با اینکه عقلاء بین غسل کردن و حمام تفاوتی نمی بینند، چرا ما باید غسل کنیم ؟

پاسخ – بدون تردید در قرآن ،عقل مورد مدح و توجه ی عمیقی قرار گرفته است. در قرآن واژه ی عقل چهل و نه بار و واژه علم 779 آمده است. به تکرار در قرآن کلمه ی یعقلون و تعقلون آمده است .در سوره ی ملک داریم که وقتی از جهنمیان می پرسند: چرا شما جهنمی شدید آنها می گویند که اگر ما حرف گوش می کردیم و عقل مان را بکار می انداختیم جهنمی نمی شدیم یعنی جهنمی شدن بخاطر عدم استفاده ازعقل است. در روایت داریم انسان است و عقل. روایت داریم: خدا چیزی بالاتر از عقل به انسانها نداده است .در روایات ما عقل در مقابل جهل ،شهوت ،کبر و هوای نفس قرار گرفته است.امیرالمومنین می فرماید: خدا انبیاء را فرستاد تا عقل آنها را بارور کند. بت پرستی ،حیوان پرستی و دختر کشی ضد عقل بود. پیامبر جلوی کارهای ضد عقلی را گرفت. عقل قوه ی مجردی است که در انسان قرار دارد. این عقل سه کاربرد دارد :عقل نظری ،عقل عملی و عقل معاش یا ابزاری .عقل نظری یعنی عقل به کشف حقایق و شناخت می پردازد. عقل درک می کند که خالق دارد، ظلم بد است و دروغ بد است .اینها موارد، عقل نظری است .حتی درمورد امامت ومعاد عقل کاربرد دارد.

عقل عملی یعنی آن چیزی که عقل می گوید خوب است ،باید انجام داد یا می گوید بد است باید آنرا ترک کرد. عقل می گوید که نباید سرمایه را هدر داد .روایت داریم :عقل شما را به کارهای بهتر فرمان می دهد. عقل به شما می گوید که نباید خیانه کرد. عقل ابزاری یا معاش یا تجربی یعنی اینکه عقل به شما می گوید که چطور باید زندگی کرد.پس عقل دردرک امور و بایدها و نباید و مسائل دنیایی کاربرد دارد. مواردی است که وحی به ما گفته است ،این وحی در دایره ی کاربرد عقل نیست یعنی عقل برای ورود به این عرصه ممکن است که ابزار لازم را نداشته باشد .مثلا به ما می گویند که اگر غیبت کنید فشار قبر دارید، عقل علت آنرا نمی فهمد. عقل در اصل شناخت خدا و معاد صلاحیت ورود دارد ولی در بعضی مسائل این طورنیست. این مسائل ضد عقل نیست ولی عقل در این مسائل ورود ندارد.

اساس عمل در دین بر روی نیت است .نیت است که به عمل قداست و ارزش می دهد. عمل منهای نیت و انگیزه ارزشی ندارد. ممکن است که دو نفر به شما سلام کنند یکی به نیت احترام و یکی به نیت تمسخر. دراینجا نیت است که سلام را با ارزش می کند. پس یک سلام نیت احترام است و یک نیت تمسخر است .نیت عمل را نهادینه می کند .اگر بخواهند نیت را به الفاظ واگذار کنند هرکس به یک تعبیری آنرا بیان می کند. وقتی شما در غسل قصد قربت می کنید این یک عبادت است یعنی شما تعبد می کنید و مواظب هستید که آنرا به ترتیب بجا بیاورید، آبی که استفاده می کنید غصبی نباشد و مانع سر راه نباشد. فلسفه ی غسل تمیزی نیست زیرا وقتی ما نمی توانیم وضو بگیریم تیمم می کنیم ،آیا ما با تیمم تمیز می شویم ؟ما نمی توانیم بگوییم که هدف از نماز،ورزش کردن است.امام رضا(ع) می فرماید: وقتی شما درنماز به سجده می روید یعنی اصل شما از خاک است و وقتی سر برمی دارید یعنی از این خاک بدنیا آمده اید ، دوباره که به سجده می روید یعنی به خاک می روید و وقتی سر از سجده برمی دارید یعنی  دوباره مبعوث می شوید. در یک سجده، خلقت، مردن و حشر نهفته است .تعبد است که به کارها ارزش می دهد. پس عقل با ارزش است و مبنای تمام مباحث اعتقادی ما عقل است حتی در مبانی احکامی .تمام خوبی ها زیرمجموعه ی عقل است و تمام بدی ها زیرمجموعه ی جهل است. یکی از منابع اجتهادی ما عقل(به معنای عقل عقلاء عالم )است. در مسائل اعتقادی می گویند که عالم، خالق و هدف دارد. در ارتش بالا بردن دست نشانه ی احترام است، آیا می توان گفت که جور دیگر هم می توان احترام کرد ؟ خیر زیرا همه باید مثل هم احترام بکنند تا نظم ایجاد شود. مثلا سه میلیون مسلمان می خواهند در مسجد الحرام نماز بخوانند ،آیا هر کدام می توانند یک جور مختلف نماز بخوانند؟ عقل ،وحی و ارسال انبیاء را تایید می کند. ما در احکام ، ملاک را نمی دانیم .غسل یک عبادت است .چرا در حج باید به همه ی موارد مقید باشیم ؟

بعضی ها می گویند که علت عده نگه داشتن زن در هنگام طلاق چیست؟ ممکن است که بخاطر این باشد که بچه دار نباشد که الان با سونوگرافی مشکل حل می شود. خیر، این طور نیست ،ما علت را نمی دانیم. ما علت های متفاوتی را حدس می زنیم ولی علت واقعی را نمی دانیم .پس عقل در احکام نمودی ندارد .روایت داریم :هر چه عقل بگوید شرع هم می گوید. پس هدف از غسل، نظافت نیست. شما بگویید که هدف از ازدواج تعبد است ، عقل هم این را قبول دارد .ما باید مقدمه را درست تبین کنیم تا عقل هم آنرا تایید کند.

