مجله مبلغان مرداد 1381، شماره 31
کلاسداری کودکان و نوجوانان
روش تنظیم محتوا (5)
مرحله سوم: رفع خستگی
واحد کودک و نوجوان معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی
اشاره:
آن چه پیش رو دارید چهارمین قسمت از مجموعه «روش تنظیم محتوا» به عنوان روشی نو در ارائه برنامه های جذاب برای جوانان و نوجوانان است .
برای اجرای برنامه، پنج مرحله: شروع برنامه، ارائه آیات و روایات، رفع خستگی، بیان احکام و در نهایت بیان تکالیف و دعا در نظر گرفته شده بود .
در مقالات قبلی چهار قسمت از این مباحث، بیان گردید . در بحث شروع، مطالبی برای آغاز کلاس مطرح شد که عبارت بودند از: الف) شروع با بسم الله الرحمن الرحیم; ب) شروع با پرسش ها; ج) شروع با نکات اخلاقی; د) شروع با تشبیهات; ه) شروع با همخوانی سوره; و) شروع با بیان نعمت ها و پیام اعضاء ; ز) شروع با خواندن شعر . (1)
در مرحله دوم بیان شد که برای ارائه آیات و روایات می توان از شیوه های مختلفی استفاده کرد، مانند: الف) شیوه تنوعی; ب) شیوه تلخیصی; ج) شیوه شان نزولی; د) شیوه طراحی و نقاشی; ه) شیوه قصه و داستان; و) شیوه پرسش و پاسخ; ز) شیوه جزوه درسی . (2)
در سومین مرحله، از شیوه های مختلف برای «رفع خستگی » بحث شد و بیان گردید که برای رفع خستگی می توان مسابقات متنوعی را طراحی کرده و به اجرا گذاشت . این مسابقات به دو نوع کلی پرسشی و عملی تقسیم گردید . بخش اول که مسابقات پرسشی بود مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اینک مسابقات عملی با عنوان «میان پرده ها» مورد بحث قرار می گیرد .
میان پرده ها
برای رفع خستگی دانش آموزان در حین اجرای برنامه، می توان به شکل میان پرده مسابقه ای را اجرا کرد . در این مسابقات بیشتر، دانش آموزان از نظر بدنی به کار گرفته می شوند تا با تحرک بدنی و ایجاد نشاط وشادابی، کسالت و خمودگی آن ها از بین برود و در ضمن اجرای مسابقه، بر معلومات آن ها افزوده شود .
نحوه اجرای این مسابقات (میان پرده ها) بدین صورت است که مربی افرادی از مخاطبان خود را انتخاب و در مقابل دانش آموزان از آن ها برای عملی نمودن میان پرده ها استفاده می کند . لازم به ذکر است که میان پرده ها نبایستی تمام یا بیشتر زمان مفید کلاس را بگیرد، بلکه فقط جهت رفع خستگی به مدت 5 الی 6 دقیقه وقت جلسه را می گیرد و معمولا در اواسط یا اواخر کلاس که دانش آموزان احساس خستگی می کنند یک یا دو نمونه به اجرا گذاشته می شود .
شایسته است مربی محترم توجه داشته باشد که همه میان پرده ها را در یک زمان و مکان و یک گروه نمی توان اجرا کرد، بلکه برخی از میان پرده ها برای مکان های باز و بعضی برای مکان های بسته و برخی برای جلسات پسران و تعدادی نیز برای جلسات دختران مناسب است . تعدادی دیگر را می توان به صورت مشترک استفاده کرد . از این رو با توجه به مختلف بودن فضاهای اجرا، مربیان محترم با تشخیص کارشناسانه خود، مناسب شان و آداب و سنن اجتماعی هر منطقه عمل کنند .
برای آشنایی بیشتر با مسابقات عملی، نمونه هایی از اجرای این مسابقات در ذیل ارائه می گردد . مربیان محترم می توانند براساس نوع مخاطبان خود شکل های دیگری از این مسابقات را به ذوق خود طراحی کرده و به اجرا گذارند .
نمونه های زیر براساس سن و میزان تحصیلات مخاطبان (مقاطع تحصیلی دبیرستان، راهنمایی و ابتدایی) تقسیم بندی شده است .
البته آوردن هر یک از نمونه ها در یک بخش به معنای اولویت داشتن استفاده از این نمونه برای این مقطع تحصیلی است و مربی محترم می تواند در شرایط خاص و با تشخیص خود، همان نمونه از میان پرده را برای مقطع تحصیلی دیگری نیز اجرا کند .
