مسائل و احکام ماه مبارک رمضان
كارشناس: حجت الاسلام و المسلمين حسینی قمی
تاريخ پخش: 18-03-95
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
حاج آقا حسینی: سلام علیکم و رحمة الله عرض سلام و ارادت خالصانه خدمت همهی بینندگان و شنوندگان دارم. عرض تبریک حلول ماه ضیافت الله را دارم.
شریعتی: خیلی خوشحالیم در این ایام پر نور توفیق این را داریم که همراه شما باشیم. امروز ببینیم برای اولین روز ماه مبارک رمضان حاج آقای حسینی برای ما چه به ارمغان آوردند.
حاج آقا حسینی: بسم الله الرحمن الرحیم به نظرم یکی از هدایای برنامه به بینندگان این حدیث بسیار زیباست از پیغمبر گرامی اسلام حدیث در مصادر قدیمی ما آمده است شیخ صدوق کتابی دارند در فضائل این سه ماه رجب شعبان و رمضان که کتاب مستقلی نوشتند این حدیث در کتاب ایشان و در همه ی منابع دیگر آمده کسی در محضر پیغمبر بود میگوید ما نشسته بودیم نزدیک ماه رمضان بودیم پیغمبر خدا یک دفعه سه مرتبه فرمودند سُبْحَانَ اللَّهِ مَا ذَا تَسْتَقْبِلُونَ وَ مَا ذَا يَسْتَقْبِلُكُمْ سه بار گفتند چه چیزی به استقبال شما میآید؟ شما از چه چیزی استقبال میکنید. اصحاب توجه نداشتند که چه شده. چه به استقبال میآید چه از شما استقبال میکند کسی از اصحاب گفت یا رسول الله دشمنی حمله کرده؟ وَحْيٌ نَزَلَ أَوْ عَدُوٌّ حَضَرَ وحی نازل شده؟ خطر دشمنی را دیده اید؟ حضرت فرمودند نه لکن ماه رمضان میآید. گفتند یا رسول الله این همه سبحان الله سبحان الله چه به استقبال شما میآید از چه استقبال میکنید را برای چه فرمودید؟ فرمود لَا وَ لَكِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَغْفِرُ فِي أَوَّلِ رَمَضَانَ لِكُلِّ أَهْلِ هَذِهِ الْقِبْلَةِ به گمانم هیچ آیه و حدیثی اگر نداشته باشیم برای ماه رمضان همین بس است خدا دنبال بهانه میگردد خدا غفار است دنبال بهانه میگردد و ماه رمضان هم ماه آمرزش است. اگر ما برویم از این بهانهها استفاده بکنیم فرمود لَا وَ لَكِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَغْفِرُ فِي أَوَّلِ رَمَضَانَ لِكُلِّ أَهْلِ هَذِهِ الْقِبْلَةِ خداوند اول ماه رمضان تمام اهل قبله را یعنی تمام مسلمانها را میآمرزد. یک کسی در گوشه ی مسجد سر تکان میداد و میگفت بَخٍّ بَخٍّ حضرت فرمود که كَأَنَّكَ ضَاقَ صَدْرُكَ مِمَّا سَمِعْتَ مثل این که تعجب کردی از این بیانی که من گفتم. گفت نه لَا وَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ لَكِنْ ذَكَرْتُ الْمُنَافِقِينَ نه یا رسول الله من این که سر تکان دادم به خاطر این بود که به ذهنم آمد که این طور که شما میفرمایید خدا همه را میآمرزد منافقین هم آمرزیده میشوند حضرت فرمودند الْمُنَافِقُ كَافِرٌ وَ لَيْسَ لِكَافِرٍ فِي ذَا شَيْء منافق (بحار الانوار، ج 96 ، ص 347) در حکم کفار است این رحمت الهی در حکم کفار نمیشود. خوشا به حال کسانی که این طوری پیغمبر خدا آنها را آماده کرد برای استقبال از ماه رمضان. باور کنیم خدا اول ماه رمضان همه را میآمرزد همه اگر بیاییم در زیر این پرچم ان شاء الله سر این سفره و مائده ی آسمانی آمرزیده خواهیم شد. یک وقتی حدیثی را قبلا خوانده بودیم حدیث خیلی لطیف است بد نیست اشاره ای بکنم. شیخ صدوق در معانی الاخبار نقل کردند. این حدیث اول مال فضائل صماء بود این از معانی الاخبار مَن صامَ يَوما تَطَوُّعا فلو اُعطِيَ مِل ءَ الأرضِ ذَهَبا ما وَفّى أجرَهُ دُونَ يَومِ الحِسابِ (بحار، ج 96، ص 252) اگر کسی یک روز روزه بگیرد اگر از روی میل و رغبت بگیرد خدا همه ی زمین را طلا بکند به او بدهد خدا پاداشش را هنوز کامل نداده است. این قدر که روزه ی این ماه ثواب دارد. تا روز قیامت. خیلی عجیب است. گاهی پدر مادرها به ما میگویند دختر پسر ما کاهل روزه است کاهل نماز است یک چیزی بگویید اینها به روزه تشویق شوند همین حدیث بس است کسی یک روز روزه بگیرد خداوند تمام زمین را برایش طلا بکند بدهد هنوز ثواب یک روز روزه اش کامل نشده است تا این که قیامت ثوابش را بدهد دنیا ظرف پاداش نیست. دنیا اصلا ظرف پاداش نیست. و در نقطه ی مقابلش. از این طرف تشویق از آن طرف ترس. فرمود مَنْ أَفْطَرَ يَوْمًا مِنْ رَمَضَانَ، مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ وَلاَ مَرَضٍ لَمْ يَقْضِهِ صِيَامُ الدَّهْرِ، وَإِنْ صَامَهُ کسی یک روز ماه رمضان میتوانسته بگیرد وظیفه اش بوده بگیرد