مقــدمـه
گزينش چهل حديث از مجموعه سخنان حكيمانه پيشوايان معصوم عليهم السلام مثل انتخاب چند گوهر از گنجينه عظيم جواهراتى است كه هر يك از ديگرى قيمتى تر و چشمگيرتر و دلرباتر است. كارى است دشوار، امّا محدوديّت «چهل حديث»، خواه ناخواه اين انتخاب سخت را بر انسان تحميل مى كند.
بارى ... وقتى به كلمات نورانى و سرشار از حكمت ائمّه اطهار عليهم السلامنگاه مى كنيم، با يك دنيا «بصيرت» و «معرفت» و «هدايت» روبه رو مى شويم.
بى جهت نيست كه خداوند، آنان را «چراغ هدايت» قرار داده و كلامشان را «نور» و پيامشان را مايه رشد و تربيت ساخته است.
* * *
زندگى، راهى است كه بايد پيمود. در اين مسير، با انسانها، پديده هاى اطراف، حرفها، روحيّه ها، صفات و خصلتها، خوبيها و بديها و ... مواجه مى شويم. اگر بخواهيم راه را درست طى كنيم و به «مقصد» برسيم، بايد به «علامت»ها و «نشانه»ها توجّه كنيم.
اگر چشم دل بگشاييم، جهان هستى سراسر آيه و علامت است، كه هدف و مقصود و مقصد را نشان مى دهد. خود قرآن، از «آيات» تشكيل شده است و در ضمن همين آيات شريفه، آيه ها و نشانه هايى را فرا روى بشر قرار مى دهد.
چقدر «و مِنْ آياته ...» در قرآن است، و نيز «وَآيةٌ لهم». اينها همه براى گشودن چشم بصيرت انسانها به روى نشانه ها و علائم است تا هدف را گم نكنند و بيراهه نروند.
و اگر با وجود اين همه «آيه» كسانى راه را گم مى كنند، بايد ريشه را در كورى چشمِ «آيه بين» جستجو كرد.
اين همه نقش عجب بر در و ديوار وجود
هر كه فكرت نكند، نقش بود بر ديوار * * *
آنچه در اين مجموعه پيش روى شماست، اغلب نشانه هايى در وادى مسائل اخلاقى، تربيتى و اجتماعى است. با مرورى بر احاديثى كه واژه هايى همچون «آيه»، «علامت»، «علامات»، «دليل»، «يُستَدلّ»، «اَماره»، «يُعرف» و ... داشت ـ كه تعداد آنها بسيار زياد بود ـ و نيز احاديثى كه بدون آن تعبيرها، بيان كننده نشانه و علامتى درباره كسان، گروهها، صفات و موضوعاتى بود، اين «چهل گوهر» را برگزيده، تقديم شما شيفتگان معارف وحى و هدايتهاى «اهل بيت» داشتيم.
باشد كه در پرتو جلوه هاى اين سخنان آسمانى، در راه زندگى، مشعل به كف و بينا و هوشيار، گام نهاده، مسير رشد و كمال را طىّ كنيم.
قم ـ جواد محدثى
زمستان ۱۳۷۵
قـالَ اللّهُ تَعـالى:كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرونَ.
بقره، آيه ۲۶۶.
خداوند، اينگونه آيات و نشانه ها را براى شما بيان مى كند، باشد كه انديشه كنيد.
نشـان شــاكر
۱ قالَ النَّبىُّ صلي الله عليه و آله: وَ امّا عَلامَةُ الشّاكِرِ فَاَرْبَعَةٌ: اَلشُّـكْرُ فِى النَّعْماءِ وَ الصَّبْرُ فِى الْبَلاءِ وَ الْقُنُوعُ بِقِسْمِ اللّهِ وَ لا يَحْمِدُ وَ لا يُعَظِّمُ اِلاَّ اللّهَ. [بحارالانوار، ج 1، ص 120.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: نشانه شاكر و سپاسگزار چهار چيز است:
۱ ـ در نعمتها شكر مى كند،
۲ ـ در گرفتارى صبر مى كند،
۳ ـ به قسمت الهى راضى و قانع است،
۴ ـ و جز خدا، كسى را ستايش و تعظيم نمى كند.
