در مورد خطاب های قرآن ( یا ایها الذین امنو و یا ایها الناس) توضیحاتی بفرمایید.
پاسخ – کلام قرآن برای درک و فهم و تذکر است .این کتاب مخصوص افراد خاصی نیست و برای هدایت مردم است و مردم باید آنرا بفهمند. پس قرآن هم باید مثل هر متنی توضیح داده بشود و به مردم گفته بشود. آیه 254 سوره بقره می فرماید :ای کسانی که ایمان آورده اید از آنچه که خدا به شما داده است انفاق کنید .روز قیامت روزی است که سه چیز به درد انسان نمی خورد: بیع ( در دنیا اگر کسی ورشکست بشود دوباره کار می کند تا آنرا جبران کند ولی درقیامت تجارتی نیست ) ، دوستی ، شفاعت ( واسطه هم به کار نمی آید . در این آیه منظور این است که کسی که مایه ی دینی ندارد شفاعت به درد او نمی خورد ولی کسی که امور دینی را انجام داده است و نواقصی دارد به او کمک می شود. مثلا در دبیرستان و دانشگاه به کسی نمره نمی دهند ولی کسی که یازده و هفتادوپنج شده است به او دوازده می دهند که قبول بشود.
مبانی انفاق و خدمت رسانی چیست ؟خدمت رسانی عبادت بزرگی است . در روایت داریم که چیزی به اندازه ی خدمت رسانی خدا را شاد نمی کند. انفاق در اینجا به معنای کمک کردن است . انفاق بر دو قسم واجب و مستحب است . انفاق واجب مثل زکات و انفاق مستحب مثل قرض و صدقه . از لحاظی انفاق به دو قسم است : مادی و معنوی .وقتی شما به کسی چیزی یاد می دهید این انفاق معنوی است یا وقتی شما فردی را هدایت می کنید تا به گناه کشیده نشود، این هم انفاق معنوی است .گاهی شما به کسی مالی کمک می کنید که به آن انفاق مالی می گویند. هر کاری که ما انجام می دهیم باید پشتوانه ای داشته باشد.مثلا ما نماز می خوانیم چون مسلمان هستیم و همه ی عبادات ما منوط به نماز است و اگر نماز پذیرفته نشود عبادات دیگر پذیرفته نمی شود.کسانی که انفاق می کنند دلایلی دارند : ایمان به خدا . پس منشا انفاق ایمان به خداست .خدا در حدیث قدسی به پیامبر فرمود :ایمان نیاورده به من ،کسی که سیر بخوابد و برادر مسلمانش گرسنه باشد.کسی که انفاق می کند خدا را باور دارد. علت دیگر انفاق عقل است. روایت داریم : راس عقل دوست داشتن مردم و خیر رسانی به مردم است . عقل به انسان می گوید که این فرد فقیر هم انسان است و باید به او کمک کرد. بعضی از افراد در جامعه از نظر سطح مالی پایین هستند. پزشکی که درآمد بالا دارد نباید بگوید که من زحمت کشیده ام و درس خوانده ام و به من ربطی ندارد که فلانی فقیر است . خدا به شما استعداد و توان داده است که به دیگران کمک کنید. علت دیگر انفاق عبادت است. روایت داریم : شیطان تورهایی دارد و یکی از تورهای شیطان مانع شدن برای کمک به دیگران است .امام صادق (ع) می فرماید: خدا به هیچ چیزی به اندازه ای کم کردن به مردم عبادت نشده است . یعنی بالاترین عبادت کمک کردن به مردم است .علت دیگر انفاق ایمان به معاد است . وقتی جهنمیان را به طرف جهنم می برند از آنها سوال می شود که چه چیزی باعث جهنمی شدن شما شد و آنها می گویند: ما به فقیرها کمک نمی کردیم. در سوره هل اتی داریم : که پنج تن، به فقیر و اسیر انفاق کردند زیرا آنها به یاد معاد و قیامت بودند.