و نگرفته تا آخر عمر نه عمر خودش بلکه عمر روزگار روزه بگیرد جبران آن یک روز نمیشود. البته قضایش یک روز است یا کفاره اش را میپردازد ولی آن فضیلتی که ماه رمضان دارد ضیافت الله دارد اگر خدای نکرده یک روز را فقط عمدا بخورد تا آخر عمرش هم قضا بکند جبران نمیشود. ان شاء الله جزء آنهایی باشیم که خداوند برای یک روزش میگوید نمیتوانم پاداش بدهم اگر تمام زمین را پر از طلا بکنم. بحث درباره ی ماه رمضان زیاد است ولی من به ذهنم رسید به بعضی از احکامی که در ماه ضیافت الله است بکنیم. اولا قبل از این که وارد احکام شویم من این مسئله را یاد آوری میکنم. الآن اول رمضان است باز یک عده میگویند ما چطور روزه بگیریم. صاحبان مشاغل سخت و کشاورزان و معدن کاران و نانواها و آنهایی که شغلهای سختی دارند میگویند ما چه کار بکنیم. در این گرما و روزهای نسبتا بلند. اولا که اگر بشود کارمان را تعطیل بکنیم. یک وقتی این مثال را زدیم یکی از مراجع بزرگ میفرمودند بعضی از ما دین در حاشیه ی زندگی مان است بعضیها دین در متن زندگی مان است. یعنی بعضیها میگویند زندگی مان به روال عادی باشد روال عادی دست نخورد اگر چیزی اضافه آمد خرج دین میکنیم. بعضیها نه میگویند دین در متن زندگی مان است کارهای دیگر را با دین هماهنگ میکنیم. الآن واقعا اگر میخواستیم دین در متن زندگی باشد باید از یازده ماه قبل برنامه ریزی میکردیم که بتوانیم این ایام هم دولت هم مردم هم صاحبان مشاغل کارها سبک تر شود روزه داری آسان تر شود. یا بتوانند کلا دست از کار بکشند یا کار را سبک بکنند یک وقتی مثال زدم خیلی برای من جالب بود در مشهد امام رضا علیه السلام یک عده از عراقیها را دیدم که از سوئد آمده بودند. اینها در زمان انتفاضه و قیام مردم عراق از ترس جانشان فرار کردند به بعضی از کشورهای اروپایی از جمله سوئد. دیدم آمده بودند مشهد گفتم به چه مناسبت. گفتند آن جا روزها خیلی طولانی است باید 22 ساعت روزه بگیریم اسکاندیناوی الآن روزهایش حدود بیست و بیست و دو ساعت است و باید بیست ساعت بیست و دو ساعت روزه بگیرند. و دیدیم که این روزه سخت است برای بچه هایمان برای سال اولیها برای جوانها سخت است برنامه ریزی کردیم از یازده ماه قبل یک طوری مرخصی گرفتیم یا اگر کار شخصی بوده تعطیل کردیم که اول ماه رمضان بیاییم مشهد هم زیارت امام رضا علیه السلام است هم بچه هایمان با لذت روزه بگیرند روزها کوتاه تر است هوای این جا خوب است زیارت امام رضا است بیست و دو ساعت کجا شانزده هفده ساعت مشهد کجا. از یازده ماه پیش برنامه ریزی کردیم بتوانیم این یک ماه را بیاییم که جوانها و بچه هایمان لذت ببرند از این روزه ای که گرفتند. گفتم چند وقت است گفتند چند سال است این کار را میکنیم. این دین در متن زندگی است یعنی طوری تنظیم میکند که خرج دین بکند کارهای دیگرش را با دین هماهنگ میکند میآید این جا. ولی آن مرجع میفرمود بعضیها دین را حاشیه ی زندگی میدانیم اگر اضافه آمد خرج دین میکنیم. حالا این کار را باید از قبل میکردیم. اگر هم این کار را نکردیم حداقل حالا من تقاضا میکنم کارفرماها خود دولت یک تخفیفی مخصوصا به مشاغل سخت بدهند خود کارفرماها تخفیف بدهند مطمئن باشند خدا جبران میکند فکر نکنید ساختمان شما دو روز دیر تر تمام شد کارخانه ی شما دو ساعت کمتر در آن کار شد زمین به آسمان میرسد نه خدا جبران میکند بگذارید کارگر کارمند شما روزه را بگیرد. یکی از مشکلات همین نانواها است نمیدانم چه الزامی است. ما آمدیم روزه گرفتیم آمدیم بگوییم دم فطار اللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَ عَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ خدایا بنده ی تو هستم برای تو روزه گرفتم اگر ما برای خدا روزه گرفتیم چه الزامی است من بگویم حتما دم افطار باید نان کنجدی سنگک داغ تنوری دو طرف کنجد و خشخاش داشته باشد به این قیمت که یک عده روزه نگیرند؟ نتوانند روزه بگیرند. ما اگر دم افطار نان گرم نخوریم آسمان به زمین میآید به زمین سرد میخوریم؟ الآن حالا یخچال است فریزر است حالا گیرم که نباشد. من مسلمان دم افطار برای این که یک عده بتوانند روزه بگیرند دم افطار نان گرم نخورم. این از آن حرفهایی است که حتما باید یک اتاق فکری بگویند یک مجلسی تصویب بکنند بعد بگویند حرف قشنگی بود ما غفلت کرده بودیم نه حرف قشنگی است نانواها در ماه رمضان طوری کار بکنند که به روزه شان لطمه نخورد.
