي‌آمرزد تا شيطان محصور شود. اميرمؤمنان(ع) فرمود: «تَعَطَّرُوا بِالِاسْتِغْفَارِ لَا تَفْضَحَنَّكُمْ رَوَائِحُ الذُّنُوبِ‏» (أمالي طوسي، ص 372) امروز عطر بزنيد، خودتان را با استغفار معطر کنيد و بوي بد گناه شما را رسوا نکند. امروز روز عطر زدن و آبروداري است. روز سيدالشهداء است.
در ثواب الاعمال شيخ صدوق هست، شخصي خدمت امام جواد آمد و عرض کرد: «عَلِّمْنِي شَيْئاً» ذکري ياد من بدهيد، «إِذَا أَنَا قُلْتُهُ‏ كُنْتُ‏ مَعَكُمْ‏ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ» من دنيا و آخرت با شما باشم.

امام جواد فرمود: «فَقَالَ فَكَتَبَ بِخَطِّهِ أَعْرِفُهُ أَكْثِرْ مِنْ تِلَاوَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ رَطِّبْ شَفَتَيْكَ بِالِاسْتِغْفَارِ» (بحارالأنوار، ج 90، ص 284) سوره قدر را زياد بخوان «وَ رَطِّبْ شَفَتَيْكَ بِالِاسْتِغْفَارِ» در فارسي مي‌گوييم: دهانت را خوشبو کن. يکي هم زياد استغفار کن. حديث در عدة الداعي ابن فهد حلي است. امام(ع) فرمود: «فَإِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى لاَ يُعَذِّبُ عَبْداً بَعْدَ اَلتَّوْبَةِ وَ اَلاِسْتِغْفَارِ إِلاَّ بِسُوءِ ظَنِّهِ» امروز اگر بعد از دعاي عرفه توبه کردي، خدا در يک صورت عذابت مي‌کند، کي؟ بعد از دعا باز هم بد گمان باشي. شايد خدا مرا نيامرزي! اگر امروز به خدا سوء ظن داشتي، خدا عذابت مي‌کند. عذابش بر اين است که چرا نا اميد هستي و سوء ظن داري و فکر مي‌کني من تو را نمي‌آمرزم؟ همه گناهانت را مي‌آمرزم و يک گناه را نمي‌آمرزم، رويت را از من برگرداني. «وَ تَقْصِيرِهِ فِي رَجَائِهِ» اگر در اميدش به رحمت الهي کوتاهي کند خدا او را عذاب مي‌کند.

بخشي هم در مورد آداب دعاست، چه کنيم دعاهاي ما زودتر اجابت شود. اول حديث نماز توبه را بگويم. مرحوم کليني در کافي، شيخ صدوق در من لا يحضر و شيخ طوسي در تهذيب، هر سه بزرگوار از امام صادق نقل کردند. وقتي مفاتيح را باز کنيد، اعمال روز عرفه، اولين عمل از اعال روز عرفه همين نماز توبه است. در فهرست مفاتيح نوشته نماز اميرالمؤمنين، نماز توبه هم گفته مي‌شود. معروف به نماز اميرالمؤمنين است. فرمود: دو تا دو رکعت است، دو رکعت مي‌خواند و سلام مي‌دهد و باز دو رکعت مي‌خواند و سلام مي‌دهد. فرقش با نماز صبح اين است که در نماز صبح يک قل هو الله مي‌خوانيد و اينجا بعد از حمد پنجاه قل هو الله مي‌خوانيد. مجموعاً در چهار رکعت دويست مرتبه «قل هو الله» بخوانيم. امام صادق فرمود: کسي اين دوتا دو رکعت نماز را بخواند، صورتش را از قبله برنمي‌گرداند مگر همه گناهانش آمرزيده شده باشد.

چه کنيم دعاي ما زودتر مستجاب شود؟ 1- امام صادق(ع) فرمود: پدرم امام باقر وقتي مي‌خواستند دعا کنند، «کان أبي اذا طلب الحاجه طلبها عند زوال الشمس فاذا اراد ذلک قدّم شيئاً فتصدّق» صدقه مي‌داد و بعد دعا مي‌کرد. يعني تو به ديگران رحم کن و بعد بگو: «اللهم ارحمني» حديث بعدي از پيامبر خداست. پيامبر فرمود: اگر کسي مي‌خواهد دعايش مستجاب شود، گرفتاري يک گرفتار را برطرف کند. همين الآن نيت کن، هرکس هرچه در توانش است، مي‌تواند گوسفندي قرباني کند، صدقه کنار بگذارد، مستأجر دارد به مستأجرش رحم کند. بگو: مي‌خواستم دعاي عرفه بخوانم، يک ميليون اجاره را پانصد هزار تومان کردم. خدايا به حق سيد الشهداء من رحم مي‌کنم، تو هم رحم کن.

