چه کنیم که عاقبت بخیر شویم؟
یکی از علما تعریف می کند در مشهد بودم و دیدم سه نفر از بزرگان مشهد که هر سه الان از دنیا رفته اند هر کدام یک طرف نشسته اند، میرزا جواد تهرانی و آیت الله فلسفی و حسنعلی مروارید که همگی مجتهد و با تقوا بودند. من رفتم از هر سه نفر پرسیدم: اگر در حرم امام رضا علیه السلام فقط یک دعای مستجاب داشته باشیم چه دعایی بکنیم؟ هر سه نفر بلإتفاق و بدون هماهنگی قبلی گفتند: عاقبت بخیری
رفتم خدمت آیت الله گلپایگانی در قم و از ایشان پرسیدم و ایشان هم گفتند: عاقبت بخیری
عوامل عاقبت بخیری
یکی از چیزهایی که شاه کلید است هم برای برکات مادی در دنیا و هم معنوی این است که نسبت به والدین خود مسلمان باشند یا کافر، زنده باشند یا مرده، کاری کنیم و از صمیم قلب دعایشان کنیم. آیت الله بهادری می گفتند: من هر کسی را که دیدم در زندگی به جایی رسیده است از دعای پدر و مادرش بود و هر کسی را دیدم به جایی نرسید دعای پدر و مادر پشت سرش نبود.
امام علی علیه السلام در دعای کمیل می فرمایند: الهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعا «خدایا ! براى من بیامرز گناهانى كه دعا را از مستجاب شدن باز مى دارد»
یکی از چیزهایی که باعث می شود دعای ما بالا نرود دلگیر بودن پدرو مادر است.
دعای مشلول
دعای مشلول برای جوانی بود که پدرش او را نفرین کرد و او فلج شد و حضرت علی علیه السلام این دعا را یاد جوان دادند.
حدود سی سال پیش خدمت آیت الله مولوی بودم، شخصی خدمت ایشان رسید و گفت: من عمرم دارد تمام می شود و صاحب فرزند نمی شوم. رفتم نزد شیخ نخودکی اصفهانی و از ایشان یک نسخه گرفتم برای بچه دار شدن و آن نسخه را اجرا کردم ولی باز هم صاحب فرزند نشدم. آیت الله مولوی ایشان را تسلّی دادند و گفتند: خداوند آن طرف برایتان چیزهایی قرار داده است که الان نمی دانید. وقتی آن بنده ی خدا رفت آقای مولوی به اطرافیان گفتند: این آقا نفرین پدرش پشت سر اوست.
عوارض و آثار بدرفتاری با والدین
امام رضا (علیه السلام) در پاسخ محمدبن سنان نوشت: قلة النسل وانقطاعه[1]
خداوند عقوق پدر و مادر را حرام فرمود، زیرا در عقوق بیرون شدن از توفیق طاعت خداوند عزوجل است. همچنین انسان را از بزرگداشت اوامر خدا و احترام به پدر و مادر باز می دارد و نیز باعث ناسپاسی و کفران نعمت است، و موجب کمی نسل و انقطاع آن می گردد، نافرمانی پدر و مادر سبب می شود که از پدر و مادر کمتر احترام به عمل آید و حق ایشان چنان که باید و شاید شناخته نشود (و در نتیجه) پیوند خویشاوندی گسیخته گردد و پدر و مادر از فرزند و تربیت وی دست برداشته، کناره گیری کنند، آری این همه آثار و عواقب نامطلوب معلول این است که فرزند از نیکی به پدر و مادر خودداری کرده است.
قرآن می فرماید: وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا و چون از فرزندان اسرائيل پيمان محكم گرفتيم كه جز خدا را نپرستيد و به پدر و مادر و خويشان و يتيمان و مستمندان احسان كنيد و با مردم [به زبان] خوش سخن بگوييد و نماز را به پا داريد و زكات را بدهيد آنگاه جز اندكى از شما [همگى] به حالت اعراض روى برتافتيد
یکی از مفسران می گوید: اینکه خداوند در قرآن بلافاصله بعد از دستور به بندگی، احسان به پدر مادر را آورده است نشان دهنده ی این است که افضل اعمال در بندگی، احسان به پدرومادر است. چون اگر چیزی بهتر از این بود بعد از دستور به بندگی چیز دیگری را می اورد.
