حجت الاسلام والمسلمین ماندگاری
18/11/90
سوال – شما این هفته را هفته ی وحدت و رحمت نامیده اید ، آیا بخشیدن کسانی که به ما ظلم کرده اند باعث جری شدن آنها نمی شود ؟
پاسخ – بحث ظلم کردن و بخشیدن شبیه بحث گناه کردن و توبه کردن است . شبیه بحث خوف و رجائی است که نسبت به خداوند لازم است . ما می گوییم ظلم کردن بد است و خدا از ظلم نمی گذرد و خداوند در روز قیامت شما را در مقابل هم قرار می دهد و می فرماید که با یکدیگر تسویه حساب بکنید ، من از ظلم شما نمی گذرم ، خودتان پاسخگوی ظلم تان باشید . خدا می فرماید : من مدافع مظلوم هستم . امیرالمومنین به مالک اشتر می فرماید : به کسی ظلم نکن ، اگر این کار را انجام بدهی طرف تو خدا می شود . ممکن است که ظلم کردن من در حد یک نگاه باشد چه برسد به ظلم آبرویی ، ناموسی ، مالی واجتماعی باشد . حضرت علی (ع) می فرماید : من حاضر نیستم که یک پوسته را از دهان مورچه ای بیرون بکشم حتی اگر دنیا را به من بدهند . یعنی حتی کمی ظلم هم بد است و کسی نباید خودش را مجاز به ظلم کردن بداند تا زمانی کسی واسطه بشود تا او را ببخشند . مثلا توبه باعث بخشیدن گناهان ما می شود ولی آیا انسان عاقل می گوید بخاطر وجود توبه ، گناه بکنیم ؟ مثلا بیمارستان مجهزی برای درمان مسمویت ساخته اند ، آیا انسان عاقلی می گوید بخاطر این بیمارستان سم بخوریم ؟ ساخت بیمارستان مجوزی برای سم خوردن نیست .اگر کسی سهوا سم بخود ، او را به بیمارستان می برند تا نجات پیدا بکند . ما با این طرح می خواهیم انسانها را نجات بدهیم نه اینکه مجوز ظلم کردن به کسی بدهیم . دین ظلم را تایید نمی کند و ما هم ظلم را تایید نمی کنیم . کسانی که در حقوق خانوادگی ، اجتماعی ، اقتصادی و معاملات ظلم می کنند باید بترسند ، کسانی که در ادارات و سازمان ها ظلم می کنند باید بترسند . انسانی که ظلم می کند نباید دلش را به عباداتش خوش کند . مثلا آقا و خانمی می خواهند به عمره بروند . آقا مقروض است ولی مقدار زیادی پول به حج می رود که در آنجا سوغاتی بخرد . در فرودگاه یکی از طلبکارهایش را می کند و او طلبش را مطالبه می کند و این آقا چون قبول دارد که بدهکار است مبلغ را به او می پردازد . در مکه و مدینه و ... هم عده ای از آشنایان را می بیند وبدهی خودش را می پردازد و پول هایش تمام می شود . با خودش می گوید که خدا را شکر که با خودم پول آورده بودم ، اگر نتوانستم سوغاتی بخرم حداقل آبرویم را خریدم . در هنگام بازگشت یکی دیگر از طلبکارهایش را می بیند که دیه ای گردنش افتاده است و همین الان پولش را می خواهد . این آقا می گوید که پولی ندارد ولی او قبول نمی کند و می گوید : پس به جای من به زندان برو . کسانی که در ظلم می کنند در قیامت طلبکارها طلب هایشان را از او می خواهند ، نماز و روزه و حج مقبول را به آنها می دهند یعنی در قیامت شما باید با عمل طلبکاران را راضی کنید . وقتی اعمال شما تمام می شود و طلبکاری می آید و طلبش را می خواهد ، چون عملی ندارید که به او بدهید او به شما آتش می دهد . در آنجا آنها فریاد می زنند : ای کاش ظلم نکرده بودیم یا ای کاش عمل بیشتری با خودمان آورده بودیم تا بتوانیم ظلم ها را جبران کنیم .
پس چند نکته واقعیت دنیا و آخرت است : یکی اینکه از سه چیر بترسم . از مکافات عمل در همین دنیا ، ظلم نکنیم زیرا عبادات مان را از دست می دهیم و ما بنده ی خدای ارحم الراحمین هستیم که بر ما احاطه دارد ،علم دارد وما را د رحال گناه دیده است ولی با این حال دوربرگردان توبه را گذاشته است . اگر کسی سهوا یا جهلا یا عمدا ( پشیمان باشد ) ظلم کرده باشد ، ما نباید راه را بر او ببندیم و بگوییم که ما تا قیامت تو را نمی بخشیم . چون هیچ کدام از ما معصوم نیستیم و همه ظلم کرده ایم ، باید ببخشیم تا بخشیده بشویم . راه را برای دیگران باز بگذارید تا راه را برای ما باز بگذارند . ما مجوز ظلم نداده ایم بلکه راه را برای توبه کننده باز کرده ایم .
