پدر من چند سالی است که فوت کرده است. ایشان در زمان حیات شان اکثر اموال را بخاطر پسر دوست بودن، به پسرشان بخشیده اند با اینکه دختران شان نیاز شدید مالی داشتند. من ،خواهر و مادرم از طریق قالی بافی معاش می کنیم. مدتی است که برادرم زمین کشاورزی بزرگی را که برای همه ی فرزندان است در دست دارد و اجاره ی زمین را به ما نمی دهد در حالی که می داند ما در مضیقه هستیم. مادرم از ایشان طرفداری می کند. آیا درست است که چون برادرم، پسر است همه ی اموال در اختیار ایشان باشد؟

پاسخ – ایام دهه ی فجر را تبریک می گوییم. این تبعیض ها در جامعه ی دینی ما کم نیست. بعضی ها بین دختر و پسر فرق می گذارند و گاهی بجای اینکه هوای فرزندی که وضع مالی بدی دارد را داشته باشند، برعکس عمل می کنند. گاهی فرزند پست و مقامی دارد و والدین او را بیشتر تحویل می گیرند یا گاهی فرزندی که مدرک تحصیلی بالاتر دارد را بیشتر تحویل می گیرند. فردی نزد پیامبر نشسته بود، یکی از دو فرزندش را بوسید و یکی را نبوسید. حضرت ناراحت شدند و فرمودند: چرا بین آنها فرق گذاشتی ؟وقتی پیامبر در بین جمعی می نشستند، نگاه شان را به عدالت تقسیم می کردند. آیا پیامبر از اینکه ما بین فرزندان مان تبعیض قائل بشویم، راضی است؟

در روایت داریم که پیامبر در مدینه بودند و یکی از انصار به پیامبر گفت که من می خواهم مالی را به فرزندم ببخشم و می خواهم شما شاهد بخشش من باشید.(اگر ما بودیم می گفتیم که این کار خیر است و سریع می رفتیم) پیامبر فرمود :آیا تو فرزند دیگری نداری؟ فرد گفت: چرا فرزند دیگری دارم ولی می خواهم به این فرزندم ببخشم. پیامبر فرمود :ما پیامبران شاهد ظلم و ستم نمی شویم.  وقتی پیامبر این قدر دقیق بودند آیا ما می توانیم این همه تبعیض قائل بشویم ؟ ما فکر می کنیم که یکی از فرزندان بیشتر به درد ما می خورد در حالیکه نمی دانیم باید امور را به خدا واگذار کنیم.

درکتاب من لایحضر شیخ صدوق داریم که حضرت علی(ع) فرمود: یکی از گناهان کبیره این است که انسان در وصیت ظلم کند. در قرآن سوره بقره آیه 181 داریم: اگر کسی وصیتی کرد و از دنیا رفت، کسی نمی تواند وصیت او را تغییر بدهد. در آیه 182 می فرماید: اگر کسی در وصیت ظلم کند یا عمدا یا غیر عمد، وصی باید آنرا به وصیت درست برگرداند. یکی از مصداق های ظلم در وصیت، همین سوال بالاست . بعضی ها می گویند که ما می خواهیم نیمی از اموال خودمان را به یک پسرمان بدهیم و بقیه را بین دخترها تقسیم کنیم. این ظلم بحساب می آید و باطل است. ما نمی توانیم دلبخواهی عمل کنیم. بعضی می گویند که ما می خواهیم فرزندان مان را از ارث محروم کنیم. ما در زمان حیات هم نباید ظلم کنیم چه برسد به زمان بعد از حیات و در وصیت نامه .یکی از باورهای غلط این است که می توان فرزندی را از ارث محروم کرد. بعد از مرگ ارث بطور شرعی بین فرزندان تقسیم می شود. ما حق نداریم که به وصیتی که درآن ظلم شده است عمل کنیم و باید آنرا برگردانیم. بعضی ها وصیت بیشتر از ثلث می کنند که این هم اشتباه است .

بعضی ها قبل از مرگشان تمام اموال شان را وقف می کنند درحالیکه فرزند و همسر دارند که این هم اشتباه است. فردی از دنیا رفت و پیامبر بر جنازه اش نماز خواندند. او فرزندان کوچکی داشت ولی تمام اموالش را وقف کرده بود و فرزندانش به گدایی افتاده بودند. حضرت فرمود: اگر من خبر داشتم که اموالش را وقف کرده است اجازه نمی دادم که جسد او را در قبرستان مسلمانان دفن کنند. با اینکه او در زمان حیات وقف کرده بود چون همسر و فرزند داشت حق نداشت این کار را بکند. ما در ثلث اموال مان حق داریم ولی حتما نباید وصیتی درمورد ثلث اموال داشته باشیم.