شریعتی: صبح و عصر و وقت گرما تعطیل باشند غروب یا شب شروع بکنند
حاج آقا حسینی: بله ما دم افطار نان داغ نخوریم به جایی برمیخورد؟ نمیدانم چه کاری است دولت الزام کرده است. دولت که الزام میکند چون مردم طلب میکنند چرا مردم طلب بکنند؟ طوری باشد که این با مسلمانی ما قابل جمع باشد. در عین حال یادمان باشد اینها بهانه ای برای روزه نگرفتن نیست که ما بگوییم حالا ما از اول صبح کلمن آبمان را هم بگذاریم کنار تنور یا در کشاورزی بگذاریم کنار زمین کشاورزی آب هم بخوریم بگوییم توانایی نداریم نه یا باید کار را تخفیف داد یا تعطیل کرد. اگر دین در متن زندگی بود همه ی این مشکلات قابل حل بود. خوردن روزه به این آسانی نیست. تبریک میگوییم به دخترها و پسرهایی که سال اول روزه شان است واقعا التماس دعا داریم. از صمیم دل نه این که تعارف باشد جدا به دختر خانمهایی که امروز اولین روز روزه شان است میگوییم واقعا دعا بکنند آقا پسرهای که سال اولشان است دعا بکنند. من سن تکلیف را اول میگویم. خیلیها میپرسند که اشتباه نشود. روزه ی امسال ماه رمضان بر چه کسانی واجب است؟ الآن بحمدلله در شناسنامهها سن قمریها را هم مینویسند. سالیان سال است که سن تولد قمری را هم مینویسند من هم قمری میگویم هم شمسی. دخترانی که اول ماه رمضان سال 1428 به دنیا آمده باشند اینها امسال باید اول رمضان حتما روزه بگیرند. به تاریخ شمسی اگر 22 شهریور 1386 به دنیا آمده باشند باید امسال روزه بگیرند. اگر شناسنامه هایشان را نگاه بکنند قمریها را نوشته اند یادمان باشد چه این تاریخ چه زودتر از این اول رمضان یا نه مثلا در ماه شعبان به دنیا آمده باشد به طریق اولی باید روزه بگیرد.
شریعتی: اگر دوم رمضان بود از فردا باید بگیرد
حاج آقا حسینی: بله اگر سوم رمضان بود اگر پنجم رمضان به دنیا آمده است از پنجم روزه برایش واجب میشود. این برای دختر خانم ها. برای آقا پسران کسانی که اول رمضان 1422 یا قبل از آن به دنیا آمده باشند شمسی هم 26 آبان 1380 یا قبل از آن به دنیا آمده باشند. البته من در مورد آقا پسرها بگویم که تقریبا میشود گفت کمتر به این سن، قبل از این معمولا به سن تکلیف میرسند اگر قبل از این با علائم دیگری به سن تکلیف رسیدند اگر نشانههای بلوغ بود زودتر مکلف میشوند. آن علائم را میتوانند از عالم دینی بپرسند یا در رسالهها نوشتند مراجعه بکنند. این را هم که گفتیم به شناسنامهها مراجعه بکنند به این دلیل است که اگر شناسنامهها را دقیق بگیرند بعضیها دقیق نمیگیرند اگر شناسنامهها دقیق باشد این سن تکلیف دخترها و پسرها است. من همین جا تقاضا میکنم الآن باز دوباره همه میگویند بچه هایمان چطوری روزه بگیرند روزها گرم است طولانی است به دختر سال اول فشار میآید بخورند نخورند بگیرند نگیرند؟ من خیلی ساده مطلب را عرض میکنم. اولا اگر ما برای بچهها این دو سه کار را انجام بدهیم یکی این که استراحت بکنند الآن شبها خیلی بلند نیست شب را بیدار باشند به یک دعایی به یک مهمانی صحیحی به یک مطالعه ای به یک برنامه ی خوبی سرگرم باشند دیگر خیلیها این کار را میکنند سحر بعد از سحری استراحت میکنند اینها استراحت میکنند تا ظهر و بعد از ظهر هم به زحمت بیدار میشوند. خواهش میکنم پدر مادرها بچهها را اگر خواب هستند برای نماز ظهر، مخصوصا بچههایی که سال اول هستند یا سال دوم سوم اگر خوابش میآید برای نماز اول ظهر ماه رمضان نمیخواهد بیدارش بکنند. پارسال مادری شکایت میکرد میگفت دختر من سال اولش است بنده خدا تا سحر بیدار است سحر میخوابد میگوید بیدارم نکنید تا هر موقع بیدار شدم. این پدرش به اصرار بیدارش میکند اول ظهر. چه الزامی دارد نماز اول وقت بخواند؟ نخواند از روزه لذت ببرد زمینه ی استراحت را آماده کنیم سر و صدا نباشد جای مناسبی استراحت بکنند محبت بکنیم. تشویقشان بکنیم. بحث ما مطالبات جوانان از پدر مادرها بود قول دادیم که این هفته به عکس مطالبات پدر مادرها از جوانان را بگوییم. الان میگویند ببینید تا نوبت به پدر مادرها شد اصلا اشاره نکردند. نه با اجازه ی پدر مادرها چون بحث ماه رمضان بود مطرح کردیم ان شاء الله هفته ی دیگر انجام وظیفه خواهیم کرد پس اولا استراحت بکنند همراهی بکنیم ثانیا غذای مناسبی در اختیارشان بگذارند غذای خوبی اگر سحر و افطار تناول بکنند. نه این که زیاده روی شود در غذا. نوع غذا مناسب باشد. و با محبت ان شاء الله اینها میتوانند روزه بگیرند. البته در عین حال اگر واقعا نمیتوانند قرآن کریم فرموده «أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُوا خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ» (بقره/ 184) اگر واقعا نمیتوانند نه نگیرند ولی من همین جا کامل توضیح میدهم. چیزی از قول ما اشتباهی نقل نشود. ضعف مجوز افطار نیست. به کسی گفتند چرا روزه نمیگیری گفت وقتی روزه میگیرم گرسنه ام میشود. آدم روزه میگیرد که گرسنه شود. گرسنگی تشنگی مال روزه است. ضعف طبیعی است. بله اگر ضعفی است که معمولا نمیشود تحمل کرد. غالبین نوشتند در رسالهها که اگر ضعفی است که معمولا نمیشود تحمل کرد به تعبیر عزیزان کارش به جایی میرسد که اورژانس را خبر بکنند نه این که آدم بی حال شود که معمولا بعد از افطار درست میشود، را باید تحمل کرد ضعفی که قابل تحمل بود باید تحمل کرد قابل تحمل نبود مجوز خوردن است.