بخش اول: دبیرستانی
1- قرآنی: نام یک سوره از قرآن را مطرح می کنیم و از شرکت کنندگان در مسابقه می خواهیم تا همانند مشاعره، براساس آخرین حرف از نام سوره مطرح شده، نام سوره دیگری را بگویند . در صورتی که معلومات دانش آموزان یا مجری ها در این زمینه کم باشد، می توانند دو گروه شوند و یا اینکه قرآن در اختیار داشته باشند .
مثال: یوسف - فاطر - رحمن - نوح - حجرات - تحریم - ملک - کهف - فلق - قلم - مسد - دهر - روم - مؤمنون - نمل - لقمان - نازعات - تکاثر - رعد - دخان - ناس - سباء - انعام - معارج - جن - نساء - ابراهیم - مریم - مرسلات - تین - نباء - احزاب - بروج - جمعه - همزه - هود . . . . -
2- درگوشی: (در کلاس خواهران در صورت وجود مربی خواهر) پیامی را در گوش نفر اول می خوانیم و به او می گوییم: خیلی سریع در گوش نفر بعد بگو، و همین طور ادامه می یابد تا به نفر آخر برسد . وقتی که به نفر آخر رسید، آخرین نفر را جلو جمعیت می آوریم و به او می گوییم: چه کلام و پیامی به شما مخابره شد؟ او آنچه را که شنیده است می گوید . سپس به نفر اول می گوییم: من چه حدیثی به تو گفتم؟ وقتی نفر اول شکل درست آن را بیان کرد و بچه ها تفاوتی میان دو نوع گفتار مشاهده کردند، می خندند و شادی ایجاد می شود . ما نیز از فرصت استفاده کرده، و نحوه به وجود آمدن «شایعه » یا «یک کلاغ چهل کلاغ » را توضیح می دهیم .
3- تکراری: یکی از شاگردان را انتخاب کرده، حدیثی تربیتی برایش می خوانیم و به او می گوییم: این جمله را خیلی سریع 5 بار تکرار کن . بدین وسیله هم مطلبی دینی را به مخاطبین القاء می کنیم و هم شادابی ایجاد می کنیم . مثلا امام علی علیه السلام می فرماید:
1- هر کس به دین دوستش است، ببین با چه کسی دوستی .
2- برای دیگران بخواه، آنچه برای خود می خواهی .
4- تنفسی: یک متن را تکثیر کرده و به چند نفر می دهیم تا با هم، به طور مداوم و بدون وقفه و تجدید تنفس، آن را بخوانند . افراد در صورت قطع صوت از مسابقه خارج می شوند و کسی که از همه بیشتر ادامه داد، امتیاز می گیرد .
5- شعری: مربی یک مصرع از ابیات معروف را می خواند و از دانش آموزان می خواهد که مصرع دوم را بخوانند . مانند:
در جوانی پاک بودن شیوه پیغمبری است
6- پند آموزی: به کسی که در مسابقه شرکت کرده است می گوییم: در حالی که با دندان خود چوب یا خودکاری را نگه داشته ای، برای هر کدام از دوستان خودت یک جمله پندآموز بگو .
7- پا مرغی: به بچه های پسر می گوییم: این مسیر را نیم خیز بروید . هر کس زودتر برگشت برنده است .
8- پولکی: به بچه ها می گوییم: هر کس توانست این اسکناس (20 تومانی یا 50 تومانی) را بالای سر خود بدون دست نگه دارد و راه برود امتیاز دارد یا پول مال خودش است .
9- توپی: افراد کلاس را یکی یکی جلو دانش آموزان آورده و به او می گوییم: توپ را روی یک انگشت یا سر خود نگهداشته و راه برود .
10- تکراری: به هر یک از بچه ها می گوییم: این جمله ها را چند بار تکرار کند: «در هر دم زدنی مزد و اجری است .» یا «از خود تعریف کردن خود میراندن است .» کسانی که موفق شوند، امتیاز می گیرند .
بخش دوم: راهنمایی
1- توضیحی: چند نفر از فراگیران را انتخاب کرده و حدیث مورد نظرمان را به گونه ای که فراگیران دیگر متوجه نشوند، به آن ها می گوییم . سپس از هر کدام از آن ها می خواهیم تا با زبان و فهم خود آن مطلب را برای دیگران توضیح دهند و البته در حالی که سریعا منظور روایت را نمی گویند، سعی کنند از مطلب اصلی نیز فاصله نگیرند .
از این نوع میان پرده و سرگرمی می توان برای یادآوری نکات اخلاقی و . . . استفاده کرد .
2- کارتی: کلمات دو حدیث تربیتی را به صورت جداجدا روی چندین کارت نوشته، و به دو نفر از کودکان یا نوجوانان می گوییم: هر کدام از شما که بخشی از کلمات درهم ریخته را زودتر به یک جمله تبدیل کند و برای بقیه بخواند، برنده است .(طی این مدت، بچه ها بگویند: بچین، بچین، زودتر بچین) .
