تعریف صحابی از نظر شیعه و سنی
با توجه به اظهار نظرهای متفاوتی که در باره صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌شود، لازم است دیدگاه هرکدام را بدانیم تا بهتر بتوان نسبت به اظهار نظرهای ایشان قضاوت کرد.
الف. تعریف صحابه از دیدگاه شیعه:
برای تعریف صحابه از دیدگاه شیعه به مواردی چند اشاره می‌کنیم: شیعه نمی‌تواند همچون اهل سنت قائل به عدالت تمامی اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باشد. و دیگر اینکه نمی‌تواند برای آن‌ها مقامی فوق آنچه را که برای عصمت اهل بیت علیهم السلام قائل است را قائل شود. چرا که خداوند حتی نسبت به پیامبر خویش می‌فرماید: « اگر مشرک شوی، تمام اعمالت تباه می‌شود و از زیانکاران خواهی بود.»[۱]
و یا در جایی دیگر می‌فرماید: « اگر او سخنی دروغ بر ما می‌بست، ما او را با قدرت می‌گرفتیم، سپس رگ قلبش را قطع می‌کردیم.»[۲]
با توجه به اینکه از دیدگاه قرآن مجید و همه مسلمانان، صحابی بودن از افتخارات ارزشمند اسلامی است، اما با الهام از قرآن و روایات و احادیث معصومین (علیهم السلام) صحابه بر چهار دسته تقسیم می‌شوند:
۱. صحابه‌ای که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ایمان آورده و با همین ایمان در زمان حیات آن حضرت از دنیا رفته و یا در رکاب آن حضرت به شهادت رسیدند.
۲. صحابه‌ای که پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چه در ابتدا بر عهد خود با امیرالمومنین (علیه السلام) باقی مانده و یا بعدها براین عهد باز گشته و با همین اعتقاد از دنیا رفته و یا در رکاب حضرت به شهادت رسیده‌اند.
۳. صحابه فاسق (یا ایها الذین آمنوا ان جاء کم فاسق بنباء فتبیّنوا) [حجرات/۶]
۴. صحابه منافق [توبه/۱۰۱] صحیح مسلم و بخاری نیز وجود برخی از منافقین را در میان صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تایید نموده‌اند. چنانچه بخاری به نقل از ابن ملیکه آورده است: « سی نفر از صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را درک کردم که برخویش از نفاق می‌ترسیدند.»[۳] و یا مسلم که در صحیح خود روایت کرده است: « در اصحاب من ۱۲ نفر منافق هستند.»[۴]
ب. تعریف صحابه از دیدگاه اهل سنّت:
بخاری در تعریف صحابه آورده است: « هر مسلمانی که با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همراه بوده و یا ایشان را دیده صحابی است.»[۴] و احمد بن حنبل نیز می‌گوید: «اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تمام کسانی هستند که یک ماه، یک روز و یا حتی یک ساعت همراه حضرت بوده و یا ایشان را دیده باشد.»[۵]
ج. تعدادصحابه از نظر اهل سنّت:
ابن جوزی و سیوطی از ابوزرعه نقل کرده‌اند که وی گفته: « پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم» در حالی از دنیا رفت که صد و چهارده هزار (۱۱۴۰۰۰) صحابی داشت.»[۶]
د. نظر اهل سنت درباره صحابه: اهل سنت تمامی صحابه را از اولیاء الهی، عادل، و برترین مخلوقات پس از انبیاء و اهل بهشت می‌دانند. به عنوان نمونه قرطبی در این باره می‌گوید: همه صحابه عادل، از اولیاء الهی، برگزیدگان خداوند و برترین مردم پس از انبیاء و رسولان الهی هستند. این نظر تمامی اهل سنت و روسای فرقه‌های مختلف آن است.[۷].
اینک و با توجه به اینکه با نظرات و طرز دیدگاه شیعیان و اهل سنت، هرچند به صورت اجمال آشنا شدیم و با توجه به اعترافاتی که در صحیح مسلم و بخاری مبنی بر وجود صحابیان فاسق و یا بالاتر از آن، یعنی اشاره آیه قرآنی مبنی بر فسق یکی از صحابه، چگونه می‌توان قائل شد همه اصحاب پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) عادل باشند؟ مگر اینکه قائل به جمع ضدین باشیم!!! آیا نظر شیعه که معصومین را از زمان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و بعد از آن تنها ۱۴ نفر می‌داند و برای ادعای خود، به آیه تطهیر متمسک می‌شود، عقلانی‌تر نیست؟
منابع:
[۱]. لئن اشرکت لیحبطنّ عملک و لتکوننّ من الخاصرین (سوره زمر/۶۵)
[۲].صحیح بخاری, ج ۱, ص ۱۳۴, ح ۳۵, کتاب الایمان, باب ۳۴, باب اتّباع الجنائز من الایمان, محمد بن اسماعیل البخاری (۲۵۶)
[۳]. صحیح مسلم, ج ۴, ص ۲۷۷۸, ح ۲۷۷۹, کتاب ۵۰, کتاب صفات المنافقین و احکامهم, مسلم بن الحجاج النیسابوری (۲۶۱)
[۴].صحیح البخاری, ج ۳, ص ۱۳۳۵, کتاب ۶۶, کتاب فضائل الصحابه, باب فضائل اصحاب النبی, محمد بن اسماعیل البخاری (۲۵۶)
[۵].اعتقاد اهل السنه, ج ۱, ص ۱۶۰, هبه الله بن الحسن المنصور الالکایی (۴۱۸)
[۶]. الجامع لاخلاق الراوی و آداب السامع, ج ۲, ص ۲۹۳, احمد بن ثابت الخطیب البغدادی (۴۶۳)
[۷]. الجامع لاحکام القرآن (تفسیر القرطبی) ج ۱۶, ص ۲۹۹, ابوعبدالله محمد بن محمد الانصاری القرطبی (۶۷۱)
