مقدمه
پيشكشِ يك تار گيسوى شما:
اى محسن!
اى اصغر!
اى قاسم!
رُقَيّه و سُكَينه عليهم السلام!
طليعه
باسم رب الزهراء عليهاالسلام
تربيت اسلامى فراهم كردن زمينه هاى رشد و شكوفايى دائمىِ همه استعدادهاى انسان در جهت كمالات الهى ـ انسانى است.
از اين رو، با توجه به اين تعريف، خواهيم دانست:
۱ ـ تربيت امرى تحميلى نيست، بلكه زمينه سازى است.
۲ ـ تربيت امرى موقت نيست، بلكه دائمى است.
۳ ـ تربيت امرى يك بُعدى نيست، بلكه چند بُعدى است.
۴ ـ تربيت امرى بى هدف نيست، بلكه هدفدار است.
همچنين مثلثِ مربى و مُتَرَبّى (فرد مورد تربيت) و تربيت نيز مستلزم چند چيز است:
أ. شناخت مربى از متربى؛
ب. شناخت مربى از محيطهاى تربيت؛
ج . شناخت مربى از عوامل و موانع تربيت؛
د. شناخت مربى از اصول، مراحل و روشهاى تربيت؛
ه . شناخت مربى از مشكلات و راه حلهاى تربيتى؛
و. پذيرش فكرى و عملى و عاطفىِ مربى از سوى متربى.
در اين ميان، پيشوايان دينى كه از سرچشمه فياض علم و حكمت خدا ـ اين آفريدگار آدميان و نخستين مربى مردمان ـ نوش كرده اند، مى توانند الگوى بسيار شايسته اى براى ما در امر تعليم و تربيت باشند و ما را در اين راه يارى دهند.
به همين جهت، چون دوران كودكى ونوجوانى از نخستين دوره هاى تعليم و تربيت انسانهاست، بر آن شديم كه ۴۰ حديث از سخنان پيشوايان دين در زمينه «تربيت كودك و نوجوان» را فراهم آوريم و به دوستداران مسائل تربيتى و پدران و مادران هديه كنيم تا با به كارگيرى مناسب و متناسب با زمان ومكان و مخاطبان ، از اين مجموعه بهره مند شوند.
اميد بر آن داريم كه اين كوشش اندك، عنايت خداى سبحان و مِهر نگاه امام زمان عليه السلام و قبول طبع خوانندگان را ارمغانهان دهد؛ اما:
گر خطا گفتيم اصلاحش تو كن
مُصلحى تو، اى تو سلطان سخُن
يازهرا
عبدالرحيم موگِهى (شميم)
قم مقدس ، بهار ۸۱
گُلى ز گُلهاى بهشت
۱ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: إِنَّ الْـوَلَـدَ الصّالِـحَ رَيْحـانَةٌ مِـنْ رَياحيـنِ الْجَنـَّةِ. [الكافى، ج 6، ص 3.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: فرزند شايسته گُلى خوشبو از گُلهاى خوشبوى بهشت است.
پسر و دختر چه هستند؟
۲ امام صادق عليه السلام: اَلْبَناتُ حَسَناتٌ وَ الْبَنُونَ نِعْمَةٌ. فَالـْحَسَناتُ يُثابُ عَلَيْها وَ النِّعْمَةُ يُسْأَلُ عَنْها. [وسائل الشيعة ، ج 15 ، ص 104.]
امام صادق عليه السلام: دختران نيكيهايى هستند كه در برابر آن پاداش داده مى شود. و پسران همچون نعمتى هستند كه از آن بازخواست مى شود.
فرزند سالم، فرزند سالم
۳ هرگاه به امام سجاد عليه السلام مژده مى دادند كه داراى فرزند شده است، پيش از آنكه بپرسند پسر است يا دختر، مى پرسيدند! آيا سالم است؟ و هنگامى كه مى فهميدند سالم است، مى فرمودند: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لَمْ يَخْلُقْ مِنّى خَلْقًا مُشَوَّهًا. [وسائل الشيعة ، ج 15 ، ص 143 .]
هرگاه به امام سجاد عليه السلام مژده مى دادند كه داراى فرزند شده است، پيش از آنكه بپرسند پسر است يا دختر، مى پرسيدند! آيا سالم است؟ و هنگامى كه مى فهميدند سالم است، مى فرمودند: سپاس از آنِ خدايى است كه از من آفريده اى ناسالم نيافريده است.
