مقدمه

قالَ اللّهُ تَبارَكَ وَتَعالى:
وَاعْبُدُوا اللّهَ وَلاتُشْرِكُوا بِهِ شَيْئا وَبِالْوالِدَيْنِ اِحْسانا وَ بِذِى الْقُرْبى وَالْيَتامى وَالْمَساكينِ وَالْجارِ ذِى الْقُرْبى وَالْجارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبيلِ وَما مَلَكَتْ اَيْمانُكُمْ اِنَّ اللّهَ لايُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالا فَخُورا.[ نساء/ آيه 36]
خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:
خدا را پرستش كنيد و نسبت به او شرك نورزيد، و به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و افراد مسكين و همسايگان دور و نزديك و دوست و رهگذر و غلام و كنيز نيكى كنيد، كه خداوند انسان خود خواه و فخرفروش را دوست ندارد.

يكى از امتيازات اسلام بر ساير اديان ومكاتب اين است كه به علاقه و محبت و همبستگى بين انسانها اهميت زيادى داده و سعى نموده تا بين آنان رابطه عاطفى قوى برقرار كند، و زندگى و برخورد آنها توأم به مهر و عطوفت متقابل باشد.
شايد يكى از حكمتهاى مهمى كه همه انسانها از يك پدر و مادر متولّد شده اند همين باشد كه انسانها نسبت به همديگر احساس يگانگى و خويشاوندى و برادرى نمايند.
وقتى در دستورات و قوانين اسلام دقّت كنيم مى بينيم آنچه كه وجودش سبب ازدياد محبّت و علاقه بين اقشار مختلف مردم بوده و هست، اسلام آن را بصورت واجب يا مستحبّ سفارش كرده و در مورد آن تأكيد نموده است، مانند:
برخورد خوب با انسانها، نيكى به پدر و مادر نيكى به فرزندان، برآوردن نيازهاى مردم و يارى آنها، معاشرت خوب با همسايگان و ضعيفان و بى سرپرستان و يتيمان ... كه نمونه اى از آنها را در اين جزوه خواهيد خواند. و آنچه را كه موجب جدائى و از بين رفتن علاقه و ايجاد كينه و بدبينى مى شود، نهى كرده و مردم را از نزديك شدن به آنها شديدا برحذر داشته است مانند تهمت، غيبت، دروغگوئى، سخن چينى، نفاق و...
نقش محبّت و علاقه انسانها به همديگر چيزى نيست كه قابل انكار باشد، حتى بعضى دانشمندان معتقدند كه تنها راه اصلاح جامعه و سعادت بشر، ايجاد محبّت و علاقه شديد بين انسانهاست در حدّى كه باعث شود كسى به ديگرى ستم روا ندارد. از اينرو در ادامه انتشار سلسله احاديث اهل بيت عصمت و طهارت عليه السلام اقدام به تهيه و تنظيم اين احاديث شد كه قدمى هر چند كوچك در راه نشر فرهنگ اسلام ناب محمّدى صلي الله عليه و آلهبرداشته باشد.

قم ـ محمود شريفى
۱۱ ذيقعده ۱۴۱۶ روز ميلاد امام هشتم عليه السلام
و ۱۲ فروردين ۱۳۷۵ روز جمهورى اسلامى

بخش اوّل:
معاشرت با مردم

برخورد با مردم
۱ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: قالَ عيسَى بنُ مَرْيَمَ لِبَعْضِ اَصْحابِهِ: مالا تُحِبُّ اَنْ يُفْعَلَ بِكَ فَلا تَفْعَلْهُ بِاَحَدٍ. [ بحار الأنوار، ج 74، ص 157 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: حضرت عيسى بن مريم به بعضى از ياران خود فرمود: آنچه را كه دوست ندارى نسبت به تو انجام شود تو نيز نسبت به هيچ كس انجام مده!

برخورد اسلامى
۲ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: اَذا لَقيتُمْ اِخْوانَكُمْ فَتَصافَحُوا وَاَظْهِرُوا لَهُمُ الْبَشاشَةَ وَالْبُشْرَ تَتَفَرَّقُوا وَما عَلَيْكُمْ مِنَ الاَْوْزارِ قَدْ ذَهَبَ. [ خصال صدوق، ص 633 .]
امام على عليه السلام فرمود: وقتى برادرانتان را ديدار كرديد پس مصافحه كنيد و به همديگر دست بدهيد و با روى خندان با آنان ملاقات كنيد كه وقتى از هم جدا شويد همه گناهان شما آمرزيده است.