3- لیوانی: در کلاس پسرها، مربی مرد یکی از آن ها را کف کلاس می خواباند، یک لیوان آب روی پیشانیش می گذارد و آن گاه می گوید: در حالی که لیوان آب روی پیشانیت قرار دارد، مطلب یا حدیث روی دیوار یا تخته را بخوان . در نهایت آب روی لباس او ریخته می شود و شادی دانش آموزان را به ارمغان می آورد .(این شیوه برای پسرها و با مربی مرد مناسب است) .
4- گروهی: بچه ها را به دو گروه تقسیم کرده، به هر گروه یک کارت حدیث می دهیم و یک فاصله مکانی را مشخص می کنیم . سپس به آن ها می گوییم: آن صندلی یا درخت را که در فاصله معینی قرار دارد، دور بزنید، کارت حدیث را به نفر جلو صف بدهید و خودتان به آخر صف بروید . این کار تا نفر آخر گروه ادامه پیدا می کند و هر گروه که نفراتش زودتر کار خود را انجام دادند پیروز است .
5- انتقالی: به دانش آموزان می گوییم به صف شوند و حدیث یا سخنی پندآموز را شنیده و حفظ نمایند . سپس از هر یک از آنان می خواهیم تا حدیث یا آن نصیحت را که شنیده اند بیان کنند . برای آن هایی که درست جواب دادند حدیث دیگری را می خوانیم و همین طور ادامه می دهیم تا فقط چند نفر بمانند و یا تا چند مرحله از پیش تعیین شده ادامه می دهیم و افراد برتر را به عنوان برنده معرفی می کنیم .
6- هوشی: در آغاز، یک یا دو اصطلاح فقهی مثل صلاة و حج را از نظر لغوی و اصطلاحی توضیح داده و سپس سؤال می کنیم: رو «ز» چیست؟ شرکت کنندگان در مسابقه فکر می کنند منظور ما این است که «روزه » چیست؟ (بعد می گوییم ما پرسیدیم روی «ز» چیست و بدین وسیله نشاط ایجاد می کنیم) .
7- ریسمانی: نخی را در دست خود مخفی کرده و به بچه ها می گوییم: «هر کی گفت چی تو مشت من است، می دهم به خودش .» بچه ها هرچه جواب دادند، می گوییم: «نخ، نخ .» آن ها خیال می کنند که ما می گوییم: نخیر .
8- حروفی: به تعداد حروفی که یک حدیث یا آیه دارد، روی تخته خط می کشیم و از همه دانش آموزان می خواهیم که هر کدام یک حرف را مطرح کنند . اگر آن حرف در حدیث بود، آن حرف را در جای خودش می نویسیم و اگر نبود، آن شخص از دور خارج می شود . مثلا حدیث «الصلاة قربان کل تقی » که 16 حرف دارد، پس از سؤال از بچه ها و تکمیل خطها به این صورت در می آید:
ا ل ص ل ا ة ق ر ب ا ن ک ل
ت ق ی
بعد از تکمیل حدیث، حدیث کوتاهتری را انتخاب کرده و از افرادی که در مرحله اول پاسخ درست داده بودند می خواهیم با انتخاب حروف، حدیث بعدی را تکمیل کنند . و در مرحله سوم حدیث کوتاهتری را انتخاب کرده و از افرادی که در مرحله دوم پاسخ درست داده بودند می خواهیم تا با انتخاب حروف، حدیث سوم را تکمیل کنند . افرادی که در این مرحله پاسخ آن ها درست در آید تا حدیث تکمیل شود، جایزه خواهند گرفت .
سه حدیثی که در سه مرحله انتخاب می شود باید با هم تناسب داشته و در رابطه با موضوع جلسه باشند .
9- دیدنی: چند کارت حدیث را روی میز می چینیم . از شرکت کننده در مسابقه می خواهیم تا بعد از چند لحظه دیدن، روی خود را برگرداند . یکی از کارت ها را جابجا می کنیم . آن گاه از او می خواهیم بگوید کدام بوده است .
10- ترتیبی: یک حدیث را به صورت نامرتب روی تخته می نویسیم و با کمک دانش آموزان آن را مرتب می کنیم تا حدیث کامل شود .
11- امتیازی: چند کارت حدیث را امتیازگذاری کرده، آن ها را مخفی می کنیم . 2 تا از کارت ها 10 امتیازی و بقیه کارت ها کمتر از 10 امتیاز دارند . هر کس دو کارت 10 امتیازی پیدا کرد، 20 امتیاز داشته و برنده است . البته شرط رسیدن به امتیاز ده این است که شرکت کننده در مسابقه حدیث روی کارت را در پنج دقیقه حفظ کند و الا امتیازش باطل می شود .