نشــان صـابر
۲ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: عَلامَةُ الصّابِرِ فى ثَلاثٍ: اَوَّلُها اَنْ لا يَكْسِلَ وَالثّانِيَةُ اَنْ لا يَضْجُرَ وَالثّالِثَةُ اَنْ لا يَشْكُو مِنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ، لاَِنّهُ اِذا كَسِلَ فَقَدْ ضَيَّعَ الْحَقَّ وَ اِذا ضَجَرَ لَمْ يُؤَدِّ الشُّكْرَ وَ اِذا شَكى مِنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَدْ عَصاهُ. [علل الشرايع، ص 498 (باب 253).]
حضرت رسول صلي الله عليه و آله فرمود: علامت صابر در سه چيز است:
نخست آنكه كسل و تنبل نباشد،
دوم آنكه بى حوصله و بى تاب نباشد،
سوم آنكه از پروردگارش شكايت نكند،
زيرا اگر كسل باشد، حقّ را ضايع مى سازد، اگر بى حوصله باشد، شكر را به جا نمى آورد و اگر از پروردگارش شكايت كند او را نافرمانى كرده است.
نشــان عـالِم
۳ كانَ اَميرُالمُؤمنينَ عليه السلام يَقُولُ: يا طالِبَ الْعِلمِ! اِنَّ لِلْعالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: اَلْعِـلْمُ وَالْحِـلْمُ وَالْصَّـمْتُ. [اصول كافى، ج 1، ص 37.]
اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمود: اى جوياى دانش! دانشمند را سه نشانه است: علم، بردبارى و سكوت.
نشـان غــافـل
۴ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: كـَفى بِالْمـَرْءِ غـَفْلـَةً اَنْ يَصْرِفَ هَمَّهُ فيما لا يَعنيهِ. [ميزان الحكمه، ج 7، ص 267.]
على عليه السلام فرمود: در غفلت يك انسان، همين بس كه همّت و تلاش خود را صرف چيزى كند كه به دردش نمى خورد و به كارش نمى آيد.
نشـان جـاهل
۵ قـالَ عَلِىٌّ عليه السلام: لا تَرَى الْجـاهِلَ اِلاّ مُفْرِطا اَوْ مُفَرِّطا. [ نهج البلاغه، صبحى صالح، حكمت 70. ]
على عليه السلام فرمود: جاهل را نمى بينى مگر آنكه اهل افراط يا تفريط است.
نشــان عـاقل
۶ عـَنِ الكـاظِمِ عليه السلام: يا هِشامُ! اَنّ اَميرَالْمُؤمِنينَ عليه السلام كانَ يَقُولُ: اِنَّ مِنْ عَلامَةِ الْعاقِلِ اَنْ يَكُونَ فيهِ ثَلاثُ خِصالٍ: يـُجـيبُ اِذا سـُئِـلَ، وَ يَنْطِقُ اِذا عَجَزَ الْقَوْمُ عَنِ الْكَلامِ، وَ يُشيرُ بِالرَّأىِ الَّذى فيهِ صَلاحُ اَهْلِـهِ. [اصول كافى، ج 1، ص 19.]
امام كاظم عليه السلام به هشام فرمود: اى هشام! اميرالمؤمنين عليه السلاممى فرمود: از نشــانه هاى عاقل آن است كه اين سه خصلت در او باشد: ۱ ـ هرگاه از او بپرسند، جواب دهد، ۲ ـ هرگاه ديگران از سخن ناتوان شوند، حرف بزند، ۳ ـ و رأى و نظرى را كه صلاح اهل او در آن است، بيان كند.