مدارا با مردم
۳ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَعْقَلُ النّاسِ اَشَدُّهُمْ مُداراةً لِلنّاسِ، وَاَذَلُّ النّاسِ مَنْ اَهانَ النّاسَ. [ بحارالأنوار، 75/52 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: داناترين مردم كسى است كه با مردم بيشتر مدارا كند و خوارترين مردم كسى است كه به مردم اهانت كند.

بـرخـورد پـيامـبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
۴ عَن ابى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: ما صافَحَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آلهرَجُلاً قَطُّ فَنَزَعَ يَدَهُ حَتّى يَكُونَ هُوَالَّذى نَزَعَ يَدَهُ مِنْهُ. [ محجة البيضاء، 3/388 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر خدا با هر كسى دست مى داد دستش را نمى كشيد تا طرف مقابل دستش را بكشد و از او جدا نمايد.

محبّت به مردم
۵ عَنْ عَلِىِّ بْنِ اَبى طالِبٍ عليه السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: رَأسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الاِْيمانِ بِاللّهِ عَزَّوَجَلَّ اَلتَّحَبُّبُ اِلَى النّاسِ.
اميرالمؤمنين عليه السلاماز رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: سرآغاز عقل و خردمندى بعد از ايمان به خدا اظهار محبّت به مردم و دوستى با آنان است.

روش بـرخـورد مسلمان
۶ قالَ اَميرُالْمَؤْمِنينَ عليه السلام: اِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ الَّذى يُحِبَّ لاَِخيهِ ما يُحِبُّ لِنَفْسِهِ وَ يَكْرَهُ لَهُ ما يَكْرَهُ لِنَفْسِهِ. [ محاسن برقى، ج 1 ص 10 .]
امام على عليه السلام فرمود: خداوند دوست دارد آن مسلمانى را كه آنچه را براى خود مى خواهد براى برادر دينى اش هم بخواهد و آنچه را براى خويشتن نمى خواهد براى او هم نخواهد.

ارزش ديـدار بـرادران
۷ قالَ اَبُو عَبْدِاللّهِ عليه السلام: مَنْ زارَ اَخاهُ فِى اللّهِ، قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ: اِيّاىَ زُرْتَ وَثَوابُكَ عَلَىَّ وَلَسْتُ اَرْضى لَكَ ثَوابا دُونَ الْجَنَّةِ. [ اصول كافى، 3/255 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كس براى خدا از برادرش ديدار كند، خداوند عزوجل مى فرمايد، مرا ديدار كرده اى و ثواب تو بر منست و به ثوابى جز بهشت براى تو راضى نمى شوم.

بخش دوّم:
معاشرت با پدر و مادر

معاشرت با پـدر و مـادر
۸ عَنْ اَبِى وَلاّدِ الْحَنّاطِ قالَ: سَأَلْتُ اَبا عَبْدِاللّهِ عليه السلامعَنْ قَوْلِ اللّهِ: «وَبِالْوالِدَيْنِ اِحْسانا» فَقالَ: اَلاِْحْسانُ اَنْ تُحْسِنَ صُحْبَتَهُما وَلاتُكَلِّفَهُما اَنْ يَسْأَلاكَ شَيْئا يَحْتاجانِ اِلَيْهِ. [ بحارالأنوار، 74/79 .]
ابى ولاّد حنّاط مى گويد: از امام صادق عليه السلامسؤال كردم درباره آيه: «وبالوالدين احسانا» فرمود: نيكى به پدر و مادر اينست كه با آنها خوشرفتارى كنى و نياز آنها را قـبل از درخـواست آنـها بـرطرف كنى تا مجبور به درخواسـت نشـوند.

نيكى به پـدر و مـادر
۹ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اَفْضَلُ الاْعَمالِ الصَّلاةُ لِوَقْتِها، وَبِرُّالْوالِدَيْنِ وَالْجِهادُ فِى سَبيلِ اللّهِ. [ همان، 85 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: برترين اعمال سه چيز است:
۱ ـ خواندن نماز در وقت آن.
۲ ـ نيكى با پدر و مادر.
۳ ـ جهاد در راه خدا.

