مقـدمـه
قالَ اللّه ُ تَبارَكَ وَ تَعالى:
وَ اِذْ تَأَذَّنَ َربُّكُمْ لَئِنْ شَكَرتُمْ لَأَ زيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ اِنَّ عَذابِى لَشَديدٌ.[«سوره نحل، آيه 7»]
خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:
و پروردگار شما اعلام كرد، اگر سپاسگزارى كنيد بر شما مى افزايم، و اگر ناسپاسى كنيد همانا عذاب من سخت است.
براى مقدمه چهل حديث سپاس، سخنى زيباتر و بهتر از ديباچه گلستان نيست:
«منّت خداى را عَزّوجل كه طاعتش موجب قربتست و به شكراندرش مزيد نعمت. هر نفسى كه فرو مى رود مُمدّ حياتست و چون بر مى آيد مفرّح ذات».
پس در هر نفسى دو نعمت موجود است و بر هر نعمتى شكرى واجب.
از دست و زبان كه برآيد كز عهده شكرش بدر آيد
اِعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْرا وَ قليلٌ مِنْ عِبادِىَ الشَّكُورُ.
بنده همان به كه زتقصير خويشعُذر بدرگاه خداى آورد
ورنه سزاوار خداونديشكس نتواند كه بجاى آورد
باران رحمت بى حسابش همه را رسيده و خوان نعمت بى دريغش همه جا كشيده، پرده ناموس بندگان به گناهِ فاحش ندرد و وظيفه روزى كَس را به خطاى مُنكر نَبُرد.
اى كريمى كه از خزانه غيبگبر و ترسا وظيفه خور دارى
دوستان را كجا كُنى محروم تو كه با دشمن اين نظر دارى
قم ـ محمود شريفى
۱۱ ذيقعده ۱۴۱۶ روز ميلاد امام هشتم عليه السلام
و ۱۲ فروردين ۱۳۷۵ روز جمهورى اسلامى
سپاسگزار محـبوب خـدا
۱ عَنْ عَمّارِ الدُّهنى، قالَ : سَمِعْتُ عَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْنِ عليه السلاميَقُولُ: اِنَّ اللّه يُحِبُّ كُلَّ قَلْبٍ حَزينٍ وَ يُحِبُّ كُلَّ عَبْدٍ شَكُورٍ [ بحارالأنوار، ج 71 ، ص 38 .]
عمّار دهنى مى گويد: از امام سجاد عليه السلامشنيدم كه مى فرمايد: خداوند هر قلب محزون و هر بنده سپاسگزار را دوست مى دارد.
عبادت و سپاسگزارى
۲ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: كانَ رَسُولُ اللّه صلي الله عليه و آله عِنْدَ عائِشَةَ لَيْلَتِها فَقالَتْ: يا رَسُولَ اللّه ِ لِمَ تَتْعَبُ نَفْسَكَ وَ قَدْ غَفَرَاللّه ُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأخَّرَ؟ فَقالَ: يا عائِشَةُ اَلا اَكُونُ عَبْدا شَكُورا؟
امام باقر عليه السلام فرمود: شبى پيامبر پيش عايشه بود، عايشه گفت: اى رسول خدا، چرا خودت را «با عبادت» رنج مى دهى در حالى كه خدا تر آمرزيده است؟ پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اى عايشه آيا من بنده سپاسگزار نباشم؟
پاداش سپاسـگزار
۳ عَنْ الصّادِقِ عليه السلامعَنْ آبائِهِ عليه السلام قالَ: اَلطّاعِمُ الشّاكِرُ لَهُ مِنَ الاَْجْرِ مِثْلُ اَجْرِ الصّائِمِ الْمُحْتَسِبِ وَ الْمُعافِى الشّاكِرُ لَهُ مِنِ الاَْجْرِ كَاَجْرِ الْمُبْتَلَى الصّابِرِ وَ الْغَنِىُّ الشّاكِرُ لَهُ مِنَ الاَْجْرِكَاَجْرِ الَْمحْرُومِ الْقانِعِ. [ بحارالأنوار، ج 71 ، ص 54 .]
امام صادق عليه السلامبه نقل از پدرانش مى فرمايد: پـاداش طعـام خـور سـپاسگزار، هـمانند پـاداش روزه دار در راه خداست، و پاداش انسان سالم سپاسـگزار مثل پاداش گرفتار صبور است، و اجر توانگر سپاسگزار همانند اجر انسان محروم قناعت پيشه است.