اين شير، چه با بركت است!
۴ امام اميرمؤمنان على عليه السلام: ما مِنْ لَبَنٍ رُضِعَ بِهِ الصَّبِىُّ أَعْظَمَ بَرَكَةٍ عَلَيْهِ مِنْ لَبَنِ أُمّـِهِ. [وسائل الشيعة ، ج 15، ص 175 .]
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: هر شيرى هم كه به كودك داده شود، باز هم براى او با بركت تر از شير مادرش نيست.
از هر دو شيرش بده
۵ امام صادق عليه السلام به «اُمّ اسحاق» كه پسر خود را شير مى داد، فرمود: يا أُمَّ إِسْحاقٍ! لاتُرْضِعيهِ مِنْ ثَدْىٍ واحِدٍ وَ أَرْضِعيهِ مِنْ كِلَيْهِمايَكُونُ أَحَدُهُما طَعامًا وَ ا لْأخَرُ شَرابًا. [وسائل الشيعة ، ج 15، ص 176 .]
امام صادق عليه السلام به «اُمّ اسحاق» كه پسر خود را شير مى داد، فرمود: اى اُمّ اسحاق! تنها از يك پستان او را شيرنده، بلكه از هر دو به وى را شير بده، زيرا در يكى از آنها خوراك و در ديگرى نوشيدنى نهفته است.
چـرا مـرا مى‌زنـى؟
۶ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: لاتَضْرِبُوا أَطْفالَكُمْ عَلى بُكآئِهِمْ ... . [وسائل الشيعة، ج 15، ص 171.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: نوزادان خود را به سبب گريه شان كتك نزنيد.
پيش از تولد بگذار نام را
۷ امام اميرمؤمنان على عليه السلام: سَمُّوا أَوْلادَكُمْ قَبْلَ أَنْ يُولَدُوا... . [وسائل الشيعة، ج 15، ص 121.]
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: فرزندان خويش را، پيش از آنكه متولد شوند، نامگذارى كنيد.
اين نامهاى چه زيباست!
۸ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: سَمُّوا أَوْلادَكُمْ أَسْمآءَ الْأَنْبِيآءِ وَ أَحْسَنُ الْأَسْمآءِ عَبْدُاللّهِ وَ عَبْدُالرَّحْمنِ. [مكارم الاخلاق ، ج 1، ص 474 .]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: فرزندانتان را به نامهاى پيامبران نامگذارى كنيد. و زيباترين نامها «عبدالله» و «عبدالرحمن» هستند.
بنازم اين نام را!
۹ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: إِذا سَمَّيْتُمُ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَكْرِمُوهُ وَ أَوْسِعُوا لَهُ فِى الْمَجْلِسِ وَ لاتَقْبَحُوا لَهُ وَجْهًا. [بحارالانوار ، ج 104، ص 128.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: هرگاه نام فرزند را «محمد» گذاشتيد، به او احترام بگذاريد؛ برايش جا باز كنيد؛ و با وى ترشرويى نكنيد.
اى گوهر اشكها بريزيد
۱۰ امام صادق عليه السلام به شخصى كه نام دخترش را «فاطمه» نهاده بود، فرمودند: ...إِذا سَمَّيْتَها فاطِمَةَ فَلاتَسُبُّها وَ لاتَلْعَنْها وَ لاتَضْرِبْها. [الكافى ، ج 6 ، ص 48 .]
امام صادق عليه السلام به شخصى كه نام دخترش را «فاطمه» نهاده بود، فرمودند: اكنون كه نام او را «فاطمه» نهاده اى، دشنامش نده؛ نفرينش نكن؛ و كتكش نزن.
چه عيبى دارد؟
۱۱ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: مَنْ كانَ لَهُ أُنْثى فَلَمْ يُبِدْها وَ لَمْ يُهِنْها وَ لَمْ يُؤْثِرْ وَلَدَهُ عَلَيْها أَدْخَلَهُ اللّهُ الْجَنَّةَ. [مستدرك الوسائل ، ج 15، ص 118 .]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: هركس دخترى داشته باشد كه او را تباه نسازد؛ و خوارش نكند؛ و پسرش را بر وى برترى ندهد، خدا او را به بهشت مى برد.