نشــان نيـكوكار
۷ قالَ النَّبىُّ صلي الله عليه و آله: اَمَّا عَلامَةُ الْبارِّ فَعَشَرَةٌ: يـُحِـبُّ فِى اللّه ِ و يُبْـغِضُ فِى اللّه ِ وَ يُصاحِبُ فِى اللّه ِ وَ يُفارِقُ فِى اللّه ِ وَ يَغْضِبُ فِى اللّه ِ وَ يَرْضى فِى اللّه ِ وَ يَعـْمَلُ لِلّهِ وَ يـَطـْلـُبُ اِلـَيْهِ وَ يَخْشَعُ لِلّهِ ... وَ يُحْسِنُ فِى اللّه ِ. [تحف العقول، ص 21.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: نشانه نيكوكار ده تاست: محبّت و كينه اش، دوستى و مفارقتش، خشم و رضايتش در راه خداست، براى خدا كار مى كند و به سوى او طلب مى كند و براى خدا خشوع مى ورزد و در راه خدا نيكى مى كند.
نشــان ريـاكار
۸ قالَ اَميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام: ثَلاثُ عَلاماتٍ لِلْمُرائى: يَنْشِطُ اِذا رَأىَ النّاسَ وَ يَكْسِلُ اِذا كانَ وَحْدَهُ وَ يُحِبُّ اَنْ يُحْمَدَ فِى جَميعِ اُمُورِهِ. [اصول كافى، ج 2، ص 295.]
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: رياكار را سه نشانه است: ۱ ـ هرگاه مردم را ببيند، به نشاط مى آيد، ۲ ـ هرگاه تنهاست، بى حال و تنبل است، ۳ ـ و دوست دارد كه در همه كارهايش، او را ستايش كنند.
نشـان ستـمـكار
۹ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: وَ اَمّا عـَلامَةُ الظّالِمِ فَاَرْبـَعَةٌ: يَظْلِمُ مَنْ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِيَةِ وَ يَمْلِكُ مَنْ دُونَهُ بِالْغَلَبَةِ وَ يُبْغِـضُ الْحَـقَّ وَ يُظْهـِرُ الظـُّلْمَ. [تحف العقول، ص 21 (مواعظ پيامبر خدا).]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: علامت ستمگر چهار چيز است: ۱ ـ بالاتر از خود را نافرمانى مى كند، ۲ ـ به پايين تر از خود زورگويى مى كند، ۳ ـ حق را دشمن مى دارد، ۴ ـ و ستم را آشكارا انجام مى دهد.
نشــان احـمـق
۱۰ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: مِنْ اَمارات الأَحْمَقِ كَثْرَةُ تَلَـوُّنِهِ. [غرر الحكم، ج 6، ص 2706.]
على عليه السلام فرمود: رنگ به رنگ شدن بسيار و چهره عوض كردن، از نشانه هاى احمق است.
نشان منافق
۱۱ قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: آيَةُ الْمُنافِقِ ثلاثٌ: اِذا حَدَّثَ كَذِبَ، وَ اِذَا وَعَدَ اَخْلَفَ، وَاِذَا ائْتُمِنَ خانَ. [ميزان الحكمة، ج 10، ص 153.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: نشان منافق سه چيز است: وقتى سخن گويد دروغ مى گويد و چون وعده دهد خلاف مى كند و هرگاه امانتى به او بسپارند، خيانت مى كند.
نشــانِ حسـود
۱۲ عَنْ اَبى عَبْدِاللّه عليه السلام قالَ: قالَ لُقْمانُ لاِءِبنِهِ: لِلْحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: يَغْتابُ اِذا غابَ، وَ يَتَمَلَّقُ اِذا شَهِدَ وَ يَشْمِتُ بِالْمُصيبَةِ. [بحار الانوار، ج 96، ص 206.]
