سینه‌خیز رفتن
پرسش: برخی از مردم در زیارتگاه‌ها، خود را بر زمین می‌اندازند و صورت و سینۀ خود را بر زمین می‌مالند تا خون جاری شود و با همان حال وارد حرم می‌شوند. این رفتار چه حکمی دارد؟ این اعمال به‌عنوان اظهار حزن و عزاداریِ سنتی و محبت ائمه(ع) محسوب نمی‌شوند و از نظر شرعی اعتباری ندارند؛ چنانچه اگرمنجر به ضرر بدنی قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست (آیت‌الله خامنه‌ای
آلات موسیقی و لهو در عزاداری
حکم تعزیه و شبیه‌خوانی و نقالی، تشبه به اهل‌بیت(ع) در شبیه‌خوانی، تعزیه و شبیه‌خوانی بدون سند معتبر، پوشیدن لباس زنانه توسط مردان در تعزیه، نقّالی و پرده‌خوانی در عزاداری
حکم تعزیه و شبیه‌خوانی و نقالی
پرسش: برگزاری مراسم شبیه‌خوانی چه حکمی دارد؟
اگر تعزیه‌خوانی مشتمل بر محرمات شرعیه، اهانت به مقدسات و شعایر مذهبی، وهن مذهب دروغ نباشد، مانعی ندارد (آیت‌الله مکارم شیرازی / مشهور: آیت‌الله خمینی، استفتائات، ج۳، ص۵۸۰، سؤال۳۳؛ آيت‌الله بهجت، استفتائات، ج۴، ص۵۳۸؛ آيت‌الله مکارم، استفتائات جديد، ج۱، ص۱۶۴؛ آيت‌الله فاضل، جامع المسائل فارسي، ج۱، ص۵۸۰).
بهتر است مجالس عزا برپا نموده و روضه‌خوانی نمایند (آیت‌الله خامنه‌ای ).
اگر مشتمل بر حرام نباشد، اشکالی ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی).
تشبه به اهل‌بیت(ع) در شبیه‌خوانی
پرسش: آیا تشبّه به اهل‌بیت(ع) در نمایش و تعزیه و غیر آن جایز است؟
اشکال دارد (آیت‌الله نوری همدانی ، استفتائات، سؤال۵۹۶).
اگر باعث اهانت نباشد، مانعی ندارد (آیت‌الله فاضل لنکرانی ،آیت‌الله بهجت).
تعزیه و شبیه‌خوانی بدون سند معتبر
پرسش: تعزیه و شبیه‌خوانی بخش‌هایی از تاریخ که سند معتبری ندارند، مثل ازدواج حضرت قاسم(ع)، چه حکمی دارد؟
اگر معلوم باشد که از برخی کتب تاریخی و روایی نقل شده است، اشکال ندارد (آیت‌الله بهجت).
پوشیدن لباس زنانه توسط مردان در تعزیه
پرسش: اگر مرد، لباس زن را در تعزیه بپوشد و جای او بخواند، اشکال دارد؟
اشکال دارد (آیت‌الله بهجت).
مرد لباس زن نپوشد (آیت‌الله فاضل لنكراني).
نقّالی و پرده‌خوانی در عزاداری
اگر نقالی، نقل صحیح تاریخ زندگی و اخلاق و سیرۀ انبیای عظام و ائمۀ طاهرین(ع) باشد، اشکالی ندارد؛ بلکه مفید و مستحب است. ولی اگر از روی شمایل و نقش باشد، همان ذهنیت‌های غیرواقعی را در اذهان ترسیم میکند و در بعضی موارد، باعث بی‌احترامی می‌شود (آیت‌الله صافی گلپایگانی).
اگر مشتمل بر حرام و منشأ انتزاع حرام نباشد، مانعی ندارد (آیت‌الله بهجت).
پرسش: استفاده از آلات موسیقی در مراسم عزاداری، چه حکمی دارد؟
اگر از آلات لهو نباشد و به‌منظور مشروع استفاده شود، اشکالی ندارد؛ هرچند بهتر است ترک شود (مشهور)27.
بنابر احتیاط جایز نیست در مساجد (آیت‌الله نوری همدانی)28.
جایز نیست (آیت‌الله بهجت ).
مطلقاً حرام است (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
لطمه‌زنی پرسش: آیا لطمه‌زنی در عزاداری جایز است؟ عزاداری برای حضرت امام‌حسین(ع) طبق سنت متعارف و معمول بین شیعیان اشکال ندارد (آیت‌الله نوری همدانی، استفتائات، سؤال۶۰۱). اشکالی ندارد (آیت‌الله سیستانی
حکم زنجیرزنی، زنجیرهای تیغ‌دار، هروله‌کردن
حکم زنجیرزنی
پرسش: زنجیرزدن به بدن، چه حکمی دارد؟
اگر به‌گونه‌ای باشد که ازنظر عرف از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد (خامنه‌ای).
اشکال ندارد (بهجت).
زنجیرهای تیغ‌دار
پرسش: استفاده از زنجیرهای تیغ‌دار هنگام عزاداری، چه حکمی دارد؟
اگر موجب وهن مذهب دربرابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنی قابل توجهی شود، جایز نیست (امام خمینی، خامنه‌ای، تبریزی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی).
اگر ضرر درخور توجهی برای بدن نداشته باشد، در عزای حضرت سیدالشهدا(ع) مانعی ندارد (صافی گلپایگانی).
عزاداری برای حضرت امام‌حسین(ع) طبق سنت متعارف و معمول بین شیعیان، اشکال ندارد (نوری همدانی).
هروله‌کردن
سؤال : نظر شريفتان راجع به هـرولـه در مجالس عزاداري چيست ؟
اشكال ندارد(مقام معظم رهبري).
از كارهايي كه مُوهِن عزاداري است بايد خودداري شود (آيت الله بهجت).
هروله كه موجب زيادتر شدن شور عزاداري شود مانند هروله در دستجات خياباني‌كه موقع رسيدن به مجلس عزاداري انجام مي‌گيرد مانعي ندارد ولي هروله كه چنين اثري ندارد استحباب شرعي ندارد (تبریزی).
گاه مي‌شود كه اشخاص مصيبت زده از شدت تأثّر از جا برمي‌خيزند و مي‌روند و مي‌آيند و خود را مي‌زنند و فرياد مي‌كنند اگر كسي واقعاً در مصيبت حضرت سيد الشهداء سلام الله عليه كه اعظم مصائب است واقعاً چنين حالي پيدا كند يا مثل تباكي چنين حالي را ارائه مي‌دهند اين حالت را نمي‌توان اهانت دانست ، در اين موارد سليقه‌ها مختلف است بحسب أزمنه و أمكنه فرق پيدا مي‌كند و عرف عام را بايد ملاك دانست (صافی گلپایگانی).
آنچه لازم است اين است كه همه بر حفظ شكوه و عظمت و حقيقت و وقار قدس و ملكوتي اين برنامه و نشان دادن حكمت حزن و اندوه خود اهتمام نمايند ، خداوند تأييد فرمايد .
عزاداري خامس آل عبا عليه السلام از افضل قربات است ولي اين كارها كه نوشته‌ايد چون وهن مذهب است بايد ترك شود(مكارم شيرازي).
موسیقی در عزاداری
آلات موسیقی و لهو در عزاداری، نواختن شیپور و فلوت و نی در عزاداری، طبل و سنج در عزاداری، نوحۀ همراه موسیقی
آلات موسیقی و لهو در عزاداری
پرسش: استفاده از آلات موسیقی در مراسم عزاداری، چه حکمی دارد؟
اگر از آلات لهو نباشد و به‌منظور مشروع استفاده شود، اشکالی ندارد؛ هرچند بهتر است ترک شود (مشهور)27.
بنابر احتیاط جایز نیست در مساجد (آیت‌الله نوری همدانی)28.
جایز نیست (آیت‌الله بهجت ).
مطلقاً حرام است (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
نواختن شیپور و فلوت و نی در عزاداری
سؤال: در بعضي از مجالس مرثيه خواني اباعبدالله عليه السلام از قديم رسم است فردي روضه مي‌خواند و در ضمن فرد ديگري ني مي‌نوازد به شكل غمناك و حزن‌آور كه جمعيت را به گريه در مي‌آورد آيا اين سبك عزاداري اشكال‌دارد ؟
استعمال آن در مجالس عزاداري اگر به نحو لهوي نباشد اشكال ندارد (آیت‌الله خامنه‌ای).
عزاداري به نحو متعارف مطلوب است و ثواب بسيار دارد و سعي شود عزاداري به همان نحو معهود كه مشتمل بر مجلس وعظ و بيان احكام و روضه خواني است برگزار شود (آيت الله فاضل لنكراني).
ني زدن در اثناء روضه جايز نيست (آیت‌الله تبریزی ).
خالي از اشكال نيست(آیت‌الله بهجت).
ني از آلات لهو است و زدن آن حرام است (آیت‌الله صافي گلپايگاني ).
سؤال : جديداً در مشهد مقدس رسم شده دسته‌جات عزاداري اطراف حرم مطهّر يا اماكن ديگر از فلوت استفاده مي كنند ، حكمش چيست ؟ وقتي هم به بعض اين افراد فلوت زن تذكر دهيم گويند : ما با فلوت احساس دروني و علاقه قلبي‌مان را به حضرت سيد الشهداء عليه السلام ابراز مي‌كنيم.
فلوت جزء ابزار موسيقي است و استفاده از آن مطلقاً اشكال دارد(آیت‌الله بهجت) .
استعمال اين آلات مطلقاً حرام است و در اطراف حرم مطهّر و مجالس ديني حرمتش بيشتر است(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
پرسش: آیا نواختن شیپور و فلوت و نی در تعزیه اشکال دارد؟
نواختن آلات موسیقی به‌صورت مطرب و لهوی، مناسب مجالس گناه بوده و حرام است (امام خمینی،آیت‌الله خامنه ای، آیت‌الله فاضل لنكراني ).
درهرحال، جایز نیست (آیت‌الله صافی گلپایگانی ،آیت‌الله بهجت ).
نواختن آلات موسیقی به‌صورت لهوی و مناسب مجالس گناه، حرام است (آیت‌الله تبریزی ، آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله مکارم شیرازی ،آیت‌الله نوری همدانی).