خشنودی خداوند یكی از مهم ترین نتایج نیكی و احترام به والدین است چنان كه امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «حسن سلوك و نیكی به والدین از حسن شناخت و معرفت عبد به خداوند تعالی است ، زیرا هیچ عبادتی انسان را به سرعت نیكی به پدر و مادر به خشنودی و رضایت خداوند تعالی نمی رساند آن هم احسانی كه محض تحصیل رضای پروردگار باشد.»
در روایات داریم حداقل سه چیز است که شرط آن مسلمان بودن نیست:
1 - وفای به عهد، وقتی با کسی عهدی بستیم چه مسلمان باشد چه غیر مسلمان باید پای عهد خود بیایستیم
2 - امانت داری، امام سجاد علیه السلام فرمودند: اگر شمشیری که شمر به وسیله آن سر پدرم را جدا کرد در دست من به امانت می سپرد به او باز می گرداندم
3 - احترام به پدرومادر
دستورالعمل برای پدرمادری که از دنیا رفته اند و در دورانی که بودند نتوانستیم رضایت شان را جلب کنیم و احیانأ عاق والدین شدیم این است که 40 هفته از ظهر 5 شنبه تا ظهر جمعه سر قبر آن ها فاتحه بفرستیم و قرآن تلاوت کنیم و پدرمادر از برزخ برایمان دعا می کنند.
آن هایی که پدر مادرشان زنده هستند در همینجا دست و پایشان را ببوسند و برکات فراوان در زندگیشان را می بینند.
داستان جوانی که مادرش با او قهر بود
کتاب منازل الاخرة که محدث قمی آن را نوشته است، برای جوانان بسیار توصیه می شود که بخوانند. در این کتاب نوشته است یکی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله که جوان هم بود در موقع مرگش پیامبر صلی الله علیه و آله به او تلقین کردند که شهادتین را بگوید ولی دهان جوان قفل شده بود و نمی توانست بگوید و زنی در کنار آن جوان در حال گریه کردن بود که پیامبر صلی الله علیه و آله متوجه نسبت این دو نفر شد و از خانم پرسید شما مادرشان هستی؟ خانم گفت: بله من 6 سال است با پسرم قهرم. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: الان دیگر این جوان وضع خوبی ندارد از او بگذرید. تا مادر گفت: از او گذشتم زبان جوان باز شد. پیامبر صلی الله علیه و آله از او پرسید چه می بینی؟ جوان گفت: سیاه بدبویی را می بینم. پیامبر صلی الله علیه و آله جمله ای را به ایشان تلقین کردند که وقتی جوان آن را تکرار کرد فرد زیبایی را دید که همان لحظه از دنیا رفت.
ملک الموت برای بعضی انسان ها به قدری زیبا ظاهر می شود که بادیدن او قالب تهی می کنند. در قرآن خوانده ایم که وقتی حضرت یوسف علیه السلام در حال رد شدن بودند جماعتی از زنان دست خود را بریدند و این فقط چهره ی زیبای ظاهری حضرت یوسف بود. اگر چهره ی مُلکی حضرت یوسف بتواند عقل از سر زنان بپراند که دستشان را ببرند چهره ی ملکوتی حضرت عزرائیل ملک مقرب خداوند که بسیار زیباست عقل را از سر نمی پراند بلکه روح را از جسم می پراند و وقتی روح او را می بیند دیگر در کالبد بدن نمی تواند بماند و به راحتی جان می دهد.