امام صادق عليه السلام فرمود: لقمان به پسرش گفت: حسود، سه نشان دارد: ۱ ـ پشت سر غيبت مى كند، ۲ ـ رو در رو، تملّق و چاپلوسى مى كند، ۳ ـ و در مصيبت و گرفتارى، زبان به شماتت مى گشايد.
نشــان بـلاغـت
۱۳ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: آيـَةُ الْبـَلاغـَةِ قَلْبٌ عَقُولٌ وَ لِسانٌ قائِلٌ. [غرر الحكم، ج 1، ص 386.]
على عليه السلام فرمود: نشانه بلاغت، دلى درك كننده و زبانى گوياست.
نشان علاقه به ميزبان
۱۴ قـالَ الصـّادقُ عليه السلام: يُعْرَفُ حُبُّ الرَّجُلِ اَخاهُ بِكَـثْرَةِ اَكْلِـهِ عِنْـدَهُ. [المحاسن (برقى)، ص 412.]
حضرت صادق عليه السلام فرمود: محبّت و علاقه شخص نسبت به برادر دينى اش، با خوب و زياد خوردن در منزل او شناخته مى شود (خوردن غذا، نشانه علاقه به دوست).
نشــان يـقـين
۱۵ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: يُسْـتـَدَلُّ عَلَى الْيـَقينِ بِقَصْرِ الأَمَلِ وَاِخْلاصِ الْعَمَلِ وَالزُّهـدُ فِى الدُّنـْيا. [غرر الحكم، ج 6، ص 3112، حديث 10970.]
على عليه السلام فرمود: كوتاهى آرزو، اخلاص عمل و زهد در دنيا، دليل و نشانه «يقين» است.
نشان قساوت دل
۱۶ قالَ اَميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام: ما جَفَّتِ الدُّمُوعُ اِلاّ لِقَسْوَةِ الْقُـلُوبِ وَ ما قَسَتِ الْقُلُوبُ اِلاّ لِكَثْرَةِ الذُّنُوبِ. [علل الشرايع، ص 81 (باب 74).]
على عليه السلام فرمود: اشك چشمها، جز به خاطر قساوت دلها نخشكيده است و قساوت دلها جز به خاطر گناهان بسيار نيست. (نشان سنگدلى، خشكيدن اشك است).
نشـان تـواضــع
۱۷ عَن حَسَنِ بنِ عَلِىِّ العَسكَرى عليه السلام: مِنَ التَّواضُعِ السَّلامُ عَلى مَنْ تَمُرُّبِهِ وَالْجـُلُوسُ دُونَ شَرَفِ الَْمجـْلِسِ. [تحف العقول، ص 487.]
امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: از نشانه هاى تواضع، آن است كه به هركس مى گذرى سلام كنى و در مجلس، در پايين آن بنشينى.
نشــان عشقِ خـدا
۱۸ قـالَ الصـّادِقُ عليه السلام: كانَ فيما ناجَى اللّه عَزَّوَجَلَّ به مُوسى عليه السلام : كَذِبَ مَنْ زَعَمَ اَنَّهُ يُحِبُّنى فَاِذا جَنَّهُ اللَّيْلُ نامَ عَنّى، اَلَيْسَ كُلُّ مُحِبٍّ يُحِبُّ خَلْوَةَ حَبيبِهِ؟ [بحارالانوار، ج 67، ص 14.]
امام صادق عليه السلام فرمود: از مناجاتهاى خداوند با موسى يكى هم اين بود: دروغ مى گويد كسى كه مى پندارد مرا دوست دارد، امّا چون شب فرا مى رسد مى خوابد (و با من مناجات نمى كند). آيا مگر نه اينكه هر عاشقى خلوت با محبوب خويش را دوست دارد؟!
نشان منزلت نزد خدا
۱۹ قـالَ عَلىّ عليه السلام: مَنْ اَرادَ مِنْكُمْ اَنْ يَعْلَمَ كَيْفَ مَنْزِلـَتُهُ عِنـْدَاللّهِ فَلْيَنْظُرْ كَيْفَ مَنْزِلَةُ اللّهِ مِنْهُ عِنْدَ الذُّنُوبِ. [بحارالانوار، ج 67، ص 18.]