حقوق من چند چيز است
۱۲ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ ثَلاثَةٌ: يُحْسِنُ اسْمَهُ وَيُعَلِّمُهُ الـْكِتابَةَ وَيُزَوِّجُهُ إِذا بَلَغَ. [مكارم الاخلاق، ج 1، ص 474.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: از جمله حقوق فرزند بر پدرش اين سه چيزند: نام نيكو بر او گذارد؛ نوشتن را به وى بياموزد؛ و هنگامى كه بالغ شد، همسرش دهد.
اى پدرم! حقوق من اين است
۱۳ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: حَقُّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ أَنْ يُحَسِنَ اسْمَهُ وَأَدَبَهُ وَيَضَعَهُ مَوْضِعًا صالِحًا. [وسائل الشيعة، ج 15، ص 123.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: حق فرزند بر پدرش اين است: نام نيكو براى او برگزيند؛ ادب وى را نيكو كنـد؛ و در جايـگاه شايسته اى قرارش دهد.
هفت‌سال اين؛ و هفت‌سال آن
۱۴ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: اَلْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنينَ وَعَبْدٌ سَبْعَ سِنينَ وَوَزيرٌ سَبْعَ سِنينَ... . [وسائل الشيعة، ج 15، ص 195.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: فرزند هفت سال سَروَر است؛ هفت سال بنده [و فرمانبردار] است؛ و هفت سال ياور است.
هر هفت سال، به كارى
۱۵ امام اميرمؤمنان على عليه السلام: يُرَبَّى الصَّبِىُّ سَـبْعًا وَ يـُؤَدَّبُ سَـبْعًا وَ يُسْتَخْدَمُ سَـبْعًا... . [كتاب من لايحضره الفقيه، ج 3، ص 493.]
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: كودك هفت سال تربيت مى شود؛ هفت سال ادب مى آموزد؛ و هفت سال به كار گرفته مى شود.
دانش دين، دانش دين
۱۶ امام صادق عليه السلام: اَلْغُلامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ وَيَتَعـَلَّمُ الْكِتابَ سَبْعَ سِنينَ وَيَتَعَلَّمُ الْحَلالَ وَالْحَرامَ سَبْعَ سِنينَ. [الكافى، ج 6، ص 47.]
امام صادق عليه السلام: پسر بچه هفت سال بازى مى كند؛ هفت سال نوشتن را فرا مى گيرد؛ و هفت سال حلال و حرام را مى آموزد.
با او تو دَمساز باش
۱۷ پيامبر صلي الله عليه و آله: رَحِمَ اللّهُ عَبْدًا أَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ بِالاْءِحْسانِ إِلَيْهِ وَالتَّأَلُّفِ لَهُ وَتَعْليمِهِ وَتَأْديبِهِ. [مستدرك الوسائل، ج 15 ، ص 169.]
پيامبر صلي الله عليه و آله: مِهر خداوندى از آنِ بنده اى باد كه فرزند خود را با نيكى كردن به وى و دَمسازى با او و آموزش و ادب كردن وى، در نيكو شدنش يارى دهد.
هر چيز را پذيراست
۱۸ امام اميرمؤمنان على عليه السلام: ... إِنَّما قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخالِيَةِ مآ أُلْقِىَ فيها مِنْ شَىْ ءٍ قَبِلَتْهُ ... . [نهج البلاغة، نامه 31.]
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: جز اين نيست كه دل نوجوان همچون زمين ميان تُهى است؛ هر چه در آن افشانده شود، همان را مى پذيرد.
تو مسئوولى، تو مسئوولى
۱۹ امام سجاد عليه السلام: ... حَقُّ وَلَدِكَ ... أَنَّكَ مَسْؤُولٌ عَمّا وُلّيتَهُ [بِهِ] مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَالدِّلالَةِ عَلى رَبِّهِ ... . وَ الْمَعُوَنَةِ عَلى طاعَتِهِ فيكَ وَ فى نَفْسِهِ ... . [تحف العقول، ص 263.]
امام سجاد عليه السلام: حق فرزند تو اين است... در سرپرستى وى مسؤوليت دارى كه ادب او را نيكو كنى و به سوى پروردگارش رهنمون سازى و در فرمانبردارى از او، نسبت به وظايف تو و خودش، يارى اش دهى.