مقام والدین
خدای امرنموده است بهرفرزندان که واجب است شمارابه والدین احسان
مباد آنکه پدر را زخود برنجانید مباد امر خداوندرا سبک دانید
پس از اجابت امر خدای بی همتا سفارش است به تکریم مادر وبابا
مگوی ُاف که خدامیکند غضب هشدار برای گفتن ُاف می شوی ادب هشدار
بخوان مقام پدر را زآیه قرآن مگر به آیه قرآن نباشدت ایمان؟
هماره باش پدر را غلام حلقه بگوش پی رضای پدر در تمام عمر بکوش
اگر پدر زتو ناراضی است وای به تو به پیشگاه خدا شاکی است وای به تو
رضایت پدر ما رضای دادار است خدا رضای پدر را زما خریدار است
به پیشگاه پدر سر فکنده باش وخموش هماره باش به فرمان او سراپا گوش
اگر پدر زتو راضی نشد ویا مادر گمان مدار که راضی شود زتو داور
پدر برای من وتو نشانه ای زخداست زچهره اش همه آثار نور حق پیداست
بود وجود پدرپای تا به سر برکات نمای هدیه به روح وروان او صلوات
وَ قَضی رَبُّک اَلاّ تَعْبُدُوا اِلاّ اِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ اِحْسانا. خداوند متعال در قرآ ن کریم می فرماید:«پروردگار تو حکم نمود که جز او را نپرستید و به پدر و مادر کاملاً نیکی کنید
اگر دقت کرده باشید و سری به قبرستان ها زده باشید می بینید اکثر آدمهایی که خاک می کنند جوان هستند. اگر سری به زندان ها بزنید، می بینید زندان ها پر از جوان هست. اگر سری به بیمارستانها بزنید، می بینید بیمارستانها پر از جوان هستند. یک سؤال به ذهن می آید؛ نسل جوان ما گرفتاریشان کجاست؟ چرا دیگر کسی به کسی رحم نمی کند؟ همه اینها به خاطر شکستن جایگاه پدر و مادر است. کاسبی ما ارتباط مستقیم به دعای پدر و مادر دارد؛ سلامتی ما ارتباط مستقیم به دعای پدر و مادر دارد. پیامبر فرمودند فردای قیامت سه دسته بی حساب و کتاب جهنم میروند 1نمام و سخن چین و دو بهم زن 2پیرمرد زناکار و3 عاق والدین
اینکه ره صد ساله را یک شبه برویم و یا ره یکساله را صد ساله بریم به دعا یا آه پدر و مادر بر می گردد.
پیامبر اکرم(ص) فرمود:«نظر الولد الی والدیه حبّاً لرحمها عبادة؛نگاه همراه با محبت فرزند به پدر و مادر عبادت است».(تحف العقول)
ثواب بوسیدن پای مادر:
پیامبر(ص) فرمود:«کسی که پای مادرش را ببوسد؛مثل این است که آستانه کعبه را بوسیده است».(گنجینه جواهر )فقط ما شیعیان کارمان به پدر و مادر بسته است؟ نه برادر، عالم را بگردید، خداوند قالب عالم را یک جور ریخته که اگر بچه حرمت پدر و مادر را نگه ندارد با هر مذهبی که باشد زمین می خورد.
هر کسی در دنیا حرمت پدر و مادرش را نگه دارد خدا در دنیا نامش را بین المللی می کند، اسمش را بالا می برد. تمام دانشمندان شرق و غرب نسبت به پدر و مادرشان با ادب بودند. ادیسون، یکی از اختراعاتش برق است، میلیون ها آدم عصر ادیسون نامی از ایشان نیست؛ اما نام ادیسون ماندگار شد؛ چرا؟ می گویند شش ساله بود که در مدرسه سه ماه درس خواند؛ ماه سوم معلم اخراجش کرد که تو کودنی، با گریه به خانه آمد. مادر، بچه را برگرداند به مدرسه، به معلم گفت: کودن خودتی، من خودم به این بچه درس می دهم و به عالم ثابت می کنم که این بچه یک دانه است. سه سال مادر، در خانه به او درس داد. در نه سالگی کتابی در کتابخانه شهر نبود که نخوانده باشد. ادیسون در وصیت نامه اش چیزی نوشت که خداوند به خاطر این نامش را ماندگار کرد در دنیا، در آخرت چی می شود، فعلاً بماند.