طبل و سنج در عزاداری
پرسش: استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
اگر به نحو متعارف و غیرلهوی نواخته شود، اشکال ندارد (مشهور، آیت‌الله فاضل لنکرانی ).
استفاده از آن اشکال دارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی ،آیت‌الله بهجت ).
نوحۀ همراه موسیقی
پرسش: نوارهای نوحه‌ای اخیراً رایج شده که نوحۀ همراه با موسیقی خوانده می‌شود و برخی از آنها بسیار تأثیرگذار است. آیا تولید، پخش، خریدوفروش و شنیدن چنین نوارهایی جایز است؟
جایز نیست (آیت‌الله بهجت ).
سۆال: در مراسم عزاداری شب ها و روزهای محرم در شهر ما مداحی به سبک موسیقی های غربی به همراه گروه موزیک انجام می گیرد، این امر چه حکمی دارد؟
جواب: مراسم عزاداری حضرت سیدالشهداء ـ علیه السّلام ـ که افضل قربات است باید بنحو صحیح و مطابق موازین شرعی انجام گیرد و استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود تا همگان بتوانند از برکات آن بهره مند گردند.
(ترجمه استفتائات مقام معظم رهبری چاپ وزیری، س۱۴۴۸ و ۱۴۴۹)
سۆال: متأسفانه بعضی از مواقع دیده می شود در بعضی از هیئت های عزاداری از آهنگ های غربی استفاده می شود و این به جهت جذاب بودن آن و ایجاد ریتم منظم جهت سینه زدن یا زنجیر زدن است؟ آیا نواختن این گونه آهنگ ها جایز است؟
جواب: استفاده از آلات مخصوص به لهو در همه جا حرام است و در مراسم عزاداری گناهش بیشتر است.
(ر.ک استفتائات جدید امام (ره)، ج۳، ص۵۸۳ عزاداری)
سۆال : سینه زدن اگر موجب سرخ شدن، کبود شدن و خونریزی شود چه حکمی دارد؟
جواب: مادام که ضرر قابل توجه نداشته باشد اشکال ندارد.
(برگرفته از استفتائات جدید امام (ره)، ج۳، ص۵۸۰، س۳۴)
سوال: قمه زدن و آسیب رساندن به خود در عزاداری حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ چه حکمی دارد؟ (مقلد آیت الله مکارم)
جواب: عزاداری خامس آل عبا ـ علیهم السلام ـ از افضل قربات و مایه بیداری مسلمین است ولی از کارهایی که موجب وهن مذهب می شود و بهانه به دست مخالفان می دهد باید اجتناب نمود.
(ر.ک استفتائات جدید،، ج۱، س۱۶۴۶)
سۆال: آیا مراسم شبیه خوانی در ایام محرم جایز است؟ و آیا جایز است که افرادی به نقش زنان شبیه خوانی کنند؟ (مقلد آیت الله مکارم)
جواب: شبیه خوانی اگر با دروغ و آلات لهو توأم نباشد و موجب توهین به مقام شامخ حضرت حسین بن علی ـ علیه السلام ـ یا سایر شهدا نشود اشکالی ندارد و احتیاط آن است که مردان لباس زنان را نپوشند.
(استفتائات جدید آیت الله مکارم، ج۱، س۵۷۲)
سۆال: در مراسم شبیه خوانی افرادی به نقش حضرت ابوالفضل ـ علیه السلام ـ و علی اکبر ـ علیه السّلام ـ شبیه خوانی می کنند آیا نذرهایی که مردم به آنها می دهند متعلق به این افراد است یا خیر؟ در غیر این صورت باید در چه مواردی مصرف شود؟
جواب: این امر بستگی به خود افرادی دارد که نذر می کنند اگر نذر خود اشخاص کرده اند به آنها می رسد و اگر نذر را برای کل مراسم می دهند در همه موارد عزاداری می توانند مصرف نمایند.
(ر.ک استفتائات امام (ره)، ج۲، ص۴۶۷، س۲۹)
سۆال: آیا شارع مقدس اجازه داده در عزای اهل بیت ـ علیهم السلام ـ به صورت زد و خدشه به آن وارد کرد؟ و اگر چنانچه مطلبی در ادامه راه این جوانان مفید می دانید بفرمایید؟
جواب: زدن به سر و صورت و کارهایی که به طور معمول شخص عزادار انجام می دهد مادام که ضرر معتدّ به نداشته باشد اشکال ندارد و جوانان عزیز ضمن شرکت در مجالس عزاداری سیدالشهداء ـ علیه السّلام ـ باید سعی کنند اولاً قصد قربت خود را حفظ و با یادگیری تاریخ عاشورا و تحلیل صحیح نهضت کربلا درس فداکاری، آزادگی و مردانگی شجاعت و غیرت دینی را بیاموزند و امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان یکی از درس های قیام کربلا سرلوحه عمل خود قرار دهند و با شناسایی جوانان متدین و مذهبی که در این مراسم شرکت می کنند صفوف خود را فشرده تر سازند و نسبت به افرادی که کمتر در مجالس مذهبی شرکت می کنند و به برکت قیام کربلا موفق به شرکت در مجالس امام حسین ـ علیه السّلام ـ می شوند کمال احترام را قائل شوند و با اخلاق پسندیده و برخورد گرم و متین توطئه دشمنان را در جدایی ملت از مراسم مذهبی نقش بر آب سازند. نکته مهمی که در خاتمه باید مورد توجه قرار گیرد آن است که شرکت در مجالس عاشورا نباید موجب کمرنگ شدن واجبات از جمله نماز خصوصاً در اول وقت گردد و نیز صدای بلندگوی مجالس نباید موجب مزاحمت برای همسایگان گردد.
(ر.ک استفتائات امام (ره)، ج۳، س۳۳، ص۵۸۰)
سۆال: آیا سینه زدن با بدن عریان جایز است؟
جواب: اگر در معرض دید نامحرم باشد و یا خوف مفسده وجود داشته باشد در این صورت نباید با بدن برهنه سینه بزنند. (کتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع تقلید، ج۴، ص۲۰۳)
سۆال: آیا در سینه زدن پریدن به بالا و پایین که هم اکنون مرسوم شده است جایز است؟
جواب: بالا و پایین پریدن در سینه زدن حرام نیست ولی بهتر است از روش های معقول و مناسب با این مجالس استفاده گردد که بهانه به دست مخالفین داده نشود.
(کتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع، ج۳، ص۳۶ و ۳۷)
سۆال: نظر علما درباره این گونه مداحی های جدید که مدتی است خیلی در بورس است چیست؟
جواب: سۆال مبهم است اگر مقصود مداحی هایی است که در آن اشعار غیر مناسب با مقام بلند اهل بیت ـ علیهم السلام ـ یا کلمات کفرآمیز گفته می شود شرکت در آن مجالس و تروی، جآن و گوش دادن به نوارهای آن حرام است و اگر مسئله دیگری مورد نظر است مرقوم فرمایید تا پاسخ داده شود.
(برگرفته از کتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع، ج۳، ص۳۲ ـ ۳۶)
احکام عزاداری در حسینیه و مسجد
گذاشتن علم‌ها و وسایل عزا در مساجد، برگزاری مراسم و برپایی چادر عزا، سفره‌انداختن و غذاخوردن، ورود جُنُب به حسینیه، واردشدن دسته‌های عزا با کفش به مسجد، تشکیل هیئت‌های مذهبی در منزل و خالی‌ماندن مساجد، صدای بلندگوی مراسم عزاداری
گذاشتن علم‌ها و وسایل عزا در مساجد
پرسش: آیا گذاشتن علم‌های عزا در مساجد جایز است؟
چنانچه موجب واردآمدن خسارت به مسجد و نیز مانع از نمازخواندن نشود، اشکال ندارد (امام خمینی ).
اگر قراردادن آنها در مسجد با شئونات عرفی مسجد منافات داشته باشد و یا برای نمازگزاران مزاحمت ایجاد کند، اشکال دارد (آیت‌الله خامنه‌ای ).
گذاشتن وسایل هیئات و دسته‌های عزاداری حضرت امام‌حسین(ع) در مسجد مانعی ندارد؛ لکن باید در جایی از مسجد بگذارند که مانع از نمازِ نمازگزاران نباشد؛ و لو به اینکه با تخته و مثل آن، جای خاصی برای آن در مسجد درست کنند که مانع نمازگزاران نشود (آیت‌الله تبریزی ).
برگزاری مراسم و برپایی چادر عزا
پرسش: آیا جایز است برای مراسم عزاداری و روضه‌خوانی، در مسجد چادر برپا کرده و پردۀ سیاه آویزان کنند، یا وسایل پذیرایی و چای و غذا ببرند؟
چنانچه موجب واردآمدن خسارت به مسجد و نیز مانع از نمازخواندن نشود، اشکال ندارد امام خمینی ).
سفره‌انداختن و غذاخوردن
پرسش: غذاخوردن و سفره‌انداختن در مسجد، چه حکمی دارد؟ اگر برای عزاداری حضرت امام‌حسین(ع) باشد، چطور؟
اگر با نمازگزاران مزاحمت نداشته باشد و با اِذن متولّی باشد، به‌خودی‌خود مانعی ندارد (آیت‌الله بهجت ، استفتائات، ج۴، ص۳۸۴).
چنانچه موجب واردآمدن خسارت به مسجد و نیز مانع از نمازخواندن نشود، اشکال ندارد (امام خمینی ، توضيح المسائل، ص۲۰۱).
ورود جُنُب به حسینیه
پرسش: آیا شخص جنب می تواند وارد حسینیه بشود؟
مانعی ندارد (آیت‌الله تبریزی ).
واردشدن دسته‌های عزا با کفش به مسجد
پرسش: گاهی برخی از دسته‌ها با کفش وارد مسجد می‌شوند. آیا این بی‌احترامی به مسجد نیست؟
اگر موجب هتک شود، اشکال دارد (آیت‌الله نوری همدانی، هزارویک مسئلۀ فقهی، ج۲، ص۴۰).
تشکیل هیئت‌های مذهبی در منزل و خالی‌ماندن مساجد
پرسش: تشکیل هیئت‌های مذهبی در منازل و خالی‌کردن مساجد در مناسبت‌های مذهبی، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد و مناسب است مساجد را برای اقامۀ نماز و عبادات دیگر بگذارند (آیت‌الله بهجت ).