حضرت على عليه السلام فرمود: هركس كه دوست دارد بداند نزد خداوند، چه موقعيّت و منزلتى دارد، نگاه كند و بنگرد كه منزلت و جايگاه خدا نزد او هنگام گناهان چيست و چگونه است!
نشان همدلى با امام
۲۰ عَنْ اِبنِ جَهمٍ،قالَ : سَألتُ الرِّضا عليه السلام قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ اَشْتَهى اَنْ اَعْلَمَ كَيْفَ اَنَا عِنْدَكَ؟ فَقالَ: اُنْظُرْ كَيْفَ اَنـَا عِنْدَكَ! [ميزان الحكمة، ج 2، ص 224.]
ابن جهم از حضرت رضا عليه السلام پرسيد: فدايت شوم! دوست دارم بدانم كه موقعيّت من نزد شما چگونه است؟ حضرت فرمود: ـ (به دل خويش) بنگر، همانگونه است كه موقعيّت من پيش تو.
نشان دوست واقعى
۲۱ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: اَلصَّـديقُ الصَّدُوقِ مَنْ نَصَحَكَ فى عَيْبِكَ، وَ حَفِظَكَ فى غَيْبِكَ وَ آثَرَكَ عَلى نَفْسِهِ. [ميزان الحكمة، ج 5، ص 311.]
على عليه السلام فرمود: دوست راستين كسى است كه نسبت به عيبهايت نصيحت و خيرخواهى كند و پشت سرت، آبرويت را حفظ كند و تو را بر خويش مقدّم بدارد و ايثار كند.
نشان عقل و معرفت
۲۲ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: اِنَّ قـَوْلَكَ يَدُلُّ عَلى عـَقْلِكَ وَ عِبارَتُكَ تُنْبِئُ عَنْ مَعْرِفَتِكَ. [غرر الحكم، ج 2، ص 720.]
على عليه السلام فرمود: سخنت، نشانه عقل توست، و عبارت تو، گوياى معرفت تو.
تا مرد سخن نگفته باشد عيب و هنرش نهفته باشد
نشان فراوانى عقل
۲۳ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: اَدَلُّ شَيْىٍ?عَلى غَزارَةِ الْعَقْلِ حـُسْنُ التـَّدْبيـرِ. [غرر الحكم، ج 2، ص 829.]
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: تدبير نيك (و برنامه ريزى و آينده نگرى) بيش از هر چيز، سرشارى و فراوانى عقل را نشان مى دهد.
نشـان خـردمـندان
۲۴ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: ثَلاثَةٌ تَدُلُّ عَلى عُقُولِ اَرْبابِها: الرَّسـُولُ وَالْكِتـابُ وَالهـَدِيَّةُ. [غرر الحكم، ج 3، ص 1411.]
على عليه السلام فرمود: سه چيز، بر ميزان خرد صاحبش دلالت مى كند: فرستاده، نامه و هديه (ميزان عقل فرستنده و نامه نگار و هديه دهنده را نشان مى دهد).
نشــان صـالحـان
۲۵ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: يُسْتَدَلُّ عَلَى الصّالِحينَ بِما يُجْرِى اللّهُ لَهُمْ عَلى اَلْسُنِ عِبادِهِ. [نهج البلاغه، صبحى صالح، نامه 53.]
على عليه السلام (در نامه خود به مالك اشتر) مى فرمايد: نشان مردم صالح و شايسته، ياد نيكى است كه خداوند، از آنان بر زبان مردم جارى مى سازد.
نشـان بى‌ديـنى
۲۶ عَن اَميرالمُؤمِنينَ عليه السلام: اَلْخـِيانَـةُ دَليلٌ عَلى قِلَّةِ الْوَرَعِ وَ عَدَمِ الدِّيانَةِ. [غرر الحكم، ج 1، ص 375.]