اين دانش، دانش است
۲۰ امام اميرمؤمنان على عليه السلام: ... عَلِّمُوا صِبْيانَكُمْ ما يَنْفَعُهُمُ اللّه ُ بِهِ لاتَغْلِبَ عَلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِـرَأْيِـها ... . [الخصال، ج 2، ص 614.]
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: به كودكان خود، آنچه را خداوند سودمندشان قرار داده است، بياموزيد تا مُرجِئه[ . مُرجِئه، فرقه اى بودند كه انحرافاتى در عقيده داشتند.] با انديشه خويش بر آنان چيره نشوند.
با اين پدر بيگانه است
۲۱ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله نگاهشان به چند كودك افتاد و فرمودند: واى بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرانشان! عرض شد: اى پيامبر خدا عليه السلام! آيا از دست پدران مشركشان؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند: لا، مِنْ ءابآئِهِمُ الْمُؤْمِنينَ لايُعَلِّمُونَهُمْ شَيْئًا مِنَ الْفَرآئِضِ وَ إِذا تَعَلَّمُوا أَوْلادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ يَسيرٍ مِنَ الدُّنْيا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرىءٌ وَهُمْ مِنّى بُرَ آءُ. [مستدرك الوسائل، ج 15، ص 164.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله نگاهشان به چند كودك افتاد و فرمودند: واى بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرانشان! عرض شد: اى پيامبر خدا عليه السلام! آيا از دست پدران مشركشان؟ پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمودند: نه، بلكه از دست پدران مؤمنشان كه هيچ يك از واجبات دينى را به آنان نمى آموزند، و چون فرزندانشان، خودشان، بخواهند بياموزند، آنان را باز مى دارند، و در برابر آن به بهره اى اندك از دنيا خرسند مى شوند. من با چنين پدرانى بيگانه ام و آنان نيز با من بيگانه اند.
نماز، نماز، آرى نماز
۲۲ امام اميرمؤمنان على عليه السلام: عَلِّمُوا صِبْيانَكُمُ الصَّلوةَ... . [وسائل الشيعة، ج 3، ص 13.]
امام اميرمؤمنان على عليه السلام: نماز را به كودكانتان بياموزيد.
قرآن به من بياموز
۲۳ از پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ كَتَبَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَمَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللّه ُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَمَنْ عَلَّمَهُ القُرْءانَ دُعِىَ بِالْأَبَوَيْنِ فَيُكْسَيانِ حُلَّتَيْنِ يَضىءُ مِنْ نُورِهِما وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّةِ. [الكافى، ج 6، ص 49.]
از پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: هر كس فرزند خود را ببوسد، خداوند بزرگ و بِشكوه براى او كار نيكى مى نويسد. و هر كس فرزند خويش را شادمان كند، خداوند نيز در روز قيامت وى را شادمان مى كند. و هركس به فرزندش قرآن بياموزد، آن فرزند [در روز قيامت] همراه پدر و مادرش فرا خوانده مى شود تا دو جامه بر تن آن دو بپوشند به گونه اى كه چهره هاى بهشتيان از فروغشان بدرخشد.
آموزش تو اين است
۲۴ امام صادق عليه السلام: أَكْرِمُوا أَوْلادَكُمْ وَأَحْسِنُوا ءادابَهُمْ يُغْفَرْلَكُمْ. [وسائل الشيعة، ج 15، ص 195.]
امام صادق عليه السلام: فرزندانتان را گرامى بداريد و آدابشان را نيكو كنيد تا آمرزيده شويد.
آموزش دو ورزش
۲۵ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: عَلِّمُوا أَوْلادَكُمُ السِّباحَةَ وَالرِّمايَةَ. [الكافى، ج 6، ص 47.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: شنا و تيراندازى را به فرزندانتان بياموزيد.
دوستدار بچه‌ها باش
۲۶ امام صادق عليه السلام: قالَ مُوسَى بْنُ عِمْرانَ: يارَبِّ أَىُّ الْأَعْمالِ أَفْضَلُ عِنْدَكَ؟ فَقالَ: حُبُّ الْأَطْفالِ فَإِنَّ فِطْرَتَهُمْ عَلى تَوْحيدى. فَإِنْ أَمِتّهُمْ أُدْخِلْهُمْ بِرَحْمَتى جَنَّتى. [بحارالانوار، ج 104، ص 105.]