آثـار سپاسگزارى
۴ عَنْ اَميرِالْمُؤْمِنينَ عليه السلام قالَ: شُكْرُ الْمُنْعِمِ يَـزيدُ فِى الـرِّزْقِ. [ همان، ص 44 .]
امير مؤمنان على عليه السلام فرمود: سپاسگزارى از انعام كننده روزى، روزى را زياد مى كند.
سپاسگزارى و زيادى نعمت
۵ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: ما كانَ اللّه ُ لِيَفْتَحَ عَلى عَبْدٍ بابَ الشُّكْرِ، وَ يَغْلِقَ عَنْهُ بابَ الزِّيادَةِ. [ همان، ص 54 .]
امام على عليه السلام فرمود: چنـان نـيست كه خداوند درب شكرگزارى را بر بنده اى بـگشايد و درب زيـاد شدن نعـمت را بر او بـبندد. (بـلكه هـر دو باهم بـاز شده اند)
شكر و افزايش نعـمت
۶ عَنِ الْباقِرِ عليه السلام قالَ: لا يَنْقَطِعُ الْمزَيدُ مِنَ اللّه ِ حَتَّى يَنْقَطِـعَ الشُّكْرُ مِنَ الْعِبادِ. [ همان، ص 56 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: افزايش نعمت از طرف خداوند قطع نمى شود مگر بخاطر ناسپاسى بندگان.
نتيجه سپاسگزارى
۷ عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: مَنْ اُعْطِىَ الشُّكْرَ اُعْطِىَ الزِّيادَةَ، يَقُولُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ: لَئِنْ شَكَرْتُمْ لاََزيدَنَّكُمْ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 40 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه توفيق شكر يابد، افزايش نعمت هم نصيب او خواهد شد خداوند متعال مى فرمايد: اگر سپاسگزاى كنيدزياد خواهم كرد.
جاودانگى و فناى نعمت
۸ اَوصى عَلِىُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليه السلامبَعْضَ وُلْدِهِ، فَقالَ: يا بُنَىَّ اُشْكُرِ اللّه َ لِمَنْ اَنْعَمَ عَلَيْكَ، وَ اَنْعِمْ عَلى مَنْ شَكَرَكَ، فَاِنَّهُ لا زَوالَ لِلنِّعْمَةِ اِذا شَكَرْتَ وَلا بَقاءَ لَها اِذا كَفَرْتَ. [ همان، ص 49 .]
امام سجاد عليه السلام به بعضى از فرزندانش سفارش كرد و فرمود: اى فرزندم خدا را بخاطر نعمتى كه از ديگران بتو مى رسد سپاسگزار باش و به كسى كه از تو قدردانى كرد عطا كن، چرا كه وقتى نعمتى سپاسگزارى شود از بين نخواهد رفت، و وقتى كه ناسپاسى شود دوام نخواهد يافت.
سپاس و زيادى نعـمت
۹ قالَ اَبُو عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: اَيُّما عَبْدٍ اَنْعَمَ اللّه ُ عَلَْيهِ بِنِعمَةٍ فَعَرَفَها بِقَلبِهِ وَ حَمِدَ اللّه َ عَلَيْها بِلِسانِهِ لَمْ تَنْفَدْ حَتّى يَأْمُرَ اللّه ُ لَهُ بِالزِّيادَةِ. [ همان، ص 42 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: هر بنده اى كه خدابه او نعمت داده، اگر نعمت را بشناسدو با زبانش خدارا بر آن نعمت ستايش كند، هنوز آن نعمت تمام نشده خدا فرمان مى دهد تا نعمت او زيادتر گردد.
جايگاه سپاس‌گـزاران
۱۰ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: يُنادِى مُنادٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ لِيَقُمِ الْحَمّادُونَ، فَيَقُومُ زُمرَةٌ فَيُنْصَبُ لَهُمْ لِوآءٌ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ. قِيلَ: وَمَنِ الْحَمّادُونَ؟ فَقالَ: اَلَّذينَ يَشْكُرُونَ اللّه َتَعالى_'feعَلى_'feكُلِ حالٍ. [ محجة البيضاء،ج 7 ، ص 143 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: روز قـيامت منادى ندا مى دهد، ستـايش كنندگان بـرخيزند، پـس عده اى بلند مى شـوند، سپس پرچـمى براى آنها نصب مى شود، آنگاه وارد بهشت مى شوند. گفته شـد: ستايش كنندگان چه كسـانى هستند؟ فرمود: آنانـكه همـيشه خدا را سپاسگزارى مى كنند.