12- شعری: به دانش آموزان می گوییم: چه کسی می تواند بلافاصله بعد از خواندن این بیت شعر، اسم سوره و آیه مورد نظر را قرائت کند و چند دقیقه در مورد آن صحبت کند؟
همان ذاتی که او را نیست اولاد
نه زائید و نه او را هیچکس زاد
13- احکامی: به دانش آموزان می گوییم: شخصی وضویش باتل است، اما هیچ یک از موارد زیر را انجام نداده است: بول، غائط، غصبی بودن آب و پاک نبودن جای وضو . پس چرا وضویش باتل است؟ (جواب: دانش آموز دختر است و با تل روی سر وضو گرفته است) .
14- ردیفی: بچه ها را به دو گروه تقسیم و در دو صف قرار می دهیم، سپس برای هر گروه یک حدیث یا جمله تربیتی را قرائت می کنیم . افراد هر گروه باید یکی پس از دیگری آن جمله را تکرار کنند تا به آخرین نفر برسد . اگر آخرین نفر درست تلفظ کرد برنده است .
15- صفحه ای: یک صفحه کتاب یا برگه مزین به احادیث را به دو نفر نشان می دهیم . هر کس زودتر گفت در این صفحه چند کلمه وجود دارد، برنده است .
یا برای افراد هر کلاس صفحه ای را معین می کنیم و مثلا می گوییم ، هرکس زودتر بگوید چند حرف نون در این صفحه وجود دارد، برنده است .
16- حدودی: چشم یکی از دانش آموزان را می بندیم و از او می خواهیم بقیه دانش آموزان را - که از یک محدوده خاص نباید خارج شوند - بگیرد . هرکس توسط او گرفته شود از گردونه بازی خارج می شود و نفر آخر یا 2 نفر آخر برنده شده و امتیاز می گیرند . اگر این شخص بتواند در 5 دقیقه مسابقه را به پایان برساند، خود او نیز جزء برندگان است و در غیر این صورت برنده نخواهد بود .
17- دیواری: به بچه ها می گوییم: با چشم بسته دست خود را به دیوار رو برو بزنید و برگردید .
18- نقاشی: از بچه ها می خواهیم دو گروه شوند و به آن ها می گوییم: هر گروه زودتر تصویر یک انسانی که نشسته و دست هایش را به طرف آسمان بلند کرده و در حال دعا کردن است را نقاشی کند، برنده است .(زودتر و زیباتر نقاشی کردن و از همه بچه ها استفاده کردن امتیاز دارد) .
19- لهجه ای: این جمله را روی تابلو می نویسیم: «انباردار ارزنی آمد نخودش آمد ماش فرستادیم گندمش ده که برنج است .» و سپس از شرکت کننده در مسابقه می خواهیم تا آن را با لهجه بخواند .
20- نمازی: اعداد 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، را روی تخته نوشته و سؤال می کنیم: هر یک از این ارقام چه ارتباطی با نماز دارند .
جواب: نیت/1 ، نماز صبح/2 ، نماز مغرب/3 ، نماز ظهرین/4 ، ارکان نماز/5 ، غیر رکن نماز/6 ، مواضع سجده/7 ، نافله ظهرین/8 ، 9 ، 10 ، 11 .
21- پرشی: به بچه ها می گوییم: توپ را بین دو قوزک پاهایتان قرار دهید و بپرید .
22- کلاغی: مربی بچه ها را در یک ردیف جمع می کند و به آن ها می گوید: این مسیر را که علامت گذاشته ام کلاغ پر بروید، هر کدام از آن ها که تمامی راه را رفت، برنده است و هر کدام در بین راه زمین خورد، بازنده می باشد .
23- زوج و فردی: مربی همه شاگردان را در یک دایره جمع می کند و می گوید: با عدد زوج بنشینید و با عدد فرد بلند شوید . آنقدر ادامه می دهد تا همه بسوزند و از دایره خارج شوند و به نفر آخر امتیاز یا جایزه می دهد .
24- کف دستی: از شرکت کننده در مسابقه می خواهیم تا بدون استفاده از انگشتان و با کمک گرفتن از کف دست، خودکار یا ماژیک یا گچ را بر دارد و یک حدیث بنویسد .
25- اصطلاحی: درباره چند اصطلاح یا لغت توضیح کوتاهی داده و از شرکت کننده می خواهیم بگوید آن چیست، مثل: آدم بی سر و پا (کت)، سینمای مجانی (خواب)، بستنی (درب)
26- هوشی:
1- آن چه یکی است که برابر با هیجده میلیون و دویست وپنجاه هزار است؟ جواب: روز قیامت .