سوال – اگر ظلم آبرویی باشد یعنی آبروی ما را برده باشند ، باز هم توصیه ی شما بخشیدن است ؟
پاسخ – ما سه تا دلیل برای بخشیدن داریم . یکی ببخشیم تا بخشیده بشویم ، دیگزی ما باید در حساب طلبکاری خودمان کوتاه بیاییم تا در حساب بدهکاری ما کوتاه بیایند و به ما سخت نگیرند . دیگر اینکه اگر ما ببخشیم آبرو به دست می آوریم . ما روایتی نداریم که با بخشیدن چیزی از انسان کم می شود . ما با بخشیدن شبیه خدا می شویم . در سوره آل عمران آیه 159 داریم که اگر من واسطه بخشش بشویم شبیه خدا می شوم . پس ما به سه دلیل ظلم نکنیم و راه را بر ظلم کرده ها نبندیم : یکی بخاطراینکه راه را بر ما نبندند ، بخاطر اینکه شبیه خدا و معصومین بشویم و چیزی بهتر از بخشیدن در قیامت به درد ما نمی خورد . در قیامت فقط عمل به درد من می خورد و بهترین عمل بخشش است . هر کس که می خواهد در قیامت سرش را بالا بگیرد در این دنیا ببخشد . یک گل ممکن است که نسبت به یک میز بزرگ باشد ولی همین گل نسبت به سالن کوچک است . ظلمی که به ما شده است نسبت به این دنیا بزرگ است ولی نسبت به صحرای قیامت کوچک است . باید بسترهای ظلم را ببندیم . روایت داریم : غیبت جرم است . اگر ما راه گفتگو را باز کنیم ، راه غیبت بسته می شود . ما باید اجازه بدهیم که طرف جلوی ما انتقاد بکند تا او پشت سر ما غیبت نکند. مسئولان نظام اسلامی باید اجازه بدهند تا مردم افکارشان را با آنها درمیان بگذارند تا پشت سرشان غیبت نکنند . ما باید جلوی ظلم گفتاری (غیبت ) را بگیریم . اگر ما معاملات بانکی و کارهای اداری را سخت نکنیم ، راه خلاف باز نمی شود . اگر ما راه پارتی بازی را ببندیم و جاده صواب را اتوبانی کنیم کسی از راه خلاف نمی رود . وقتی جاده بسته است مردم از بیابان می روند . ما باید راه اصلی را باز بکنیم . وقتی راه ازدواج باز باشد راه گناه بسته می شود . اگر ما راه گزینش را باز بگذاریم دیگر کسی برای استخدام سراغ با پارتی نمی رود . پس اگر ما راه حق را باز کنیم راه گناه بسته می شود . آنهایی که ظلم کرده اند ، التماس کنند تا بخشیده بشوند . من در روستایی به منبر رفتم . جوانان از من خواستند که در مسجد روستا صحبت کنم با اینکه روحانی داشتند ولی من قبول نکردم . آنها گفتند که حاج آقا دنبال شما فرستاده است . من دیدم که تا حاج آقا نمازشان را خواندند و من می خواستم بالای منبر بروم ، حاج آقا بیرون رفتند . آنها گفتند که حاج آقا سرش درد می کند . باز فردا دوباره حاج آقا بعد از نماز رفتند . من دنبال حاج آقا رفتم و معذرت خواهی کردم . تسویه در این دنیا خیلی ارزانتر از قیامت است ، کسانی که به آنها ظلم شده است باید زود ببخشند تا فرد پیش آنها ذلیل نشود ، کسی که به اوظلم شده است قبل ازاینکه طرف برای عذرخواهی بیاید او را ببخشد (در این مورد خدا می گوید این که بنده ی کوچک من است این طوری می بخشد ، من قبل از اینکه او الهی العفو بگوید، او را می بخشم .) اگر رئیس قوه ی قضائیه از رهبری تقاضای عفومی کند ، اگر راهنمایی و رانندگی در یک هفته ی بخصوص جریمه ها را ببخشد، اگر پادگان ها اضافه خدمتها را ببخشند و اگر بانک ها جریمه ها را ببخشند یک جشن عمومی برپا می شود . نشاط فقط به کف زدن و سرود خواندن نیست ، اینها هم نشاط واقعی است و یک انبساط خاطر برای همه بوجود می آید . وقتی زندانی که می خواهند او را قصاص کنند بخشیده می شود یک انبساط خاطر عمومی ایجاد می شود .