امام صادق عليه السلام: حضرت موسى بن عمران عليهماالسلام عرض كرد: پروردگارا! كدام يك از كارها نزد تو برتر است؟ خدا به او فرمود: دوست داشتن كودكان، زيرا سرشت آنان بر يگانگى من استوار است و من هرگاه آنان را مى ميرانم، به مِهر خويش، در بهشت خود مى برم.
با بچه مهربان باش
۲۷ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: أَحِبُّوا الصِّبْيانَ وَارْحَمُوهُمْ... . [الكافى، ج 6، ص 49.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: كودكان را دوست بداريد و به آنان مهربانى كنيد.
به من تو نيكى بكن
۲۸ امام صادق عليه السلام: بِرُّ الرَّجُلِ بِوَلَدِهِ بِرُّهُ بِوالِدَيْهِ. [كتاب من لايحضره الفقيه، ج 3، ص 483.]
امام صادق عليه السلام: نيكى انسان به فرزند خويش همان نيكى او به پدر و مادر خويش است.
از خطايش درگذر
۲۹ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: رَحِمَ اللّه ُ مَنْ أَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ وَهُـوَ أَنْ يَعْـفُـوَ عَنْ سَيِّـئَتـِهِ وَيَدْعُوَلَهُ فيما بـَيْنَهُ وَبَيْنَ اللّه ِ. [بحارالانوار، ج 104، ص 98.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مِهر خداوندى از آنِ كسى بادكه فرزند خود را در نيكو شدنش يارى دهد، بدين گونه كه از خطايش درگذرد و براى او دعا كند تا رابطه اش با خدا برقرار باشد.
اين گونه نيكويش نما
۳۰ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: رَحِمَ اللّهُ مَنْ أَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ (قالَ: قُلْتُ: كَيْفَ يُعينُهُ عَلى بِرِّهِ؟) قالَ: يَقْبَلُ مَيْسُورَهُ وَيَتَجاوَزُ عَنْ مَعْسُورِهِ وَلايـُرْهِقـُهُ وَلايـَخْـرَقُ بِهِ... . [الكافى، ج 6، ص 50.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مِهر خداوندى از آنِ كسى باد كه فرزند خود را در نيكو شدنش يارى دهد. (روايتگر حديث مى گويد: به حضرت عرض كردم: چگونه مى تواند او را در نيكو شدنش يارى دهد؟) حضرت فرمودند: كارى را كه بآسانى انجام داده است از وى بپذيرد؛ از كارى كه انجام دادن آن برايش سخت است درگذرد؛ او را به كارى بيش از توانش وا ندارد؛ و وى را نادان نپندارد.
رفتار كودكانه، رفتار كودكانه
۳۱ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: مَنْ كانَ عِنْدَهُ صَبِىٌّ فَلْيَتَصابَ لَهُ. [كتاب من لايحضره الفقيه، ج 3، ص 483.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: هر كس نزدش كودكى باشد، بايد با او كودكانه رفتار كند.
به وعده‌ات وفا بكن
۳۲ امام رضا عليه السلام: إِذا وَعـَدْتُمُ الصِّبـْيانَ فَفـُوا لَهـُمْ فَإِنَّهُمْ يَرَوْنَ أَنَّكُمُ الَّذينَ تَرْزُقُونَهُمْ إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لَيْسَ يَغْضِبُ لِشَىْ ءٍ كَـغَضَبِهِ لِلنِّسآءِ وَالصِّبـْيانِ. [الكافى، ج 6، ص 50.]
امام رضا عليه السلام: هرگاه به كودكان وعده اى مى دهيد، آن را برايشان عملى كنيد؛ زيرا آنان مى پندارند شما همان كسانى هستيد كه روزى شان مى دهيد. و بى گمان خداوند بزرگ وبِشكوه به اندازه اى كه براى (رعايت نكردنِ حقوق) زنان و كودكان خشمناك مى شود، براى چيز ديگرى خشمناك نمى شود.
مرا سلامم بكن
۳۳ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: خَمْسٌ لآأَدَعُهُنَّ حَتَّى الْمَماتِ: ... وَالتـَّسْليمُ عَلَى الصِّبـْيانِ لِتَكُونَ سُنَّةً مِنْ بَعْدى. [مكارم الاخلاق، ج 1، ص 251.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: پنج چيز را تا هنگام مرگ رها نمى كنم كه پس از من جزء آيين شوند: [يكى از آنها] سلام كردن به كودكان است.