صدای بلندگوی مراسم عزاداری
پرسش: آیا شرعاً می‌توان بلندگوهای بیرون مسجد را جهت عزاداری امام‌حسین(ع) روشن گذاشت تا مردم از آن بهرۀ بیشتری ببرند؟ اگر علم به رضایت مردم داشته باشیم، چطور؟
اگر موجب اذیت دیگران نباشد، جایز است (آیت‌الله بهجت ).
آرایش زنان در مجالس اهل‌بیت(ع)، آرایش‌کردن بانوان در ایام شهادت
آرایش زنان در مجالس اهل‌بیت(ع)
پرسش: در برخی از مجالس سُرور اهل‌بیت(ع)، زنان در مجالس زنانه خود را آرایش میکنند. آیا این عمل جایز است؟
اگر در مقابل نامحرم نباشد و مستلزم حرامی نباشد، جایز است (آیت‌الله بهجت).
آرایش‌کردن بانوان در ایام شهادت
پرسش: آیا آرایش‌کردن بانوان در دو ماه محرم و صفر حرام است؟
حرام نیست؛ ولی سزاوار است در ایام شهادت، رعایت احترام را بنمایند (آیت‌الله مکارم شیرازی ).
پرسش: رسم است بانوان در دو ماه محرم و صفر، اصلاح نمی‌کنند. آیا اصلاح‌کردن بانوان در دو ماه محرم و صفر، اشکال دارد؟
این کار (اصلاح‌نکردن) اشکالی ندارد؛ اصلاح‌کردن هم مانعی ندارد. البته سزاوار است در روزهای عزا از این کار پرهیز شود (آیت‌الله مکارم شیرازی ).
نماز و عزاداری
گریه برای امام‌حسین(ع) درحال نماز، کراهت نماز با لباس سیاه در عزاداری
تقدم نماز بر عزاداری
پرسش: در ایام سوگواری اباعبدالله الحسین(ع)، نماز مقدم است یا عزاداری؟
بهتر آن است که نماز را مقدم دارند؛ همان‌طورکه حضرت امام‌حسین(ع) در روز عاشورا هنگام ظهر، نماز ظهر اقامه کردند (آیت‌الله فاضل لنكراني).
جمع آن دو، ممکن است (آیت‌الله بهجت، استفتائات، ج۲، ص۲۷۱).
شرکت‌کردن در عزاداری با قضاشدن نماز
پرسش: اگر بعضی واجبات از مکلف به‌سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود، مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعدازاین در این مجالس شرکت نکند یا اینکه شرکت‌نکردن او باعث دوری از اهل‌بیت(ع) می‌شود؟
بدیهی است که نماز واجب، مقدم بر فضیلت شرکت در مجالس عزاداری اهل‌بیت(ع) است و ترک نماز و فوت آن به‌بهانۀ شرکت در عزاداری حضرت امام‌حسین(ع) جایز نیست. ولی شرکت در عزاداری به‌گونه‌ای که مزاحم نماز نباشد، ممکن و از مستحبات مؤکد است (آیت‌الله خامنه‌ای).
گریه برای امام‌حسین(ع) درحال نماز
پرسش: گریه برای امام‌حسین(ع) درحال نماز، چه حکمی دارد؟
جایز است ( آیت‌الله فاضل، استفتائات، ج۳، ص۱۴۹، سؤال۴۵۲؛ آیت‌الله بهجت، استفتائات، ج۲، ص۱۹۶، سؤال۲۲۱۹و۲۲۲۰؛ آيت‌الله تبريزي، استفتائات، ج۲، ص۶۳، سؤال۲۷۷).
بنابر احتیاط واجب، ترک شود (امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله مکارم شیرازی،آیت‌الله نوری).
اگر به‌خاطر آخرت باشد، جایز است (آیت‌الله خویی، آیت‌الله سیستانی ، منهاج، ج۱، ص۲۳۶، مسئلۀ۶۹۳، آیت‌الله وحید).
کراهت نماز با لباس سیاه در عزاداری
پرسش: در ایام محرم و صفر که به‌خاطر امام‌حسین(ع) لباس مشکی می‌پوشند، اگر با همین لباس نماز بخوانند، بازهم کراهت دارد یا نه؟
چون به‌عنوان اظهار حزن پوشیده و ازاین‌جهت دارای رجحان است، ممکن است در مورد سؤال، کراهت آن مرتفع شود (آیت‌الله صافی گلپایگانی).
چون لباس سیاه علامت عزاداری سیدالشهدا(ع) است و عزاداری آن حضرت کمال رجحان دارد، لذا نمازخواندن با آن نیز مکروه نیست (آیت‌الله فاضل لنكراني).
نذر و هدیه در عزاداری
ناتوانی در ادای نذر عزاداری، ، محل مصرف نذر برای امام‌حسین(ع)، تبدیل نذر عزاداری، قبول وسایل نذر مثل عَلم در عزاداری، مصرف هدیۀ روحانی در مخارج عزاداری، نذر دربارۀ لباس سیاه، نذر دربارۀ قمه‌زنی، دادن لامپ به‌جای شمع
ناتوانی در ادای نذر عزاداری
پرسش: شخصی نذر کرده که در روز هفتم محرم، گوسفندی برای حضرت عباس(ع) ذبح کند؛ ولی به‌علت مشغولیت و موانع نتوانست انجام دهد. آیا ذبح آن در روزهای بعد مجزی است؟
اگر نتوانسته است به نذر عمل کند، از ذمۀ او ساقط است (آیت‌الله سیستانی ).
محل مصرف نذر برای امام‌حسین(ع)
پرسش: نذرهایی که برای حضرت امام‌حسین(ع) و حضرت ابولفضل(ع) می‌شود، چگونه باید مصرف شود؟
می‌شود در راه اقامۀ عزا برای آنها مصرف کرد (آیت‌الله سیستانی ).
تبدیل نذر عزاداری
پرسش: شخصی نذر سفرۀ حضرت ابوالفضل(ع) دارد؛ ولی به‌علت کمیِ جا در محل سکونت، نمی‌تواند نذر خویش را ادا نماید؛ بنابراین آیا می‌تواند پول آن را جای دیگر خرج کند؟
اگر صیغۀ مخصوص نذر را نخوانده، نذر وجوب انجام ندارد و اختیار با خود شخص است؛ ولی چنانچه صیغۀ نذر را خوانده باشد، باید برطبق آن عمل کند؛ مگر آنکه قدرت بر انجام نداشته باشد (امام خمینی، استفتائات، ج۲، ص۴۷۷، سؤال۵۴.).
اگر نذر با صیغۀ شرعی باشد، باید طبق نذر عمل شود (آیت‌الله سیستانی )
قبول وسایل نذر مثل عَلم در عزاداری
پرسش: اگر کسی وسیله‌ای مثل عَلم و... را جهت عزاداری حضرت امام‌حسین(ع) نذر کرده باشد، آیا مسئول حسینیه می‌تواند از قبول آن خودداری کند؟
اگر صلاح نداند، می‌تواند (آیت‌الله بهجت ).
پرسش: اگر شخصی عَلَمی را برای عزاداری سیدالشهدا(ع) نذر کرده‌باشد، آیا جایز است مسئولین حسینیه از قبول آن خودداری کنند؟
اگر صلاح ندانند، می‌توانند (آیت‌الله بهجت ).
این نذر، متولی حسینیه و هیئت‌امنای آن را ملزم به قبول عَلَم نمیکند (آیت‌الله خامنه‌ای ).
مصرف هدیۀ روحانی در مخارج عزاداری
پرسش: در مجالس عزاداری، پول‌هایی برای هدیه به روحانی جمع‌آوری می‌شود. آیا می‌توان مقداری از آن را برای ساخت و تعمیر حسینیه یا مسجد و هزینه‌های عزاداری یا مصارف عام‌المنفعه هزینه کرد؟
خیر، نمی‌توان (آیت‌الله بهجت ).
نذر دربارۀ لباس سیاه
پرسش: آیا نذر در این موارد (پوشیدن لباس سیاه برای عزاداری...) منعقد می‌شود یا خیر؟
در مواردی که رجحان داشته باشد، نذر منعقد می‌شود (آیت‌الله نوری همدانی ، استفتائات، سؤال۶۰۳).
نذر دربارۀ قمه‌زنی
پرسش: اگر کسی درمورد قمه‌زنی نذری داشته باشد، وظیفه‌اش چیست؟
اشکال دارد (آیت‌الله نوری همدانی، استفتائات، سؤال۵۹۷.).
دادن لامپ به‌جای شمع
پرسش: آیا افرادی که قبلاً در مسجد شمع می‌گذاشتند، می‌توانند به‌جای شمع، چیز دیگری مانند لامپ به مسجد بدهند؟
اشکال ندارد (آیت‌الله سیستانی ).
وقف و عزاداری
دخالت در تفسیر مفاد وقف‌نامۀ عزاداری، حقِ تولیتِ وقف‌نامۀ عزاداری، نداشتن توانایی اقامۀ عزا، در محل ذکرشده در وقف‌نامه، مصرف وقف برای امام‌حسین(ع)، زیادآمدن اموال وقف‌شده
دخالت در تفسیر مفاد وقف‌نامۀ عزاداری
پرسش: آیا شرکت‌کنندگان در مجالس عزاداری و اهالی منطقه‌ای که حسینیه برای آنان تأسیس شده، حق دخالت در تفسیر فقرات وقف‌نامه را دارند؟
برای فهم مفاد وقف‌نامه، درصورتی‌که اجمال یا ابهام داشته باشند، باید به شواهد و قراین حالیه و مقالیه و یا به عرف مراجعه کرد و کسی حق ندارد آنها را ازطرف خودش تفسیر به رأی کند (امام خمینی، توضيح المسائل محشی، ج۲، ص۶۴۹).
حقِ تولیتِ وقف‌نامۀ عزاداری
پرسش: شخصی املاک خود را برای مجالس عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در ایام محرم و غیر آن، وقف کرده است و بعد از خودش، فرزندان خود را تا ابد، متولی آن قرار داده و ثلث منافع املاک را هم برای متولی قرار داده است. اگر در زمانی، واقف، اولاد مذکر و مؤنث از طبقۀ اول و دوم و سوم داشته باشد، آیا تولیت وقف برای همۀ آنان به‌طور مشترک است و حق تولیت بین آنان تقسیم می‌شود؟ و بر فرض تقسیم بین همۀ آنان، آیا بین فرزندان مذکر و مؤنث به‌طور مساوی تقسیم می‌شود یا با تفاوت؟
اگر قرینه‌ای که دلالت بر ترتیب برحسب طبقات ارث و تقدیم نسل سابق بر لاحق بکند، وجود نداشته باشد، همۀ طبقات موجود در هر زمانی به‌طور مشترک و مساوی متولی وقف هستند و حق تولیت بدون‌آنکه تفاوتی بین مذکر و مؤنث باشد، به‌طور مساوی بین آنان تقسیم می‌شود (امام خمینی، ، توضيح المسائل محشی، ج۲، ص۶۴۹.).