000/250/18 365 × 50000
2- چای را با کدام دست هم می زنند؟ جواب: با دست هم نمی زنند، با قاشق هم می زنند .
27- کاسه ای: کاسه آبی بر سر دانش آموزان گذاشته و از آن ها می خواهیم بدون آنکه کاسه را با دست بگیرند، عرض کلاس را در کمتر از یک دقیقه طی کنند به صورتی که آب کاسه کمتر از نصف نشود . هر کس در مدت کمتری با بیشترین مقدار آب به مقصد رسید، امتیاز بیشتری دارد .
28- زرگری: به همه دانش آموزان می گوییم: جمله ای را با زبان زرگری بگوئید، مثل: «به نام خدا ب ز ناز م ز خ ز دازا»
29- حدیثی: به شرکت کننده در مسابقه می گوییم: از بین احادیثی که می خوانم، 3 تا را در 5 دقیقه حفظ کن و بخوان .
30- هندوانه ای: دست یک نفر را می بندیم و یک هندوانه در اختیارش می گذاریم، اگر تا 10 دقیقه توانست پاره کند و بخورد، برنده است .(در محیط باز و اردوها)
31- حدیثی: به یکی از دانش آموزان می گوییم: بین لب و بینی ات یک کاغذ بگذار، از کنار تخته سیاه تا آخر کلاس برو و برگرد و یک حدیث بخوان، اگر کاغذ نیفتاد برنده ای .
32- کبریتی: چوب کبریتی (خاموش) روی انگشت اشاره هر یک از دانش آموزان به حالت ایستاده قرار می دهیم، به آن ها می گوییم از این طرف کلاس به طرف دیگر بروند . هر کس نتواند با کبریت ایستاده به مقصد برسد، از دور خارج می شود و کسانی که بتوانند، امتیاز می گیرند .
33- تکمیلی: کشیدن یک شکل را که اول ناقص است و کم کم کامل می شود شروع می کنیم و در هر مرحله به بچه ها می گوییم: این شکل چیست؟
34- توازنی: از چند نفر می خواهیم که هر کدام یک چیزی را روی سرشان بگذارند و مسیری را بروند . هر کس آن چیز از سرش نیفتاد و زودتر رسید برنده است .
35- طناب کشی: طنابی را به دانش آموزان داده و به آن ها می گوییم: دو دسته شوید و طناب را بکشید، هر کدام توانستید طناب را به طرف خود بکشید، برنده هستید .
36- کشیدنی: به پنج نفر می گوییم: کلمه سلام را یکی پس از دیگری با صدای بلند و یک نفس بکشند . هر کدام از نظر زمانی در مدت بیشتری این کلمه را کشید، برنده است .
37- دوختنی: به بچه ها می گوییم: دو دقیقه وقت دارید دکمه ای را به لباس خود بدوزید، کسانی که در این مدت نتوانند، از دور بازی خارجند; اگر چه همه بچه ها باشند، و هر که در مدت تعیین شده زودتر دوخت برنده است .
38- تخم مرغی: به هر یک از دانش آموزان می گوییم: یک تخم مرغ را داخل یک قاشق قرار داده و در مدت 5 ثانیه بنشین و پاشو و در آخرین مرحله بگو: نماز ستون دین است . هر کس موفق شد، امتیاز می گیرد .
بخش سوم: ابتدائی
1- زبانی: یکی از دانش آموزان را جلو جمعیت می آوریم، کاغذی را روی میز قرار می دهیم و به او می گوییم: با زبان (نه لب یا دندان) این کاغذ را بلند کن و جمله ای راکه من می گویم، بازگو کن . اگر کاغذ نیفتاد برنده ای . بگو: «خدایا شکرت »
2- سوره خوانی: یک سوره از قرآن کریم را با لب و بدون صدا می خوانیم و از دانش آموزان می خواهیم که بعد از پایان کار، بگویند ما چه سوره ای را خواندیم و آن گاه بلند بخوانند .
3- دندانی: به کسی که در مسابقه شرکت کرده است می گوییم: در حالی که با دندان خود چوب یا خودکاری را نگه داشته ای، خلاصه و یا نتیجه درس گذشته را برای دوستان خود بیان کن .
4- یافتنی: کلمات حدیث یا سخنی آموزنده را جداجدا روی کارت هائی نوشته و آن ها را در چند جای مختلف پنهان می کنیم و از بچه ها می خواهیم با پیدا کردن و کنار هم گذاشتن این کارت ها، سخن یا حدیث را بخوانند و یا پس از پیدا کردن کارت ها، طوری بایستند و کارت خود را مقابل خود بگیرند که بقیه بچه ها بتوانند آن حدیث را بخوانند . در این مسابقه باید به تعداد کارت ها، افرادی را به یافتن حدیث فرستاد .
