احیاگر روش سلفی در قرن هشتم
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ابن تیمیه حرانی (۶۶۱-۷۲۸ ) به عنوان ملجأ سلفیان، نخستین کسی است که پس از خاموشی چندین ساله دعوت سلفی‌گری، دوباره آن را احیاء کرد. البته او از واژه سلف صالح استفاده نمی‌کرد. ولی در بیشتر موارد، آراء خود را به سلف و اهل سنت و جماعت نسبت می‌داد. لکن واژه سلف در کتاب او به نام « منهاج السنه» بیش از دیگر واژه ها به چشم می‌خورد.
[وی تا سال ۶۹۹ (تا اواخر قرن هفتم) رأی خاصی نداشت. ولی از آغاز قرن هشتم با نگارش رساله « العقیده الواسطیه» شکاف عمیقی میان اهل حدیث پدید آورد. زیرا وی خدا را با صفاتی معرفی کرد که جمهور مسلمانان برخلاف آن صفات عقیده داشتند
برخی از این عقاید مخالف و شاذ او را می‌توان چنین برشمرد:
۱. اعتقاد به جسمانیت خدا
۲. اعتقاد به وجود مکان برای خدا و در نظر گرفتن جهات برای او
۳. اعتقاد به داشتن حرکت و صعود و نزول از آسمان به زمین دنیا و بالعکس برای خدا
۴. فنا و پایان پذیر بودن آتش دوزخ .(۲)](۱)
با اندک تأملی در این عقاید، به سست بودن و بی پایه بودن آن‌ها به راحتی پی می‌بریم. به عنوان مثال اگر خداوند جسم داشته باشد، یعنی اینکه ماده است و ماده دارای اجزاء است. پس باید بپذیریم که خداوند، یک چیز نیست و متشکل از چند چیز است. دیگر اینکه ماده بودن، در وجودش، احتیاج را می‌طلبد. پس باید بپذیریم که او محتاج است. و... اینها اولیات در باب عقاید به شمار می‌روند و تعجب است از شخصی که خود را عالم و ملجأ برای وابستگان فکری خود معرفی می‌کند، تا به این حد نسبت به اولیات دچار مشکل و ضعف باشد.!
همچنین عقیده وی بر پایان پذیری آتش دوزخ نیز با مراجعه به قرآن مجید سست بنیان می‌شود. چرا که خداوند وعده آتش را برای بعضی همیشگی و ابدی خوانده و از واژه «هم فیها خالدون» استفاده کرده است. بنابراین چگونه می‌شود نص صریح قرآن را نادیده بگیریم و دل ببندیم به عقاید کسی که در اولیات از اصول عقاید، دچار مشکل است.
انتشار این عقاید، در میان مسلمانان شام و مصر، خشم دانشمندان غیور اسلامی را بز ضد او برانگیخت تا اینکه چند بار در محکمه شرع، محکوم و زندانی شد. و سرانجام در همان زندان در گذشت.
منابع:
[۱] سلفی گری در آئینه ی تاریخ/ آیه اله شیخ جعفر سبحانی
[۲]در باره آگاهی از این عقاید ویژه به کتاب « ابن تیمیه فکرا و منهجا» ص ۳۱-۷۰ مراجعه شود. عبارت‌های وی در کتب مختلف او در این صفحات آمده است.