نداشتن توانایی اقامۀ عزا، در محل ذکرشده در وقف‌نامه
پرسش: شخصی ملک خود را برای برپایی مجالس عزاداری سیدالشهدا(ع) در روستا وقف کرده است؛ ولی درحال‌حاضر متولی وقف، توانایی اقامۀ عزا در روستای مذکور در وقف‌نامه را ندارد. آیا جایز است در شهری که در آن اقامت دارد، مجالس عزاداری برگزار کند؟
اگر وقف، مخصوص اقامۀ مجالس عزاداری در همان روستا باشد، تازمانی‌که عمل به وقف هرچند با گرفتن وکیل برای آن، در همان روستا ممکن باشد، حق ندارد آن مجالس را به جای دیگر انتقال دهد؛ بلکه واجب است فردی را نایب بگیرد تا در آن روستا، مجالس عزاداری برپا کند (امام خمینی، ، توضيح المسائل محشی، ج۲، ص۶۵۳).
مصرف وقف برای امام‌حسین(ع)
پرسش: اگر چیزی را بر سیدالشهدا(ع) وقف کنند، در کجا باید صرف شود؟
چنانچه واقف، موارد صرف را تعیین نکرده باشد، باید در عزاداری و مجالس روضه‌خوانی و اطعام عزاداران و امثال آن و زُوّار فقیری که نیاز به کمک دارند، صرف شود (آیت‌الله تبریزی ).
اگر برای سیدالشهدا(ع) وقف کند، باید در عزاداری و مجلس عزا و روضه‌خوانی به هر نحو که متعارف است، صرف شود (امام خمینی ، نجاة العباد، ص۳۰۸.).
زیادآمدن اموال وقف‌شده
پرسش: اگر از اموال وقف برای عزاداری، پولی اضافه آمد، آیا می‌توان در بنای حسینیه خرج کرد؟
همان‌طوری‌که وقف کرده‌اند، باید عمل شود. چنانچه جهت وقف عزاداری است، نمی‌توانند صرف ساختن حسینیه نمایند؛ ولی درصورتی‌که مورد نیاز عزاداری باشد، مانند اینکه توسعۀ حسینیه ضروری باشد یا آنکه تعمیر ضروری داشته باشد، اشکالی ندارد (آیت‌الله بهجت ، استفتائات، ج۴، ص۲۶۵، سؤال۵۵۳۰.).
مسائل مالی عزاداری
جمع‌آوری پول در عزاداری، پول‌گرفتن برای مداحی و عزاداری، مرثیه‌سرایان خطاکار، باقی‌ماندۀ پول عزاداری، خمس اموال باقی‌مانده
مشخص‌کردن اجرت در عزاداری
پرسش: آیا ذاکر اهل‌بیت(ع) می‌تواند برای ذکر فضایل و مصائب اهل‌بیت(ع) اجرت طی کند؟
تعیین اجرت، شرعاً اشکالی ندارد؛ ولی این کار در شأن ذاکران اهل‌بیت(ع) که باید مظهر تقوا و پارسایی باشند، نیست (آیت‌الله مکارم شیرازی ).
جمع‌آوری پول در عزاداری
پرسش: آیا جایز است در ایام محرم، از افراد خیّر، اموالی را جمع‌آوری کرد و با تقسیم آنها به سهم‌های مختلف، قسمتی را به قاری قرآن و مرثیه‌خوان و سخنران داد و باقی‌مانده را برای برگزاری مجالس مصرف کرد؟
اگر با رضایت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد (آیت‌الله خامنه‌ای ).
پول‌گرفتن برای مداحی و عزاداری
پرسش: گرفتن پول و اعانات و نذورات درمقابل نوحه‌سرایی حضرت سیدالشهدا(ع) به‌وسیلۀ مداحان اهل‌بیت(ع)، چه حکمی دارد؟
نوحه‌سرایی در مجالس عزای حضرت سیدالشهدا(ع) از اعظم قربات (باعث نزدیکی به خداوند) است و دریافت تبرّعات و اعانات و نذورات مربوط به این کار، مانع ندارد (امام خمینی، استفتائات، ج۳، ص۵۸۲، سؤال۳۹)
چون در اسلام، وعظ و ارشاد و تعلیم و تربیت و آموزگاری و استادی و تدریس، فضیلت بسیار دارد و از مشاغل مقدسه و از شئون مهم انبیا و اولیا (سلام‌الله علیهم اجمعین) می‌باشد، غالباً مسلمانان برای کسب ثواب و تقرب به درگاه الهی انجام می‌دادند و اجر مادی، در آن ملاحظه نمی‌شد و کسانی‌که این مشاغل و امثال آن مانند طبابت را عهده‌دار می‌شدند، آن را با اجر مادی، معاوضه نمیکردند؛ هرچند از بیت‌المال، مخارج آنها تأمین می‌شد و گاهی خود مردم، خدمت مناسبی میکردند؛ ولی معاملۀ این اعمال مقدس با پول، در نظر نبود و ازاین‌جهت موجب قوّت تأثیر کلام و مواعظ می‌شد. مع‌ذلک گرفتن مزد دربرابر ذکر مصائب پیغمبر اکرم
و ائمۀ اطهار(ع) و بیان مواعظ و نصایح و تعیین قبلی اجرت، اشکال ندارد. بلی، اگر گرفتن وجه، دربرابر بیان احکام واجبه و ارشاد به اصول دین و عقاید باشد، جایز نیست و بانیان مجالس، در انتخاب هر واعظ و ناطقی که بیانات و تبلیغاتش مورد اعتماد باشد، مختارند (آیت‌الله گلپایگانی، مجمع المسائل، ج۱، ص۵۶۰، سؤال۸۰).
مرثیه‌سرایان خطاکار
پرسش: آیا پول‌دادن به مرثیه‌سرایانی که بعضی از مطالب بی‌مدرک یا ضعیف‌السند را می‌خوانند و یا با غنا اشعار را می‌خوانند، جایز است؟
اگر به‌نحو حرام بخوانند، جایز نیست؛ مگر اینکه به‌عنوان مزد کار حرام نباشد (آیت‌الله بهجت ).
باقی‌ماندۀ پول عزاداری
پرسش: باقی‌ماندۀ اموالی که به‌عنوان هزینه‌های مراسم عاشورای حضرت امام‌حسین(ع) جمع‌آوری می‌شود، در چه جایی باید خرج شود؟
می‌توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازۀ اهداکنندگان آنها، در امور خیریه مصرف کرد و یا آنها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت (آیت‌الله خامنه ای ).
خمس اموال باقی‌مانده
پرسش: مقداری قند و برنج و مبلغی پول برای عزاداری محرم جمع شده و زیاد آمده است که در سال آینده مصرف می‌شود. آیا پرداخت خمس آنها واجب است؟
خیر، واجب نیست (آیت‌الله بهجت، استفتائات، ج۳، ص۲۱).
مرثیه‌خوانی بانوان
پرسش: در مجالس زنانۀ عزاداری، زنان مداحی و سخنرانی میکنند و صدای آنها با بلندگو به گوش مردان رهگذر می‌رسد. آیا این عمل جایز است؟
اگر ترس مفسده باشد، باید از آن اجتناب شود (آیت‌الله خامنه‌ای ).
اگر شنیدن صدای ایشان شنونده را در معرض ریبه و التذاذ (گناه) قرار ندهد، حرام نیست (آیت‌الله فاضل لنكراني ).
درصورتی‌که نامحرم صدای آنها را نشنود، مانعی ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
غلو در مرثیه‌خوانی
پرسش: نظر جناب‌عالی دربارۀ غلو و رعایت‌نکردن شأن اهل‌بیت(ع) چیست؟
باید از بهترین مدایح که مشتمل بر مضامین صحیح و اقتباس از آیات و احادیث و نکات شعری ادیبانه و دور از غلو است، استفاده شود (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
این کارها خلاف احتیاط است؛ بلکه اگر به‌طوری باشد که اهانت به آن ذوات مقدسه(ع) باشد، به عنوان ثانوی، حرام قطعی است (آیت‌الله بهجت ).
به‌کاربردن الفاظ نامناسب در مرثیه
پرسش: سرودن و خواندن شعرهایی که در آن از الفاظی نامناسب استفاده شده و الفاظ مذکور را به ساحت مقدس ائمۀ اطهار(ع) و خودشان نسبت می‌دهند، چه حکمی دارد؟
عزاداری ائمۀ اطهار(ع)، مخصوصاً خامس آل‌عبا(ع)، از افضل قُرُبات است و سرودن و خواندن اشعاری که حکایت از مظلومیت و زحمات و فداکاری آن حضرات نماید، کار بسیار خوبی است؛ ولی باید از هر کاری که باعث هتک حرمت آن بزرگواران می‌شود و موجب وهن مذهب در نظر دیگران می‌شود، پرهیز گردد (آیت‌الله مکارم شیرازی ).
درآوردن صدای حیوانات
پرسش: برخی مداحان گاهی در مقام خضوع و خشوع، خود را تشبیه به حیوانات مانند سگ میکنند، یا حتی گاهی صدای آنها را در می‌آورند. این کارها ازلحاظ شرع چه حکمی دارد؟
این کارها خلاف احتیاط است؛ بلکه اگر به‌طوری باشد که اهانت به آن ذوات مقدسه(ع) باشد، به عنوان ثانوی، حرام قطعی است (آیت‌الله بهجت ).
مقتل‌های معتبر عزاداری
پرسش: مقاتل معتبره اعم از فارسی و عربی کدام‌اند؟
شرح وقایع کربلا در مقاتل معتبر مثل منتهی الآمال، تألیف مرحوم حاج‌شیخ‌عباس قمی(رضوان‌الله‌علیه) و نفس المهموم تألیف مرحوم حاج‌شیخ‌عباس قمی، ترجمۀ مرحوم شعرانی(رضوان‌الله‌علیهما) و غیر آن آمده. به آن کتاب‌ها مراجعه شود (آیت‌الله تبریزی ).
