در مورد خطاب های قرآنی( سوره حجرات آیه 12) توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ – در این سوره پنج یا ایهاالذین امنوا و یک مورد یا ایهاالناس دارد. این آیه 18 آیه است. از آیه یازدهم به بعد، سه مورد خطاب های قرآنی داریم. در این آیات خداوند ما را از شش گناه برحذر داشته است.

انسان موجود اجتماعی است و باید در جامعه زندگی کند. زندگی در جامعه اصطحکاکی پیش می آورد مثل اختلافات که باعث می شود ناهنجاری هایی در جامعه و بین افراد پیش بیاید. اگر کسی تنها زندگی کند غیبت نمی کند ،دروغ نمی گوید و کسی را مسخره نمی کند.

وقتی روابط اجتماعی گسترده تر بشود و دایره ی زندگی وسیع تر می شود، دایره ی گناهان اجتماعی هم بیشتر می شود. بخاطر همین در سوره حجرات روی شش گناه تاکید کرده است و می فرماید که آنها را کنار بگذارید.

خدا می فرماید: یاایها الذین امنوا لایسخر قوم ....ای کسانیکه ایمان آورده اید مردهای مومن همدیگر را مسخره نکنند و زن ها مومن هم همدیگر را مسخره نکنند. آقایی بنام ثابت بود که گوش سنگینی داشت .ایشان وقتی وارد مسجد پیامبر می شد حرف های پیامبر را نمی شنید بخاطر همین ایشان همیشه در کنار منبر می نشست. یک روز او دیر آمد و جمعیت زیادی در مسجد بودند. وقتی او می خواست از آخر جلسه به سمت پیامبر برود با سختی این کار را انجام داد و جلسه را بهم می ریخت . فردی به او گفت که همینجا بنشین و با او عتاب کرد. ایشان جوابی نداد. ولی در آخر جلسه به او فحش داد و خانواده ی مادر او را مسخره کرد. آیه نازل شد :ای مومنان همدیگر را مسخره نکنید شاید کسی که تو او را مسخره می کنی از تو بهتر باشد.

یکی از اصحاب پیامبر به بلال گفت :ای پسر زن سیاه چهره .پیامبر ناراحت شد و با غضب به او فرمود: چرا این حرف را زدی ؟ بلال گفت: تو را بخشیدم. ولی آن مرد گفت :من صورتم را روی خاک می گذارم و تو آنرا با پایت فشار بده.

روزی پیامبر با سفیه ازدواج کرده بودند. ازدواج پیامبر براساس مصالحی بوده است. پیامبر 25 سال با خدیجه زندگی کردند و بعد از آن با فردی بنام سفیه که از یهودیان خیبر بود ازدواج کرد. دیگران او را مسخره می کردند و می گفتند :ای یهودی زاده ،درحالیکه او مسلمان شده بود. پیامبر به او گفت که اگر تو را مسخره کردند به آنها بگو که عموی من هارون، عمویم موسی و شوهرم رسول خداست.

مسخره کردن حرام است. بعضی ها شوخی و مزاح می کنند و نمی خواهند کسی را مسخره کنند. پیامبر فرمود :من اهل مزاح هستم ولی به قیمت آن دروغ نمی گویم. پس همدیگر را دست نیندازیم. مثل تقلید کردن صدای دیگران یا جوک درست کردن برای افراد. بعضی ها اعلام می کنند که ما راضی نیستیم که در مورد ما جوک درست کنند که این قطعا حرام است. یکی از زنان پیامبر قد کوتاهی داشت و فردی با اشاره قد او را مسخره کرد و پیامبر فرمود: این کار جایز نیست.