سپاسگزارترين فـرد
۱۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَشْكَرُ النّاسِ اَشْكَرُهُمْ لِلنّاسِ. [ نهج الفصاحه، حديث 312 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: سپاسگزارترين مردم كسى است كه نسبت به مردم سپاسگزارترين فرد باشد.
بهترين مـردم
۱۲ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلامقِيلَ لَهُ: مَنْ اَكْرَمُ الْخَلْقِ عَلَى اللّهِ؟ قالَ: مَنْ اِذا اُعْطِىَ شَكَرَ وَ اِذا ابْتُـلِىَ صَبَرَ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 53 .]
از امام صادق عليه السلامپرسيدند: گرامـى ترين مردم نزد خدا كيست؟ فرمود: كسى كه وقتى چيزى به او داده شود سـپاسگزارى مى كند و وقتى گرفتار شود صبر مى كند.
سپاسـگزارى از مـردم
۱۳ عَنِ الرِّضا عليه السلام قالَ: مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ لَمْ يَشْكُرِ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 44 .]
امام رضا عليه السلام فرمود: كسى كه از انسانهاى نيكوكار تشكر و قدرانى نكند از خداوند سبحان هم قدرانى نكرده است.
پاداش سپاسـگزارى
۱۴ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ لِلطّاعِمِ الشّاكِرِمِنَ الاَْجْرِ مِثْلُ ما لِلصّائِمِ الصّابِرِ. [ نهج الفصاحه، حديث 885 .]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: پاداش كسى كه غدا مى خورد و شُكر بجا آورد، مانند روزه دار صبور است.
سپاسگزارى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
۱۵ عَنْ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام قالَ: كانَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله اِذا اَتاهُ اَمْرٌ يَسُرُّهُ قالَ: «اَلْحُمْدُلِلّهِ الَّذى بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصّالِحاتُ» وَ اِذا اَتاهُ اَمْرٌيَكْرَهُهُ قالَ: «اَلْحَمْدُلِلّهِ عَلى كُلِّ حالٍ». [ بحارالأنوار، ج 71، ص 47 .]
اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: هنگامى كه مسئله خوشحال كننده اى براى پيامبر پيش مى آمد مى فرمود: سـتايش مخـصوص خداونـديـست كه كـارهاى خـير با نعمتش تكميل مـى شود و هنـگامى كه مـسئله ناخوشـايندى رخ مى داد، مى فـرمود: در هر حـال سـتايش مخـصوص خـداوند است.
سپاسگزارى در شـادى
۱۶ قال عَلِىٌّ عليه السلام: كُنْ فِى السَّرَّاءِ عَبْدا شَكُورا وَفِى الضَّرّاءِ عَبْدا صَبُورا. [ غررالحكم، حديث 7148 .]
امام على عليه السلام فرمود: در روزهاى آسايش و خوشبختى سپاسگزار باش، و در روزهاى گرفتارى و سختى صبور باش.
برخورد با نعمت
۱۷ قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: اَحْسِنُوا صُحْبَةَ النِّعَمِ قَبْلَ فِراقِها فَاِنِّها تَزُولُ وَتَشْهَدُ عَلى صاحِبِها بِما عَمِلَ فيها. [ بحار الانوار، ج 71، ص 51 .]
اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: با نعمت ها قبل از جدا شدن از شما رفتار نيكو داشته باشيد كه آنها از بين مى روند و عليه صاحب نعمت ناسپاس كه چطور با آنها رفتار كرده، گواهى مى دهند.
سپاسگزارى كـامـل
۱۸ عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: شُكْرُ النِّعْمَةِ اِجْتِنابُ الْمَحارِمِ، وَتَمامُ الشُّكْرِ قَوْلُ الرَّجُلِ: اَلْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ. [ همان، ص 40 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: شكر نعمت پرهيز از گناهان و شكر كامل اينست كه شخص بگويد، اَلْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ.