من، از طفولیت دانستم که مادر چه چیز خوبی است روزی که معلم مرا کودن خواند او از من دفاع کرد. من جداً تصمیم گرفتم که ثابت کنم مادرم در مورد من خطا نیاندیشیده است. [هر کس می خواهد برای من کف بزند برای مادرم کف بزند]. خطا نیاندیشد، همه مدیون من هستند و من مدیون او (مادر) امروز، همه از آن اوست.
ادیسون در وصیت نامه اش نوشته هر کسی در دنیا، با هر سمتی، با هر قدرتی، جلو پدر و مادر کمر خم کند.
یکجایی یک اتفاقی می افتد که خدا دوست دارد بچه به خاطر پدر و مادرش زمین بخورد، هر چه جلو پدر و مادرت قشنگ تر زمین بخورید، خدا بیشتر می بردت بالا، رسم دنیا این است.
و نیز فرمود:«هر کس پیشانی مادر خود را ببوسد،از آتش جهنم محفوظ خواهد ماند».(نهج الفصاحة)
در حدیث دیگری فرمود:«کسی که قبر والدین خود را در هر جمعه زیارت کند، گناهانش بخشیده می شود و از نیکوکاران نوشته شود.(مستدرک الوسائل، ج 2)
گناهی نیست که مرتکب نشده باشم!
روزی مردی نزد پیامبر(ص) آمد و عرض کرد:من تمام گناهان را انجام داده ام،ایا راه توبه برای من هست؟ فرمود:ایا پدر و مادرت زنده اند؟گفت:تنها پدرم زنده است.فرمود:به پدر خود احترام و نیکی کن؛تا خداوند تو را ببخشد.وقتی که آن مرد رفت،حضرت به اطرافیانش فرمود:«ای کاش مادرش زنده بود».(بحارالانوار، ج 71)
حضرت محمد(ص) فرمودند:«دعاء الوالد لولده کدعاء النبی لأمتّة؛همانگونه که دعای پیامبران در مورد امت خودشان مستجاب است، دعای پدران نیز در حق فرزندانشان مستجاب است».(نهج الفصاحه)
ثواب یک نگاه
پیامبر اسلام(ص) فرمود:«نگاه پر مهر و محبت فرزند نیکوکار به پدر و مادرش ثواب حج دارد.از آن حضرت پرسیدند:اگر روزی صد مرتبه به والدین نگاه کند،ایا آن ثواب افزایش می یابد؟ فرمود:بلی خداوند بزرگتر از آن است که شما فکر می کنید،چون برای آن قدرت مطلق، اعطای چنین ثواب هایی بسیار آسان است».(بحاررالانوار، ج 71)
رسول خدا(ص) فرمود:«در عالم رؤیا، مردی از امت خود را دیدم که عزرائیل برای گرفتن جانش آمده بود،ولی کار نیک وی نسبت به والدین خود، مانع قبض روحش گردید و عمرش طولانی گشت». (بحارالانوار، ج 71) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلي الله عليه و آله):مَنْ أَصْبَحَ مَرْضِياً لِأَبَوَيهِ أَصْبَحَ لَهُ بَابَانِ مَفْتُوحَانِ إِلَى الْجَنَّةِ
سه گروه بدبخت محسوب می شوند
حضرت محمد(ص) فرمود:«سه گروه هستند که انسان شقی و بدبخت محسوب می شوند:هر کس نام مرا بشنود و صلوات نفرستد، کسی که ماه رمضان را درک کند،ولی کاری نکند که رحمت الهی نصیب او شود و کسی که یکی از والدین خود را در پیری درک نماید،ولی در حق آنها کوتاهی کند».(جامع الاخبار)
