عبادت حضرت امام سجاد علیه اسلام

موضوع : عبادت حضرت امام سجاد علیه اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین الصلاۃ والسلام علی النبی المصطفی صلی الله علیه و آله وسلم ورسول المجتبی وعلی آله الطیبین الطاهرین المعصومین المظلومین ولعن الله علی اعدائهم اجمعین

اما بعد فقد قال الله تبارک وتعالی : يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ[1]

خدا وند عالم در این آیه می فرماید: ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛آن کس که شما ،وکسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزگار شوید،خداوند که انسان وجن را آفرید سبب تخلیق اینها را عبادت و پرستش خود قرار داده همانطور که فرموده:

عبادت سبب تکامل انسان است:

خدا وند متعال در سوره مبارکه بقره می فرماید:

وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ[2]

یعنی هنگامی که بندگان من، از تو درباره من سوال کنند (بگو)من نزدیکم !دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می خواند،پاسخ می گویم !پس باید دعوت مرابپذیرند،و به من ایمان بیاورند،تا راه یا بند (وبه مقصد برسند)!

این آیه دلیل بر این است که اگر انسان خدا را پرستش کند، وبا خلوص او را بخواند خدا دعای او را مستجاب می کند ، واین عبادت سبب میشود که انسان راه تکامل خود را بپیماید همان طور که حضرت زهرا (ص)فرمودند:من اصعد الی الله خالص عبادته اهبط الله عزوجل له افضل مصلحته[3] "هرکس عبادتهای خالصانه خودرا بسوی خدا فرستد،پروردگار بزرگ،برترین مصلحت اور را بسویش فروفرستد".

امام علی علیه السلام می فر مایند:

عبادت کنندگان سه گروه اند :

گروهی خدا را از ترس عذاب بندگی می کنند،این عبادت بردگان است ،گروهی خداوند را به منظور دستیابی به پاداش عبادت می کنند این عبادت اجیران و مزد بگیران است و گروهی خدا را به انگیزه محبت و دوستی باری تعالی عبادت می کنند که این عبادت آزادگان و برترین و والا ترین عبادت است [4]

ائمه طاهرین(ع)برای ما نمونه عمل و الگواند وامام سجاد (ع)که به علت کثرت عبادت به لقب "زین العابدین "سید الساجدین"ملقب شدندوهمگی به این قضیه اعتراف کرده اند :

۱. یعقوبی در تاریخ خود می گوید:

"کان افضل الناس واشدهم عبادة ،وکان یسمی زین العابدین".[5]

او بافضیلت ترین مردم وشدیدترین آنها در عبادت بود او را زین العابدین می خواندند.

۲. شافعی می گوید:

"وجدت علی بن الحسین وهو افقه اهل المدینة یعول علی خبر الواحد."[6]

علی بن الحسین علیه السلام که فقیه ترین مردم مدینه بود ،بر خبر واحد تکیه می کرد.

۳. محمد بن سعد درباره امام سجاد علیه السلام می نویسد:

"کان علی بن الحسین ثقة ماموناً کثیر الحدیث عالیاً رفیعاً ورعاً ".[7]

علی بن الحسین علیه السلام که فردی مورد اعتماد بود فراوان حدیث نقل می کرد، او جایگاهی بلند داشت واهل پرهیزگاری بود.

4.شبراوی می گوید:

"کان علیه السلام عابداً،زاهداً،ورعاً،متواضعاً،حسن الاخلاق". [8]

امام سجاد(ع)عابد،زاهدمتقی،متواضع و صاحب حسن خلق بود.

5.از طریق اهل سنت روایت شده است که چون حضرت سجاد علیه السلام شهید گشت معلوم شد که آن حضرت صد خانواده را به طور مخفی اداره می کرده است.[9]

6.درباره ابن شهاب زهری نقل شده:

"کان الزهری اذا ذکر علی ابن الحسین یبکی ویقول:زین العابدین".[10]

زهری هروقت از علی بن الحسین علیه السلام یادمی کرد می گریست ومی گفت : اوزینت عبادت کنندگان است.