رفت و آمد با پـدر و مـادر
۱۰ قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله: مَنْ سَرَّهُ اَنْ يُمَدَّلَهُ فِى عُمْرِهِ وَيُبْسَطَ فِى رِزْقِهِ، فَلْيَصِلْ اَبَوَيْهِ فَاِنَّ صِلَتَهُما طاعَةُ اللّهِ، وَلْيَصِلْ ذارَحِمِهِ. [ همان، 85 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس دوست دارد عمرش افزون و روزيش فراوان باشد به پدر و مادرش صله و احسان كند اين كار او اطاعت خداست و همين طور با خويشان خود صله رحم بجا آورد.

خشنودى و خشـم پـدر و مـادر
۱۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: رِضَى اللّهِ مَعَ رِضَى الْوالِدَيْنِ وَسَخَطُ اللّهِ مَعَ سَخَطِ الْوالِدَيْنِ. [ همان، 80 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خشنودى خدا با خشنودى پدر و مادر، و خشم او با خشم پدر و مادر است.

نگاه به پـدر و مـادر
۱۲ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: نَظَرُ الْوَلَدِ اِلى والِدَيْهِ حُبّا لَهُما عِبادَةٌ. [ بحار الأنوار، 74/80 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نگاه كردن فرزند به پدر و مادرش از روى محبّت عبادت محسوب مى شود.

بخش سوّم:
معاشرت با فرزندان

معاشرت با فـرزندان
۱۳ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: اَكْرِمُوا اَوْلادَ كُمْ وَاَحْسِنُوا ادابَهُمْ يَغْفِرْلَكُمْ. [ بحارالأنوار، 104/95 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: فرزندان خود را احترام كنيد و آنها را خوب تربيت كنيد تا خداوند شما را بيامرزد.

رفتار با فرزندان
۱۴ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِعْدِلُوا بَيْنَ اَوْلادِ كُمْ كَما تُحِبُّونَ اَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ فِى الْبِرِّوَ اللُّطْفِ. [ همان، 92 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: عدالت را بين فرزندانتان مراعات كنيد، همانطور كه دوست داريد آنها در نيكى و اظهار مهربانى بين شما به عدالت رفتار نمايند.

برخورد بـا كـودكان
۱۵ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَحِبُّوا الصِّبْيانَ وَارْحَمُوهُمْ وَاِذا وَعَدْ تُمُوهُمْ شَيْئا فَفُوالَهُمْ فَاِنَّهُمْ لايَرَوْنَ اِلاّ اَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ. [ محجة البيضاء، 3/443 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كودكان را دوست بداريد و آنان را مودر لطف و مهر و محبت قرار دهيد و هرگاه با آنها وعده داديد وفا كنيد چون آنها شما را روزى دهنده مى دانند.

برخورد بـا پسـران
۱۶ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام: دَعْ اِبْنَكَ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ وَيُؤْدَّبُ سَبْعا وَاَلْزِمْهُ نَفْسَكَ سَبْعَ سِنينَ فَاِنْ اَفْلَحَ وَ اِلاّ فَاِنَّهُ مَنْ لاخَيْرَ فِيهِ. [ بحارالأنوار، 104/95 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: پسرت را، هفت سال رها كن بازى كند و در هفت سال بعد او را تربيت كن و در هفت سال سوّم ۱۴ تا ۲۱ هميشه همراهت باشد، پس اگر درستكار و مفيد شد چه خوب والاّ خيرى در او نيست.

محبّت به فرزند
۱۷ الراوي: كانَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله اِذا اَصْبَحَ مَسَحَ عَلى رُؤُوسِ وَلَدِهِ وَوَلَدِ وَلَدِهِ. [ بحارالأنوار، 104/99 .]
راوي: پيامبر اسلام صلي الله عليه و آلههر روز صبح نسبت به فرزند و نوه هايش اظهار لطف و مهربانى مى كرد و دست بر سرشان مى كشيد.