اطاعت پدر و مادر کافر
و نیز فرمود:«أطع الوالدین و إن کانا کافرین؛به پدر و مادرت احترام کن،گر چه کافر باشند». جریان جهاد و ماندن کنار والدین (جامع الاخبار)
شخصی از رسول خدا(ص) پرسید:حق پدر بر گردن فرزند چیست؟فرمود:او را به اسم صدا نکند، جلوتر از او راه نرود، قبل از او ننشیند، کاری نکند که پدرش، اورا فحش دهد.(لئألی الاخبار، ج 5)
رسول خدا(ص) فرمود:«اطاعت از پدر و مادر، اطاعت از خداست و نافرمانی از آنها،نافرمانی خداست».(نهج الفصاحة)
نگاه خشم آلود و باطل شدن نماز
امام صادق(ع):هر کس عصبانی و خشمگین به پدر و مادرش نگاه کند،گر چه آنها به او ظلم کرده باشند،با این حال نمازش قبول نیست.(لئالی الاخبار ، ج 5)
ترک جهاد و احترام والدین
شخصی نزد رسول اکرم(ص) آمد و عرض کرد:ای رسول خدا(ص)! من بسیار مشتاق جهاد و جنگ هستم. پیامبر(ص) فرمود: در راه خدا جهاد کن که اگر کشته شوی،زنده خواهی بود و نزد خدا روزی می خوری و اگر بمیری،اجر تو بر خدا خواهد بود و اگر از جبهه سالم بازگردی، مانند روزی که از مادر متولد شده باشی گناهانت آمرزیده می شود.آن شخص گفت:ای پیامبر خدا(ص)، پدر و مادر پیری دارم که با من انس گرفته اند و اگر آنها را ترک کنم،ناراحت می شوند! حضرت فرمود:پس،نزد آنان برگرد به خدا سوگند انس آنها با تو در یک شبانه روز،از یک سال جهاد در راه خدا بهتر است.(بحارالانوار، ج 71)
احسان به پدر و مادر بعد از پرستش خداوند
اینکه بعد از امر به عبادت خداوند، نیکی به پدر و مادر ذکر شده است، به چند جهت است.
اوّل نعمتهای خداوند، بالاترین نعمتها بر بنده است و بعد از پروردگار عالم، پدر و مادر، سبب وجود فرزند هستند.
دوم خداوند، مؤثّر واقعی و حقیقی در وجود انسان است و پدر و مادر به حسب ظاهر در وجود او مؤثّرند. در جایی که مؤثّر حقیقی ذکر شده است، بعد از آن، مؤثّر ظاهری ذکر می شود.
سوم خداوند، در مقابل نعمتهایش از بنده اش چیزی نمی خواهد. پدر و مادر هم در مقابل نعمت خود، از فرزند چیزی طلب نمی کنند؛ حتی پدر و مادر غیر مسلمان به فرزند خود مهربانی می کنند. لذا این نعمت آنها شبیه نعمت خداوند است.
چهارم خداوند نعمت خود را از بنده اش دریغ نمی کند؛ اگر چه بنده دارای گناهان زیاد باشد؛ همچنین پدر و مادر، فداکاری های خود را از فرزند دریغ نمی دارند، اگر چه به آنها بد کرده باشد.
پنجم پدر مهربان، در مال فرزند تصرف می کند تا سود بیشتری عاید فرزندش شود و از ضایع شدن مال او جلوگیری می کند. خداوند نیز اعمال عبادی بنده اش را از آفت دور می سازد و زیاد می کند و اعمال فانی او را جاودانی می سازد.