حـقّ نعـمت
۱۹ قَالَ عَلِىٌ عليه السلام: اِنَّ لِلّهِ تَباركَ وَتَعالى فِى كُلِّ نِعْمَةٍ حَقّا فَمَنْ اَدّاهُ زادَهُ مِنْها، وَمَنْ قَصَّرَ عَنْهُ خاطَرَ بِزَوالِ نِعْمَتِهِ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 53 .]
امام على عليه السلام فرمود: خداوند تـبارك و تـعالى در هـر نعـمتى داراى حقّى مى باشد پس هر كس آنرا ادا كند، خداوند نعمت او را زياد مى كند و هر كه كوتاهى كند در معرض زوال نعمت قرار مى گيرد.
سپاس و عرفان
۲۰ قالَ الاِْمامُ الْعَسْكَرىُّ عليه السلام: لايَعْرِفُ النِّعْمَةَ اِلاَّالشّاكِرُ، وَلايَشْكُرُ النِّعْمَةَ اِلاَّالْعارِفُ. [ ميزان الحكمة، ج 5، حديث 9586 .]
امام عسكرى عليه السلام فرمود: نعمت را كسى جز سپاسگزار نمى شناسد و از نعمت جز انسان عارف سپاسگزارى نمى كند.
شُكر توانايى
۲۱ قالَ عَلىٌ عليه السلام: اِذا قَدَرْتَ عَلى عَدُوِّكَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْرا لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ. [ نهج البلاغه، حكمت11 .]
امام على عليه السلام فرمود: آنگاه كه بر دشمن تسلّط يافتى بخشيدن او را سپاس اين نعمت قرار بده.
حــقّ سپاسگزارى
۲۲ عَنِ الباقِرِ عليه السلام قالَ: قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لِمُوسَى بْنِ عِمْرانَ: يا مُوسى اُشْكُرْنِى حَقَّ شُكْرى، قالَ: يا رَبِّ كَيْفَ اَشْكُرُكَ حَقَّ شُكْرِكَ وَالنِّعْمَةُ مِنْكَ، وَالشُّكْرُ عَلَيْها نِعْمَةٌ مِنْكَ؟ فَـقالَ اللّهُ تَبـارَكَ وَتَعالى: اِذا عَرَفْتَ ذلِكَ مِنّى فَقَدْ شَكَرْتَنى حَقَّ شُـكْرى. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 55 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: خداوند متعال به موسى بن عمران عليه السلام فرمود: حـقّ سپـاسگزارى مرا ادا كن، حضـرت موسى گـفت: پرودگارا چـگونه حـقّ شـكُر تـرا انجـام دهـم در حاليـكه نـعمت از تـو اسـت و شـكر بر نـعمت هم خودنعمتى ازتوست؟ خـداوند فرمود: اگر همين را بدانى همين اداى واقعى شُكر من است.
سپاس هـر نَفَس
۲۳ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: فِى كُلِّ نَفَسٍ مِنْ اَنْفاسِكَ شُكْرٌ لاْزِمٌ لَكَ، بَلْ اَلْفٌ وَاَكْثَرُ. [ همان، ص 52 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: در هر نَفَس لازم است خدا را شكر كنى، نه يكبار بلكه هزار بار و بيشتر
كمترين سپاس
۲۴ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: وَاَدْنَى الشُّكْرِ رُؤْيَةُ النِّعْمَةِ مِنَ اللّهِ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ يَتَعَلَّقُ الْقَلْبُ بِها دُونَ اللّهِ وَالرِّضا بِما اَعْطاهُ، وَاَنْ لاتَعْصِيَهُ بِنِعْمَتِهِ وَتُخالِفَهُ بِشَىٍ? مِنْ اَمْرِهِ وَنَهْيِهِ بِسَبَبِ نِعْمَتِهِ. [ همان، ص 52 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: پائين ترين درجه شكر، ديدن همه نعمتها از جانب خدا، بدون اينكه دل به چيزى غير خدا وابسته باشد و خشنودى به داده خداست، و اينكه با نعمت خدا گناه نكنى و بواسطه نعمت، امر و نهى خدا را مخالف نكنى.