شریعتی: مجوز خوردن کی است؟
حاج آقا حسینی: هر وقت که رسید به آن جا که نمیتواند تحمل بکند.
شریعتی: یعنی صبح باید بلند شود سحری اش را بخورد روزه داشته باشد تا آن وقت که طاقت نداشت
حاج آقا حسینی: بله تا زمانی که برایش قابل تحمل نباشد نه این که صبح بلند شود صبحانه بخورد. یک کسی به امام خمینی گفته بود ما روزه میگیریم به کارهای دیگرمان نمیرسیم امام فرموده بود روزه خودش یک کار است. الآن پیام میدهند ببینید گفتیم اینها شکمشان سیر است اینها بیکار هستند روزه یک کار است. نه اول گفتیم دین در متن زندگی باشد. اگر دین در متن زندگی بود روزه میشود یک کار تنظیم میکنیم به طوری که بتوانیم روزه را بگیریم. من یک خواهش دارم تقاضا میکنم استدعا میکنم که از بزرگ ترها بستگان سال اولیها مخصوصا دخترانی که امسال سال اولشان است بستگانشان حتما تشویقشان بکنند تشویق خیلی موثر است آن جلسه هم گفتیم. حتما موثر است. امشب دم افطار زنگ بزنید دختر خواهرتان دختر برادرتان اگر روزه هستند بگویید چطورید حالت خوب است؟ روزه گرفتی دم افطار برای ما دعا بکن ما محتاج دعای تو هستیم این تشویقها تاثیر گذار است. در عین حال اشتباه نکنیم میتوانیم میگیریم اگر نمیتوانیم و ضعفی که قابل تحمل نبود را نمیگیریم این ترتیب مسائل به هم نخورد. خیلیها اول ماه رمضان مریض میشوند اول عید فطر خوب میشوند. این بیماریهایی که فصلی و رمضانی است که هیچ فایده ای ندارد. اما من مسئله از این ساده تر از این روشن تر شاید نشود بگوییم. الآن در مورد هر کسی که مریض است صحبت میکنیم. آیا بیمار روزه بگیرد یا نگیرد؟ یا همین سال اولیها اگر نگران هستند که روزه برایشان ضرر داشته باشد یا نه؟ کسی میگوید من بیماری قندی دارم کلیه دارم دیابت دارم هر کس که هر بیماری دارد. از این ساده تر روشن تر دیگر نمیشود گفت. مسئله سه حالت دارد. در روزه گفتند روزه بر کسی واجب است که روزه برایش ضرر نداشته باشد. یک وقت یقین داریم ضرر دارد این را حتما نباید بگیریم. دوم یک وقت گمان داریم ظنّ داریم هشتاد درصد میگوییم روزه ضرر دارد. گمان هم داشته باشد نباید روزه بگیرد. یقین دارد یعنی صد در صد برایش ضرر دارد نمیگیرد. هشتاد درصد هفتاد درصد احتمال ضرر میدهد این را هم نباید بگیرد مرحله ی سوم گفتند احتمال. یعنی از این هم کمتر است احتمال را من قشنگ معنا میکنم. احتمال عقلایی یعنی قابل توجه. فقها میفرمایند احتمالی که موجب خوف میشود ولو شک هم است صد در صد نیست هشتاد درصد هم نیست شک دارد روزه برایش ضرر دارد یا نه. اگر احتمال عقلایی در آن باشد که روزه برایش ضرر دارد باز هم نباید بگیرد. یعنی احتمال قابل توجه و احتمال عقلایی دارد که روزه برایش ضرر دارد نباید بگیرد. اسلام واقعا سخت نگرفته من یقین دارم صد در صد برایم ضرر دارد نمیگیرم هفتاد هشتاد درصد احتمال میدهم و گمان است این را هم نمیگیرم. یک وقت شک دارم احتمال عقلایی است احتمالی که فقها معنی کردند گفتند احتمالی که موجب خوف است و قابل توجه است حتی اگر شک هم داشته باشد روزه برایش جایز نیست. ولی میگوییم ضعف نه ولو ضعف شدید هم باشد. خیلیها نوشتند در رسالهها که چشمم سیاهی میرود وقتی افطار میکنم حالم خوب میشود همه چیز برمیگردد اینها مشکلی ندارد. یک مسئله ای که خیلی مهم است خیلیها میپرسند که پزشک هر چه بگوید ملاک است یا نه؟ دکتر میگوید روزه برای شما ضرر دارد کافی است یا نه؟ تصریح کردند فقها فرمودند اگر طبیب گفت روزه برای شما ضرر دارد ولی من خودم میدانم ضرر ندارد. من خودم از حال خودم بهتر از طبیب خبر دارم باید روزه بگیرم و روزه ام صحیح است. اگر میدانم طبیب اشتباه میکند. چون پزشکان هم مختلف هستند بعضیها از دم هر کس میآید میگویند شما روزه نگیر.
شریعتی: پزشکی که متشرع باشد
حاج آقا حسینی: بعضیها حدود را رعایت نمیکنند. اگر پزشک گفت که روزه ضرر دارد ولی من خودم یقین دارم که برایم ضرر ندارد میدانم علم دارم عَلِمَ المُکَلَّف اما عکسش اگر پزشک گفت روزه برای شما ضرر ندارد ولی من خودم یقین دارم یا همان گمان هشتاد درصد میدانم که برایم ضرر دارد نباید بگیرم اگر هم بگیرم صحیح است.