از اميرمؤمنان عليه السلام نقل شده است: خيانت، نشانه بى تقوايى و بى دينى است.
نشـانِ دينــدارى
۲۷ عَنْ عَلِىٍّ عليه السلام: خَفْضُ الصَّوْتِ وَ غَضُّ الْبَصَرِ وَ مَشْىُ الْقَصْدِ مِنْ اَمارَةِ الأيمانِ وَ حُسْنِ التَّدَيُّنِ. [غرر الحكم، ج 3، ص 1521.]
على عليه السلام فرمود: از نشانه هاى ايمان و ديندارى نيكو، پايين آوردن صدا، فروبستنِ چشم و راه رفتن معتدل است (كنترل گام و چشم و صدا).
نشــان بـدبخـتى
۲۸ قــالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مِنْ عـَلاماتِ الشـِّقـاءِ : جُمُودُ الْعَيْنِ وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ وَ شِدَّةُ الْحِرْصِ فى طَلَبِ الدُّنْيا وَ الاِصـْرارُ عَـلَى الْـذَّنْبِ. [اصول كافى، ج 2، ص 290.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: از نشانه هاى شقاوت و بدبختى اينهاست: خشكى چشم از اشك، قساوت قلب، حرص بسيار در دنياطلبى و اصرار و پافشارى بر گناه.
نشــانِ بـدشـانسى
۲۹ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: يُسْتَدَلُّ عَلَى الاْءِدْبارِ بِاَرْبَعٍ: سُوءِ التَّدْبيرِ وَقُبْحِ التَّبْذيرِ وَقِلَّةِ الاْءِعْتِبارِ وَكَثـْرَةِ الاْءِعْتِـذارِ. [غررالحكم، ج 6، ص 3109، حديث 10958.]
على عليه السلام فرمود: نشان بدشانسى و ادبار، چهار چيز است: تدبير و چاره انديشى بد، خرج كردن ناپسند، كم عبرت و پندگرفتن و زياد عذرخواهى كردن.
نشـان آخرت طلب
۳۰ قالَ اَميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام: اِنَّ عَلامَةَ الرّاغِبِ فِى ثَوابِ الآخِرَةِ زُهْدُهُ فى زَهْرَةِ الدُّنيا. [اصول كافى، ج 2، ص 129.]
على عليه السلام فرمود: نشانه كسى كه شيفته پاداش آخرت است، بى رغبتى به جلوه هاى دنياست.
نشــان اهـل تـقوا
۳۱ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: فَمِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ (= المُتّقينَ) اَنَّـكَ تَرى لَهُ قَـوَّةً فى ديـنٍ وَحَزْما فى لينٍ وَايمانا فى يقينٍ وَحِرْصا فى عِلْمٍ وَعِلْما فى حِلْمٍ وَقَصْدا فى غِنىً وَخُشُوعا فى عِبادَةٍ وَتَجـَمـُّلاً فى فاقـَةٍ وَ صَبْرا فى شِدَّةٍ وَطَلَبا فِى حـَلالٍ … [نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبه 193 (خطبه متّقين)]
على عليه السلام فرمود: از جمله نشانه هاى متقّين آن است كه مى بينى براى اوست نيرومندى در دين، احتياط با نرمش، ايمان همراه يقين، حرص در آموختن دانش، علم همراه حلم، ميانه روى در عين توانگرى، خشوع در عبادت، آراستگى در عين تنگدستى، صبر در سختيها و طلب رزق حلال…
نشان مسلمان و مهاجر
۳۲ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اَلا اُنَبِّئُكُمْ بِالْمُسْلِمِ؟ مَنْ سَلِمَ الْمُسلِمُونَ مِنْ لِسانِهِ وَيَدِهِ وَالْمُهاجِرُ مَنْ هَجَرَ السَيِّئاتِ وَتَرَكَ ما حَرِّمَ اللّه ُ. [اصول كافى، ج 2، ص 235.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: آيا به شما خبر دهم كه «مسلمان» كيست؟ مسلمان كسى است كه مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند و «مهاجر» كسى است كه از گناهان هجرت و دورى كند و حرام خدا را ترك نمايد.