کتاب لهوف و نفس المهموم و ترجمۀ آن، از کتاب‌های معتبرۀ مقاتل می‌باشند (آیت‌الله فاضل لنكراني ) .
پرسش: مطالب و روایت‌های کتاب طریق البکاء تا چه حدّ معتبر و صحیح است؟
کتاب طریق البکاء مشتمل بر ضعاف است. جهت ذکر مصائب اهل‌بیت عصمت(ع) خوب است از کتب مرحوم محدث قمی مثل منتهی الآمال و نفس المهموم که به فارسی هم ترجمه شده و مثل قمقام ذخّار و ابصار العین که آن‌هم ترجمه شده، استفاده شود (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
روضۀ ازدواج حضرت قاسم ع
پرسش: آیا تعزیه و روضه‌هایی که به‌نام ازدواج حضرت قاسم(ع) در کربلا خوانده می‌شود، صحیح است؟
این مطلب نقل شده، ولی سند معتبری ندارد (آیت‌الله تبریزی ).
اگر در بعضی از کتب تاریخی و روایتی نقل شده، اشکال ندارد (آیت‌الله بهجت ).
آنچه درمورد عروسی حضرت قاسم(ع) مطرح می‌شود، صحیح نیست و اثری از این قضیه در کتب معتبره وجود ندارد. علاوه‌براینکه حضرت قاسم(ع) به سن ازدواج نرسیده بود. بلی، در کتاب منتخب مرحوم طریحی چیزهایی که مناسب ازدواج آن حضرت است، نقل شده است؛ ولی ظاهراً این مطالب نادرست را بعد از آن مرحوم، افراد مغرض یا نادان به آن کتاب اضافه کرده‌اند. مرحوم طریحی عالم‌تر از آن است که مطالبی را در کتاب خود بنویسد که مناسبتی با واقعۀ عاشورا ندارد. به‌هرحال آنچه در کتاب طریحی آمده است، به این شکل که در مراسم تعزیه‌داری، به‌صورت خرافی پیاده میکنند، نیست (آیت‌الله فاضل لنكراني ).
خواندن روضه‌های دروغ
پرسش: خواندن روضه‌های دروغ و نامعتبر که موجب تمسخر و هتک می‌شود، چه صورت دارد؟
اگر دروغ یا موجب هتک و تمسخر باشد، جایز نیست (خامنه ای).
نقل مطالبی که دروغ‌بودن آنها پیش علمای خبره معلوم است، جایز نیست(آیت‌الله تبریزی ).
اگر موجب هتک یا دروغ باشد، جایز نیست (آیت‌الله سیستانی).
خواندن روضه‌های دروغ جایز نیست (آیت‌الله فاضل لنكراني ، آیت‌الله صافی،آیت‌الله بهجت،آیت‌الله مکارم/ سيدمحسن محمودي، مسائل جدید از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج۳، ص۳۱و۳۲).
خواندن روایت کذب برای دیگران
پرسش: اگر به فردی روایتی برای خواندن داده شود و می‌داند که روایت صحیح نیست، آیا خواندن آن برای دیگران، بدون اشاره به کذب آن، گناه است؟
اگر با دلیل معتبر اطمینان به کذب حدیث دارد، خواندنش جایز نیست (آیت‌الله تبریزی ).
اشعار با مضامین مشتبه
پرسش: خواندن اشعاری با مضامین مشتبه که در آن، خود را زینب‌اللهی یا حسین‌اللهی می‌دانند، چه صورتی دارد؟ آیا شرکت در چنین مجالسی جایز است؟
اگر منشأ انتزاع حرام است، جایز نیست.(آیت‌الله بهجت ).
سینه زنی
دلیل و فلسفۀ سینه‌زنی، سينه زني از مصاديق جزع، برهنه‌شدن برای عزاداری، برهنه‌شدن در عزادری با حضور نامحرم، سینه‌زدنی که سبب خونریزی است، حضور بانوان در مراسم سینه‌زنی
دلیل و فلسفۀ سینه‌زنی
پرسش: دلیل سینه‌زدن برای ائمه(ع) چیست؟
سينه‌زني يكي از مظاهر مهمّ عزاداري و ابراز تنفّر از ظلم بني‌اميّه است و نه تنها اشتباه نيست بلكه در تداوم هدف عاشورا نقش مهمي دارد(آیت‌الله فاضل لنكراني ).
إنّ لِلْحُسَيْنِ حَرارَةً مَكْنونَةً فِي قُلوبِ الْمؤمِنينَ لاتَبْرَدُ أبَداً (سوز و حرارت شهادت امام حسين عليه السلام در دل‌هاي مؤمنان وديعتي هميشه ماندني‌است‌كه هرگز به سردي نخواهد گراييد). سينه‌زني و زنجيرزني در عزاي سيد مظلومان حضرت أبيعبدالله الحسين سيدالشهداء عليه السلام از شعائر مذهبي است و موجب احياء حق و زنده نگه داشتن مراسم عاشورا يعني بهترين و والاترين جلوه جهاد في‌سبيل الله و فداكاري و جانبازي بندگان صالح خدا مخصوصاً حضرت امام حسين عليه السلام و اهل بيت بزرگوارش عليهم السلام و قيام آنان در برابر باطل به گونه‌اي كه ابعاد آن قيام الهي فوق حدّ تصوّر است مي‌باشد ، چنانچه عزاداري به صورت نوحهخواني وگريه‌كردن و گرياندن بسيار مطلوب و مرغوب و موجب أجر و مورد تأكيد أئمّه أهل‌بيت عليهم السلام است.(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سينه زني يك نوع عزاداري و اظهار ارادت نسبت به خاندان عصمت و طهارت است كه از طريق سينه زني و روضه خواني و … خاطره فداكاري و جانبازي امام حسين عليهم السلام و ساير أئمه معصومين عليهم السلام براي هميشه در خاطره‌ها زنده مي‌ماند . و سينه‌زدن به طور متعارف عملي ارزشمند و پسنديده است(نوري همداني، هزار و يك مسأله فقهي ج2 ص 178 س 594 ).
سؤال : اين افرادي كه در مجالس سوگواري أئمه اطهار عليهم السلام بسيار سينه مي‌زنند و بدن خود را سرخ مي‌كنند و از حالت خود خارج مي‌شوند آيا كار درستي انجام مي‌دهند ؟
مانعي ندارد و داخل عنوان جزع است و جزع بر أئمه سلام الله عليهم مستحب است (آیت‌الله تبریزی ).
سينه زني از مصاديق جزع
. . . عزاداري براي حضرت سيدالشهداء عليه السلام به هر صورتي‌كه مصداق جزع باشد و عنوان حرامي بر آن منطبق نشود مطلوبيت شرعي دارد و با قصد قربت از عبادات حساب مي‌شود .
و نوحهخواني و سينه زني و زنجير زني و روضه خواني از مصاديق جزع هستند و مطلوبيت دارند (آیت‌الله تبریزی ).
سؤال : نظر مبارك شما در مورد پوشيدن لباس سياه و سينه زني در مجالس عزاء سيد الشهداء عليه السلام در ماه محرّم و باقي ائمه اطهار عليهم السلام چيست ؟
در ميان‌شيعيان اماميه هيچ اشكال و شك و اختلافي‌نيست ، نسبت به اينكه سينه‌زدن و لباس سياه پوشيدن از شعائر و نشانه‌ها ، نمودهاي مكتب اهل‌بيت عليهم السلام است و نيز از مصاديق آشكار اين آيه شريفه ذَلِكَ وَ مَنْ يُعَظّم شَعَائِرَ اللهِ فَإنّهَا مِنْ تَقْوَي الْقُلوب (حج/32) است . همچنان‌كه اين اعمال از مصاديق و نمونه‌هاي جزع هستند كه روايات بسياري بر رجحان اين امور در مصائب اهل‌بيت عليهم السلام و سوگواري و عزا براي آن بزرگواران دلالت مي‌كنند . و كساني‌كه براي تضعيف اين‌شعائر يا كم‌رنگ كردن اهميّت آنها در ميان جوانان شيعه مي‌كوشند و چاره انديشي مي‌كنند از گنهكاران در حقّ اهل بيت عليهم السلام هستند و در روز قيامت مسؤولند . . . (آیت‌الله تبریزی ).
سؤال : آيا در رواياتي‌كه ما را به جزع و گريه كردن و بر پا كردن مراسم عزاي حضرت سيدالشهداء عليه السلام دعوت مي‌كند مصاديق و نمونه‌هاي معيّني ذكر شده است ؟
ضربه زدن به بدن ( سيلي زدن به صورت ، سينه زني ، بر سر يا روي پا زدن … ) اگر چه با شدت و محكم باشد همچنين گريه كردن هر چند شديد باشد اگر به خاطر حزن و ناراحتي بر حضرت سيدالشهداء عليه السلام باشد از شعائر و نمودهاي ديني است . و آنها داخل در عنوان جزع بر آن حضرت عليه السلام مي‌شوند كه روايات معتبره آن را راجح و مستحب مي‌داند و آن را موجب تقرّب به سوي خداوند متعال مي‌شمارد .همچنين اگر سينه‌زني و ضربه زدن به بدن موجب سياهي سينه و ضرر بر بدن باشد اشكال ندارد تا زماني كه به حدّ جنايت بر نفس و ضرر كلّي بر بدن نرسد و موجب توهين مذهب نشود(آیت‌الله تبریزی ).
برهنه‌شدن برای عزاداری
سؤال : آيا جايز است در مراسم عزاداري امام حسين عليه السلام مردان با حضور زنان لخت شده و عزاداري نمايند ؟
اشكال ندارد مگر در صورتي‌كه مفسده داشته باشد .و بر زن‌ها واجب است از نگاه كردن به بدن نامحـرم اجتناب نمايند(امام خمینی، استفتائات ج 3 ص 584 س 46)
سؤال : سينه‌زني در كوچه و خيابان‌ها بدون پيراهن يا در ديد زن‌ها بودن اشكال دارد ؟
سينه‌زدن به نحو مزبور مانعي ندارد و در صورتي‌كه در ديد زنان است احتياط آن است كه پيراهن بپوشند(آیت‌الله تبریزی ).