شریعتی: آن کسی که هم خودش میداند برایش ضرر دارد هم پزشک گفته ضرر دارد ولی باز میگیرد
حاج آقا حسینی: پناه بر خدا. اتفاقا نکته ی خوبی را اشاره کردید. بعضیها میگویند من اگر روزه نگیرم دیوانه میشوم. خیلی عذر میخواهم الآن این خودش جنون است با این که پزشک میگوید ضرر دارد خودش هم میداند روزه بگیرد. روزه در سفر جایز نیست امام صادق فرمود اگر کسی به من خبر بدهد کسی در سفر روزه بگیرد بگوید ما میگیریم امام صادق فرمودند اگر این آدم در سفر از دنیا برود من به جنازه اش نماز نمیخوانم. چیزی برایش واجب نیست روزه میگیرد. باید ببینیم تکلیفمان چیست اگر ضرر دارد نباید بگیریم از این طرف نباید اصرار بکنیم بعضی از ما گرفتار افراط تفریط هستیم. جوانانی هستند هیچ مشکلی ندارند اما نمیگیرند. آنهایی که هم که عذری ندارند یا نمیخواهند بگیرند مظاهر اسلامی را حفظ بکنیم. نیازی نیست نیروی انتظامی و پلیس باشد خودمان رعایت بکنیم. الآن در دنیا احترام میگذارند به مذاهب و ادیان. به اعتقادات دیگران احترام میگذارند. یکی از عزیزان میگفت من در یکی از کشورهای اروپایی مجلس گرفته بودم یک مجلس جشن دینی و مذهبی بود نیمه ی شعبان مال امام زمان بود ایشان میگفت یکی از وزرای آن کشور اروپایی را دعوت کرده بودم ایشان با همسرش آمده بود. همسرش روسری سرش گذاشته بود و پوششی داشت. من گفتم اگر هم پوشش نبود ما به شما چیزی نمیگفتیم. گفت نه ما باید به عقاید شما احترام بگذاریم ما به شما احترام میگذاریم. بعد است که من بیایم در جامعه ای که میدانم مردم روزه هستند حالا نمیخواهی نگیری نگیر اما تعمد داری سیگارت را جلوی مردم بکشی چه شود؟ جلوی مردم غذا خوردن و سیگار کشیدن. کافرها به اعتقادات مسلمانان احترام میگذارند ما مسلمان هستیم نمیگیریم احترام بگذاریم و تظاهرش خوب نیست. نکته ی دیگر این است که خانمهایی که شیرده هستند یا خانمهایی که باردار هستند این طور نیست که از دم همه بگویند ما چون باردار هستیم بخوریم روزه بر ما واجب نیست یا چون شیرده هستیم بخوریم. نه اگر روزه برایشان ضرر دارد برای خودشان و برای فرزندی که باردار هستند اگر ضرر دارد همین که گفتیم روزه نگیرند. البته یک تفصیلی دارد. یک کفاره ای دارد. کفاره اش را میپرسم. پس این که هر کسی چون باردار است چون بچه شیر میدهد پس حکمش خوردن است این قانون کلی نیست. اگر روزه برای فرزندی که دارد شیر میدهد ضرر داشته باشد. باز برمیگردد به همان اصل ضرر. یا ممکن است بعضیها باردار هستند یک روز در میان میتوانند بگیرند پزشک میگوید شما دو روز یک بار بگیر اشکالی ندارد. یا بچه شیر میدهد یک روز در میان میتواند بگیرد. مسئله را دقت بکند یک حکم کلی نیست که بگوییم همه میتوانند بخورند. اگر ضرر داشته باشد یک روز در میان میتواند بگیرد بگیرد یا اصلا نگیرد یا تمامش را بگیرد این بستگی به این مسئله ای دارد که ضرر دارد برای خودش یا بچه اش. بعدا هم قضایش را باید بگیرند. ما تشویق کردیم میگوییم دختر خانمهای سال اول روزه بگیرند. همه بگیرند. گفتیم سفرههای افطار سفرههای خوبی برای بچهها باشد. اگر میخواهد سفرههای افطار سفرههای خوبی باشد ما هم باید همراهی بکنیم. بعضیها باور ندارند که عده ای نمیتوانند. شما چقدر نگران بچه هایتان هستید که سفره ی افطارتان خوب باشد فقرا و گرفتارها هم همین طور هستند. در یک روایتی داریم پیغمبر خدا وقت افطار که میشد به حضرت علی دستور میداد در خانه را باز کن هر کس میخواهد بیاید افطار بیاید. ما اگر به این جا نرسیدیم لا اقل دیگران را سهیم بکنیم. در گذشته سبدهای غذایی در ماه رمضان رسم بود. من خواهش میکنم آنهایی که در توانشان است این قدر هم سخت نگیرند. من به فلانی یک سبد غذایی خریدم اما دیدم یک کیلو گوشت هم خریده. مگر میخواهید رو به قبله بخوابد؟ یک کیلو گوشت اگر کسی برد خانه اش مستحق سبد کالایی نیست؟ ترویج افطارهای ساده بکنیم. این خیلی مهم است ما در گذشته هم گفتیم. سفرههای ساده ی افطاری داشته باشیم. در خیلی از مساجد این کار را میکنند. یک نان یک آش یک سوپ ساده باور بکنیم خیلیها اینها را ندارند
شریعتی: آن روایتهایی که در فضیلت ماه مبارک رمضان گفتید گفتم شاید آنهایی که مریض هستند یا روزه برایشان ضرر دارد حسرت بخورند که ما نمیتوانیم از این فضیلت استفاده بکنیم و این ثواب و بهره ی بی پایان و بی نهایت خدا شامل حال ما شود من فکر میکنم اگر آنها با توجه به این نکته ای که الآن شما گفتید سفرههای افطاری را بدهند فکر میکنم جبران شود