خوشرفتارى با فـرزنـدان
۱۸ رُوِىَ اَنَّهُ «الرِّضا عليه السلام»قالَ: بِرُّوا اَوْلادَكُمْ وَاَحْسِنُوا اِلَيْهِمْ فَاِنَّهُمْ يَظُنُّونَ اَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ. [ بحارالأنوار، 74/77 .]
از امام هشتم عليه السلامنقل شده كه فرمود: با فرزندان خود خوشرفتارى نمائيد و به آنها احسان كنيد چون آنها گمان مى كنند، كه شما روزى آنها را مى دهيد.

نگاه به فرزند
۱۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اِذا نَظَرَ الْوالِدُ اِلى وَلَدِهِ فَسَرَّهُ كانَ لِلْوالِدِ عِتْقُ نَسَمَةٍ قِيْلَ يارَسُولَ اللّهِ وَاِنْ نَظَرَ سِتّينَ وَثَلاثَمِائَةِ نَظْرَةً؟ قالَ: اَللّهُ اَكْبَرُ. [ بحارالأنوار، 74/80 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه پدر به فرزند نگاه كند و او را خوشحال كند مثل اينست كه بنده اى را آزاد كرده است سؤال شد حتى اگر ۳۶۰ بار نگاه كند؟ فرمود: الله اكبر. «كنايه از اينكه بله، خدا بزرگتر از اينهاست».

بخش چهارم:
معاشرت با خويشاوندان

معاشرت با خويشاوندان
۲۰ قالَ اَميرُالمُؤْمِنينَ عليه السلام: وَاَكْرِمْ عَشيرَتَكَ فَاِنَّهُمْ جَناحُكَ الَّذى بِهِ تَطيرُ وَاَصْلُكَ الَّذى اِلَيْهِ تَصِيُر وَ يَدُكَ الَّذى بِها تَصُولُ. [ بحارالأنوار، 74/105 .]
امام على عليه السلام فرمود: خويشاوندانت را گرامى بدار، چون آنها بال تو هستند كه توسط آنها پرواز مى كنى و ريشه تو هستند كه به آن بر مى گردى و دست تو هستند كه بواسطه او دفاع مى كنى.

معـاشـرت بـا خويشان و قـيامـت
۲۱ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام: اِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الْحِسابَ يَوْمَ الْقِيامَةِ. [ بحارالأنوار، 74/102 .]
از امام صادق عليه السلامنقل شده كه فرمود: معاشرت و رفت و آمد با خويشاوندان، حساب روز قيامت را بر انسان آسان مى كند.

اهميّت معاشرت بـا خـويشان
۲۲ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: صِلُوا اَرْحامَكُمْ فِى الدُّنْيا وَلَوْبِسَلامٍ. [ همان، 104 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: در دنيا صله رحم كنيد اگر چه فقط با سلام باشد.

ارزش معاشرت
۲۳ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: سِرْ سَنَتَيْنِ بِرَّ والِدَيْكَ سِرْسَنَةً صِلْ رَحِمَكَ. [ همان، 103 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: دو سال راه برو تا به پدر و مادر نيكى كنى و يكسال راه طى كن تا صله رحم انجام دهى.

احـترام بـزرگسـالان
۲۴ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَنْ وَقَّرَذا شَيْبَةٍ لِشَيْبَتِهِ آمَنـَهُ اللّهُ تَعـالى مِنْ فَـزَعِ يَـوْمِ الْقِـيامَةِ. [ بحار الأنوار، 75/137 .]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس پيرمردى را بخاطر پيرى او گرامى بدارد، خداوند او را از سختى و هراس روز قيامت در امان قرار خواهد داد.

آثار معاشرت با خـويشـاوندان
۲۵ عَنْ رُواتٍ قالِ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلي الله عليه و آله يَقُولُ: اِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ مَثْراةٌ فِى الْمالِ وَمَحَبَّةٌ فِى الاَْهْلِ وَمَنْسَأَةٌ فِى الاَْجَلِ. [ بحارالأنوار، 74/102 .]
روات مى گويد: از پيامبر شنيدم كه مى فرمود: صله رحم موجب ازدياد مال و محبوبيّت در ميان خويشاوندان و تأخير در مرگ مى شود.