7. همچنین از خود زهری نقل شده است :

"لم ادرک احدا من اهل هذا البیت أفضل من علی بن الحسین".[11]

از این خاندان (خانواده رسول خدا(ص))کسی را برتر از علی بن الحسین ندیدم.

8.ابو حازم چنین می نویسد:

"ما رأیت هاشمیاً أفضل من علی بن الحسین ولا أفقه منه."[12]

میان هاشمیان از علی بن الحسین (ع) افضل و افقه ندیدیم.

9.سعید بن مسیب یکی از محدثین مشهور درباره امام سجاد علیه السلام می گوید:

"ما رأیت اورع من علی بن الحسین." [13]

با تقوا تر از علی بن الحسین ندیدم.

10.ابو زهره می گوید:

"فعلی زین العابدین کان امام المدینة نبلا وعلما".[14]

علی بن حسین معروف به زین العابدین از نظر نجابت وعلم ،پیشوا ورهبر اهل مدینه بود.

امام سجاد علیه السلام انسانی کامل وبرگزیده حق در همه جهات اخلاقی،عملی وعبادی به اوج کمال رسیده ونمونه مجسم قرآن کریم و رسول امین(ص) بود.

در دوران سیاه حکومت اموی که ارزش های انسانی به فراموشی سپرده شده و مردم از زمامداران خود به عنوان خلیفه پیامبر (ص)شاهد دنیا طلبی ،اشرافیت ،تجمل گرایی ،خود محوری وظلم وستمگری آنان بودن، آن امام همام چون خورشیدی فروزنده درخشید ووجودش مجمع همه فضائل و ارزش های فراموش شده گشت؛چندان که دوست و دشمن را به تحسین واداشت جاحظ از دانشمندان بزرگ اهل سنت درقرن سوم هجری در وصف آن حضرت می نویسد:امام علی بن حسین،درباره او نظر خارجی را چون شیعه شیعه را چون معتزلی ،معتزلی را چون عامی وعامی را چون خاص دیدم کسی را ندیدم که در فضیلت او یا مقدم بودنش بر دیگران تردیدی داشته باشد.[15]

محمد بن طلحه شافعی درباره امام می نویسد:

او زینت عبادت کنندگان ،پیشوای زاهدان،سرور پرهیزکاران و امام مؤمنان است.[16]

فزونی عبادت ونیایش امام چهارم(ع)در پیشگاه خداوند به حدی بود که آن حضرت سرور وزینت بخش عبادت کنندگان (سید العابدین وزین العابدین)و بسیار سجده کننده (سجاد) لقب یافت.

درباره عبادت امام سجاد علیه السلام صاحب کشف الغمه می نویسد:

شبی امام چهارم (ع) به نماز تهجد مشغول بود شیطان در لباس اژدهای مهیب مقابل او آمد تا بخود مشغول کند واز خدا منصرفش نماید وانگشت پای آنحضرت بگرفت وفشارداد امام زین العابدین (ع)مانند جدش امیر المومنین (ع) هیچ توجهی نداشت ومحو قرب پروردگار خویش بود پس چون فارغ شد از نماز خود دانست که او شیطان است،او را سب کرد وفرمود:دور شو ای ملعون ،وباز متوجه عبادت خود شد پس شنیده شد صدای هاتفی که او را ندا کرد انت زین العابدین.[17]

از امام صادق علیه السلام منقول است که :پدرم فرمود :روزی بر پدرم علی بن الحسین علیه السلام وارد شدم ،دیدم که عبادت در آن حضرت بسیار تاثیر کرده ورنگ مبارکش از بیداری زرد گردیده ودیده اش از بسیاری گریه مجروح گشته و پیشانی نورانیش از کثرت سجود پینه کرده وقدم شریفش از وفور قیام در صلاة ورم کرده ،چون او را بر این حال مشاهده کردم خود را از گریه منع نتوانستم نمود،وبسیار بگریستم آن حضرت متوجه تفکر بودند،بعد از زمانی به جانب من نظر افکندند وفرمودندکه بعضی از کتابها که عبادت امیر المؤمنین در آنجا مسطور است به من ده،چون بیاوردم و پاره ای بخواندند بر زمین گذاشتند و فرمودند:که یارای آن دارد که مانند علی بن ابی طالب علیهما السلام عبادت کند.[18]