5- حدیث یابی: در فضایی باز چندین کارت حدیث را از قبل مخفی کرده و یک نمونه از آن ها را در دست نگه می داریم . سپس همه بچه ها را رها کرده و می گویم: هر کس توانست 3 تا از این کارت ها را بیاورد، جایزه (یا هدیه و یا امتیاز) می گیرد .
6- تابلویی: روی یک تابلو ترجمه حدیثی را به صورت کامل و با نقطه می نویسیم . همان متن را بدون نقطه در کاغذ یا تابلو دیگری نوشته و از یک نفر که نوشته با نقطه را نمی بیند می خواهیم تا آن متن را بخواند . اگر درست خواند، برنده است و هرگاه اشتباه کرد، بچه ها که از روی تابلو نگاه می کنند، می گویند: غلط آی غلط .
7- چشم بندی: به بچه ها می گوییم: چشم ها را ببندید و با چشم بسته این حدیث را همراه من تکرار کنید; به طرف چپ سه بار، به طرف راست سه بار، بالا و پایین هر کدام 5 بار .
منظور از تکرار احادیث این است که حدیث ها را حفظ شوند .
8- نمازی: از شرکت کنندگان در مسابقه می پرسیم: آیا نماز باتل باطل است؟ و پس از پاسخ آن ها می گوییم: تل از مبطلات نماز نیست .
9- نوشتنی: چشم های دانش آموزی را می بندیم و از او می خواهیم که پای تابلو رفته و یک حدیث دو کلمه ای را که ما می گوییم بنویسد . از یکی دو نفر می خواهیم بیایند و این کار را بکنند . بچه ها به خط آن ها می خندند و در کلاس شادی ایجاد می شود .
10- دایره ای: روی تابلو یک دایره می کشیم و به شرکت کننده در مسابقه می گوییم: برای این دایره چشم و دهان و بینی بگذار .
یا به او می گوییم: با چشمان بسته یک دایره بکش و چشم، گوش، بینی و دهان برایش بگذار .
این میان پرده برای کودکان پیش دبستانی نیز مناسب است .
11- اکتشافی: فردی را به بیرون از کلاس می فرستیم، چیزی را از کلاس جابجا کرده و یا شیئی را در کلاس مخفی می کنیم و یا به صورت توافقی با بچه ها چیزی را مورد نظر قرار می دهیم . سپس آن فرد را صدا می زنیم تا به کلاس آمده و شیی ء مورد نظر را پیدا کند . ما نیز با نوک قلم به میز می کوبیم . هر چه او از شیی ء مورد نظر دورتر شود محکم تر می کوبیم و هرچه نزدیک تر شود آهسته تر می کوبیم و بدین وسیله او را در پیدا کردن آن شیی ء یاری می دهیم . در صورتی که در زمان معین به نتیجه رسید، برنده خواهد بود .
12- دکمه ای: به شرکت کننده در مسابقه می گوییم، ظرف چند ثانیه تعداد مشخصی از دکمه های لباسش را با همه انگشت ها باز و بسته کند .
این تنوع برای کلاس پسران مناسب است .
13- ذکری: به شرکت کننده در مسابقه می گوییم، با دهان بسته یک ذکر بگوید .
14- گرفتنی: یکی کمتر از تعداد دانش آموزان شرکت کننده در مسابقه، روی زمین دایره می کشیم . مثلا برای 10 نفر، 9 دایره می کشیم و از آن ها می خواهیم بعد از پیمودن مسیر تعیین شده، هر نفر یک دایره را اشغال کند . هرکس دیرتر رسید سوخته است .
15- مشورتی: بچه ها را به دو گروه تقسیم می کنیم و دو دقیقه فرصت می دهیم تا درباره ساختن یک شکل که ما آن را پیشنهاد می دهیم، مشورت و تمرین کنند . سپس در عرض یک دقیقه هر گروه که زودتر آن شکل را بسازد برنده است .(مثلا: آرم جمهوری اسلامی یا شکل خورشید)
16- هوشی:
- به چهارمین روز هفته چهارشنبه بگویند صحیح است یا چارشنبه؟ جواب: سه شنبه .
- شکارچی تیری شلیک کرد و کبوتری را مورد هدف قرار داد . آیا خوردن جوجه شکم او حلال است یا حرام؟ جواب: تخم دارد نه جوجه .
- کدامیک از دو جمله زیر صحیح تر است (است یا هست؟)
زرده تخم مرغ سفید است .
زرده تخم مرغ سفید هست .