من به جاي پنجاه ميليون رحم سي ميليون مي‌گيرم. هرکس هر مقدار در توانش است، رحم کند. حديث داريم «مِنْ‏ كَفَّارَاتِ‏ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَكْرُوبِ‏» (نهج‏البلاغه، حكمت 24) امام مي‌خواست دعا بخواند، اول صدقه مي‌داد. اول يک گرفتاري را برطرف کنيم، رحم کنيم. بعد از دعا شيطان دوباره نمي‌گذارد.

زمان اثر دارد، امروز روز عرفه است، اين اشکي که آدم پاي اين دعا مي‌ريزد، تا شيطان وسوسه نکرده، مي‌خواهي رحمت خدا شامل حال تو شود، تو هم تصميم بگير به کسي رحم کن. ادب دوم دعا، امام صادق فرمود: «كَانَ أَبِي عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ إِذَا حَزَنَهُ أَمْرٌ جَمَعَ اَلنِّسَاءَ وَ اَلصِّبْيَانَ ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا» (کافي/ج2/ص487) پدرم وقتي غصه‌دار مي‌شدند و مي‌خواستند دعا کنند، بچه‌ها و زنها را جمع مي‌کرد و مي‌فرمود: من دعا مي‌کنم و شما آمين بگوييد. يک کاري کنيم دل زن و فرزندمان را شاد کنيم. در مکارم الاخلاق مرحوم طبرسي است، اميرالمؤمنين فرمود: «لا تستحقروا دعوة احدٍ» دعاي احدي را کوچک نشماريد. گاهي خدا دعاي کسي را در حق خودش مستجاب نمي‌کند ولي در حق ديگران مستجاب مي‌کند.

در کافي مرحوم کليني است که امام صادق فرمود: کجا دعا مستجاب است؟ حائر سيد الشهداء، بله. زمزم و صفا و مروه و حجر اسماعيل، همه درست است. ولي يکي از جاهايي که دعا مستجاب است «و اليطلب الرجل حاجته عند قبر أبي اذا أمه » کنار قبر پدر و مادرش برود. اگر فرصت نداريد امروز آنجا برويد، يک دعايي کنيد، خيراتي بدهيد. اگر پدر و مادر زنده هستند، دست پدر و مادر را ببوسيم. آنها براي ما دعا کنند. اگر در نماز مستحبي بودي، پدرت صدا کرد، حديث در تهذيب مرحوم شيخ طوسي است، بگو: سبحان الله! دارم نماز مي‌خوانم. مادرت صدايت کرد، در نماز مستحبي، نماز مستحبي را بشکن و بگو: جان مادر! از آداب استجابت دعا، زنده و مرده در حق ما دعا کنند، دعاي ما زودتر اثر مي‌کند.

حديث بعدي فرمود: «اذا اراد احدكم‏ ان يستجاب له فليطيب كسبه و اليَخرُج المظالم الناس» (بحار، ج 93، ص 321) لقمه حلال باشد، اگر لقمه حرام بود با لقمه حرام دعا از سقف مسجد بالا نمي‌رود. تصميم بگيريم اگر در کسب و کار ما حلال و حرام مخلوط شده، لقمه‌ها را حلال کنيم. حق الناس را ادا کنيم.

شريعتي: امروز صفحه 418 قرآن کريم، آيات ابتدايي سوره مبارکه احزاب را تلاوت خواهيم کرد.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏، يا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَ لا تُطِعِ‏ الْكافِرِينَ‏ وَ الْمُنافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيماً حَكِيماً «1» وَ اتَّبِعْ ما يُوحى‏ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً «2» وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ كَفى‏ بِاللَّهِ وَكِيلًا «3» ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَ ما جَعَلَ أَزْواجَكُمُ اللَّائِي تُظاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهاتِكُمْ وَ ما جَعَلَ أَدْعِياءَكُمْ أَبْناءَكُمْ ذلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْواهِكُمْ وَ اللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ «4» ادْعُوهُمْ لِآبائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آباءَهُمْ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ وَ مَوالِيكُمْ وَ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ فِيما أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَ لكِنْ ما تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً «5» النَّبِيُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‏ بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلى‏ أَوْلِيائِكُمْ مَعْرُوفاً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً «6»

ترجمه: به نام خداوند بخشنده‏ى مهربان‏. اى پيامبر! از خداوند پروا كن و از كافران و منافقان اطاعت مكن كه خداوند دانا و حكيم است. و از آنچه از سوى پروردگارت به تو وحى مى‏شود پيروى كن كه خداوند به آنچه انجام مى‏دهيد آگاه است. و بر خداوند توكّل كن، و همين بس كه خداوند وكيل و نگهبان (تو) است. خداوند براى هيچ مردى در درونش دو دل قرار نداده است؛ و هرگز همسرانى را كه مورد «ظِهار» قرار مى‏دهيد مادران شما قرار نداده؛ (و نيز) فرزند خوانده‏هاى شما را پسر (واقعى) شما قرار نداده است. اين (قرار دادن همسر به منزله‏ى مادر و فرزند خوانده به منزله‏ى فرزند) سخنى است كه شما به زبان مى‏گوييد، و خداوند حقّ مى‏گويد و اوست كه به راه (راست) هدايت مى‏كند.