امام سجاد علیه السلام در موقع نماز مانند بنده ذلیل در مقابل مولای جلیل می ایستاد در سفر حج ۲۰ روزه از مدینه تا مکه می رفت و با صدای رسا و بلند بوسیله قرآن هدایت و ارشاد می فرمود.[19]

امام علیه السلام وقتی می خواست وضو بگیرد رنگ رخسارش می پرید، از ایشان پرسیدند چرا چنین می شوی؟ فرمود:" اتدرون بین یدی من ارید ان اقوم." [20]

آیا می دانید در مقابل چه کسی می خواهم بايستم؟

طاؤوس یمانی می گوید:

شبانه داخل حجر اسماعیل شدم،ناگهان مشاهده کردم که علی بن الحسین علیه السلام نیز داخل شد ونماز بجای آورد و آنگاه سجده ای طولانی به جای آورد از او در مناجاتش شنیدم که می گوید:

"عبیدک بفنائک ،مسکینک بفنائک،سائلک بفنائک،فقیرک بفنائک".[21]

بنده کوچک تو در درگاه توست،مسکین تو در درگاه توست،سائل تو در درگاه توست.

طاؤوس می گوید: به خدا سوگند !من بعد از هر نمازی که این دعا را به جهت گرفتاری خواندم ،خداوند مرا گشایش داد.

ذکر مصیبت:

امام سجاد علیه السلام دو سال در سایه جد بزرگوار خود اما علی علیه السلام زندگی کرد ده سال نیز در دوران امامت عمویش حسن بن علی علیهما السلام می زیستند وسپس یازده سال نیز در سایه امامت پدر بزرگوارش حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السلام زندگی خود را ادامه دادند، و در دهم محرم سال ۶۱ هجری در حالی که نزدیک ۲۳ سال از عمرش می گذشت عهده دار منصب امامت شد امام چهارم(ع)در شرایطی بسیار سخت وبحرانی ودر حالی که در بند دشمن اسیر بو به امامت رسید؛[22]

پس از شهادت حسین بن علی علیهما السلام امام سجاد(ع) در رأس بازماندگان خاندان حسینی ابلاغ پیام قیام وشهادت سرخ آن حضرت را به عهده گرفت وبا سخنرانیها ومناظرات خود ،به افشای چهره پلید حکومت اموی وبیدار ساختن افکار عمومی پرداخت.

تلاشهای امام علیه السلام در این زمینه در دو محور عمده خلاصه می شد:

نخست :تبیین چهره واقعی قیام مقدس کربلا واین که حسین بن علی علیه السلام فرزند پیامبر (ص)است واسراء اسرای آل محمد(ص) هستند؛ودیگر معرفی چهره واقعی یزید وافشای جنایات او در ارتباط با اسلام وخاندان پیامبر (ص)این دو ر سالت بزرگ را امام سجاد علیه السلام در سه پایگاه مهم کوفه ،شام ومدینه انجام داد وقتی که اسیران را وارد کوفه کردند وضعیت آنان چنان دلخراش بود که تماشا گران را تحت تاثیر قرار داد وآنان را به گریه اندخت امام سجاد علیه السلام با مشاهده گریه آنان ،خطاب به ایشان فرمود:

"تنحون وتبکون من اجلنا فمن ذا الذی قتلنا؟!"[23]

نوحه سرائی می کنید وبرای (مظلومیت)ما می گریید! پس چه کسی (عزیزان)ما را کشته است؟!