حجّت خدا بـربنده
۲۵ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: ما مِنْ عَبْدٍ اِلاّ وَلِلّهِ عَلَيْهِ حُجَّةٌ اِمّا فِى ذَنْبٍ اِقْتَرَفَهُ وَاِمّا فِى نِعْمَةٍ قَصَّرَ عَنْ شُكْرِها. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 46 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: انسان هميشه در برابر خداوند بدهكار است بخاطر گناهى كه مرتكب شده يا بخاطر نعمتى كه در سپاسگزارى آن كوتاهى نموده است
عاقبت ناسپاس
۲۶ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: اِنَّ اللّهَ عَـزَّوَجَلَّ اَنْعَـمَ عَـلى قَوْمٍ بِالْمَواهِبِ فَلَمْ يَشْكُرُوا فَصارَتْ عَلَيْهِمْ وَبالاً وَابْتَلى قَـوْما بِالْمَـصائِبِ فَصَبَـرُوا فَصارَتْ عَـلَيْهِمْ نِعْـمَةً. [ همان، ص 71 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: خداونـد به گـروهى نـعمت داد و آنـها سـپاسگزارى نـكردند، پس نـعمت ها تبـديل به بـلا شد، و گـروهى را گرفـتار كـرد و آنـها صبـر كردنـد، پس گرفـتاريـهاى آنـان تـبديل بـه نـعمت شد.
نتيجه كـم شكرى
۲۷ قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: اِذا وَصَلَتْ اِلَيْكُمْ اَطْرافُ النِّعَمِ فَلا تُنَفِّرُوا اَقْـصاها بِقِلَّةِ الشُّكْرِ. [ همان، ص 53 .]
امام على عليه السلام فرمود: هنگامى كه قسمتى از نعمت بشما رسيد با كم شكرى باقيمانده آنرا فرارى ندهيد.
نعمت بى‌سپاس
۲۸ قالَ الْجَوادُ عليه السلام : نِعْمَةٌ لاتُشْكَرُ كَسَيِّئَةٍ لاتُغْفَرُ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 53 .]
امام جواد عليه السلام فرمود: نعمتى كه سپاسگزارى نشود، همانند گناهى است كه آمرزيده نشود. «يعنى همانطور كه انسان در مورد گناه بازخواست مى شود، در مورد نعمتى كه شكرگزارى نشود از او سؤال خواهد شد» .
گريز نعمت
۲۹ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: اِحْذَرُوا نِفارَالنِّعَمِ، فَما كُلُّ شارِدٍ بِمَرْدُودٍ. [ همان، ص 54 .]
امام على عليه السلام فرمود: «نعمتها با ناسپاسى از دست انسان مى روند و معلوم نيست دوباره برگردند.» از گريختن نعمتها حذر كنيد، كه هر گريخته اى برنمى گردد.
سپاسـگزار باشـيد
۳۰ قالَ الرِّضا عليه السلام: اِتَّقُوا اللّهَ وَعَلَيْكُمْ بِالتَّواضُعِ وَالشُّكْرِ وَالْحَمْدِ. [ همان، ص 54 .]
امام رضا عليه السلام فرمود: تقوا داشته باشيد وتواضع و سپاسگزارى و ستايش خدا را پيشه خود سازيد.
سپاسـگزارى چگونه است؟
۳۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَلتَّحَدُّثُ بِنِعَمِ اللّهِ شُكْرٌ، وَتَرْكُهُ كُفْرٌ وَمَنْ لايَشْكُرُ الْقَلِيلَ لايَشْكُرُ الْكَثيرَ وَ مَنْ لا يَشْكُرُ النّاسَ لايَشْكُرُاللّهَ. [ نهج الفصاحة، روايت 1202 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: گفتگو از نعمت هاى خداوند، شكر است و ترك آن ناسپاسى است و كسى كه از نعمتِ كم سپاسگزارى نكند، از نعمت زياد هم سپاسگزارى نخواهد كرد، و كسى كه از مردم قدردانى نكند از خدا هم قدردانى نخواهد كرد.
سپاسگزارترين فـرد
۳۲ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: اَشْكَرُ النّاسِ اَقْنَعُهُمْ، وَاَكْفَرُهُمْ اَجْشَعُهُمْ. [ ميزان الحكمة، ج 5، حديث 9619 .]
امام على عليه السلام فرمود: سپاسگزارترين مردم كسى است كه قانع تر از ديگران باشد و ناسپاس ترين افراد كسى است كه حريص تر از ديگران باشد.