17- ریاضی:
یکی از دانش آموزان را انتخاب کرده و از او می پرسیم:
- فردی ادعا می کرد: سی صد عدد پنج رقمی است . چگونه این سخن صحیح است؟ جواب: منظور عدد 30100 است که به شکل شماره تلفن و با تفکیک 30 و 100 (100/30) آن را خوانده است .
- اگر مربی شما بگوید این سه حدیث را بگیر و هر نیم ساعت یکی را حفظ کن، چقدر طول می کشد که این سه حدیث را برای حفظ کردن بگیری؟ جواب: یک ساعت
- مربی با 40 شاگرد برای مسابقه حفظ قرآن و حدیث وارد کلاس شد . موقع مسابقه چهارده نفر از آن ها در مسابقه شرکت کردند . بقیه کجا رفتند؟ جواب: به صورت چهار گروه 10 نفره در مسابقه شرکت نموده اند و مجموع آن ها 40 نفر می شود و بقیه ای وجود ندارد .
18- تمرکزی: یکی از بچه ها را به انتخاب خودشان جلو دانش آموزان آورده و یک توپ به او می دهیم و می گوییم: این توپ را چند دقیقه روی پیشانیت نگه دار .
19- نمازی: شماره تلفن خدا چیست؟ جواب: نمازهای یومیه 24434
20- شمارشی: به شرکت کنندگان در مسابقه می گوییم: چشم هایتان را ببندید و سریع بگوئید دکمه های لباستان چند تا است؟
21- گلبرگی: چند نفر از بچه های شیطون کلاس را جلوی دانش آموزان می آوریم و می گوییم همه گردنشان را پائین و دست هایشان را عقب بگیرند . در این صورت به شکل گل می شوند .
22- برعکسی: بچه ها را به صف کرده و از آن ها می خواهیم که بر عکس دستور ما انجام دهند; مثلا وقتی می گوییم بنشین، باید برخیزند و وقتی می گوییم: پاشو، باید بنشینند . کسانی که درست عمل نکنند از دور خارج می شوند و نفر آخر جایزه می گیرد .
23- سطلی: در این بازی، برای هر گروه دو یا سه نفری، سطلی تهیه کرده و به دست آن ها یک کاسه می دهیم و از آن ها می خواهیم در مدت 2 دقیقه سطل را پر از آب کنند و هر بار که می خواهند کاسه آب را داخل سطل بریزند، یک حدیث بیان کنند، یا یک یت شعر بخوانند . اگر حدیث حفظ نبودند، به کمک مربی به آن ها یاد داده می شود و سپس می گویند . هر گروه که در وقت کمتری سطل را پر کرد، برنده است . گروه های شرکت کننده در مسابقه می توانند کار را با هم شروع کنند و بهتر است اجرای کار آن ها به صورت یکی پس از دیگری باشد .
24- حرکتی: افراد را به گروه های دو نفره تقسیم کرده و به یک نفر از هر گروه می گوییم: بدون حرف زدن و با حرکات بدن (پانتومیم) یک شغل را به دوستت معرفی کن . در صورتی که دوست او بتواند شغل مورد نظر را بگوید، آن گروه امتیاز می گیرد .
25- فوتی: یک توپ پینگ پنگ را روی میز گذاشته، به چند نفر از بچه ها می گوییم پای میز بیایند و چند وسیله را روی میز در فواصل معین می چینیم، از بچه ها می خواهیم با فوت کردن به توپ، جهت معینی برای آن مشخص کنند تا با وسائل روی میز برخورد نکند .
26- کاغذی: روی تکه کاغذی حرف «خ » نوشته می شود و مربی آن را در دست خود جای می دهد و سپس به بچه ها می گوید: چه چیزی در دست من قرار دارد؟ بچه ها هر چه می گویند، مربی می گوید: خ خ خ و آن ها خیال می کنند مربی می گوید: خیر .
27- نمایشی: یک نمایش به صورت پانتومیم (حرکات بدون صدا) انجام می دهیم و به شرکت کننده در مسابقه می گوییم: بگو من چکار کردم . مثلا انجام وضو را به این صورت نمایش داده و درباره آن سؤال می کنیم .
28- قرآنی: سؤال می کنیم که: حرف اول و آخر قرآن چیست؟ به دو صورت می توانند جواب دهند:
1- «قاف » اولین حرف و «نون » آخرین حرف است .
2- «ب » اولین حرف شروع قرآن و «س » آخرین حرف قرآن در سوره «ناس » می باشد .
29- تنفسی: به شرکت کننده در مسابقه می گوییم: مسافتی را با گفتن جمله «ای شیطان برو» بدون قطع صدا و به مدت چند دقیقه طی کن .