ششم نعمت وجود خداوند، بالاتر از نعمت پدر و مادر است و با دلیل و برهان، ثابت می شود؛ امّا نعمت والدین از جهت ضرورت، معلوم و مشهود است؛ امّا در مقایسه به نسبتِ نعمت خداوند، کم است
نفرین مادر
«زمخشری»،دانشمند بزرگ و صاحب تفسیر معروف «کشّاف»،در سفری که به خوارزم داشت،دچار سرمای سختی شد.شدت سرما به اندازه ای بود که منجر به قطع یکی از پاهای او گردید! خود زمخشری علت واقعی این مسأله را چنین بیان کرد:نفرین مادرم موجب پدید آمدن چنین گرفتاری است؛زیرا من، در ایام کودکی،گنجشکی را گرفتم و نخی به پایش بستم و پرهایش را کندم.در این میان،ناگهان پرنده از دستم فرار کرد و در اثر این کار پایش جدا شد.مادرم وقتی از این ماجرا باخبر شد، برآشفت و به من گفت:خدا پای تو را قطع کند،همچنان که پای این حیوان زبان بسته را جدا ساختی!(گذرگاه عبرت)
بوسیدن پای پدر سبب سعادت گردید
حضرت ایة العظمی مرعشی نجفی فرمودند:زمانی که در نجف بودیم،روزی،هنگام ظهر،مادرم به من گفت:برو پدرت را صدا بزن؛تا برای صرف نهار بیاید.من به طبقه بالا رفتم و دیدم که پدرم،در حال مطالعه خوابیده است.نمی دانستم چه کنم؟ از طرفی باید امر مادر را اطاعت می کردم و از طرفی، می ترسیدم با بیدار کردن پدر، باعث رنجش خاطر او گردم.خم شدم و لبهایم را کف پای پدر گذاشتم و چندین بوسه زدم،تا اینکه در اثر قلقلک پا، پدرم از خواب بیدار شد و دید،من هستم.وقتی این ادب و احترام را از من دید،گفت:شهاب الدین تو هستی؟ عرض کردم:بلی آقا.دو دستش را به سوی آسمان بلند کرد و گفت:«پسرم، خداوند عزتت را بالا ببرد و تو را از خادمین اهل بیت قرار دهد؟ و من هر چه دارم از برکت همان دعای پدرم است که در حق من نمود و به مرحله اجابت رسید».(رمز موفقیت بزرگان)
احترام شهید مطهری به والدین
شهید ایت الله مرتضی مطهری می گوید:گهگاه که به اسرار وجودی خود و کارهایم می اندیشم، احساس می کنم یکی از مسائلی که باعث خیر و برکت در زندگی ام شده و همواره عنایت و لطف الهی را شامل حال من کرده است،احترام و نیکی فراوانی بوده است که به والدین خود،به ویژه در دوران پیری و هنگام بیماری کرده ام.علاوه بر توجه معنوی و عاطفی،تا آنجا که توانایی ام اجازه می داد،با وجود فقر مالی و مشکلات مادی در زندگی ام،از نظر هزینه و مخارج زندگی به آنان کمک و مساعدت کرده ام». یکی از فرزندان شهید مطهری می گوید:«من مکرر،شاهد تواضع و احترام خاص پدر و معلم عزیزم نسبت به پدر بزرگوارش بودم و هرگاه به «فریمان» می رفتیم،تأکید داشت که نخست به منزل پدر و مادرشان بروند.در موقع روبرو شدن با پدر و مادر، دست آنان را می بوسیدند و به ما نیز توصیه می کردند که دست ایشان را ببوسیم.(رمز موفقیت بزرگان)
نیکوکارترین افراد رسول خدا(ص) فرمود:«سید الابرار یوم القیامة.رجل برّ والدیه بعد موتهما؛
در روز قیامت،نیکوکارتین افراد کسی است که پس از مرگ والدین،برای آنان خیرات و مبرّات را انجام دهد و آنان را فراموش نکند».(بحارالانوار، ج 71)
[1] حرم الله عقوق الوالدین لما فیه من الخروج من التوفیق لطاعة الله عزوجل، والتواقیر للوالدین وتجنب کفر النعمة، وابطال الشکر، وما یدعو من ذلک الی قلة النسل وانقطاعه، لما فی العقوق من قلة توقیر الوالدین والعرفان بحقهما، وقطع الارحام، والزهد من الوالدین فی الولد، وترک التربیة بعلة ترک الوالد برهما