اى پدرم! نگاهى، نگاهى
۳۴ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: إِذا نَظَرَ الْوالِدُ إِلى وَلَدِهِ فَسَرَّهُ كانَ لِلْوالِدِ عِـتْـقُ نَسَمَةٍ... . [مستدرك الوسائل، ج 15، ص 169.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: هر گاه پدر به فرزند خود نگاه كند و او را خوشحال سازد، (پاداشِ) آزاد كردن بَرده اى براى پدر است.
فرياد او را بشنو!
۳۵ امام صادق عليه السلام مى فرمايند: أَما سَمِعْتُمْ صُراخَ الصِّبِىِّ؟ [الكافى، ج 6، ص 48.]
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: روزى پيامبر خدا صلي الله عليه و آله نماز ظهر را با مردم به جاى آوردند و دو ركعت پايانى نماز را با شتاب خواندند. چون نماز پايان يافت، مردم به آن حضرت عَرض كردند: آيا در نماز اتفاقى رخ داد؟ پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمودند: مگر چه شده است؟ عرض كردند: دو ركعت پايانىِ نماز را با شتاب خوانديد. پيامبر صلي الله عليه و آله به آنان فرمودند: مگر شما فرياد بلند آن كودك را نشنيديد؟
بستر خواب، جدا جدا
۳۶ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: اَلصَّبِىُّ وَ الصَّبِىُّ ، وَ الصَّبِىُّ وَ الصَّبِيَّةُ، وَ الصَّبِيَّةُ وَ الصَّبِيَّةُ يُفَرَّقُ بَيْنَهُمْ فِى الْمَضاجِعِ لِعَشْرِ سِنينَ. [وسائل الشيعة ، ج 15 ، ص 183.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: بستر خوابِ پسر بچه از پسر بچه ، و پسر بچه از دختر بچه ، و دختر بچه از دختر بچه، چون به ده سالگى رسيدند، از يكديگر جدا شوند.[ . در حديث ديگرى سفارش شده است كه اين كار در شش سالگى انجام شود.]
بترس، بترس، از نفرين!
۳۷ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: يَلْزَمُ الْوالِدَيْنِ مِنَ الْعُقُوقِ لِوَلَدِهِما ما يَلْزَمُ الْوَلَدُ لَهُما مِنْ عُقُوقِهِما. [وسائل الشيعة، ج 15، ص 199.]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: همان چيزهايى كه سبب مى شود تا فرزند مورد نفرين پدر ومادرش قرار گيرد، سبب مى شود كه پدر و مادر نيز مورد نفرين فرزندشان قرار گيرند.
در بوسه هم عدالت
۳۸ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله به مردى كه يكى از پسرانش را بوسيد و ديگرى را نبوسيد، فرمودند: فَـهَـلاّ واسَـيْتَ بَيْنَهُما؟ [كتاب من لايحضره الفقيه، ج 3، ص 483.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله به مردى كه يكى از پسرانش را بوسيد و ديگرى را نبوسيد، فرمودند: چرا ميان آن دو، مواسات را رعايت نكردى؟
قهر كن، ولى طولش نده
۳۹ شخصى مى گويد: از دست فرزندم نزد امام كاظم عليه السلام شكايت كردم. حضرت به من فرمودند: لاتَضْـرِبْهُ وَاهْجُـرْهُ وَلاتـُطِلْ. [بحارالانوار، ج 104، ص 99.]
شخصى مى گويد: از دست فرزندم نزد امام كاظم عليه السلامشكايت كردم. حضرت به من فرمودند: او را كتك نزن و با وى قهر كن، اما آن را طولانى نكن.
مگر خودت دوست ندارى؟
۴۰ پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: اِعْدِلُوا بَيْنَ أَوْلادِكُمْ كَما تُحِبُّونَ أَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ فِى الْبِرِّ وَاللُّطْفِ. [مكارم الاخلاق، ج1، ص 473.]
پيامبرخدا صلي الله عليه و آله: ميان فرزندانتان عدالت ورزيد، همان گونه كه شما نيز دوست مى داريد، در نيكى كردن ومِهر ورزيدن، ميان خودتان عدالت ورزند.