عبادت آزادگان
۳۳ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: اِنَّ قَوْما عَبَدُوا اللّهَ شُكْرا فَتِلْكَ عِبادَةُ الاَْحْرارِ. [ ميزان الحكمة ج 5، حديث 9583 .]
امام على عليه السلام فرمود: گروهى خدا را بخاطر سپاس از نعمت هايش مى پرستند اين عبادت آزادگان است.
سـپاس و سـتايش
۳۴ عَنْ مُعَمَّرِبْنِ خَلاّدِ قالَ: سَمِعْتُ اَبَاالْحَسَنِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيْهِ يَقُولُ: مَنْ حَمِدَاللّهَ عَلَى النِّعْمَةِ فَقَدْ شَكَرَهُ، وَكانَ الْحَمْدَ اَفْضَلُ مِنْ تِلْكَ النِّعْمَةِ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 31 .]
مُعمّربن خلاّد گويد: از امام هشتم عليه السلامشنيدم كه فرمود: كسى كه خدا را بر نعمتى كه باو داده ستايش نمايد، شكر او را بجا آورده است، و ستايش خدا از آن نعمت برتر است.
سپاسـگزارى و جـفا
۳۵ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: مَنْ لَمْ يُنْكِرِ الْجَفْوَةَ لَمْ يَشْكُرِ النِّعْمَةَ. [ بحارالأنوار، ج71، ص 72 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه از جفا كردن بدش نيايد در مقابل نعمت هم سپاسگزارى نخواهد كرد.
كمترين حقّ ولىّ نعمت
۳۶ قالَ عَلِىٌ عليه السلام: اَقَلُّ ما يَجِبُ لِلْمُنْعِمِ اَنْ لايَعْصِىَ بِنِعْمَتِهِ. [ ميزان الحكمة، ج 5، حديث9578 .]
امام على عليه السلام فرمود: كمترين چيزى كه در مقابل نعمت دهنده بايد انجام داد اينست كه با نعمت او گناه صورت نگيرد.
سپاسگزارى از نعمتها
۳۷ عَنْ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام قالَ: شُكْرُ كُلِّ نِعْمَةٍ اَلْوَرَعُ عَمّا حَرَّمَ اللّهُ. [ بحارالأنوار، ج 71، ص 42 .]
امير المؤمنين على عليه السلام فرمود: شكر هر نعمت، پرهيز از گناه و آنچه خداوند آنرا حرام كرده است مى باشد.
ناسپاسى و تغيير نعمت
۳۸ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: طُوبى لِمَنْ لَمْ يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللّهِ كُفْرا، طُوبى لِلْمُتَحابّينَ فِى اللّهِ. [ همان، ص 46 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: خوشا بحال كسى كه با ناسپاسى، نعمت خدا را تغيير ندهد و خوشا بحال آنانكه در راه خدا با هم دوستى كنند.
ناسپاسى نعمت
۳۹ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: مَنْ لَمْ يَشْكُرِ النِّعْمَةَ مُنِـعَ الزِّيادَةَ. [ غررالحكم، حديث 9169 .]
امام على عليه السلام فرمود: كسى كه شكر نعمت را بجا نياورد از زياد شدن آن جلوگيرى خواهد شد.
حـدود سپاسـگزارى
۴۰ عَنِ الصّادِقِ عليه السلاماَنَّهُ سُئِلَ: هَلْ لِلشُّكْرِ حَدٌّ اِذا فَعَلَهُ الْعَبْدُ كانَ شاكِرا؟ قالَ: نَعَمْ. قُلْتُ: ما هُوَ؟ قالَ: يَحْمِدُاللّهَ عَلى كُلِّ نِعْمَةٍ عَلَيْهِ فِى اَهْلٍ وَمالٍ وَاِنْ كانَ فِيما اَنْعَمَ عَلَيْهِ فِى مالِهِ حَقٌّ اَدّاهُ. [ مَحَجَّةُ البيضاء، ج 7، ص 150 .]
از امام صادق عليه السلامسئوال شد: آيا شكر حدّى دارد كه وقتى بنده انجام داد سپاسگزارى محسوب شود؟ امام فرمود: آرى راوى گفت: آن حدّ چيست؟ امام فرمود: خـدا را بر هر نـعمتى كـه به او داده، چـه در مال يـا خـانواده، ستايش كند و اگر به نـعمت مالى، حقّى تعلق گرفته، آنرا ادا كـند.