30- آبشاری: یک نفر را روی صندلی می نشانیم، یک نفر کوچکتر را روی گردنش می نشانیم به شکلی که دست هایش را به صورت آی کلاه دار بگیرد، نفر سوم سر خود را روی دامن شخصی که روی صندلی نشسته می گذارد، نفر چهارم می خوابد و سرش را روی دامن شخصی که نشسته می گذارد، نفر پنجم هم می خوابد و سرش را روی پای نفر چهارم و به همین ترتیب آبشاری از گوشت می سازیم . به بقیه بچه ها می گوییم این چه کلمه ای است؟ جواب: کلمه آبشار درست می شود .
31- نقاشی: دست های شرکت کنندگان در مسابقه را از پشت سر می بندیم و می گوییم با مداد و دهان روی کاغذ نقاشی بکشند .
32- دعائی: یک دعای بدون نقطه بگو . جواب: اللهم صل علی محمد و آل محمد .
2- به یکی از نوجوانان می گوییم یکی از اعمال بدون نقطه نماز را انجام بده؟ جواب: رکوع
33- نمازی: زهرا و زهره در نماز با هم بین 1 و 2 شک کردند . زهرا نمازش صحیح بود ولی زهره نمازش را شکست و از اول خواند . چرا؟ جواب: زهرا نماز مستحبی می خواند .
34- میوه ای: چند سیب آویزان می کنیم و به چند نفر می گوییم بدون استفاده از دست بخورند . هر کس تا 5 دقیقه بیشتر سیب خورد، برنده است .
35- بستنی: پای چپ و دست چپ یکی را با پای راست و دست راست دیگری می بندیم . دو نفر دیگر را نیز همینطور می بندیم . این چهار نفر در قالب دو گروه دو نفری باید مسافتی را طی کنند و برگردند . هر کدام از دو گروه که زودتر برگشت، برنده است .
36- بی زبانی: به دو نفر می گوییم: بدون کمک زبان در حضور بچه ها با هم صحبت کنید .
37- تقلیدی: مربی از دانش آموزان می خواهد که هر کاری که او کرد، بقیه از او تقلید کنند، مثلا اگر وضو گرفت، درس خواند، نماز خواند و . . . ، آن ها نیز همان کار را انجام دهند . هر کس خلاف این انجام داد، از دور خارج می شود .
38- سکوتی: مربی به بچه ها می گوید: تا پنج دقیقه هیچ کس صحبت نکند، هر چه من گفتم شما جواب ندهید، هر آنچه خواستم انجام ندهید، سکوت مطلق باشد . هر کس حرف زد از دور خارج می شود و فرد یا افرادی که در آخر می مانند، امتیاز می گیرند .
39- صدای چی: عمو زنجیر باف! بله، زنجیر مرا بافتی؟ بله، پشت کوه انداختی؟ بله، بابا . . . . با صدای چی؟ سوره کوثر را همه با هم می خوانند .
40- دوستی: چشم یکی از شاگردان را بسته و به او می گوییم: با چشم بسته دوستت (علی) را در بین بچه ها که ایستاده اند و حرکت نمی کنند شناسایی کن .
41- حدسی: چشم فرد مورد نظر را بسته و دوستان او را جابجا کرده و از هر یک می خواهیم فقط (کلمه ای) بیان کنند و فرد شرکت کننده در مسابقه باید نام دوست خود را حدس بزند .
42- تشخیصی: عده ای از بچه ها را انتخاب کرده، چشم آن ها را می بندیم و اشیاء مختلفی را جلوی آن ها قرار می دهیم . هر کدام که بتوانند تمام موارد را درست حدس بزنند، برنده می شوند .
43- اشعاری: مربی با بچه ها بازی می کند، بدین صورت که به بچه ها می گوید: یک دایره به صورت گل درست کنند، خود مربی هم در بین آن ها است و شعر: ما گلیم، ما سنبلیم، ما بچه های بلبلیم، باز می شیم، بسته می شیم، باز می شیم، بسته می شیم، اگر به ما آب ندهند، خشک می شیم، خشک می شیم، را می خوانند و مانند گل باز و بسته می شوند . و وقتی که به جمله اگربه ما آب ندهند . . . می رسند، پژمرده شده و خود را روی چمن ها رها می کنند و مربی به آن ها کمی آب می دهد یا بر روی آن ها آب می پاشد و آن ها دوباره بلند می شوند و باز می شوند .
44- بویایی: مقداری میوه یا غذا تهیه کرده، چشم افراد را می بندیم و از آن ها می خواهیم که با چشم بسته و با کمک گرفتن از حس بویایی، نوع میوه یا غذا را مشخص کنند .
پی نوشت ها:
1) مبلغان، ش 26 .
2) همان، ش 27 و 28 .
