حجت الاسلام والمسلمین حسینی قمی 

سمت خدا – 21/8/90
آقای حسینی
سوال – آیا تحمل رفتار و اخلاق بد همسران از دیدگاه خداوند متعال دارای اجر است یا خیر؟
پاسخ – اگرچه این صبر کمتر از صبر بر مصیبت ، طاعت و یا گناه است ، اما صبر بسیار مهمی است . و در زمره ی جهاد اکبر بوده و زمان آن طولانی است . جهاد اصغر ،به معنای مبارزه با دشمن است که زمان کوتاهی داشته و تمام می شود . اما یک آقا و یا یک خانم باید در میدان زندگی پنجاه یا شصت سال صبر کرده واین جهاد را تحمل کند . اما اینکه آیا واقعاً این صبر لازم است و اجر و پاداشی دارد یا خیر، جای صحبت دارد . زندگی خانوادگی گاهی به جایی می رسد که دیگر امکان گسستن آن وجود ندارد . بسیاری از خانم ها و آقایان این مسئله را تصدیق می کنند . اگر به اطراف خود نگاه کنید ، خانم هایی را می بینید  که چند سالی است از زندگی آنها گذشته و دارای فرزند و گاهی نوه و نتیجه هستند . با آقایی زندگی کرده اند که خوش اخلاق نبوده و اخلاق اسلامی نداشته است . آیا واقعاً امکان دارد که این زندگی در این شرایط به هم ریخته و گسسته شود . یکی از اساتید بزرگوار تعبیری را می کردند که بسیار جالب بود . ایشان می گفتند : پیامبر خدا فرموده اند که بد ترین حلال ها ، طلاق است . درست است که طلاق جایز است اما خدا آن را نمی پسندد. در روایت داریم که در هنگام طلاق ،عرش خداوند به لرزه در می آید .  آیا پیامبر (ص) نمی دانستند که درصد قابل توجهی از زندگی ها دارای مشکلات است ؟ خانم ها وآقایانی هستند که گرفتار بداخلاقی های همسر خود می باشند . پیامبر(ص) می دانستند اما در عین حال می فرمودند: تا آنجا که می شود به سراغ طلاق نروید . مگر اینکه واقعاً امکانی برای زندگی وجود نداشته باشد . الان به گونه ای شده که افراد طلاق را به عنوان اولین راه در نظر می گیرند. در حالی که واقعاً طلاق حلالی است که باید به عنوان راه آخر در نظر گرفته شود. پیامبر خدا با اینکه می دانستند زندگی ها دارای مشکلات زیادی است اما با این حال می فرمودند که تا آنجا که امکان دارد صبر کنید . یکی از روان شناسان می گفت که انصافاً اگر شما در همه ی عالم بگردید دو نفر را پیدا نمی کنید که با هم توافق صد در صد داشته باشند . ایشان می گفت که گاهی انسان با خودش هم توافق ندارد . یعنی کاری را خود ما انجام داده ایم اما باز هم پشیمان می شویم . پس چطور دو جنس زن و مرد با دو نوع احساسات و عواطف با هم توافق کامل داشته باشند . اگر این دو جنس مخالف در کنار هم قرار بگیرند،اختلاف نظر های زیادی ممکن است پیش بیاید. پس با و جود اینکه هیچ دو نفری نیستند که با هم هماهنگی کامل داشته باشند و پیامبر خدا نیز این مسئله را می دانستند ، باز هم می فرمودند که از طلاق پرهیز کنید . گاهی زندگی ها در یک مرحله ای است که واقعاً نمی توانند زوجین حرف از جدایی بزنند . تا آنجایی که امکان دارد ما باید زندگی را نگاه داشته و مدارا کنیم . مگر اینکه موارد خاصی باشد . خانم باید به زندگی خود نگاه کند . درست است که شاید شوهر او بد اخلاق است و گاهی حرف هایی را می زند که شایسته نیست . اما با وجود مثلاً دو نوه و سی سال زندگی کجا می خواهد برود . این نوع زندگی ها یکی از آن موارد شاخصی است که