حاج آقا حسینی: قطعا جبران میکند اتفاقا مثال خیلی خوبی است شما خانم نمیتوانی روزه بگیری عذر شرعی داری خدمت بکن به آنهایی که روزه میگیرند سهیم باش در سفره ی افطار آنهایی که مخصوصا بچههایی که سال اولشان است شما خودت پسر دختر سال اول داری چقدر نگران هستی سحری چه بدهیم کباب برگ بدهیم افطار جگر بدهیم چه دوست دارد؟ دخترم چه میخواهی؟ هر چه میخواهی برویم بگردیم. فقیر هم همین گرفتاری را دارد دختر او هم همین مشکل را دارد. دروغ نیست اینهایی که نوشتند ماه رمضان میآید میگذرد ما یک کیلو گوشت مصرف نمیکنیم آنها دروغ نمیگویند راست میگویند يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ (بقره/ 273) صورتشان را با سیلی سرخ کرده اند. خیلی جالب است در روایت داریم که فِطْرُكَ أَخَاكَ الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِيَامِك (محاسن، ص 396)روزه چقدر ثواب دارد؟ ما دو حدیث خواندیم صدها حدیث داریم ولی فرمود افطاری بدهی به یک کسی از این روزه ای که تو میدهی با این همه ثواب، ثواب آن بیشتر است. افطاری از روزه بالاتر است. باز در حالات نبی مکرم اسلام است که پیغمبر کَانَ اَجوَدَ النَّاس جود و سخاوتشان از همه بیشتر بود ولی بیشترین جودشان در ماه رمضان بیشتر بود. پیغمبر که اجود بود یعنی جودش از همه بیشتر بود اوج سخاوت حضرت در ماه رمضان بیشتر بود. اگر میخواهید کاری انجام بدهید الآن بهترین فرصت است برای پدران مادران و خیرات خودمان و فقرا. الآن بهترین فرصت است. نکته ی دیگری که باز همین جا اشاره بکنم جدا تقاضا میکنم. اگر درست است ما سفارش میکنیم بحث افطاری و مهمانی ولی ولو نادر است. نادر را هم بگوییم عیب ندارد. آقای محترم میخواهی افطاری بدهی خدا پدرت را بیامرزد هر روز میخواهی پنجاه مهمان هم بیاوری خانه بیاور اما با خانم هماهنگ بکن. این طور نباشد من پز مهمانی را بدهم اما این خانم بیچاره با دهان روزه فرض کنید نمیتواند طاقت ندارد تحمل ندارد یا کمکش بکن یا اجازه بگیر یا رضایتش را به دست بیاور این که ما فقط بگوییم که من میخواهم ثواب ببرم و پنج ده تا. نه یک مهمانی میخواهی بدهی حق نداری به خانمت تحمیل بکنی. با هماهنگی باشد. من نمیخواهم ماه رمضانی سخت بگویم. حتی خود خانم هم که افطاری شما را تهیه کرده است محبت به شما کرده است. افطاری شما را که تهیه میکند لطف و محبت است ان شاء الله همیشه این لطف و محبتها باشد ما بحثهای اخلاقی میگوییم حقوقی و خشک و قانونی و وظیفه ی تو وظیفه ی من چیست را نمیگوییم این حرفها در زندگی زناشویی جایی ندارد. من چه وظیفه دارم من نمیخواهم بیش از این کار بکنم. نه الحمدلله خدا را شکر این فرهنگ است که خانم با کمال افتخار خدمت میکند به شوهرش و شوهر با کمال افتخار با خانمش همراهی میکند ولی در قصه ی ماه رمضان این همراهی را هم داشته باشیم. چند مسئله باز اشاره میکنم خیلی سریع. الان ماه رمضان است مخصوصا ما چون بحث جوانان را هم داشتیم این را به جوانان عزیز میگویم کسی وقت اذان صبح که میشود اذان صبح ماه رمضان که میخواهد وارد اذان شود باید غسل واجب به گردنش نباشد اگر جنابتی است حیضی است غسلی به گردنش است این غسل را باید قبل از اذان کرده باشد. حالا اگر دارد وارد اذان صبح میشود و غسل نکرده اگر با همین حالت اذان صبح را بگویند و عمدا غسل نکند برای یک روزش شصت روزه باید بگیرد. جریمه اش سنگین است خودش را باید قضا بکند شصت کفاره دارد یا اطعام مسکین بکند. یک کار آسانی میگوییم این کار را انجام بدهند حداقل مشکلش برطرف بشود. حالا این غسل نکرد بد کرد گناه کرد معصیت کرد ولی دو دقیقه ی دیگر به اذان است؟ الان که دیگر نمیتوانم کاری بکنیم تیمم بکند با تیمم وارد اذان صبح شود تا روزه اش مشکل ندارد روزه اش قبول است کفاره هم ندارد شصت تا هم نمیخواهد یکی هم نمیخواهد دیگر تمام میشود برای نماز صبحش باید برود غسل بکند. با تیمم مشکل روزه اش حل میشود. با این که معصیت کرده به هر ترتیب نباید این چیزها پیش بیاید ولی برای جوانی پیش میآید. به ما میگویند صریحا میگویند من احتیاج به غسل پیدا کردم خجالت کشیدم غسل بکنم هیچ چیز نگفتم همین طوری اذان صبح گفتند برای یک روز باید شصت تا بگیرد حداقل وقتی تیمم میکند مشکل روزه اش حل میشود. بد کرده که نرفته غسل بکند ولی مشکل روزه اش حل میشود ولی برای نماز صبح باید غسل بکند. خوب است ما اول ماه رمضان یک غسل ما فی الذمه بکنیم یعنی هر غسلی به گردنمان بوده احیانا غفلت داشتیم غسل مسح میت. پدری از دست داده دست زده به جنازه ی پدر بعد از سرد شدن یادش رفته غسل بکند یا خانمی سقط جنین بعد از چهار ماه داشته یادش رفته غسل مسح میت بکند این خیلی خوب است که انسان اول ماه رمضان غسل ما فی الذمه را بکند البته خیلی خوب است همیشه هر وقت انسان غسل میکند بگوید هر غسلی به گردنم است با یک غسل میشود صد تا غسل واجبی که به گردنمان است برطرف شود. این را اگر نیت بکند خیلی خوب است.