گاهی در برنامه کودک اشخاصی را مسخره می کنند یا کاریکاتور کسی را می کشند این کار تمسخر نیست بلکه برجسته کردن کار است. اما یک وقت فردی عیب ذاتی دارد، اگر کسی این عیب را بزرگ کند، این می شود مسخره کردن. گاهی مشکلات خانوادگی فردی را مسخره می کنند که این می شود تحقیر. فردی از بنی امیه بود و به پیامبر گفت که من شما را دوست دارم .پیامبر فرمود که تو اموی نیستی و هاشمی هستی.

مثلا ممکن است که فردی ازدواج می کند و مشکلاتی در خانواده اش وجود دارد و همسر این مشکلات را به رخ طرف می کشد که این کار حرام است.

خدا می فرماید: ولا تلمزو انفسکم یعنی از خودتان (یکدیگر) عیب جویی نکنید. یعنی بنی آدم اعضای یک پیکرند وقتی شما دیگران را مسخره می کنید یعنی خودتان را مسخره می کنید. زیرا مومنان یک جسم واحد محسوب می شود. عیب جویی هم کار بدی است.

نویسنده ای گفته بود که مردم مگس صفت، بوقلمون صفت و زنبور صفت هستند. مردم مگس صفت کسانی هستند که دنبال عیب دیگران هستند. بوقلمون صفت کسانی هستند که اهل نفاق و دورویی هستند. مردم زنبور صفت در زندگی مثل زنبورهستند. حضرت علی (ع) می فرماید: مثل زنبور عسل باشید که چیز خوب می نوشد (شهد) می نوشد و چیز خوب (عسل) تحویل می دهد. زنبور صفت بودن خوب است یعنی صفات مثبت زنبور خوب است نه نیش زدن زنبور.

خدا می فرماید : ولا تنابزوا بالالقاب : لقب های زشت برای همدیگر نگذارید .پس از ایمان به خدا، نام فسق بسیار بد است.  نامگذاری آدابی دارد. موضوع نامگذاری با موضوع شغل تطابق داشته باشد. یکی از مصادیق بد اسم گذاشتن این است که تناسبی بین فرد یا شغل و اسم نباشد. شاهان بنی عباس هر کدام القابی دارند مثل معتصم بالله متوکل علی الله و ... یکی از آنها به قدرت رسید و داشت فکر می کرد که چه لقبی برای خودش بگذارد و ظریفی گفت که شما لقب نعوذبلله بگذارید.

مثلا وقتی داروخانه ای ساخته می شود نام آنرا داروخانه ی پاستور یا امیرکبیر می گذارند ،یعنی برای هر مرکز باید نامی متناسب با آن مرکز گذاشت.مثلا جالب نیست که برای یک مغازه ی کله پزی نام ابوعلی سینا را بگذاریم.

فیلم هایی ساخته شده است که پیام های خوبی دارد ولی بخاطر گذاشتن نام بد روی آن فیلم ،تا مدتها قشری مورد تمسخر قرار می گیرند. گاهی ما به محتوا کاری نداریم و اسم می شود دستمایه .در مَثَل ها و داستان ها نباید نام ائمه را در کارهای غلط بکار ببریم .پس باید به اسم گذاری توجه بشود. گاهی شعارهای نادرست و غلط را روی لباس می نویسند و ما ناآگاهانه آنرا می پوشیم. پس ما نباید لقب های زشت روی هم بگذاریم. در تاریخ اسلام فردی نابینا بود و معروف به اعمی بود یا فردی خرما فروش بوده و معروف به میثم تماربود این القاب اشکالی ندارد.

یکی از کارهایی که پیامبر در جامعه انجام داد، این بود که اسامی زشت را عوض کرد. مثلا اسم عبدالعُزی را تبدیل به عبدالله کردند. پیامبر اسامی خوب را تشویق می کرد.

پس در این آیه در مورد تمسخر ،عیب جویی و القاب زشت روی دیگران قرار دادن صحبت شده است.

سوال – صفحه 359 قرآن کریم را توضیح بفرمایید.