حتماً صبر لازم است . در سوره ی مبارکه ی نساء قرآن سفارش می کند که آقایان باید با خوبی با همسران خود برخورد کنند . اما اگر دیدند که با خانم خود سازگاری ندارند ، (جدا نشوند ) چه بسا که خیر کثیر برای آنها به همراه داشته باشد . چطور قرآن سفارش کرده است که باید با شوهر و یا خانم بدزبان زندگی کرده و صبر کرد . از روی چه معیار و ملاکی این مسئله را فرموده است . مفسرین گفته اند که خیر کثیر دو معنا دارد . اولاً ممکن است مشکلاتی که الان در زندگی آنها موجود است بعدها به خوبی و الفت تبدیل شود . مخصوصاً من به دختر خانم ها و آقا پسرهایی که تازه زندگی خود را شروع کرده اند توصیه می کنم که عجله نکنند. اگر  الان سری به دادگاه های خانواده زده و پرونده ها را مطالعه کنیم ، اشک ما جاری می شود .  می بینیم که زوجین چقدر زود تصمیم گرفته اند . یعنی بجای اینکه طلاق را به عنوان آخرین راه انتخاب کنند ، از آن به عنوان اولین راه استفاده کرده اند . اگر از برخی از آنها بپرسید که چه مدت است ازدواج کرده اید ، می گویند دو یا شش ماه است . آیا واقعاً این افراد در این شش ماه به این نتیجه رسیده اند که دیگر هیچ راهی وجود ندارد ؟ قرآن می فرماید که اگر صبر کنید خیر کثیری برای شما به همراه دارد . یکی از این خیرهای کثیر همین است که بعد از مدتی با هم کنار آمده و اخلاق و رفتار آنها با هم هماهنگ خواهد شد. دوم اینکه خداوند فرزندان خوبی به آنها عنایت خواهد کرد . از خانمی که از همسر خود ناراحت است باید سوال کرد که آیا همه ی عالم در وجود این شوهر خلاصه می شود . مثلاً برخی از افراد فکر می کنند که همه ی خیرات در وجود اولاد است . و اگر فرزند نداشته باشند خداوند در همه ی خیرات را به روی آنها بسته است . اما خیلی از بزرگان دین ما هستند که نام آنها به واسطه ی فرزندشان جاویدان نشده است .  بلکه بخاطر خدمات و تألیفاتی که انجام داشته اند نام آنها باقی مانده است .  همینطور نباید فکر کنیم که اگرشوهر کسی بداخلاق است و یا همسر کسی بداخلاق است، درهای سعادت به روی او بسته است . اگر اجر و پاداشی را که خداوند به خاطر این صبر به این افراد عطا می کند باور کنیم، شاید بسیاری از خانم ها یا آقایان آرزو کنند که موقعیت آنها را داشته باشند . در روایتی از پیامبر(ص) در کتاب وسائل الشیعه  داریم که سه گروه از خانم ها، گرفتار عذاب قبر نمی شوند . و با فاطمه ی زهرا (س) محشور می شوند . گروه اول خانم هایی هستند که  بداخلاقی شوهر خود را تحمل کنند  . پیامبر خدا می دانستند خیلی از زندگی ها این مشکلات را دارد اما باز هم می گفتند که با هم سازش کنید . هیچ دونفری نیستند که توافق صد در صد داشته باشند . خانمی که با وجود بداخلاقی شوهر خود صبر می کند و با در نظر گرفتن این مسئله که زندگی او در مرحله ای است که امکان جدایی وجود ندارد . با خدای خود راز و نیاز کرده و می گوید که خدایا من بخاطر تو صبر می کنم ، بخاطر وعده ای که قرآن و پیامبر خدا داده اند صبر می کنم ، پاداش دریافت می کند . آیا اگر به کسی تضمین بدهند که با تحمل این سختی با فاطمه زهرا(س) محشور می شود ، آن را تحمل نمی کند ؟ دسته ی دوم خانم هایی هستند که بر نداری و تنگدستی شوهر خود صبر دارند . امروزه یکی از مشکلات همین است . البته مرد وظیفه دارد که کار و تلاش کرده  و اسلام نیز به او سفارش نموده است . اما اگر کسی با وجود کارو تلاش ، نتوانست زندگی راحتی فراهم کند و همسر او با این مسئله کنار آمده و تحمل کند ،گرفتار عذاب قبر نمی شود . یک نفر نزد پیامبر(ص) آمده و گفت من یک همسری دارم که وقتی ناراحت هستم ، علت آن را از من جویا می شود . می گوید اگر مسائل مالی فکر تو را مشغول کرده ، غصه نخور . فقط روزی حلال به سر سفره ی ما بیاور .    پیامبر (ص) در جواب ایشان فرمود: این خانمی که با تنگدستی شوهر خود می سازد و سفارش می کند که بخاطر ما به دنبال لقمه ی حرام نباش. خدای متعال روی زمین کارگزارانی دارد که این خانم یکی از آنها است . و خداوند نیمی از اجر شهید را نصیب او می کند . البته مسلم است که تحمل تنگدستی مشکل است .  اما اگر کار بزرگی نبود که پاداش به این بزرگی و حشر با فاطمه زهرا (س) را به همراه نداشت. باید دید که فاطمه زهرا (س) چه کارهایی را کرده که بانوی بهشتی شده است . دسته ی سوم کسانی هستند که مهریه ی خود را به شوهر خود می بخشند . البته مهریه در آغاز زندگی خوب بوده و نشانه ی صداقت است . و به عنوان یک پشتوانه می باشد .  اما اگر زندگی به جایی رسید که دیگر صفا و صمیمیت حرف اول را می زد ، یکی از نشانه های این صفا و صمیمیت بخشش مهریه است . البته اسلام توصیه کرده که مرد موظف است مهر همسر خود را مانند یک دین بداند . ما روایتی از امام حسین (ع) داریم که فرمودند ما مهر همسر خود را می دادیم . اما امروزه در خصوص مهر می گویند که چه کسی آن را داده و چه کسی گرفته است . در روایتی داریم که اگر کسی مهری را تعیین کند ولی نیت پرداخت آن را نداشته باشد ، مانند سارق است .  بنابراین نباید مهر را به عنوان تشریفات در نظر گرفت .امام موسی ابن جعفر(ص) فرمودند که ما از پاک ترین اموال خود مهر همسران خود را می پردازیم . ممکن است آقایان الان فکر کنند که ما فقط در مورد خانم ها صحبت کردیم و   درخصوص مردهایی که زن های بد اخلاق را تحمل می کنند صحبتی     نکرده ایم . یک جمله ای را من از علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان شنیدم که خیلی قابل توجه است . ایشان    می فرمودند : اخلاق ، برخورد و تحمل ما در خانه ، سیر و سلوک ما است . الان خیلی از جوان ها فکر می کنند که سیر و سلوک فقط نافله ی شب، چله نشینی و دعا و نیایش است . از علامه طباطبایی کسی وارسته تر و بزرگ تر نمی توان سراغ داشت . ایشان فقیه ، عارف و مرد بزرگی بود . با این وجود توصیه می کردند که تحمل ، اخلاق خوب و بردباری در خانه سیر و سلوک است .  مگر مقدمات سیر و سلوک ، تحمل سختی و ریاضت نیست . چه ریاضتی از این بالاتر است . یکی از اساتید بزرگوار می فرمودند که بالاترین  ریاضت ، همین ریاضت در خانه است . برای کسانی که به دنبال سیر و سلوک بوده و سختی ها را بر خود هموار می کنند ، این بالاترین کلاس خود سازی است . و در واقع جهاد اکبر است . چون فرد شب و روز در خانه است . و باید بد اخلاقی های همسر خود را تحمل کند . در روایتی از پیامبر خدا (ص) داریم که اگر کسی بر بد اخلاقی همسر خود صبر کرد ، پاداشی که خداوند به پیامبران بزرگ خود مانند داوود و دیگر پیامبران در تحمل مصیبت ها داد ، نصیب او می کند . در این روایت است که اگر خانمی بر بداخلاقی شوهرخود صبر کرد ، ثوابی مانند آسیه خواهد داشت . شوهری از فرعون که بدتر نیست .  