شریعتی: خیلی ممنون در بهار قرآن مشرف میشویم به ساحت نورانی قرآن کریم صفحه ی 239 را با هم تلاوت میکنیم. همان قرار روزانه مان که یادگار رمضان المبارکهای سالهای پیش ماست.
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّـهِ مَا هَـذَا بَشَرًا إِنْ هَـذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ ﴿٣١﴾ قَالَتْ فَذَلِكُنَّ الَّذِي لُمْتُنَّنِي فِيهِ وَلَقَدْ رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ فَاسْتَعْصَمَ وَلَئِن لَّمْ يَفْعَلْ مَا آمُرُهُ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِّنَ الصَّاغِرِينَ ﴿٣٢﴾ قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُن مِّنَ الْجَاهِلِينَ ﴿٣٣﴾ فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿٣٤﴾ ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّن بَعْدِ مَا رَأَوُا الْآيَاتِ لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّى حِينٍ ﴿٣٥﴾ وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيَانِ قَالَ أَحَدُهُمَا إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا وَقَالَ الْآخَرُ إِنِّي أَرَانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنَا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ ﴿٣٦﴾ قَالَ لَا يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلَّا نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَن يَأْتِيَكُمَا ذَلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ ﴿٣٧﴾
ترجمه:
پس هنگامی که بانوی کاخ گفتارِ مکرآمیز آنان را شنید [برای آنکه به آنان ثابت کند که در این رابطه، سخنی نابجا دارند] به مهمانی دعوتشان کرد، و برای آنان تکیه گاه آماده نمود و به هر یک از آنان [برای خوردن میوه] کاردی داد و به یوسف گفت: به مجلس آنان در آی. هنگامی که او را دیدند به حقیقت در نظرشان بزرگ [و بسیار زیبا] یافتند و [از شدت شگفتی و حیرت به جای میوه] دست هایشان را بریدند و گفتند: حاشا که این بشر باشد! او جز فرشته ای بزرگوار نیست. (۳۱) بانوی کاخ گفت: این همان کسی است که مرا درباره عشق او سرزنش کردید. به راستی من از او خواستار کام جویی شدم، ولی او در برابر خواست من به شدت خودداری کرد، و اگر فرمانم را اجرا نکند یقیناً خوار و حقیر به زندان خواهد رفت. (۳۲) یوسف گفت: پروردگارا! زندان نزد من محبوب تر است از عملی که مرا به آن میخوانند، و اگر نیرنگشان را از من نگردانی به آنان رغبت میکنم و از نادانان میشوم. (۳۳) پس پروردگارش خواسته اش را اجابت کرد و نیرنگ زنان را از او بگردانید؛ زیرا خدا شنوا و داناست. (۳۴) آن گاه آنان پس از آنکه نشانهها [یِ پاکی و پاکدامنی یوسف] را دیده بودند، عزمشان بر این جزم شد که تا مدتی او را به زندان اندازند. (۳۵) و دو غلام [پادشاه مصر] با یوسف به زندان افتادند. یکی از آن دو نفر گفت: من پی در پی خواب میبینم که [برای] شراب، [انگور] میفشارم، و دیگری گفت: من خواب میبینم که بر سر خود نان حمل میکنم [و] پرندگان از آن میخورند، از تعبیر آن ما را خبر ده؛ زیرا ما تو را از نیکوکاران میدانیم. (۳۶) گفت: هیچ جیره غذایی برای شما نمیآید مگر آنکه من شما را پیش از آمدنش از تعبیر آن خواب آگاه میکنم، این از حقایقی است که خدا به من آموخته است؛ زیرا من آیین مردمی را که به خدا ایمان ندارند و به سرای آخرت کافرند، رها کرده ام. (۳۷)
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
شریعتی: یک سلام و خسته نباشید به همه ی بانیان طرح خانههای نورانی که الحمدلله امسال هم استقبال شد هم استمرار طرح خانههای نورانی سال گذشته بوده هم دوستانی که امسال به جمع خانههای نورانی پیوستند. نکات پایانی را میشنویم
حاج آقا حسینی: من چند مسئله خیلی سریع میگویم. اگر کسی بیمار است به هر دلیل باید قرص مصرف بکند بعضیها سوال کردند ما تمام روز روزه هستیم یک نصف قرص میخواهیم ظهر بخوریم. نه این دیگر با روزه قابل جمع نیست بدون آب با آب اگر یک چهارم حبه ی قرص را هم بخواهد بدون آب بخورد یا با آب این دیگر روزه معنا ندارد برای او روزه واجب نیست هر موقع خوب شد باید قضا بخورد. در مورد آمپول، آمپولها دو دسته است یک دسته جنبه ی تقویتی دارد نه باطل کننده است کسی روزه بگیرد و انواع سرمهای خوراکی و آمپولهای تقویتی را بزند این احتیاط واجب گفته اند درست نیست ولی آمپولهایی که بی حس کننده است یا درمانی است مثل پنی سیلین اشکال ندارد. آمپولهایی که جنبه ی غذایی داشته باشد جایز نیست. سوال دیگر این است که من قبل از ماه رمضان گرفتار گناهی شدم به هر ترتیب وسوسه ی شیطان است مثلا شراب خوردم حالا که ماه رمضان رسیده به من گفتند تا چهل روز نماز روزه ی شما قبول نیست تا چهل روز تمام شود که میشود دهم شوال. نه این اشتباه است این هم خودش وسوسه ی شیطان است اگر کسی قبل از ماه رمضان گرفتار وسوسه ی شیطانی شد و شراب خواری کرد این به این معنا نیست که روزه اش را نگیرد نه این یعنی این که چهل روز زمان میبرد تا برگردد به خانه ی اول. سقوط این طوری داشته باید برگردد سر جایش. اگر بخواهد چهل روز هم صبر بکند که سقوط میکند. اگر کسی گرفتار هر گناهی بود ماه رحمت است ماه رمضان است ماه توبه است گرفتار هر گناهی که بوده اول ماه رمضان روزهها را بگیرد. یک کسی پیام داده بود من خواهرم فقط ماه رمضان روزه میگیرد و حجاب را رعایت میکند و نماز میخواند. من به او میگویم نخوان چه فایده ای دارد. نه چه اشکالی دارد؟ بخوان ماه رمضان است ان شاء الله که به برکت ماه رمضان تحولی پیدا بکند. اینها را طرد نکنیم. یک داستانی هم از پیغمبر خدا گفتیم. سوال کردند آزمایش خون در ماه رمضان روزه را باطل میکند؟ نه خون گرفتن و آزمایش خون و حمام رفتن روزه را باطل نمیکند. البته گفتند کارهایی که موجب ضعف انسان شود کراهت دارد. مسئله ی دیگری که خیلیها سوال کردند گفتند ما میخواهیم ماه رمضان قرآن بخوانیم احیانا غلط میخوانیم به ما گفتند چون غلط میخوانید روزه تان باطل میشود نه آن چیزی که گفتند دروغ بستن عمدی است من نمیخواهم غلط بخوانم اما اشتباها سهوا آیه را یک طور دیگر میخوانم این اشکال ندارد خواندن قرآن را حتما انجام بدهند به دلیل این که غلط میخوانند کنار نگذارند. خانمهایی که عذر شرعی دارند اصلا روزه نمیتوانند بگیرند سوال کردند قرآن میتوانند یا نه؟ حتما قرآن بخوانند. میگویند در رسالهها نوشتند کراهت دارد. کراهت یعنی به اصطلاح فقهی یعنی میخواهند معنا بکنند به این معنی است که ثوابش کمتر است اقل ثواباً است. البته غیر از سورههای سجده ی واجب دار. یا بعضی فقها فقط آیات سجده دار را میگویند بعضی فقها کل سورهها را میگویند. البته مواظب باشند بدنشان با قرآن تماس نداشته باشد. بعضیها سوال کردند موقع قرآن خواندن حجاب لازم است؟ نه لازم نیست. سوال کردند اگر کسی روزه گرفت خانمی روزه گرفته یک دقیقه ده دقیقه پنج دقیقه دو دقیقه به اذان مغرب عذر شرعی برایش پیش میآید آیا میشود روزه اش درست باشد؟ نه یک دقیقه به اذان مغرب هم در حالتی قرار گرفت که نمیتواند روزه بگیرد باید افطار بکند روزه ی آن روز را نباید حساب بکند. همان طوری که اگر از این طرف اذان صبح گفتند بعد از اذان صبح یک دقیقه بعد از اذان صبح عذر شرعی اش برطرف شد روزه ی آن روزش معنا ندارد. بعدا باید قضا بکند. یک نکته ای است من نمیدانم از کجا پیدا شده من شنیدم در بعضی از مناطق که کسی که زایمان میکند میگویند تا چهل روز نماز روزه ندارد. نه چهل روز نیست این که ما در رسالهها داریم ایام نفاس بانوان ده روز است چهل روز نمیدانم از کجا پیدا شده است. چهل روز وجود ندارد. باز سوالی که بعضیها پرسیدند توجهش خوب است کسی روزه گرفت و بعد از اذان صبح قبل از ظهر خوابید بعد از ظهر خوابید وسط روز استراحت کرد وقتی بیدار شد دید غسل به گردنش واجب است این دیگر به روزه اش قطعا ضرری نمیزند. اگر بعد از اذان صبح قبل از ظهر بعد از ظهر استراحت کرد از خواب بیدار شد دید شرایطی دارد که باید غسل بکند این دیگر ربطی به روزه اش ندارد.
شریعتی: آنهایی که مسافر هستند و سفری باید بروند که میتوانند روزه شان را افطار بکنند و بخورند اینها باید بلند شوند صبح صبحانه بخورند؟
حاج آقا حسینی: من خودم دیدم اسم نمیآورم در یکی از نهادها یک روز آن جا بودم ماه رمضان بود دیدم صبح ساعت هشت صبح جمعیت صبحانه میخورند مفصل هم میخورند گفتم عید فطر شد به این زودی؟ تازه اول رمضان است. گفتند مگر شما خبر ندارید؟ گفتم نه گفتند امروز میخواهیم برویم تهران. ما مسافر هستیم. هر وقت مسافر شدید از حد ترخص خارج شدید میتوانید بخورید. یا کسی در شهر خودش در فرودگاه است پرواز دارد میتواند بخورد؟ نه بعد از رد شدن از حد ترخص میتواند بخورد. چشیدن غذا اشکالی نداد. دعوا درست نشود در خانهها دم افطار. مردها که ان شاء الله خوش اخلاق هستند ولی چشیدن غذا برای بچه همین که ببیند غذا شور است یا بی نمک غذا را بچشد بعد دور بیندازد هیچ اشکالی ندارد. مسواک زدن اشکالی ندارد حتی با خمیر دندان، فقط یادشان باشد چیزی از آن خمیر داخل نرود چیزی از آن آبی که موقع مسواک میزنند یا از مواد خمیر به هیچ وجه داخل نرود. در ماه رمضان سفر رفتن کراهت دارد تا 24 ام ماه رمضان که در رسالهها است تا 24 ام ماه رمضان سفر خوب نیست اگر کسانی میتوانند روزه بگیرند سفارش کردند طوری برنامه ریزی بکنید در ماه رمضان هیچ سفری نداشته باشید. آیت الله بروجردی در نود سالگی فرمودند من یک روز روزه ام قضا نشده است. میشود آدم اگر بخواهد دین در متن زندگی باشد یک طوری تنظیم بکند در نود سالگی بگوید من یک روز قضا نداشتم