بخش پنجم:
معاشرت با دوستان

اظهار دوستى
۲۶ عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ عليه السلامقال: اِذا اَحْبَبْتَ رَجُلاً فَاَخْبِرْهُ. [ همان، 181 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى شخصى را دوست دارى دوست داشتن خود را به او اعلام كن.

ارزش دوستى
۲۷ قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: اَلْمَوَدَّةُ قَرابَةٌ مُسْتَفادَةٌ. [ همان، 165 .]
امام على عليه السلام فرمود: رفاقت و دوستى يك نوع خويشاوندى اكتسابى است.

برخـورد بـا دوسـت
۲۸ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: اَتى رَسُولَ اللّهِ صلي الله عليه و آله رَجُلٌ فَقالَ: يا رَسُولَ اللّهِ، اَوْصِنى فَكانَ فِيما اَوْصاهُ اَنْ قالَ: اِلْقَ اَخاكَ بِوَجْهٍ مُنْبَسِطٍ. [ بحارالأنوار، 74/171 .]
امام بـاقر عليه السلام فرمود: مـردى خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و عرض كـرد: اى رسول خدا، بمن وصيّتى كن پيامبر صلي الله عليه و آله ضمن سفارشهايش فـرمود: بـا دوست خود با روى خوش و اخـلاق خوب برخورد كن.

مـرز دوسـتى
۲۹ قالَ اَميُرالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: اِبْذِلْ لِصَديقِكَ كُلَّ الْمَوَدَّةِ، وَلاتَبْذُلْ لَهُ كُلَّ الطُّمَأنِينَةِ، وَاَعْطِهِ كُلَّ الْمُواساةِ وَلا تُفِضْ اِلَيْهِ بِكُلِّ الاَْسْرارِ. [ همان، 165 .]
امام على عليه السلام فرمود: با دوست خود در اظهار محبّت سنگ تمام بگذار، ولى صد در صد به او اعتماد نكن و شيوه احتياط پيشه كن و با او به مواسات رفتار كن اما همه اسرار خود را به او مگو.

برخورد بـا نيازهـاى دوسـت
۳۰ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: لايُكَلِّفْ اَحَدُكُمْ اَخاهُ الطَّلَبَ اِذا عَرَفَ حاجَتَهُ. [ همان، 166 .]
امام على عليه السلام فرمود: وقتى كسى پى برد كه دوستش به چيزى نيازمند است، بايد قبل از درخواست نياز او را بر طرف كند. «و او را وادار به سئوال و درخواست ننمايد.»

پـوزش پذيرى
۳۱ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: اِقْبَلْ عُذْرَ اَخيكَ، وَاِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ عُذْرٌ فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْرا. [ بحارالأنوار، 74/165 .]
امير مؤمنان على عليه السلام فرمود: عذر برادر خود را بپذير، و اگر او عذرى نداشت براى خطاى او عذرى بتراش.

برخورد با حقوق دوست
۳۲ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: لاتُضَيِّعَنَّ حَقّ اَخيكَ اِتِّكالاً عَلى مابَيْنَكَ وَبَيْنَهُ فَاِنِّهُ لَيْسَ لَكَ بِاَخٍ مَنْ ضَيَّعْتَ حَقَّهُ. [ همان، 165 .]
امام على عليه السلام فرمود: سعى كن حقوق برادرت را با اتكاء به دوستى و رفاقت پايمال نكنى، زيرا آنكس كه حقّ او بوسيله تو ضايع گشته برادر دينى تو نخواهد بود.

بخش ششم:
معاشرت‌با زيردستان و خدمتكاران

معـاشـرت با زيـردستان
۳۳ قالَ اَبُوذَرٍّ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلي الله عليه و آله يَقُولُ: اِخْوانُكُمْ جَعَلَهُمُ اللّهُ تَحْتَ اَيْديكُمْ، فَمَنْ كانَ اَخُوهُ تَحْتَ يَدِهِ فَلْيُطْعِمْهُ مِمّا يَأْكُلُ وَلْيُكْسِهِ مِمّا يَلْبِسُ وَلا يُكَلِّفْهُ ما يَغْلِبُهُ فَاِنْ كَلَّفَهُ ما يَغْلِبُهُ فَلْيُعِنْهُ. [ بحارالأنوار، 74/141 .]
ابوذر مى گويد: از رسول خدا صلي الله عليه و آلهشنيدم كه فرمود: خداوند بعضى از برادران شما را زير دست شما قرار داده هر كس برادر و هم نوعش را زيردست دارد بايد از آنچه خود مى خورد به او بخوراند، و از آنچه مى پوشد به او هم بپوشاند، و هيچ وقت كارى كه خارج از قدرت اوست به او نسپارد و اگر كار دشوارى را به او سپرد او را كمك كند.