قرآن کریم در سوره ی تحریم ، همسر فرعون را به عنوان ضرب المثلی از زنان مومن در نظر   می گیرد . ایشان زنی است که به خاطر تحمل خود ضرب المثلی برای زنان و مردان شد. یکی از اساتید بزرگوار می فرمودند که قرآن کریم از قول خیلی از افراد نقل می کند که آرزوی بهشت داشته اند . ولی بهشتی که آسیه از خدا خواست ، یک بهشت استثنایی بود . او گفت من هر بهشتی را نمی خواهم، بلکه بهشتی را می خواهم که در کنار خود تو باشد. بنابراین سفارش قرآن این است که اگر انسان صبر و پایداری کرده و باعث نشود که زندگی از هم بپاشد ، خدا به او فرزندان خوبی عطا کرده و از آنها خیر  می بیند. خیلی از افراد هستند که خودشان تصدیق می کنند که همسر خوبی ندارند ، اما فرزندان بسیار خوبی دارند. حتی در زندگی از نوه های خود خیر دیده اند . داماد خوب ، عروس خوب ، فرزند ونوه ی خوب نیز از مواهب زندگی است . چرا ما این همه خیرات و خوبی ها را نمی بینیم . یکی از سختی هایی که علاوه بر اخلاق بد شوهر، خانم ها با آن درگیر هستند ، همکاری نکردن شوهر در کارهای خانه و پرورش فرزندان است . با توجه به اخلاق بد شوهر و مشکلات دیگر ، نگهداری و تربیت فرزندان بسیار سخت تر می شود . در روایات بسیاری، مردان بداخلاق و بد دهان نکوهش شده اند . در  خاطرات امام (ره) است که گاهی دختر خانم ها و عروس خانم ها نزد ایشان می آمدند و بچه های خردسال خود را به همراه نمی آوردند . امام می فرمودند: چرا بچه های خود را نیاوردید که من آنها را ببینم . می گفتند همینقدر که ما را اذیت می کنند کافی   است . نخواستیم که باعث آزار و اذیت شما هم بشوند. گاهی یک سخن زندگی انسان را از این رو به آن رو می کند . وتحولی در ذهن انسان ایجاد می کند . امام (ره) به دختر خانم ها و عروس خانم های خود فرموده بودند :  آیا حاضر هستید یک معامله با من بکنید . پرسیده بودند چه معامله ای ؟ ایشان فرموده بودند : من حاضر هستم تمام عبادات هشتاد یا نود سال عمر خود را به شما بدهم ولی  ثوابی را که خداوند از تحمل اذیت و تربیت فرزندان به شما می دهد، به من بدهید. امام یک فقیه ، عارف و مفسر بودند و هرگز مبالغه نمی کردند . 
سوال – لطفاً درخصوص آیات 12 تا 19 سوره ی مبارکه ی لقمان توضیح بفرمایید.
پاسخ – در قرآن کریم نسبت به احسان به پدر و مادر آیات فراوانی داریم .  خداوند احسان به پدر و مادر را در کنار یکتا پرستی قرار داده است . در این آیات نیز خداوند شکرو سپاسگزاری از پدر و مادر را ، در کنار سپاسگزاری از خود قرار داده است . در اینجا قرآن این نکته را بیان فرموده که ما همیشه به انسان راجع به پدر و مادر سفارش کرده ایم ، اما صد حیف که انسان فراموش می کند . ما از روز اول به او گفتیم . اما او زمانی به یاد می آورد که به سن چهل سالگی و رشد عقلی رسیده است . مفسرین گفته اند که چرا انسان که این مقدار سفارش قرآن را می بیند در چهل سالگی احسان به پدر و مادر را به یاد می آورد. چون در آن سن است که اکثر آقایان و خانم ها ، پدرو مادر شده اند . و سختی آن را درک کرده اند .
