آفاق نیایش - تفسیر دعای کمیل
بخش دوم‏
وَ بِقُوِّتِكَ الَّتى قَهَرْتَ بِها كُلَّ شى‏ءٍ؛
و به حق آن نيرويت كه همه چيز را به وسيله آن مقهور خويش كردى.
آفاق نيايش تفسير دعاى كميل، ص: 43
تفسير ادبى‏
قدرت و قوت:
«قوة» به معناى «قدرت» است، با اين تفاوت كه از بعضى جهات، با آن فرق دارد از جمله:
الف) «قوت» عبارت است از به كار بردن «قدرت»، يعنى «قوت» قدرت بالفعل، است بر خلاف «قدرت» كه اعم از آن است.
ب) به علت عظمت شأنش مورد استفاده قرار نمى‏گيرد.
ج) قوت معناى عظمت در قدرت را به همراه دارد، لذا غالباً به معناى عظيم الشأن در قدرت مورد استفاده قرار مى‏گيرد بر خلاف قدرت كه اعم از آن است.
د) قوت غالبا براى قدرتى مورد استفاده قرار مى‏گيرد كه در ذات چيزى واقع باشد و به عبارت منطقى «حمل از خارج محمول» است، يعنى از ذات چيزى گرفته مى‏شود و بر آن بار مى‏گردد، بر خلاف قدرت كه غالبا اين طور نيست. لذا به آهن گفته مى‏شود «قوى» ولى «با قدرت» گفته نمى‏شود. خداوند تعالى هم در اين آيات به همه اين موارد اشاره فرموده است:
-؛ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ‏[1] خداوند است كه روزى بخش قوى و مستحكم است.
-؛ فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا صَالِحاً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ مِنْ خِزْيِ يَوْمِئِذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ[2]
پروردگارت تواناى شكست ناپذير است.
آفاق نيايش تفسير دعاى كميل، ص: 44
-؛ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَوَاتٌ وَ مَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ[3] خداوند بى شك كسى را كه او را يارى كند يارى مى‏رساند چرا كه خداوند تواناى شكست‏ناپذير است.
غير از اين‏ها تفاوت‏هاى ديگرى هم دارد.
قهر و غلبه:
«قهر» نيز به معناى «غلبه» است، با اين تفاوت كه در «قهر» خوارى و افتادگى از جانب «مقهور» نمايان است، ولى «غلبه» اعم از «قهر» است. آن گونه خوارى و افتادگى‏اى كه در «قهر» نمايان است در «غلبه» مشهود نيست. خداوند تعالى در آيات زير به اين مطلب اشاره فرموده است:
؛ قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ قُلْ أَ فَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ لَا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعاً وَ لَا ضَرّاً قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَ الْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَ النُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ[4] خدا آفريدگار هر چيز است و اوست يكتاى پيروز.
رمز بقا
خداوند تعالى علاوه بر آن كه آفريدگار هر چيزى است، برپا نگه دارنده آن هم هست. وجود و بقاى اشيا وابسته به اوست. همه اشيا از: كوچك تا بزرگ و از خاك تا افلاك، همه نسبت به ذات مقدس حق تعالى، مثل وجودهاى ذهنى نسبت به ما هستند كه تا نظر خود را از آن‏ها برگردانيم معدوم مى‏شوند. خداوند تعالى در اين رابطه فرموده است:
آفاق نيايش تفسير دعاى كميل، ص: 45
؛ اللَّهُ لَا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ وَ لَا يُحِيطُونَ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ لَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ‏[5] خداوندى كه هيچ معبودى جز او نيست زنده پاينده‏اى است كه نه خوابش مى‏گيرد و نه چرتش. هر چه در آسمان‏ها و زمين است متعلق به اوست.
خلاصه آن كه خداوند قيوم است. پس به طورى كه معلول، تحت سيطره علتش قرار دارد و سايه تحت سيطره صاحب سايه است؛ همه اشيا هم تحت سيطره او هستند، يعنى همه آن‏ها- به نحوى كه متجلى در برابر صاحب تجلى افتادگى به خرج مى‏دهد- در برابر او خاضعند و هم چنان كه فقير حقيقى در برابر غنى حقيقى خوار و بى مقدار است، در برابر او خوار و ذليلند. شايد بتوان گفت همه چيزها در برابر او كه غنى حقيقى است و گنجينه هاى هر چيزى نزد اوست اظهار فقر حقيقى و تدلّى صرف مى‏نمايند. اميرالمؤمنين (ع) نيز به آن اشاره فرموده است:
«وَ خَضَعَ لَها كُلُّ شى‏ءٍ وَ ذَلَّ لَها كُلُّ شى‏ءٍ.»

[1]. ذاريات، آيه 58.

[2]. هود، آيه 66.

[3]. حج، آيه 40.

[4]. رعد، آيه 16.

[5]. بقره، آيه 255.