انگیزه ی انفاق ترحم و دلسوزی نیست. علت دیگر انفاق، رشد و تعالی است یعنی دریافت جایزه ی الهی . سوره ی سجده آیه 16 داریم :اگر کسی این دو کار را انجام بدهد یعنی نماز شب و انفاق ،کسی نمی داند که ما چه جایزه ای به او خواهیم داد. خدا در این سوره نماز شب و انفاق را کنار هم گذاشته است . مرحوم راشد پسر ملا عباس تربتی ( دوچیز در زندگی ایشان خیلی برجسته بود: یکی نماز وÂ دعا و دیگر خدمت کردن به مردم . تمام زندگی این مرد وقف خدا بود.)کتابی بنام فضیلت های فراموش شده نوشته است که منظورش از فضیلت های فراموش شده یعنی کارهایی که امروزه در میان مردم کمرنگ شده است مثل قرض ،انفاق، ایثار، عیادت ،بیمار و ... امروزه خیلی از مردم برایشان منطقی نیست که یک میلیون تومان قرض بدهند و سال بعد یک میلیون تومان از طرف پس بگیرند. قرض دادن یک نوع هزینه کردن برای دین است. همانطور که شما برای روضه امام حسین(ع) و ایام محرم هزینه می کنید یا برای رفتن به عمره هزینه می کنید باید برای قرض دادن هم هزینه کنید. ثواب قرض دادن از حج بالاتر است . مرحوم ملا عباس تُربتی سفری به کربلا رفت و هشت ماه در راه بود .وقتی ایشان از سفر برگشت خانمی به استقبال او آمد و گفت : دین آمد ،اسلام آمد، قرآن آمد، نور آمد ،رحمت آمد ، وقتی شما رفتید ایمان و خیر و برکت از زندگی مان رفت .
بحث خدمت رسانی در سیره ی زندگی معصومین ما بوده است .فقط حضرت علی (ع) به فقرا کمک نمی کرد بلکه امام صادق ( ع) و امام حسین(ع)هم این کمک ها را داشتند . وقتی سید الشهدا را دفن می کردند، آثار انبان ها بر روی دوش حضرت بود. رسیدگی به مردم و بار از دوش مردم برداشتن از سیره ی انبیاء بوده است . در صفحه ی اول قرآن ما بحث انفاق را داریم . همدیگر را دریابیم .ماه رمضان نزدیک است و عده ای به مواد غذایی نیاز دارند . کارفرماها می توانند کار کارگران را کم کنند، این خودش انفاق است .هر کس هر چقدر می تواند انفاق کند.
ما پنج مصداق برای انفاق برمی شماریم :انفاق فکری و فرهنگی ، همه ی مردم نیازمند مالی نیستند و از نظر مالی تامین هستند ولی بچه شان نماز نمی خواند یا معتاد است . کسانی که توان دارند وارد زندگی این افراد بشوند و این جوانان را با دین آشنا کنند . پیامبر معاذ را به یمن فرستاد و فرمود که قرآن را در میان مردم یمن گسترش بده و معلمین آنها را تکریم کن ،مردم را نترسان و به آنها سخت نگیر و نفرت از دین ایجاد نکن .اینها انفاق فکری است. مرحوم علامه امینی و مرحوم شیخ عباس قمی قلم شان را وقف اسلام کردند. کتابهای شهید مطهری به همه ی مردم سود می رساند و این بالاترین انفاق است . مصداق بعدی انفاق اجتماعی است یعنی روابط اجتماعی را در جامعه گسترش بدهیم . مثلا دونفر با هم قهر هستند و شما آنها را آشتی می دهید که در واقع شما وقت و آبروی تان را انفاق کرده اید. مثلا عروس و دامادی با هم مشکل پیدا کرده اند و شما آنها را آشتی می دهید این انفاق اجتماعی است .مصداق بعدی انفاق مالی است . انفاق مالی عبارتند از: صدقه ، اطعام مخصوصا در ماه رمضان . پیامبر فرمود : افطار بدهید حتی با یک خرما .سفره های افطاری خیلی خوب است و افراد فقیر هم دعوت بشوند. دادن افطاری به در خانه ها هم کار خوبی است. قربانی کردن گوسفند و دادن گوشت به دیگران خیلی خوب است . خون ریختن برای رفع بلا و چشم زخم موثر است . انفاق باید با اکرام و تکریم باشد. قرض الحسنه دادن و آزاد کردن زندانی ( البته زندانی هایی که جری نشوند )هم جزو همین انفاق مالی است .