سوال – ردمظالم چیست و چه موارد دارد ؟
پاسخ – ردمظالم نوعی صدقه است. ما دو نوع صدقه داریم . صدقاتی که مردم بصورت روزمره می دهند صدقه ی مستحب است . مردم خودشان اختیار دارند که این صدقات را به فقیر برسانند . یا اینکه از طریقه بهزیستی و کمیته ی امداد به فقرا برسانند . ردمظالم صدقه ی واجب است . من چندین سال پیش به شما ضرری زده ام ، حالا یا من شما را می شناسم یا نمی شناسم ، اگر شما را نمی شناسم ولی می دانم به یک شخص حقیقی صد هزا رتومان ضرر زده ام یا اینکه شخص را می شناسم ولی اگر این را به شما بگویم مشکلاتی پیش می آید . این صد هزار تومان مالک دارد و من از طرف شما نمی توانم این صد هزار تومان را به صدقه بدهم . باید از شما اجازه بگیرم که ممکن است مشکلاتی پیش بیاید . حالا کسی که بر شما ولایت دارد و مرجع تقلید شماست می تواند اجازه بدهد که از طرف او صدقه بدهید . پس اگر من نمی توانم مال را به مالک بدهم باید آنرا به شبه مالک که همان مرجع تقلید است بدهم . بخاطر همین باید از مجتهد برای ردمظالم اجازه گرفت . در این هفته مراجع اجازه عمومی داده اند که مردم بتوانند تا صد هزار تومان رد مظالم به فقیر بدهند البته این مبلغ را نمی توان برای امور خیریه استفاده کرد .
سوال – نامه ی برنامه ی سمت خدا به مراجع برای اجازه ی پرداخت رد مظالم : با توجه به اینکه دغدغه ی مومنین برای پرداخت رد مظالم می باشد چنانچه حضرتعالی اجازه می فرمایید مومنین تا مبلغ یک صد هزار تومان از رد مظالم را با اجازه ی حضرت عالی به فقرا پرداخت نمایند .
پاسخ – آیت الله نوری همدانی : باعرض تبریکات بمناسبت تولد پیامبر و امام جعفر صادق (ع) و امامت امام زمان (عج) ، با دادن اجازه برای پرداخت ردمظالم تا صدهزار تومان به فقرا موافقت می کنم . البته این مبلغ فقط باید به فقرا داده بشود و برای ساخت مسجد و... اجازه داده نمی شود .
آیت الله مکارم شیرازی : با تبریک آغاز ولایت حجت بن الحسن ،به مومنین اجازه پرداخت رد مظالم تا یک صد هزارتومان به فقرا داده می شود ولی این مبلغ برای ساخت مسجد و کارهای دیگر نباید مورد استفاده قرار بگیرد و فقط باید به نیازمندان داده بشود .
آیت الله خامنه ای : در این باب ایشان بحث احتیاط را مطرح نموده اند بنابراین مقلدین مقام معظم رهبری می توانند به یکی از مراجع عظام رجوع کنند و با اجازه ی عمومی که آنها داده اند عمل کنند .
آیت الله سیستانی و صافی گلپایگانی هم اجازه این امر را به مسلمانان داده اند .
سوال – فقیری که می خواهیم به او رد مظالم بپردازیم باید ویژگی خاصی داشته باشد ؟
پاسخ – ردمظالم یک بحث فقهی است ونکاتی دارد . رد مظالم وقتی است که من نمی توان این دِین را به صاحبش برگردانم (ولی اگر بتوانم مستقیم یا غیر مستقیم بپردازیم نباید اینکار را انجام بدهم . حتی ما می توانیم این مبلغ را بعنوان کادو به طرف بدهیم ) و از طریق مرجع تقلید این پول را به فقیر بعنوان صدقه می دهیم ، قطعا دادن این مبلغ به فقیر اجازه می خواهد که در این برنامه تا صد هزار تومان برای رد مظالم اجازه گرفته شده است ، قطعا باید این صدقه ی واجب به فقیرغیر سید داده بشود ،این مبلغ حتما باید صرف فقرا بشود نه برای ساخت مسجد و درمانگاه یا ...، فقیر هم باید این مبلغ را رد مورد صحیح مصرف بکند .
سوال – آیا می شود رد مظالم را هر روز در صندوق صدقات انداخت ؟
پاسخ – کمیته ی امداد اجازه ی گرفتن رد مظالم را دارد ولی صندوق های صدقات عمومی این اجازه را ندارند . شما می توانید ردمظالم را در یک صندوق جدا در منزل بگذارید و هر چند وقت یک بار آنرا به کمیته ی امداد تحویل بدهند و بگویید که این ردمظالم است. نیازی نیست که ما صاحب حق را مطلع بکنیم که مبلغ پرداختی بعنوان ردمظالم است . کسانی که از بیت المال حقی را ضایع کرده اند می توانند به شماره حساب 14/108 نزد بانک ملی پرداخت کنند .
هدیه دادن قرآن کار خوبی است مخصوصا اگر هدیه دادن قرآن جیبی رایج بشود تا انس بر قرآن برای ما نور بیاورد . در ضمن همراه داشتن این قرآن برای شما اشکالی ندارد .
سوال – سوره جاثیه آیات 1 تا 13 را توضیح بفرمایید .
پاسخ – ما با پیام هایی که پیامبر برای ما آورده است می توانیم عیدمان را واقعی کنیم . خدا قرآن را آفریده تا آیین زیبا زندگی کردن را به ما یاد بدهد . اول اینکه ظلم نکنیم و بعد اینکه راه را برای کسانی که ظلم کرده اند باز کنیم .