سؤال : آيا سينه زدن عزاداران حسيني با سينه لخت جايز است ؟
اگـر در معـرض ديد زنان نامحرم نباشد اشكال ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سؤال : آيا سينه زني به صورتي كه از كمر به بالا برهنه شوند ، در عزاي سيّد الشهداء عليه السلام جائز است ؟
اگر مستلزم نگاه نامحرم نباشد اشكال ندارد. (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سؤال : در مراسم سينه زدن در آوردن زير پوش در صورتي كه احتمال تحريك براي افراد ديگر وجود داشته باشد چه حكمي دارد ؟ اصولاً سينه زدن بدون زير پوش بهتر است يا با لباس ؟
اگر معرض تحريك باشد اشكال دارد ، بهتر است با لباس عزاداري شود(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سؤال : لخت شدن در عزاداري چگونه است . . . ؟
اشكال ندارد و لخت شدني كه در معرض نظر حرام نامحرم باشد جايز نيست (آیت‌الله بهجت ).
سؤال : برهنه شدن مردان در حال سينه زدن و زنجير زدن در منظر زنان چگونه است ؟
پاسخ: بر زنان لازم است از نظر خودداري كنند(آیت‌الله فاضل لنكراني ).
سؤال : آيا براي مردان جايز است‌كه در زمان عزاداري بدنشان را برابر زنان برهنه كنند ؟
احتياط واجب آن است كه مردان از اين كار خودداري كنند . . .( آیت‌الله مكارم شيرازي، استفتائات جديد ج2 ص247 قسمت ب از س765).
سؤال : آيا براي زنان جايز است به مرداني‌كه در اثناء عزاداري بدنشان را برهنه كرده‌اند نگاه كنند ؟
بنابراحتياط واجب جايز نيست(آیت‌الله سيستاني).
مسأله: سينه زدن در كوچه و بازار با اينكه زنان عبور مي‌كنند اشكال ندارد ولي بنابراحتياط سينه زن بايد پيراهن پوشيده باشد(آیت‌الله خوئي، توضيح المسائل مراجع ج2 ص 834 ملحقات رساله آيت الله خويي با حاشيه آيات عظام اراكي ، گلپايگاني ، صافي‌گلپايگاني م37 ).
مسأله : سينه زدن در كوچه و بازار با اين كه زنان عبور مي‌كنند در صورتي‌كه سينه زن پيراهن پوشيده باشد اشكال ندارد(آيات عظام گلپايگاني ، اراكي ، صافي گلپايگاني، توضيح المسائل مراجع ج2 ص 834 ملحقات رساله آيت الله خويي با حاشيه آيات عظام اراكي ، گلپايگاني ، صافي‌گلپايگاني م37 ).
سؤال : برهنه شدن عزاداران در عزاداري‌ها براي سينه‌زني چه صورت داشته و تكثير فيلم و سي‌دي‌هاي اين گونه جلسات و نگاه كردن زنان به اين فيلم‌ها چگونه است؟
اشكال‌ندارد گرچه زنان به احتياط‌واجب نبايد نگاه‌كنند(آيت‌الله سيستاني) .
در صورتي‌كه فسادي بر آن مترتّب نباشد مانعي ندارد (آیت‌الله تبریزی ).
نگاه زن‌ها به فيلم بدن برهنه مردان اگر آنها را نشناخته و مفسده‌اي نداشته باشد مانعي ندارد و إلّا جايز نيست(آیت‌الله فاضل لنكراني ) .
زن‌ها بايد از نگاه‌كردن به بدن نامحرم خودداري‌كنند(آيت‌الله صافي‌گلپايگاني) .
در حضور نامحرم احتياط در ترك است و نظر به تصوير اگر موجب مفسده باشد اجتناب لازم است(آیت‌الله بهجت ) .
برهنه شدن اشكال دارد و اگر جايي باشد كه زن‌ها هستند و نگاه مي‌كنند حرام است(آیت‌الله مكارم شيرازي ).
سؤال : ايستادن و نگاه كردن خانم‌ها به مرداني كه در خيابان مشغول عزاداري هستند ، چه حكمي دارد ؟ و مسؤوليت دست اندركاران هيأت در اين مورد چه مقدار است ؟
نگاه كردن خانم‌ها به بدن مردان نامحرم جايز نيست(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
پرسش: آیا لخت‌شدن برای عزاداری و سینه‌زنی جایز است؟
مانع و اشکالی ندارد (امام خمینی، آیت‌الله تبریزی ، آیت‌الله فاضل لنكراني ، آیت‌الله سیستانی، بهجت ).
اگر درمقابل نامحرم مفسده نداشته باشد، مانعی ندارد (آیت‌الله نوری همدانی).
درمقابل نامحرم بنابر احتیاط واجب جایز نیست (آیت‌الله مکارم شیرازی ).
برهنه‌شدن در عزادری با حضور نامحرم
پرسش: آیا لخت‌شدن مردان هنگام عزداری با حضور بانوان، جایز است؟[1]
اشکالی ندارد (آیت‌الله تبریزی ).
اگر باعث مفسده نباشد، ایرادی ندارد. زنان نباید به بدن نامحرم نگاه کنند (امام خمینی،آیت‌الله خامنه‌ای،آیت‌الله فاضل لنکرانی، آیت‌الله نوری).
بنابر احتیاط واجب، بدن خود را از نامحرم بپوشانند(آیت‌الله بهجت ).
اگر در معرض دید نامحرم نباشد، اشکال ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
بنابر احتیاط، مردان از این کار خودداری کنند (آیت‌الله مکارم شیرازی ).
سینه‌زدنی که سبب خونریزی است
پرسش: آیا لخت‌شدن و سینه‌زدن، به‌شکلی که سینۀ عزادار قرمز شود یا خونریزی کند، جایز است؟
مانعی ندارد؛ مگر اینکه موجب ضرر فاحش بر بدن شود (امام خمینی،استفائات، ج۳، ص۵۸۰، سؤال۳۴)
سؤال : در مورد زنجير زني كه منجرّ به سياه شدن يا مجروح شدن بدن مي‌شود . . . نظر شريف شما چيست ؟
مانعي ندارد مگر اينكه موجب ضرر فاحش بر بدن شود(امام خمینی،استفائات، ج۳، ص۵۸۰، سؤال۳۴)
مانعی ندارد (آیت‌الله تبریزی ).
جایز بلکه راجح است؛ مشروط بر آنکه موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد (آیت‌الله فاضل لنكراني ).
سینه‌زدن به شکل متعارف، عملی ارزشمند و پسندیده است ( آیت‌الله خامنه ای،/ آيت‌الله نوری، استفتائات، سؤال۵۹۴).
درصورتی‌که مناسب عزاداری باشد و مرض‌آور نباشد، اشکال ندارد (آیت‌الله بهجت، استفتائات، ج۴، ص۵۰۴، سؤال۱۸۳۳).
اگر ضرر درخور توجهی برای بدن نداشته باشد، در عزای حضرت سیدالشهدا(ع) مانعی ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سؤال : حكم جرح و سرخ شدن بدن در عزاداري براي حضرت سيدالشهداء و معصومين عليهم السلام چگونه است؟
سرخ شدن بدن و مجروح شدن آن در صورتي كه عرفاً قابل تحمّل باشد اشكالي ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سؤال : سينه زدن براي اهل بيت عليهم السلام به صورت برهنه حتي اگر منجر به سرخ‌شدن يا كبودي يا خون‌آمدن سينه شود آيا كار شرعي است ؟
به طوري كه در بين شيعيان متعارف است اشكال ندارد(آيت الله نوري همداني، . هزار و يك مسأله ج 1 ص 315 مسائل متفرقه س 1063)16.
سؤال : . . . اگر بر اثر سينه زني بدن سرخ شود چه حكمي دارد ؟
اشكال ندارد(آیت‌الله بهجت ).
سؤال : آيا سينه زدن و زنجير زدن در عزاداري كه منجرّ به كبود و حتي جاري شدن خون مي‌شود جايز است ؟
جايز بلكه راجح است مشروط بر آنكه موجب ضرر مهمّ و اضرار بر نفس نباشد(آیت‌الله فاضل لنكراني ).
سؤال : اگر فردي طوري سينه يا زنجير بزند كه بد‌نش كبود يا قرمز بشود آيا بايد كفاره بدهد ؟
اگر ضرر معتدّ به براي بدن نداشته باشد در عزاي حضرت سيدالشهداء عليه السلام مانعي ندارد(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
حضور بانوان در مراسم سینه‌زنی
سؤال : آيا جايز است زنان با حفظ حجاب و پوشيدن لباس خاصّي كه بدن آنان را بپوشاند در دسته‌هاي سينه‌زني و زنجيرزني شركت كنند؟
شركت زنان در دسته‌هاي سينه زني و زنجير زني شايسته نيست(آیت‌الله خامنه‌ای ).
سؤال : همان طور كه مستحضريد در بعضي از دسته هاي عزاداري آقا امام حسين عليه السلام گروهي از زنان پشت سر دسته در كوچه و خيابان حركت مي‌كنند نظر جنابعالي در مورد اين موضوع چيست ؟
با توجه به اين كه وجوب مثل نماز جمعه از بانوان ساقط است و يكي از حكمتهاي آن حضور نيافتن در اين مجامع عمومي است اگر بانوان همراه دسته‌جات نباشند به سفارشات و سنّت‌هاي اسلامي نزديك‌تر است و اگر حضور آنها معرض مفسده و نظر اجانب باشد جايز نيست(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
سؤال : در ايام عاشورا زنان به دنبال هيأت‌هاي عزاداري به راه مي‌افتند و بعضاً با حجاب نامناسب و وضع زننده موجب جلب توجّه نامحرمان مي‌شوند ، لذا برخي خواهران در اين ايّام يا مناسبت‌هاي ديگر دست به تشكيل جلسات مخصوص خواهران در تكايا و حسينيه‌ها زدند تا خواهران مستقلاً به روضه‌خواني و عزاداري بپردازند و از عوارض منفي حضور آنــان در منظر نامحرمان بكاهند ، آيا حضـرتعالـي اين روش را تأييد مي‌فرماييد ؟
مانعي ندارد بلكه مطلوب است(آیت‌الله بهجت) .
