تربیت و آموزش دینی كودكان ( قسمت سوم )
در قسمت قبل به اهداف و مقاصد و نیز محتوا و مضمون تربیت دینی پرداختیم و اشاره كردیم كه محتوا و مضمون تربیت دینی در دو جنبه قابل بحث است . یكی در حوزه اصول اعتقادی كه به آن در قسمت قبل پرداختیم . اینك در ادامه به جنبه ی دوم آن كه فروع یمذهب و تعالیم آن است می پردازیم.
2 - فروع یمذهب و تعالیم آن :
بخش دیگری از آموزش های مذهبی دررابطه با مسائلی است كه تحت عنوان فروع دین و تعالیم مربوط به آن مطرح است. دراین رابطه مباحث را باید با دیدی وسیع تر مطرح كرد و حتی مسائل مربوط به حدود وحقوق و نوع موضعگیری ها را برای كودك تشریح نمود . ما ذیلاً به قسمت هایی ازآن اشاره خواهیم كرد:
در عبادات :یقسمتی از آموزش های ما در رابطه با عبادات چون نماز و روزه و حج و جهاد وخمس و زكات و... است كه كودك بخشی از آن را به صورت عملی و گوشه ای دیگررا به صورت تئوری خواهد آموخت. در مسئله ینماز سعی براین است از همان حدود دو تا سه سالگی كه كودك سر پای می ایستد به صورت یبازی و سرگرمی بدان خوی گیرد، در كنار مادر و پدر بایستد و به نماز مشغول شود .
در مسئله روزه از امام صادق نقل شده است كه فرمود : كودكان خود را از حدود شش سالگی برای سحری خوردن بیدار كنید و از حدود هفت سالگی او را ساعاتی به تحمل تشنگی و گرسنگی تشویق كنید . مثلاً امروز صبح تا ظهر روزه بگیرد و فردا از ظهر تا مغرب و ...
مسائل مربوط به حج و جهاد و... اغلب به صورت تئوری و بیان شرح حال ارائه شود ، مگر آنگاه كه زمینه عمل آن فراهم شود . در همه حال سعی بر این است كودك تشویق شود كه با حقایق و جنبه هایی این چنین آشنا گردد و روحیه اش بر این اساس خوی گیرد.
در احكام و دستورات : دستوراتی در اسلام در رابطه با كیفیت گفتار و رفتار مطرح است كه طفل عملاً باید با آن آشنا شود . او می بایست ظواهر مذهبی را مراعات كند و خود را با آداب اسلامی رنگ دهد ، به گونه ای كه عمل او چون عمل شما با خدا ارتباط داشته باشد. دعا كند، خدا را شكر بگوید، پس از صرف غذا سپاس خدای را به جای آورد، در كارها حضور و رضای خدا را در نظر گیرد در برابر قرآن مؤدب و متواضع باشد، حكم كیفر را برای دروغ و خیانت بداند، بفهمد شرارت بد است ، خرابكاری ناروا است، تجاوز به حقوق و حدود زشت است ، وضو برای نماز لازم است ، چه شوخی هایی نارواست ، چه روابطی حرام است و ...
درحقوق و حدود : درآموزش دینی بخشی مربوط به حدود و حقوق انسانهاست . در ضمن زندگی و معاشرت در خانه و مدرسه باید كودك را به حقوق وحدود خود و دیگران آشنا كرد. او باید بداند كه در اسلام ، بر نفس خود حقی دارد ، در رابطه با بدن خود وظایفی دارد ؛ باید بكوشد خود را تندرست نگه دارد و خود را رشد و ارتقاء دهد. لازم نیست كه ترك لذت كند ولی باید بداند كه چه لذاتی حرام و نارواست ، چگونه باید حفظ بدن كند، حفظ مال نماید و... .
از همان كودكی در ضمن عمل به او بیاموزید و عادتش دهید كه در حین دعا برای خود و برای سعادت دیگران هم دعا كند و برای مردم هم خیرخواهی داشته باشد. این دعاها اگر چه لفظی است در حین عمل سبب آن خواهد شد كه طفل به آن توجه داشته باشد. شما با این كار او را برای دوست داشتن دیگران ، برادری و الفت باغیر، ایجاد هدف و زمینه مشترك آماده می كنید.
در موضعگیری ها: تربیت باید به كودك در جریان حیات ، راه و رسم موضعگیری را در برابر حوادث و امور بدهد تا او بداند در وقایعی كه پدید می آید چه روشی را در پیش گیرد، در كجا سازش ناپذیر باشد و در كجا تسلیم؟ آیا تابع هر هوایی باشد یا تابع حق؟ و ...
كودك از همان خردسالی باید در وضع و موقعیت تمرینی قرار گیرد كه در برابر كشش ها و جذبه هایی كه دل ها را می میراند و تهی می كنند خود را نبازد. وسوسه ها، كمرویی ها، بی شخصیتی ها سبب آن نگردند كه او بلغزد ، طعمه گرسنگان شهوت نشود ، در برابر هر چیزی كه او را از مرز خارج می سازد بایستد و قادر باشد درحدود فكر خود از عقایدش دفاع كند.
بی تفاوتی بلائی است كه از دوران كودكی دامنگیر كودك می شود و آن هم براساس توصیه ها وعملكردهای والدین و مربیان است كه برای حفظ كودك از خطر دائماً به او می گویند كاری به كار كسی نداشته باش، به تو چه كه فلانی دعوا كرده ؟ و ... در نتیجه ی این بی تفاوتی ، عدم توجه به امر به معروف و نهی از منكر در كودك به صورت امری عادی در می آید. در حالی كه او ازهمان كودكی باید بداند كه در برابر ستمكار و ستمكاری نباید ساكت باشد و یدر برابر مظلوم باید یاور و كمك كار باشد.
ادامه دارد ...
در قسمت بعد و در ادامه ی این مبحث به تعلیم مطالب مذهبی در زمینه ی فلسفه ی زندگی و نیز روش هایی كه در این زمینه كارساز هستند ، می پردازیم.