قرآن کریم در سوره ی نساء آیه ی نوزده به آقایان سفارش می کند که معاشرت خوبی با همسران خود داشته باشد . اگر احیاناً ناراحتی و کراهت پیش آمد بدانید که خداوند خیر زیادی در آن قرار داده است . گاهی با الفت و مهربانی بعدی و گاهی نیز با فرزندان خوب جبران می شود . پیامبر اکرم (ص) فرمود که سه گروه از بانوان عذاب قبر ندارند. و فردای قیامت با فاطمه ی زهرا(س) محشور می شوند . دسته ی اول خانم هایی که با بداخلاقی شوهر خود بسازند . دسته ی دوم خانمی که با تنگدستی شوهر خود کنارآمده و صبر کند  . دسته ی سوم خانم هایی که از روی صداقت و محبت ، مهریه ی خود را به همسر خود ببخشند . در روایت آمده است که اگر آقایی بداخلاقی همسر خود را تحمل کند ، خداوند پاداشی را به او می دهد که به پیامبرانی مانند داوود داده است . این پیامبران بزرگ در امتحانات و مصیبت ها صبر کرده و خداوند پاداش بزرگی نصیب آنها کرده است . به این آقایان نیز خداوند همین پاداش را عنایت خواهد کرد.
سوال – لطفاً درخصوص امام هادی (ع) توضیح بفرمایید.
پاسخ – از عید قربان تا عید غدیر را دهه ی امامت نامیده اند . در نیمه ی ماه ذی الحجه نیز ولادت امام هادی (ع) است . خوشا به حال کسانی که توفیق زیارت حضرت را دارند . یکی از بهترین یادگارانی که از امام هادی (ع) برای ما باقی مانده ، زیارت جامعه ی کبیره است . یک تعبیری مرحومه علامه مجلسی در خصوص این زیارت ،که یک زیارت استثنایی در میان زیارت های ما است، دارد . عصر امام هادی (ع) دورانی بود که ایشان گرفتار گروه های افراطی و تفریطی فراوانی بودند . یک عده در خصوص ائمه (ع) زیاده گویی کرده و شأن ایشان را از آن چیزی که بود بالاتر می بردند .  عده ای در طول تاریخ بوده اند که امیرالمومنین (ع) را خدا می دانستند . از طرف دیگر کسانی هم بودند که حتی نسبت به جایگاهی هم که خداوند به ائمه (ع) داده بود ، معرفت نداشتند .امام هادی (ع) در زیارت جامعه ی کبیره ، امام شناسی را خیلی زیبا بیان کرده اند . باید به اوصافی که در این زیارت ، امام هادی (ع) در مورد امامت بیان کرده اند توجه کرد . اگر ما تمام روایات ها ، دعاها و زیارت هایی را که در بحث امامت وجود دارد جستجو کنیم ، چیزی به عظمت زیارت جامعه ی کبیره نداریم . حدود سیصد ویژگی برای امام در این زیارت بیان شده است . ما درروایتی از امام رضا (ع) داریم که هفتاد ویژگی بیان شده است . هدف امام هادی (ع) مبارزه با همین حرکت های افراطی و تفریطی بوده است . علامه مجلسی می فرماید که سند این زیارت از همه ی زیارت های دیگر صحیح تر است . البته اینگونه زیارت ها نیاز به سند ندارد . یعنی متن آنقدر بلند و بالا است که امکان ندارد جعلی باشد . مانند نهج البلاغه امیرالمومنین علی (ع)  . همینطور تنها زیارتی است که با استفاده از آن شما می توانید هر امامی را  زیارت کنید . از نظر فصاحت و بلاغت نیز زیارتی مانند زیارت جامعه ی کبیره وجود ندارد . بعضی از علما و بزرگان گفته اند که این زیارت برای این بوجود آمده که عقاید ما را اصلاح کند . هرکسی می خواهد امام را بشناسد ، معیار و میزان، این زیارت است . یکی از امتیازات حضرت عبدالعظیم حسنی این بود که در دوران امام هادی (ع) به محضر ایشان رسید . ما باید دین خود را به معارفی که از اهل بیت (ع) به ما رسیده است عرضه کنیم. معیار و میزان آنها هستند . حضرت عبدالعظیم نزد امام هادی (ع) آمد و گفت من می خواهم دین خود را به شما عرضه کنم . شما بگویید که آیا اعتقادات من درست است یا خیر. ایشان یک یک اعتقادات خود را در محضر امام هادی (ع) بر شمرد . زیارت جامعه ی کبیره نیز چنین نقشی را دارد . در واقع یک میزان و ترازو است که هر کسی می خواهد راجع به امام شناسی سخنی بگوید می تواند از آن استفاده کند .