نشــان شـيـعه
۳۳ قـالَ الصـّاِدقُ عليه السلام: اِنَّما شيعَةُ عَلىٍّ مَنْ عَفَّ بَطْنَهُ وَفَرْجَهُ وَاشْتَدَّ جهادُهُ وَعَمِلَ لِخالِقِهِ وَرَجا ثَوابَهُ وَخافَ عِقابَهُ. [اصول كافى، ج 2، ص 233.]
حضرت صادق عليه السلام فرمود: همانا شيعه على عليه السلامكسى است كه شكم و شهوت خويش را عفيف نگهدارد و جهاد و تلاش او شديد باشد، براى آفريدگارش كار كند، به ثواب خدا اميدوار باشد و از كيفر او بترسد.
نشــان امـام
۳۴ عَن اَبِى الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام : اِنَّ لِلأمامِ عَلاماتٌ: يَكُونُ اَعْلَمَ النّاسِ وَاَحْكَمَ النّاسِ وَاَتْقَى النّاسِ وَاَحْلَمَ النّاسِ وَاشْجَعَ النّاسِ وَاَسْخَى النّاسِ وَاَعْبَدَ النّاسِ وَيُولَدُ مَخْتُونا وَيَكُونُ مُطَهَّرا… [مستدرك سفينة البحار، ج 7، ص 370.]
حضرت رضا عليه السلام فرمود: براى «امام»، نشانه هايى است: از همه مردم داناتر، حكيم تر، باتقواتر، بردبارتر، شجاع تر، بخشنده تر و عابدتر است. ختنه شده به دنيا مى آيد و پاك و پاكيزه است...
نشــان شـب قـدر
۳۵ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام: سَألْتُهُ عَنْ عَلامَةِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ، فَقالَ عليه السلام: عَلامَتْها اَنْ تَطيبَ ريحُها وَاِنْ كانَتْ فى بَرْدٍ دُفِئَتْ وَاِنْ كانَتْ فى حَرٍّ بَرَدَتْ فَطابَتْ. [فروع كافى، ج 4، ص 157.]
محمد بن مسلم از امام صادق عليه السلام پرسيد: نشانه و علامت «شب قدر» چيست؟ امام صادق عليه السلام فرمود: نشانه اش آن است كه بوى آن خوش و نيكوست. اگر در فصل سرما باشد، آن شب، گرم است و اگر در گرما باشد، آن شب خنك و دلنشين مى شود.
نشانِ خشم و رضاى خدا
۳۶ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: عَلامَةُ رِضَى اللّهِ عَزّوجَلَّ فى خَلْقِهِ عَدْلُ سُلْطانِهِمْ وَرَخْصُ اَسْعارِهِم وَعَلامَةُ غَضَبِ اللّه عَزَّوَجَلَّ على خَلْقِهِ جَوْرُ سُلْطانِهِمْ وَغَلاءُ اَسْعارِهِمْ. [تهذيب، ج 7، ص 158، فروع كافى، ج 5، ص 162.]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نشانه رضايت خداوند در ميان بندگانش، عدالتِ حكومت و ارزانىِ قيمتهاست و علامت خشم خدابر مردم، ستمكارى حكومت و گرانى نرخهاست.
نشـان زوال حـكومت
۳۷ قـالَ عَلَىٌّ عليه السلام: يُسْتَدَلٌّ عَلى اِدْبارِ الدُّوَلِ بِاَرْبَعٍ: تَضْييعِ الأُصُولِ وَالَّتمَسُّكِ بِالْغُرُورِ وَتَقْديمِ الأَراذِلِ وَتَأخيرِ الأَفاضِلِ. [غرر الحكم (چاپ دانشگاه)، ج 6، ص 3110.]