بـرخـورد با خدمتـكاران
۳۴ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: وَاجْعَلْ لِكُلِّ اِنْسانٍ مِنْ خَدَمِكَ عَمَلاً تَأْخُذُهُ بِهِ، فَاِنَّهُ اَحْرى اَلاّ يَتَوا كَلُوا فِى خِدْمَتِكَ. [ نهج البلاغه، ص 405 .]
امام على عليه السلام فرمود: مسئوليت هر يك از زيردستان خود را مشخّص نما و بعد بازخواست كن، كه اين بهتر است براى اينكه هريك مسئوليّت را به گردن ديگرى نيندازد.

بخش هفتم:
معاشـرت با همسايـگان

رسول خـدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و همسايه
۳۵ قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: وَاللّهَ، اَللّهَ فِى جيرانِكُمْ، فَاِنَّهُمْ وَصِيَّةُ نَبِيِّكُمْ مازالَ يُوصِى بِهِمْ حَتَّى ظَنَنَّا اَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُمْ. [ نهج البلاغه، 422 .]
امام على عليه السلام فرمود: خدا را، خدا را درباره همسايگان كه آن سفارش پيامبر صلي الله عليه و آله شماست، پيامبر صلي الله عليه و آلهمرتّب درباره همسايه سفارش مى كرد تا جائيكه ما گمان كرديم كه همسايه از همسايه ارث خواهد برد.

رفتار با همسايه
۳۶ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: اَحْسِنْ مُجاوَرَةَ مَنْ جاوَرْتَ تَكُنْ مُسْلِما. [ بحارالأنوار، 74/158 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: با همسايه ات خوشرفتارى كن تا مسلمان راستين باشى.

خـوشرفتارى با همـسايه
۳۷ عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: عَلَيْكُمْ بِحُسْنِ الْجَوارِ فَاِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ اَمَرَ بِذلِكَ. [ همان، 150 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: بر شما باد به خوشرفتارى با همسايه، چون خداوند تبارك و تعالى به آن امر فرموده است.

بخش هشتم:
معاشرت‌با يتيمان و بيماران‌و ضعيفان

بـرخـورد با يتـيمان
۳۸ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: كُنْ لِلْيَتيمِ كَالاَْبِ الرَّحيمِ وَاعْلَمْ اَنَّكَ تَزْرَعُ كَذلِكَ تَحْصُدُ. [ بحارالأنوار، 77/173 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: براى يتيم همچنان پدرى مهربان باش و بدان همانطور كه كشت مى كنى درو خواهى كرد.

بـرخـورد با بيماران
۳۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله : لاتُديمُوا النَّظَرَ اِلى اَهْلِ الْبَلاءِ وَالْمجْذُومينَ فَاِنَّهُ يَحْزُنُهُمْ. [ بحارالأنوار، 75/15 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نگاه خود را به گرفتار و معلولها و جذاميها، طولانى نكنيد چون نگاه طولانى شما، آنها را محزون و رنجيده خاطر مى كند.

بـرخـورد با ضعـيفان
۴۰ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام: اَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ بَنَى اللّهُ لَهُ بَيْتا فِى الْجَنَّةِ: مَنْ اوَى الْيَتيمَ، وَرَحِمَ الضَّعيفَ، وَ اَشْفَقَ عَلى والِدَيْهِ وَرَفِقَ بِمَمْلُوكِهِ. [ همان، 20 .]
از امام باقر عليه السلامنقل شده كه فرمود: هر كس داراى چهار صفت باشد، خداوند براى او خانه اى در بهشت مى سازد. ۱ ـ يتيم را پناه دهد ۲ ـ به ضعيف رحم كند ۳ ـ به پدر و مادر مهر بورزد ۴ ـ با غلام و كنيزش مدارا نمايد.