حضرت علی(ع) می فرماید: اگر من به یک پنجم و یک چهارم وصیت کنم بیشتر دوست دارم تا به ثلث. فقها فرموده اند که ممکن است که فرزندان ما نیازمند باشند و اگر وضع مالی آنها خوب بود می توان به ثلث وصیت کرد. اگر کسی فرزندانش وضع مالی خوبی ندارند نباید به ثلث مالش وصیت کند و آنها را به سختی بیندازد. محروم کردن و بیش از ثلث وصیت کردن اشتباه و باطل است . و اگر کسی این طور وصیت کرد باید آنرا درست کرد. چرا پدر همه ی اموال را به این پسر بخشیده است درحالیکه دختران احتیاج مالی دارند؟ در جامعه ی ما چند درصد وصیت دارند؟ اکثرا وصیت را جدی نمی گیرند. اگر ما بدهی داریم واجب است که وصیت کنیم. چرا ما در وصیت کردن کوتاهی می کنیم. حدود هشتاد درصد مردم ما وصیت ندارند و وقتی فوت می کنند اول گرفتاری است. زیرا طلبکار می آید ولی سندی در کار نیست و فرد طلبکار نمی تواند بدهی اش را بگیرد و مالش از بین می رود. پیامبر فرمود: اگر کسی بدون وصیت از دنیا برود ،به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است. اگر ما به کسی بدهکاری داریم ، باید آنرا بنویسیم و اگر به خدا هم بدهی داریم مثل نماز و روزه ، باید آنرا بنویسیم. خوب است که  وصیت نامه به روز باشد. درنوشتن وصیت به یک عالم مراجعه کنید. دراستفتائات آیت الله گلپایگانی دارد که فردی وصیت کرده است ولی فرزندان متوجه وصیت ایشان نشده اند و آنرا برای ایشان فرستاده اند .آقای یک ماه آنرا خواندند و بعد نوشتند که ما هم نفهمیدم که ایشان چه نوشته اند، با هم مصالحه کنید.

اگر بنده ای از دنیا رفت ،بدهی نماز و روزه داشت و آنرا ننوشت، فرزندان با اینکه می دانند او بدهی دارد ولی آنرا انجام ندهند، از نظر شرعی اشکالی ندارد.( به فتوای اکثر فقها) البته اگر فرد بدهی مالی به کسی داشته باشد باید از اموالش پرداخت شود.

مثلا آقایی از دنیا می رود و فرزندان می خواهند ارث تقسیم کنند و سهم مادر را از خانه می دهند .گاهی سهم مادر آنقدر نیست که مادر بتواند یک خانه ی آبرومند برای خودش درست کند. این مادر بعد از مدتی درمحلی زندگی کرده است و حالا نمی تواند آنجا را ترک کند. و به محل دورتر برود. اگر کسانی می خواهند که این اتفاق پیش نیاید، این کار راه فقهی دیگری هم دارد. و کسی هم ضرر نمی کند. مسئله ی وقف قابل بازگشت نیست ولی مسئله حبس شبیه وقف است و قابل بازگشت است .آقا می تواند حق استفاده از این خانه را تا زمانی که خانم زنده است به او بدهد و برای اینکه مشکلی پیش نیاید می تواند به یک عالم مراجعه کند و می تواند این را در ثبت کنند. یعنی وقتی این خانم از دنیا رفت بچه های می توانند خانه را تقسیم کنند. خیلی از بزرگان این کار را کرده اند.

ما گاهی خودمان ظالم نیستیم ولی راضی به ظلم هستیم. این مادر راضی به ظلم پسرش است و داریم که درقیامت ندا می دهند کجا هستند ظالمان و کسانی که به آنها کمک کرده اند. حتی کسی که جوهری برای قلمی ظالم آماده کرده اند .این مادر باید نگران باشد که به این ظلم پسر راضی است.

سوال – آیا می توان رد مظالم را برای آزادی فردی از خانواده که بخاطر جرم غیرعمد در زندان بسر می برد پرداخت ؟

پاسخ – این کار خوبی است. کسی بهتر ازخانواده نیست که به زندانی ها رسیدگی کند. اگر مشکل زندانی با مالی حل می شود، این کارخوبی است. رد مظالم را باید به نیازمند داد و زندانی هم نیازمند است. مهم این است که گروهی جمع بشوند و این مشکل را حل کنند.