در این هنگام امام سجاد علیه السلام وحضرت زینب (س)سخنرانی فرمودند و حقائق را بیان کردند

اسیران اهل بیت(ع)پس از کوفه به شام برده شدند وآنجا هم در کاخ یزید امام سجاد علیه السلام خطاب به وی کرده و فرمود:

ای یزید! چه گمان می بری اگر رسول خدا(ص)ما را به این حال ببیند؟

سخن امام علیه السلام حاضرین را منقلب کرد وهمه گریستند ،اوج مبارزه وافشاگری امام(ع)علیه یزید در مسجد شام و درحضور انبوه مردم بود آنجا امام علیه السلام سخنرانی کرد و خودشان را معرفی فرمود سپس جنایات یزید در حق خاندان پیامبر(ص)بویژه پدر بزرگوار خویش وخاندان او را بر شمرد.[24]

کاروان اسیران پس از گذراندن یک دوره پر از رنج ومحنت مضاعف در کوفه وشام رهسپار مدینه شدند

رسالت امام سجاد علیه السلام در مدینه قبل از ورود کاروان به شهر وسخنزانی آن بزرگوار در جمع استقبال کنندگان آغاز می شود وتا زمان رحلت آن حضرت ادامه دارد.

امام سجاد علیه السلام در این مرحله از پیام رسانی ،علاوه بر سخنرانی در مجالس عمومی وخصوصی،برای روشنگری حقایق مربوط به حادثه عاشورا،در عمل ورفتار نیز رسالت خود را به بهترین شکل انجام داد ،برای اینکه این فاجعه فراموش نشود ،امام علیه السلام با گریه بر شهیدان وزنده نگه داشتن خاطره آنان مبارزه منفی را به صورت گریه ادامه می داد،امام علیه السلام هر وقت می خواست آب بیاشامد تا چشمش به آب می افتاد ،اشک از چشمانش جاری می شد،وقتی علتش را می پرسیدند می فرمود:چگونه گریه نکنم درحالی که (یزیدیان)آب را برای وحوش ودرندگان بیابان آزاد گذاشتند ولی به روی پدرم بستند (و او را کشتند)[25].

امام سجاد علیه السلام در دوران امامت خود با پنچ تن از خلفای اموی از خاندان ابو سفیان ومروان معاصر بود:

یزید بن معاویه،معاویه بن یزید،مروان بن حکم،عبد الملک بن مروان،ولید بن عبد الملک.

سر انجام ولید بن عبد الملک به وسیله هشام بن عبد الملک امام علیه السلام را مسموم کرد و به شهادت رسانید.[26]

درباره شهادت امام(ع)ما بین علماء اختلاف بسیار است ،ومشهور آنست که در یکی از سه روز دوازدهم محرم یا هیجدهم یا بیست وپنجم آن در۹۵ یا ۹۴ هجری به شهادت رسیدند.[27]

در جنات الخلود در ذکر مدفن حضرت امام زین العابدین علیه السلام فرموده که:

آن حضرت (ع)در مدینه طیبه وفات یافت در خانه خود و در بقیع نزد عم بزرگوار خود مدفون گشت و آن مکان را شرافت بسیار است واز جمله بقاع مکرمه است که هر کس در آنجا مدفون گردد بی حساب داخل بهشت شود به شرایط ایمان صحیح ،چنانچه در حدیث معتبر وارد شده که:

"الحجون والبقیع یوخذان باطرافهما وینشران فی الجنة"[28]

حجون قبرستانی است در مکه یعنی این دو بقعه را در قیامت گوشه هایش را می گیرند ومانند پلاس می تکانند به بهشت.

حسن عباس

[1] ۔بقره آیه 21

[2] ۔بقره آیت 186

[3] ۔مجموعه ورام،ج2ص108

[4] ۔الکافی،ج2،ص84

[5] .یعقوبی،احمد،تاریخ یعقوبی،ج۲،ص۳۰۳،بیروت،بی تا

[6] ..جعفریان،رسول،حیات امامان شیعه،ص۲۶۰ به نقل از ابن ابی الحدید ،شرح نهج البلاغه،ج۱۵ص۲۷۴

[7] .همان،،به نقل ازابن سعد،طبقات الکبری،ج۵،ص۲۲۲

[8] .رضوانی،علی اصغر،اهل بیت،ص۶۲،به نقل از الاتحاف بحب الاشراف،ص۴۹

[9] .ابن شهر آشوب،مناقب،ج۴،ص۱۵۳