في الجمله خوب است و بايد جلسات خواهران طوري باشد كه مشتمل بر جلسات احكام و وعظ و ارشاد و مناقب و فضايل اهل‌بيت عليهم السلام باشد(آيت الله فاضل لنكراني) .
روش مذكور في حدّ نفسه اشكال ندارد مگر اينكه تبعات سوئي داشته باشد و راه افتادن زن‌ها با عدم رعايت حجاب لازم و پوشش كامل و شعار دادن آنها همه محلّ اشكال است(آیت‌الله صافی گلپایگانی ).
اشكالي ندارد بلكه از جهاتي امتياز دارد (آيت الله مكارم شيرازي).
بدون شك بهتر همين است كه در منظر نامحرمان قرار نگيرند ، البته اگر حاضر شوند واجب است با رعايت حجاب و ساير شؤون شرعي باشد(آآیت‌الله سيستاني) .
رفتن زنان به همراه دسته‌هاي عزاداري در صورتي‌كه حجابشان را حفظ كنند و اختلاط با مردان در بين نباشد مانعي ندارد ، و نسبت به تشكيل جلسات ديني هم چنانچه براي شركت كنندگان محرز باشد شخصي كه احكام و مطالب ديني را در آن جلسات مي‌گويد آشنا به مسايل است و مطالبي را كه بيان مي كند از اهل خبره پرسيده و به اشتباه نقل نمي‌كند مانعي ندارد(آیت‌الله تبریزی ).
اهمیت و وجوب عزاداری
جایزنبودن ترک عزاداری، معنای صحیح عزاداری و روضه‌خوانی، روش عزاداری، عزاداری به‌همراه گناه، ریا در عزاداری، ذکر نام اهل‌بیت(ع) به‌طور عادی، دسته‌های عزاداری در نیمه‌شب و...
جایزنبودن ترک عزاداری
پرسش: آیا عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(علیهالسلام) واجب است؟ و اگر کسی در این‌گونه مجالس شرکت نکند، معصیت کرده است؟
اقامه مجالس تعزيه براي حضرت سيدالشهداء و مجالس دعاء و بيان مسائل از شعائر ديني است و اختصاص به زمان خاصي ندارد (امام خمینی، . عزاداري سنتي شيعيان در بيوت علما و حوزه‌هاي علميه و كشورهاي جهان ج 7 فصل 2 ص 56 ).
استحباب مؤكّد ذكر مصائب اهل بيت عليهم السلام خصوصاً حضرت سيدالشهداء عليه و علي اولاده و اصحابه الكرام افضل التحيه و السلام از ضروريات مذهب شيعه است و همواره شيعيان در قرون و اعصار متماديه به آن ملتزم بوده و هستند و علاوه بر اجر و ثواب موعود بر آن يكي از علل مُبقيه مذهب تشيّع و تجلّي تنفّر شديد شيعه از حكومت‌هاي غاصب و ظلم و ستم و معرّف هدف قيام بي‌نظير حضرت سيد الشهداء أبيعبدالله الحسين عليه السلام و تجليل از فداكاري در راه حق و تعظيم شهيد و تشويق به تأسّي به آن حضرت در دفاع از دين است ، بر ملّت عزيز شيعه است كه در احياء اين مراسم بكوشند و با درس‌هاي آموزنده و حركت بخش آن بيش از پيش آشنا شوند ، خداوند تأييد فرمايد (آیت‌الله گلپايگاني، عزاداري سنتي شيعيان در بيوت علما و حوزه‌هاي علميه و كشورهاي جهان ج 7 فصل 2 ص 52 )
روضه خواني و اقامه عزا در مصائب اهل البيت عليهم السلام مضافاً بر اينكه خود ابراز علاقمندي به بزرگان دين و همدردي در مصائب اولياء الله و مؤسّسين مذهب تشيّع و اظهار رضايت به هدف مقدّس أئمه عليهم السلام و از خود گذشتگي آنان در احياء شريعت مقدّسه مي‌باشد از چيزهايي است كه در روايات زيادي به آنها ترغيب شده و خود أئمه اطهار عليهم السلام به آنها قيام نموده و شيعيان خود را به آنها تحريض و امر فرموده‌اند، لذا مؤمنين لازم است اين امور را كه چشم‌گير دشمنان مي‌باشد و روي همين جهت، در هر عصري خواسته‌اند اول اين امور را از دست شيعه گرفته سپس به خراب كاري‌هاي ديگر چنگ بزنند، محترم شمرده، اهميّت آنها را درست فهميده و در هيچ عصري از آنها رفع يد نكنند (آیت‌الله خويي، عزاداري سنتي شيعيان در بيوت علما و حوزه‌هاي علميه و كشورهاي جهان ج 7 فصل 2 ص 54 . ).
ذكر مصائب وارده بر اهل بيت عصمت و طهارت سلام الله عليهم و گريه از آن مصائب خود از مستحباتي است كه موجب غفران و رفع درجات مؤمن مي‌باشد و أئمه هدي عليهم السلام هر دو جهت را سفارش نموده‌اند و از مقتضاي مودّت ايشان حساب مي‌شود كه خداوند متعال آن را اجر رسالت شمرده است و چون مصائب وارده و مقابله با آنها متضمن شواهد بر رويدادها در اسلام است و مربوط به عقايد مي‌باشد لذا لازم است ذكر آنها در موارد مناسب ترك نشود(آیت‌الله تبريزي، عزاداري سنتي شيعيان در بيوت علما و حوزه‌هاي علميه و كشورهاي جهان ج 7 فصل 2 ص 59 ).
اقامه مجلس عزاي حضرت سيد الشهداء عليه السلام سيره ائمه معصومين است و ذكر مناقب و مصائب آن حضرت احياء امر آل محمد صلي الله عليه و آله و استحباب آن مستفاد از روايات متواتره است(آیت‌الله وحيد خراساني، عزاداري سنتي شيعيان در بيوت علما و حوزه‌هاي علميه و كشورهاي جهان ج 7 فصل 2 ص 52 ).
معنای صحیح عزاداری و روضه‌خوانی
پرسش: بعضی از مراجع عظام فرموده‌اند بهتر است به‌جای شبیه‌خوانی، روضه‌خوانی برپا کنند. منظور از روضه‌خوانی چیست؟
عزاداری حضرت سیّد الشهداء (علیهالسلام) مقدّمه برپایی نماز و سایر وظایف دینی است و قیام آن حضرت برای تحكیم قرآن و احكام شرع واقع گردیده است لذا شایسته است عزاداران بیش از هر چیز به وظایف دینی كه أهمّ آن نماز است اهتمام ورزند و مناسب است هیئات عزاداری آمادگی داشته باشند تا با فرا رسیدن وقت نماز در اول وقت، نماز را به نحو جماعت برگزار نمایند.
سؤال : اينكه فرموده‌ايد بهتر است به جاي شبيه‌خواني روضه‌خواني بر پا كنند روضه‌خواني چيست . . . ؟
روضه‌خواني بر منبر در اصطلاح عبارت است از ياد دادن احكام و بيان مسايل‌حلال و حرام و امر به معروف و نهي از منكر و بيان مواعظ و نصايح از آيات و كلمات پيغمبراكرم صلي الله عليه و آله و ائمه معصومين(علیهم‌السلام) و ذكر فضايل و مناقب اهل بيت (عليهم السلام) و ذكر مصائب وارده بر آنان خصوصاً مصائب حضرت سيد الشهداء(علیهالسلام) و اصحاب بزرگوار آن حضرت كه چنين مجالسي علاوه بر ثواب عزاداري ، ثواب بيان احكام و مواعظ را كه از اهداف عاليه آن بزرگواران بوده نيز خواهد داشت (آیت‌الله فاضل لنكراني).
روش درست عزاداری
پرسش: برگزاری عزاداری سالار شهیدان(علیهالسلام) چگونه است؟
بهترین شیوۀ عزاداری، تشکیل مجالس باشکوه، ذکر اهداف مقدس حضرت امام‌حسین(علیهالسلام)، تاریخچۀ واقعۀ کربلا و تحلیل اتفاقات آن است. همچنین تشکیل دسته‌های عزاداری باشکوه، توأم با شعارهای بیدارکننده و سازنده و پخش و استفاده از پلاکاردها یا شعارهای جالب و جذاب، جزوه‌ها و پوسترهای حساب‌شده و پرمحتوا و روشن‌کننده، از اهداف عزاداری حضرت سیدالشهدا(علیهالسلام) و مانند آن است ( آیت‌الله مکارم شیرازی).
عزاداری به‌همراه گناه
پرسش: اگر شرکت در عزاداری توأم با گناه باشد، مثل نگاه به نامحرم یا خودنمایی، چه حکمی دارد؟
چنانچه با گناه باشد، حرام است (آیت‌الله بهجت).
ریا در عزاداری
پرسش: آیا ریاکردن در شعایر و عزاداری حضرت امام‌حسین(علیهالسلام) جایز است؟
ریا در هر عبادتی حرام است؛ ولی تظاهر به عزاداری حضرت امام‌حسین(علیهالسلام) و تعظیم شعایر دین به‌قصد قربت، جایز بلکه مستحب است؛ مثل صدقه‌دادن آشکار، قربةً الی الله، برای تشویق دیگران؛ چنان‌که در قرآن آمده است (آیت الله مکارم شیرازی).
پرسش: آیا سینه‌زدن و زنجیرزدن ریایی جایز است؟
إن‌شاءالله از ریا خودداری کنند (آیت‌الله فاضل لنكراني).
شرکت در عزاداری با احتمال ریا
پرسش: شرکت در جمعی که گمان می‌رود با ریا عزاداری میکنند، چگونه است؟
شما خودتان سعی کنید که عملتان بااخلاص باشد (آیت‌الله بهجت).
بردن نام اهل‌بیت(ع) به‌طور عادی
پرسش: در بعضی از مجالس اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و سینه‌زنی، نام مقدس اهل‌بیت(علیهم‌السلام) بسیار عادی و عامیانه گفته می‌شود. نظر حضرت‌عالی دراین‌باره چیست؟
تاحدّی‌که موجب هتک نباشد، مانعی ندارد (آآیت‌الله بهجت).