سوال – فرق مجتهد با مرجع تقلید در چیست ؟

پاسخ – اجتهاد قدرت استنباط احکام است.خیلی از پزشک ها هستند که مطب ندارند و کار انجام نمی دهند یعنی یا شغلش پزشکی نیست یا شغلش کار دیگری است. مجتهد در دین ،پزشکی است که مراجعه کننده ندارد. مرجع تقلید مجتهدی است که مراجعه کننده دارند. وجه اشتراک مجتهد و مرجع تقلید ،قدرت استنباط احکام است. آیت الله اراکی صد سال داشتند و مجتهد بودند ولی مرجع تقلید نبودند. خودشان دوست نداشتند که مراجعه کننده داشته باشد. در یک مقطعی ایشان مرجع تقلید شدند. پس مجتهد کتاب رساله بیرون نداده است .همه می توانند مجتهد بشوند. در مورد مرجع تقلید باید اعلم را انتخاب کرد.

سوال – مرجع تقلید من فوت کرده است. می گویند که باید از مرجع زنده تقلید کرد. مگر احکام اسلام می خواهد تغییر کند که من باید از مرجع زنده تقلید کنم؟

پاسخ – احکام اسلام تغییر نمی کند. بعضی مواقع به دلایل ثانوی این اتفاق می افتد ،مثلا میرزای شیرازی استفاده از تنباکو را در زمان خاصی حرام دانست. یک پزشک متخصص کلیه ای بوده است که شما پیش ایشان می رفتید و دارو مصرف می کردید. وقتی اینپزشک فوت کند شما می توانید همان داروها رامصرف کنید ولی اگر شما بیماری جدیدی پیدا کردید، ممکن است که استفاده از آن دارو برای قلب ضرر داشته باشد. پس شما باید نزد پزشک دیگری بروید.مثلا شما مقلد امام بوده اید و الان ایشان فوت کرده اند. اولین مسئله تقلید است .اگرمرجعی که شما انتخاب کرده اید بقای بر تقلید مرده را اجازه بدهد شما می توانید از امام تقلید کنید. پس شما با اجازه ی مرجع زنده بر تقلید از مرجع مرده (امام) باقی مانده اید. ممکن است که شما داروی خودتان را به پزشک جدیدی نشان بدهید و ایشان بگوید که اشکالی ندارد همان داروها را مصرف کنید. حالا ممکن است که شما پیش مرجعی بروید که بگوید شما مسائل قبلی را می توانید بر اساس مرجع فوت شده عمل کنید ولی برای مسائل جدید باید سراغ مرجع جدیدی بروید. اغلب مراجع اجازه می دهند که از مرجع میت تقلید بشود. این کار سختی نیست. شما مرجع جدیدی انتخاب می کنید و برای مسائل خاصی مثل خمس باید به مرجع جدید مراجعه کنید. اصول و احکام اولیه دین تغییر نمی کند. 90 درصد رساله ها مشترک است .احکام نماز ،حج و ... در همه ی رساله مشترک است .بخشی از احکام است که دچار روایات متفاوت است .در این مواقع فتواها تغییر می کند. مبنای بعضی از احکام ها با هم متفاوت است. بعضی از آقایان در مورد دیدن ماه می گویندکه حتما باید با چشم دیده شود و بعضی از مراجع می گویند که اگر ماه با تلسکوپ هم دیده شود می شود اشکالی ندارد. نظر پزشکان در مورد یک عمل جراحی یکی نیست .آیت الله خوئی می فرمودند که هر کجا ماه در کشورهای همسایه دیده شود آنجا عید است .در این مورد ،امام خمینی و آیت الله سیستانی نظر متفاوتی دارند.

قمار و آلت قمار حرام است . آلت قمار را عرف مشخص می کند. آیا شطرنج از آلات قمار است ؟ بعضی نوشتند که این یک بازی است. اگر مرجعی برسد به اینکه شطرنج از آلات قمار نیست می نویسد که بازی شطرنج اشکالی ندارد. اینها تفاوت است. در زمان طاغوت بین آقایان، در مورد بلیط بخت آزمایی اختلاف بود. هر کس طبق فتوای مرجع خودش عمل می کند. تقلید یعنی اینکه ما احکام را انجام می دهیم و آنرا به گردن مرجع می اندازیم. در حج هم درمورد طواف اختلاف وجود دارد. آیت الله تبریزی سالهای سالها در مورد طهارت بحث داشتند. و اقوال گوناگون را نقل می کردند.

سوال – صفحه 184 قرآن را توضیح بفرمایید.

پاسخ – خدا می فرماید: خداوند افراد خیانت کار را دوست ندارد. خیانت می تواند در مسائل کوچک هم باشد. اگر خانمی بد حجاب به خیابان برود و مردها به او نگاه کنند و از او لذت ببرند، این یک نوع خیانت به همسر است .خیانت دایره ی گسترده ای دارد مثل خیانت به اسرار ،امانت و ...

انشاء الله خداوند همه ی ما را از امانت داران قرار بدهد. و همه ی ما از پیروان اهل بیت قرار بدهد.