پاسخ – این صفحه سوره ی فرقان( فارق بین حق و باطل) است که یکی از اسامی قرآن است. اولین آیه می فرماید: پر برکت است ،زوال ناپذیر است خدایی که فرقان را بر بنده اش فرستاد. قرآن نذیر است.

هر وقت خداوند پیامبر را خیلی بالا می برد به او عبد می گوید. عبودیت یک مقام است. مردم با انذار بیشتر اثر می پذیرند تا بشارت.

سوال – در مورد ادامه ی خطاب های قرآنی (سوره حجرات آیه یازدهم و دوازدهم) توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ – در این آیه ها خداوند ما را از شش گناه اجتماعی باز داشته است. این گناهان باعث می شود که روابط اجتماعی بهم بریزد، حس منفی را تحریک می کند و باعث اقدام متقابل می شود. مثل گناهان  :تمسخر، عیب جویی ، اسم بد برای هم گذاشتن .

خدا می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید، از بسیاری از بدگمانی ها پرهیز کنید. بعضی از بدگمانی ها گناه است.(یقین وقتی است که ما صددرصد کاری را می دانیم ،گمان یعنی ما هشتاد درصد یقین داریم و شک یعنی مطلبی را پنجاه،پنجاه می دانیم)

در حرم حضرت معصومه یکی ازعلمای نمار جماعت می خواندند و منتظرمنبر رفتن نمی شدند و می رفتند زیرا ناراحتی پا داشتند. یکی از روزها ایشان بعد از نماز پای منبر من نشستند. ولی من متوجه نشدم .بعد به من زنگ زدند که شما به ایشان بی احترامی کردید زیرا ایشان نشسته بودند و شما با بی اعتنایی از کنار ایشان رد شدید. مردم گمان کردند که من قصد بی احترامی داشتم و این گمان غلط بود. من فردا از آن عالم معذرت خواهی کردم. البته ممکن است که بعضی از گمان ها درست باشد ولی بخاطر بعضی گمان های بد، قرآن می فرماید که از بسیاری از گمان ها بپرهیز زیرا بیشتر گمانها بد است. پس ما باید از سوءظن پرهیز کنیم.

خدا می فرماید:و لاتجسسوا. تحسس با تجسس فرق دارد .حضرت یعقوب به فرزندانش گفت که به دنبال یوسف بگردید که این تحسس است و خوب است ولی تجسس یعنی اینکه ما در زوایای پنهانی زندگی دیگران دنبال نکات منفی بگردیم. مثلا شما دارید با تلفن صحبت می کنید. اگر من صحبت های شما را ضبط کنم و روی اینترنیت بفرستم این کار حرام است. حتی کنترل تلفن های ضروری هم یک راز است و کسی نباید آنرا افشا کند.

گاهی اول و آخر سخنرانی ها را می زنند و مطلبی را که می خواهند از آن بدست می آورند یا سخنرانی را بر عکس منعکس می کنند، این سرقت است و گناه بزرگی است.

گاهی فردی مرتکب کار حرامی نمی شود ولی درکشور ما بعضی کارهای غیر حرام ،حرام محسوب می شود. اگر این کار غیر حرام فرد را در اینترنت منتشر کنید و باعث آبرور ریختن او بشود، این کار حرام است.

خدا می فرماید :غیبت همدیگر را نکنید. روایت داریم که اگر غیبت کننده آمرزیده نشود اولین فردی است که به جهنم می رود و اگر آمرزیده بشود آخرین فردی است که به بهشت می رود.

سوال – آخرین توصیه ی شما در آخرین جلسه برنامه سمت خدا چیست؟

پاسخ - یکسال است که ما بحث تدبر در قرآن را مطرح کرده ایم. خدا در قرآن می فرماید: بگو ای پیامبر، من شما را به یک جمله نصیحت می کنم، استواری کارهای تان بر یاد خدا باشد .

اگر در کارها رضای خدا ملاک شد، انسان از تشویق ها،خوشحال و تنبیه ها ناراحت نمی شود.