ادامۀ حرکت دسته‌های عزاداری تا نیمه‌شب
پرسش: حکم ادامۀ حرکت دسته‌های عزاداری در شب‌های محرم تا نیمه‌شب، همراه با استفاده از طبل و نی، چیست؟
به راه‌انداختن دسته‌های عزاداری برای سیدالشهدا(علیهالسلام) و اصحاب ایشان و شرکت در امثال این مراسم، امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگ‌ترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک میکند؛ ولی باید از هر عملی که باعث اذیت دیگران می‌شود و یا فی‌نفسه ازنظر شرعی حرام است، پرهیز کرد (آیت الله خامنه‌ای).
اجازۀ شوهر برای برگزاری مراسم در منزل
پرسش: آیا برپاکردن مجلس جشن میلاد ائمه(علیهم‌السلام) یا مجلس عزاداری و یا مهمانی‌گرفتن، بدون اجازه و رضایت شوهر، جایز است؟
بدون اجازۀ شوهر جایز نیست و دعوت افراد بیگانه و اجازۀ ورود به منزل شوهر، بدون اجازه جایز نیست؛ مگر احراز رضایت شود (آیت‌الله فاضل لنكراني).
پوشیدن لباس سفید در محرم
پرسش: آیا پوشیدن پیراهن سفید در ماه محرم اشکال دارد؟
اگر به‌قصد اعراض از عزاداری سیدالشهدا(علیهالسلام) نباشد، اشکال ندارد (آیت‌الله صافی گلپایگانی).
پوشیدن لباس مشکی در عزاداری
پرسش: آیا پوشیدن لباس سیاه در ایام سوگواری و سالروز شهادت معصومین(علیهالسلام) کراهت دارد؟
مستحب و کار پسندیده‌ای است (آیت‌الله تبریزی/ اجماع).
پرسش :
حدود بیست سال است که در روستاى ما در دهه دوم محرّم، مجلس عزادارى و تعزیه خوانى به نام عاشوراى دوم برپا مى شود. آیا برگزارى چنین مجلسى به نام عاشوراى دوم اشکال دارد یا خیر؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
مانعى ندارد.
پرسش :
در مناطق ما، در فصل تابستان، مردم گاه ده روز، و گاه 5 روز مراسم عزادارى، براى سیّد الشّهد(علیه السلام)برگزار مى کنند. آنها معتقدند; هنگامى که حادثه کربلا رخ داد تابستان بود. بدین جهت ما هر سال علاوه بر محرّم الحرام، در این ایّام نیز مراسم عزادارى برگزار مى کنیم. آیا مى توان این گونه مراسم را به عنوان ورود برگزار کرد؟ یا باید به عنوان رجا انجام شود؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
این مراسم را مى توان به عنوان عزادارى مطلق، که در هر زمان و هر مکان مطلوبیّت دارد انجام داد.
پرسش :
چرا فقط امام حسین(علیه السلام) اربعین دارد و براى دیگر امامان(علیهم السلام) اربعین نمى گیرند؟ آیا به خاطر آمدن اسیران است و یا علّت دیگرى دارد؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
علّت آن نقش بسیار مهمّى بود که شهادت امام حسین(علیه السلام)در بقاء اسلام داشت. به علاوه مصائب آن حضرت، قابل مقایسه با مصائب هیچ یک از معصومین(علیهم السلام) نیست.
پرسش :
اینجانب به اجباردر روز عاشورا مشغول کار بودم؛ آیا پولى که دریافت کرده ام حلال است؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
اگر مجبور به حضور بوده اید اشکالى ندارد و در روایات(1) ما از تلاش براى کسب روزى در روز عاشورا مذمّت شده است.
پی نوشت:
1. اقبال الأعمال، ص 578 .
پرسش :
با توجّه به تداخل امتحانات و ماه محرّم با یکدیگر، ما باید به امور درسى خویش اهمّیّت بدهیم یا به مراسم ماه محرّم؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
با برنامه ریزى منظّم به هر دو امر بپردازید.
پرسش :
خواندن درس در روزهاى تاسوعا و عاشورا چه حکمى دارد؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
خوب است؛ ولى مانع شرکت در مجلس عزادارى سیّدالشّهدا(علیه السلام) نشود.
پرسش :
کوتاه کردن موى سر و محاسن آقایان و آرایش صورت و کوتاه کردن موى خانم ها در ماه محرّم و صفر، چه حکمى دارد؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
حرام نیست.
پرسش :
آیا سرمه کشیدن و حنا بستن در ایّام عزادارى نیز مستحب است، یا ترک آن در این گونه ایّام بهتر مى باشد؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
سرمه کشیدن مانعى ندارد; ولى حنا بستن چون نشانه شادى است بهتر است در ایّام عزادارى ترک شود.
پرسش :
آیا زیر ابرو برداشتن زن و آرایش غلیظ کردن فقط براى شوهر در ایّام محرّم به خصوص دهه اوّل جایز است؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
حرام نیست.
پرسش :
لطفاً به من جواب دهید که آیا «تاتو» در هفتم یا هشتم ماه محرّم حرام است؟ و آیا در کل، تاتو کردن در ماه محرّم حرام است؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
حرام نیست.
پرسش :
از نظر شرعى و قانونى حکم ازدواج دایم و موقّت در ماه هاى محرّم و صفر چیست؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
اشکالى ندارد.
پرسش :
آیا طلب فرزند در ماه هاى حرام چون محرّم از نظر شرع ایراد دارد؟ آیا در فرزند تأثیر منفى مى گذارد؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
اشکالى ندارد.
پرسش :
آیا لذّت جنسى بردن از همسر در شب هاى ماه محرّم یا دیگر ایّام عزادارى مکروه است؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
حرام نیست؛ ولى رعایت ادب در حدّ عرف خوب است. ملاحظه این که در عزاى نزدیکان مثل پدر و مادر و مانند آن چه رفتارى دارند.
پرسش :
چرا نوحه و شادى براى امامان ما فرقى با هم ندارد؟ یعنى در ایّام شادى وقتى صداى مدّاح را مى شنویم نمى دانیم شاد باشیم یا گریه کنیم؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
مدّاحان محترم باید بین عزا و شادى فرق بگذارند و در هر کدام مناسب همان مجلس بخوانند.
پرسش :
آیا سینه زدن براى امام حسین(علیه السلام) در مراسم جشن ولادت امامان(علیهم السلام) صحیح است؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
مناسب این است که در مجالس جشن، اظهار سرور کرد و در مجلس عزا، اظهار غم.
پرسش :
سالروز ولادت امام هفتم(علیه السلام)، مقارن با ایّام سوگوارى حضرت سیّدالشّهد(علیه السلام) و یارانش مى باشد، که جمع بین این دو در اذهان عمومى تا حدّى متناقض مى نماید. در حالى که نسبت به میلاد حضرت زینب کبرى(علیها السلام)که در ایّام فاطمیّه و در شعاع شهادت حضرت زهر(علیها السلام)قرار گرفته، این مشکل به ذهن نمى آید. در مقایسه این دو، نکات ذیل حائز اهمیّت است: 1. فاصله زمانى ولادت امام موسى بن جعفر(علیه السلام)، هفتم صفر، بنابر تنها روایت موجود، از شهادت امام حسین(علیه السلام)حدود 26 روز مى باشد. در حالى که میلاد حضرت زینب(علیها السلام)، پنجم جمادى الاولى، با شهادت حضرت فاطمه(علیها السلام)(سیزده جمادى الاولى) هشت روز فاصله دارد. 2. بى شک مقام و مرتبت حضرت موسى بن جعفر(علیه السلام) که هفتمین امام شیعیان است، از حضرت زینب(علیها السلام) که از مقام امامت برخوردار نیستند، بالاتر است. و به همین نسبت، میلادشان نیز اهمیّت بیشترى دارد. 3. با توجّه به احادیث معتبر، بر هیچ کس پوشیده نیست که در جمع معصومین(علیهم السلام)، شأن و منزلت بانوى محشر، مرکز اتّصال نبّوت به ولایت، امّ الائمّه، حضرت زهر(علیها السلام) نیز از فرزندش امام حسین(علیه السلام) والاتر است; ولى با کمال تعجّب محافل مذهبى در سالروز میلاد حضرت زینب(علیها السلام) به جشن و سرور پرداخته، لکن به زادروز آن امام همام اهتمام نورزیده، و مع الاسف بى توجّه از کنار آن مى گذرند، بلکه عموم مذهبى ها در برخورد با مجلسى تحت عنوان بزرگداشت ولادت حضرتش، به طرح اشکال مى پردازند. لطفاً در این راستا به دو سؤال زیر پاسخ فرمایید الف) نظر حضرت عالى در مورد موضوع فوق چیست؟ ب) با عنایت به مقدّمه طولانى بالا و موارد سه گانه فوق الذّکر، آیا برپایى محفل میلاد زادروز حضرت امام موسى بن جعفر(علیه السلام)، و ذکر میلاد آن بزرگوار، و ابراز سرور و شادى توسّط محبّان آن حضرت، خلاف شرع است؟
پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی ناصر مکارم شیرازی (دامت برکاته):
الف) با توجّه به اینکه معمول شیعه آن است که عزادارى امام حسین(علیه السلام) را تا اربعین ادامه مى دهد، و در پایان ماه صفر نیز وفات هاى متعدّدى است. به خاطر این جهات مختلف، کلّ دو ماه محرّم و صفر در عرف پیروان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) به عنوان دو ماه سوگوارى معروف شده است. به همین دلیل از برگزارى جشن عروسى در تمام این دو ماه اجتناب مى کنند. از این جهت تولّد امام کاظم(علیه السلام) تحت الشعاع مصائب مختلف مجموع این دو ماه قرار گرفته است. در حالى که مسأله تولّد حضرت زینب(علیها السلام) در مقایسه با شهادت زهراى مرضیّه(علیها السلام) این چنین نیست. علاوه بر این، در بعضى روایات(1) نیز آمده که بعد از وقایع کربلا تا چهل روز آثار عزاى آن حضرت در طبیعت نیز بوده است. این نکته نیز فراموش نشود که طبق بعضى روایات(2)معروف، روز هفتم ماه صفر، روز شهادت امام حسن مجتبى(علیه السلام)است. به خصوص اینکه ولادت حضرت زینب(علیها السلام) قبل از شهادت زهراى مرضیّه(علیها السلام) است.
ب) خلاف شرع نیست؛ ولى اولى آن است که حرمت اربعین (چهل روز شهادت)، مقدّم داشته شود.
پی‌نوشت‌ها:
1. کامل الزیارات، ص 183، ح 251 .
2. بحارالانوار، ج 44، ص 134 .