آنان (پسر خواندگان) را به نام پدرانشان بخوانيد، كه اين نزد خداوند عادلانه‏تر است، پس اگر پدرانشان را نمى‏شناسيد، آنان برادران دينى و موالى شما هستند؛ و در آنچه (پيش از اين) خطا كرديد (و پسر خواندگان را فرزند خود دانستيد) گناهى بر شما نيست، ولى در آنچه دل‏هايتان قصد و عمد داشته (مسئوليد) و خداوند آمرزنده‏ى مهربان است. پيامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است، و همسران او (در حرمت نكاح مانند) مادران مؤمنان محسوب مى‏شوند، و در كتاب خداوند، خويشاوندان (نسبى) بعضى نسبت به بعضى از مؤمنان و مهاجران (كه قبلًا بر اساس ايمان و هجرت ارث مى‏بردند، در ارث بردن) اولويّت دارند، مگر آن كه بخواهيد نسبت به دوستانتان نيكى كنيد (و سهمى از اموال خود را در قالب وصيّت به آنان بدهيد)؛ اين (حكم) در كتاب (الهى) نوشته شده است.
شريعتي: در برنامه سمت خدا به پيشنهاد کارشناسان عزيز قرار گذاشتيم براي قرباني دسته جمعي در عيد قربان کاري کنيم، چه به صورت فردي و چه به صورت مشارکتي، اگر به هر دليلي نتوانستيد برنامه سمت خدا طرحي دارد که مي‌توانيد براي اطلاع از جزئيات اين طرح به کانال برنامه مراجعه کنيد. صحبت‌هاي پاياني حاج آقاي حسيني را بشنويم.

حاج آقاي حسيني قمي: يک جمله در مورد شخصيت آيت الله العظمي سيد محمد تقي خوانساري بگويم. من مبهوت عظمت اين مرد بزرگ هستم. اين بزرگوار و دو شخصيت ديگر مثل آيت الله العظمي صدر، آيت الله العظمي حجت، تمام موقعيت و آبروي خودشان را دو دستي تقديم آيت الله العظمي بروجردي کردند. با اينکه صاحب رساله بودند، ولي احساس کردند آقاي بروجردي بهتر مي‌تواند حوزه را اداره کند. تمام موقعيتشان را دو دستي تقديم اين بزرگوار کردند. در جلوي جمع به آيت الله العظمي بروجردي مي‌گويد: يادتان هست من اصفهان خدمت شما قوانين مي‌خواندم؟ با اينکه از نظر سني و فضلي خيلي با هم فاصله نداشتند. آقا بروجردي فرمودند: من يادم نيست. فرمودند: حق داريد يادتان نباشد چون شاگرد مثل من زياد داشتيد. من استاد مثل شما کم داشتم. در حالات امام(ره) ديدم وقتي آيت الله العظمي سيد محمد تقي خوانساري از دنيا مي‌رود، امام طوري در تشييع جنازه ايشان گريه مي‌کند که شانه‌هاي امام تکان مي‌خورد.
شريعتي: فردا در روز عيد قربان با حضور حاج آقاي سعيدي در خدمت شما خواهيم بود. دعا بفرماييد و آمين بگوييم.
حاج آقاي حسيني قمي: امروز روز دعاست، همه در حالت دعا هستند. اين دعاي سيد الشهداء را بخوانيم، در دعاي عرفه همه را ياد کنيم. «بِحَقِّ يس وَ الْقُرآنِ الْکَرِيمِ وَ بِحَقِّ طه وَ الْقُرآنِ الْعَظِيمِ يا مَنْ يَقْدِرُ عَلَي حَوائِجِ السّائِلِينَ يا مَنْ يَعْلَمُ ما فِي الضَّمِيرَ يا مُنَفِّسَ عَنِ الُمَکُرُوبِينَ يا مُفَرِّجَ عَنِ الْمَغْمُوْمِينَ يا راحِمَ الشَّيْخِ الْکَبيرِ يا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِيرِ، يا مَنْ لا يَحْتاجُ اِلَي التَّفْسِيرِ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء» خدايا به حق سيدالشهداء(ع) حوائج همه ملتمسين دعا را برآورده بخير بگردان. گرفتاري‌هايشان برطرف بفرما. مريض‌ها لباس عافيت بپوشان. دنيا و آخرت ما را از اهل‌بيت جدا مگردان. زيارت سيد الشهداء، خانه خودت، مدينه الرسول، عتبات عاليات، مشهد الرضا با معرفت نصيب همه ما بگردان. همه ما را از آمرزيدگان روز عرفه قرار بده. پدر و مادران، گذشتگان، امام شهداء، شهداي ما، همه را غريق رحمتت بفرما.