مَثَل باد سموم و کشتزار

مهم ترین خصیصه منافق ریاکاری است هر چند در این مسیر هزینه های زیادی را متحمل شود، منافق به خاطر ریا و نفاق مال و اموال خود را بدون نتیجه هدر می دهد. منافقین و افراد بی ایمان در انتخاب زمان و محل انفاق به خود ستم می کنند و سرمایه های خود را بی مورد بر باد می دهند.
تاریخ انتشار : 1399/12/6 بازدید : 216 منبع : کتاب چهل مثل از قرآن کریم؛ حقیقت جو، حسین
قرآن کریم می فرماید: (مَثَلُ مَایُنفِقُونَ فِی هَذِهِی الْحَیَوهِ الدُّنْیَا کَمَثَلِ رِیحٍ فِیهَا صِرُّ اصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوَّاْ انفُسَهُمْ فَاهْلَکَتْهُ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَکِنْ انفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ). «آنچه آنها (مشرکان و کافران) در این زندگی پست دنیوی انفاق می کنند همانند باد سوزانی است که به زراعت مردمی که بر خود ستم کرده بوزد و آن را نابود سازد، خدا به آنها ستم نکرده بلکه آنان بر خود ستم می کنند».[1]

هست انفاق خسیسان در امل

همچو بادی سرد برکشت عمل

می کنند انفاق بر ضد رسول

کی شود انفاق غدّاران قبول

در حیات دنیوی انفاقشان

زشت و نابود است چون اخلاقشان

یا چو بادی کان زند بر کشتها

سوزد و از کف رود سر رشته ها

کشتهای ظالمان گردد تباه

از سموم گرم یا سرد و سیاه

ورکه انفاقی بود از عدل و دین

کشت ها را شد چو باد فرودین

حق نکرده هیچ بر ایشان ستم

بل ستم بر نفس خود کردند هم[2]

وجه تشبیه
خداوند متعال در این آیه انفاق و بخشش های مشرکان و کافران و یا ریاکاران را به باد سمومی تشبیه کرده است که بر کشت و زرع افراد ستمکار بوزد و آن را خشک کند. همان گونه که اگر باد سموم به زراعتی برخورد کند، آن را خشک و نابود می سازد، انفاق افراد بی ایمان و آلوده نیز چون از کفر و شرک و یا خودنمایی سرچشمه می گیرد، همچون باد سوزان و خشک کننده ای است که اعمال آنان را ضایع و باطل می سازد «صرّ» و «اصرار» از یک ریشه اند و به معنای بستن چیزی توام با شدّت می باشد و در اینجا به معنای شدّتی است که در باد باشد.

جمله (حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوَّاْ انفُسَهُمْ) اشاره به این است که زراعت کنندگان در انتخاب زمان و مکان زراعت، دقت لازم را به عمل نیاورده و بذر خود را یا در سرزمینی پاشیده اند که در معرض چنین طوفان هایی بوده است، یا از نظر زمان وقتی را انتخاب کرده اند که فصل وزش باد سموم بوده است و به این ترتیب بر خود ستم کرده اند. افراد بی ایمان نیز در انتخاب زمان و محل انفاق به خود ستم می کنند و سرمایه های خود را بی مورد بر باد می دهند.

بنابر این تشبیه فوق در حقیقت در میان دو چیز است: یکی تشبیه انفاق به «زراعت بی موقع و در غیر محل مناسب»و دیگری تشبیه انگیزه های انفاق به «بادهای سرد و سوزان». بعضی دیگر گفته اند: مراد از (حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوَّاْ انفُسَهُمْ) این می باشد که حقّ خدا را از زراعت خود ادا نکرده اند و خداوند زراعت آنان را نابود ساخته است. به هر صورت وجه شباهت در این تشبیه «ضایع شدن و هدر رفتن زحمت»است.

در این که منظور از انفاق کافران چیست، جمعی از مفسّران گفته اند: مراد مخارج و هزینه هایی است که آنها در جهت تضعیف دین اسلام صرف می کرده و به وسیله آن دشمنان را بر ضدّ پیامبر اسلام تحریک می نموده اند. بعضی دیگر گفته اند: مقصود اموالی است که یهودیان به دانشمندان خود می دادند که آیات کتب آسمانی را تحریف کنند. عدّه ای دیگر از مفسران معتقدند: آیه معنای وسیعی دارد که موارد یاد شده و غیر اینها را نیز شامل می شود. صاحب تفسیر «کشف الاسرار» در ذیل آیه مورد بحث می گوید: «هرچه هزینه کنند جهانیان در کار دنیا، و هرچه به دست آرند از عشق دنیا، مثل آن چون باد است، گیرنده باد در دست چه دارد؟ جوینده دنیا همان دارد! دردا و دریغا...».[3]

معنای واژه حرث
واژه «حرث»به معنای پاشیدن «بذر» در زمین و مهیّا ساختن آن برای زراعت هست و در قرآن مجید هم به این معنا زیاد آمده است. در بعضی از آیات شریف قرآن، اعمال انسانها به «حرث»تشبیه شده است از جمله می فرماید: (مَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ ا لاَْخِرَهِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِی وَمَن کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیَا نُؤتِهِی مِنْهَا وَمَالَهُ فِی ا لاَْخِرَهِ مِن نَّصِیبٍ)«هر کس خواهان زراعت آخرت باشد، بر محصولش می افزاییم و کسی که فقط کشت دنیا را می طلبد، کمی از آن به او می دهیم، اما در آخرت هیچ بهره ای نخواهد داشت».[4]

خداوند متعال در این آیه، انسان ها را به زارعی تشبیه کرده است که مزرعه آن دنیا و اعمال آنان بذرهای این زراعت می باشد که محصول آن در قیامت و جهان دیگر چیده می شود. از این روست که گفته اند:

«الدنیا مزرعه الاخره؛ دنیا مزرعه آخرت است».[5]بنابر این افکار و گفتار و کردار انسان ها در این جهان همانند بذری است که در کشتزار دنیا پاشیده می شود و نتیجه و ثمره اش در جهان دیگر برداشت می گردد؛ اگر بذر نیکی باشد، نتیجه اش زندگی و سعادت جاوید است و چنانچه خدای نکرده بذر بدی باشد، ثمره اش عذاب الهی می باشد.

از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده که فرمود: «...و هَل یَکُبّ النّاسَ عَلی مَناخِرِهِمْ إِلاّ حَصائِدَ الْسِنَتِهِمْ؛ آیا مردم را چیزی جز محصولات درو شده زبانشان، به رو (در آتش) می افکند؟».[6]

پی نوشت ها:

[1] آل عمران.117.

[2] تفسیر صفی، ج 1، ص 163.

[3] تفسیر کشف الاسرار و عدّه الابرار، ج2، ص 260.

[4] شوری.20.

[5] بحارالانوار، ج 73، ص 148.

[6] محجّه البیضاء، ج 5، کتاب آفات اللسان، ص 193.