ما نباید رد مظالم را فقط در بدهی بدانیم. اگر ما وقت مردم را ضایع کرده ایم این خودش نیاز به رد مظالم دارد .شهید آیت الله مدنی به میهمانی دعوت شده بودند و این قرار را فراموش کردند و به عتبات مشرف شدند تا سه شنبه به نجف رسیدند. ایشان شب جمعه دعوت داشتند. وقتی در دفتر دیدند که شب جمعه دعوت شده اند ،ایشان شبانه به منزل آیت الله حکیم می آید که ایشان شبانه اجازه ی بازگشت را بدهند. ایشان بر می گردد. به صاحب خانه هم می گویند که ایشان در نجف هستند. اما ایشان به میهمانی رفتند و به وعده ی خودشان عمل کردند. اگر این کارها مظالم باشند ما خیلی از این کارها کرده ایم.

پزشکی به بیمار وقت دو ماه دیگر را می دهد و این بیمار از شهرستان به تهران می آید . بعد می گویند که دکتر به مرخصی رفته است. آیا این پزشک ضامن نیست؟ ایشان می توانست با شماره تلفن این بیمار تماس بگیرد و اطلاع بدهد که قرار عوض شده است. گاهی وقت دادگاه می دهند و بعد می گویند که قاضی به مرخصی رفته است .آیا شما نمی توانید به این فرد خبر بدهید که این مسیر را نیاید. اگر اینها را رد مظالم حساب کنیم گسترده ی رد مظالم خیلی وسیع است. اگر موتور و ماشین سوار حق عابر پیاده را رعایت نکند، آیا این جزو رد مظالم نیست ؟ ما الان در پیاده رو امنیت نداریم و خطر تصادف با موتور داریم .

در آمار پزشک قانونی داریم که در ماه ،چهارصد نفر عابر پیاده جانشان را از دست می دهند. اینها مظالم است. آیا اگر بیمه، ضرر ما را بدهد این کافی است ؟ما حتی وقتی می خواهیم از خط عابر پیاده رد شویم به سختی عبور می کنیم .آلودگی های صوتی و هوا حق الناس است. آقا محدث قمی پسری داشتند که منبر خوبی داشت روزی ایشان در بالای منبر حدیثی خواند و از ایشان می پرسند که سند حدیث شما کجاست و ایشان می گوید که نمی دانم. وقتی به خانه می آید خیلی ناراحت می شود. شب در خواب پدرش را می بیند که ایشان سند حدیث را به او می گوید و می گوید که اگر بدون مطالعه به منبر بروی مدیون مردم می شوی.

در غیبت حلالیت طلبیدن کافی است و اگر نتوانستید که حلالیت بطلبید می توانید کار خیر برای طرف انجام بدهید یا برای او پول بدهید. حاج آقا رحیم ارباب از بزرگان اصفهان بودند ایشان فرمودند: من یقین دارم که در قیامت مرا در موقف زبان نگه نمی دارند زیرا خیلی مواظب زبانم بودم. آقای احمدی میانجی می فرمودند که یکی از دوستانم گفت که من خواب عجیبی دیدم. خواب دیدم که تمام اثاث منزلم را به خانه ی شما فرستادم. ایشان متوجه شده بود که غیبت آقا را کرده است. در روایت داریم که اگر کسی غیبت کسی را بکند تمام خوبی هایش به او منتقل می شود. بعد ایشان از آقا حلالیت می طلبد. چند روز بعد طرف خواب می بیند که تمام اثاث ها را به منزل برمی گردانند.

ما نمی توانیم بجای رد مظالم جنس بدهیم مثلا برنج یا گوشت بدهیم. وقتی شما پول رد مظالم را به فقیر می دهید نمی خواهید بگویید که این پول رد مظالم است. کافی است که ما پول را بدست فقیر برسانیم. اگر ما به دولت بدهی داریم باید آنرا به دولت برگردانیم و نمی توانیم به حساب رد مظالم بگذاریم. شماره حساب دولت 14/108 به نام خزانه داری کل درآمدهای متفرقه ی دولت نزد بانک ملی می باشد.

در رد مظالم می توان به حساب فرد هم پول واریز کنیم.

طرح هایی که در این برنامه از زبان کارشناسان مطرح می شود،  طرح و پیگیری آن توسط آقای تهیه کننده است .

سوال – صفحه 227 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.

پاسخ – در این صفحه داریم: وقتی نوح از خدا تقاضا کرد که پسرش را نجات بدهد خدا فرمود که این پسر از تو نیست ،او عمل غیرصالح است .

در سوره تغابن آیه 14 داریم :ای مومنان بعضی از فرزندان و همسران دشمنان شما هستند.