سوال – صفحه ی 23 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.
پاسخ – در این آیات خدا می فرماید که در کار خیر سبقت بگیرید. هر کجا باشید خدا شما را خواهد آورد .
عالمی مشکلات افرادی که به پیش او می آمدند به صاحب ثروتی ارجا می داد و این کار را تکرار می کرد. صاحب ثروت به عالم پیغام داد که چرا شما همه ی این افراد را به من ارجا می دهید ؟ عالم فرمود: برای اینکه می خواهم ثواب به تو برسد. شما خدا را شکر کنید که خدا زمینه ی ثواب را برای شما قرار داده است .خداوند می فرماید : ای پیامبر، اگر ما می خواستیم همه را هدایت می کردیم و نیازی به پیامبر نبود . یک پدر می تواند همه ی کارها را انجام بدهد ولی بعضی کارها را به بچه اش می دهد تا بچه روابط اجتماعی را یاد بگیرد. همه ی چیزهایی که ما انفاق می کنیم برای خداست ولی ما واسطه قرار گرفته ایم . در قرآن داریم : از آنچه که ما داده ایم انفاق کنید.
سوال – در مورد ادامه ی اقسام انفاق توضیحاتی بفرمایید.
پاسخ – اقسام انفاق عبارت است از : انفاق فرهنگی و علمی ،اجتماعی ، مالی ،آبرویی (یعنی بعضی با آبرویشان می توانند واسطه ی کار راه اندازی مردم بشوند. فردی نزد امام کاظم (ع) آمد و گفت که فرماندار ری برای ما مالیات سنگینی نوشته است . شما نامه ای بنویسید تا مالیات من را ببخشد یا کم کند. امام هم این کار را کرد. مثلا وقتی عروسی قهر کرده است بزرگتری او را به خانه اش می برد و بخاطر این فرد از خطای عروس هم می گذرند. در واقع این انفاق اعتباری است . مسئولین هم تا آنجا که درتوان شان است باید خدمت رسانی و انفاق کنند. گاهی در حیطه ی قانون می توان کار مردم را راه انداخت . خدمت رسانی به گفته ی بزرگان راه را برای ما در روز قیامت تسهیل می کند.
اعتدال در همه ی امور خوب است . فردی به من زنگ زد که همسر م می گوید که ما هر چه درآمد داریم باید انفاق کنیم و نباید پس انداز داشته باشیم . سوره ی فرقان می فرماید : حتی در انفاق هم اسراف نکنید. گاهی افراد به خدمت امامان می رفتند و امامان برای آنها دعا می کردند تا گشایش روزی بشود یعنی زمینه ی کمک فراهم نبود. افراد باید پس انداز داشته باشند و خانواده شان را تامین کنند. ازنظر تامین همسر، پدرو مادر، خویشاوندان و همسایگان در اولویت هستند. عده ای آنقدر به دیگران کمک می کنند که خانواده شان دچار استیصال می شود که این هم درست نیست .
انفاق ها و کمک ها با منت و اذیت باطل می شود. خدا می فرماید : صدقات تان را با منت و اذیت باطل نکنید. منت یعنی رخ کشیدن است.
سوال – درست است که انگیزه ی انفاق الهی است ولی آیا این انگیزه الهی ما مانع از قدردانی و تشکر می شود ؟
پاسخ – فرد انفاق شده موظف است که تشکر کند. روایت داریم : اگر کسی واسطه ی شکر نعمت را بجا نیاورد شکر مرا بجا نیاورده است . در روز قیامت عده ای می بینند که در پرونده شان شکر نیست و به آنها می گویند که شما تشکر واسطه ی شکر را بجا نیاورده اید . حضرت خدیجه با اینکه تمام ثروتش را در اختیار پیامبر گذاشت هیچ وقت آنرا نگفت ولی پیامبر همیشه از خدمات خدیجه یاد می کرد حتی پیامبر از کفاری که به او خدمت کرده بودند یاد می کرد.