على عليه السلام فرمود: به چهار چيز مى توان بر پشت كردن دولتها و حكومتها نشان و دليل آورد: ۱ ـ تباه ساختن اصول ۲ ـ مغرور شدن ۳ ـ جلو انداختن فرومايگان ۴ ـ عقب انداختنِ برجستگان.
نشـان آخرالزّمان
۳۸ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: يَأتى عَلَى النّاسِ زَمانٌ اِذا سَمِعْتَ بِاسْمِ رَجُلٍ خَيرٌ مِنْ اَنْ تَلْقاهُ فَاِذا لَقيتَهُ خَيْرٌ مِنْ اَنْ تُجَرِّبَهُ وَلَوجَرَّبْتَهُ اَظْهَرَ لَكَ اَحْوالاً، دينُهُمْ دَراهِمُهُمْ وَهِمَّتُهُمْ بُطُونُهُمْ وَقِبْلَتُهُمْ نِساؤُهُمْ، يَرْكَعُونَ لِلرَّغيفِ وَيَسْجُدُونَ لِلدِّرْهَمِ، حَيارى سُكارى لامُسْلِمينَ وَلانَصارى. [بحارالأنوار، ج 71، ص 166.]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: بر مردم زمانى خواهد آمد كه اگر نام كسى را بشنوى بهتر از آن است كه خودش را ببينى، و هر گاه او را ببينى بهتر از آن است كه او را آزمايش كنى و اگر او را بيازمايى براى تو حالاتى را آشكار خواهد كرد! دينشان ثروتشان است و همّتشان شكمشان و قبله آنان زنانشان! براى گِرده نانى ركـوع مى كنند و براى درهـمى به سـجده مى افتند، سرگردان و سرمستند، نـه مسلمانند نه نصـرانى.
نشـان ظهـور مهدى عليه‌السلام
۳۹ قالَ الحُسَينُ بنُ عَلِىٍّ عليه السلام: لِلْمَهْدى خَمْسُ عَلاماتٍ: اَلسُّفْيانى وَالَْيمانى وَالصَّيْحَةُ مِنَ السَّماءِ وَالْخَسْفُ بِالْبَيْداءِ وَقَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ. [متخب الأثر، ص 458.]
حسين بن على عليه السلام فرمود: براى مهدى عليه السلام (و ظهور او) پنج نشانه است: خروج سفيانى، خروج مردى از يمن، صيحه و فريادى آسمانى، فرورفتن دشت و صحرا و كشته شدن نفس زكيّه و پاك.
نشانه نزديكى قيامت
۴۰ قال رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ بَيْنَ يَدَىِ السّاعَةِ اُمُورا شِدادا وَاَهْوالاً عِظاما وَزَمانا صَعْبا، يَتَمَلَّكُ فيهِ الظَّلَمَةُ وَيَتَصَلَّدُ فيهِ الْفَسَقَةُ وَيُضامُ فيهِ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيُضْطَهَدُ فيهِ النّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَأَعِدُّوا لِذلِكَ الايمانَ وَعَضٌّوا عَلَيْهِ بِالْنَّواجِذِ وَالْجِأُوا اِلَى الْعَمَلِ الصَّالِحِ … [بحارالأنوار، ج 74، ص 186.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: در آستانه قيامت، امورى سخت و هراسهايى بزرگ و دورانى سخت و دشوار خواهد بود. در آن دوران، ستمگران به حكومت مى رسند، فاسقان در مصدر كارها قرار مى گيرند، امر به معروف كنندگان و نهى از منكر كنندگان مورد محروميّت و آزار و سختگيرى قرار مى گيرند. پس ايمان را براى آن روزگار آماده كنيد و بر دندانها بفشاريد و به عمل صالح پناهنده شويد.
