آستانه تحمل

طبیعت زندگى با دشوارى‏ها و رنج و مشکلات همراه است. عناصرآفرینش انسان نیز با بنای درد و غم و دشوارى تشکیل یافته است. این رنج‏ها و سختى‏ها و دردها، پله‏هاى نردبان ترقى و رشد و تکامل هستند.
صاحبان قلب و دارندگان عقل و شعور، زندگى را تنها به خوردن و خوابیدن و لذّت و شهوت معنا نمى‏کنند. اینان می دانند که مدت حادثه، اندک و گره سخت گشودنى است و درد و رنج، بدون شک پایان یافتنى است؛ اما آنان که در بلاها و سختى‏ها، عنان صبر و تحمل را رها می کنند از رسیدن به اهداف عالیه خود باز می مانند.
یکی از راهکارهای که آستانه تحمل را افزایش بالا می برد آگاهی از اهمیت و تفکر برآثار بردباری است.
مجوز بهشت
تحمل ناخوشایندها

امام باقر علیه السلام درباره امور ناخوشایند و صبر در برابر آن می فرمایند: «الْجَنَّهُ مَحْفُوفَهٌ بِالْمَکارِهِ وَ الصَّبرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمَکارِهِ فِى الدُّنْیا دَخَلَ الْجَنَّهَ؛ وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَهٌ بِاللَّذاتِ وَ الشَّهَواتِ فَمَن أَعْطى‏ نَفْسَه لَذَّتَها وَ شَهْوَتَها دَخَلَ النَّارَ ؛ بهشت در لابه‏لاى ناملایمات و شکیبایى پیچیده شده، پس آن کس که در دنیا در برابر ناملایمات شکیبایى کند (و از وسوسه‏هاى گناه و شهوات صرف نظر نماید) داخل بهشت مى‏شود و جهنم در لابه‏لاى لذّات و شهوات گناه آلود پیچیده شده، پس هر کس نفس‏ خود را در برابر اینگونه لذات و شهوات آزاد بگذارد، داخل آتش مى‏شود».
امام صادق علیه السلام نیز درباره ویژگی های مومنان می فرمایند: «الْمُؤْمِنُ وَقُورٌ عِنْدَ الْهَزاهِزِ ، ثَبُوتٌ عِنْدَ الْمَکارِه ؛ مومن به هنگام حوادث تکان دهنده آرامش دارد و در برابر امور ناخوشایند ثابت قدم است. »
این حوادث تکان‏دهنده، گاه مصائب، گاه حملات دشمن، گاه بیمارى‏هاى صعب العلاج، و گاه زلزله‏ها و طوفان‏هاى سخت و طاقت‏فرساست. مؤمن در مقابل تمام این حوادث همچون کوه استوار و ثابت قدم است، و به کمک ایمانش در مقابل طوفان‏ها شهوات، وقار خود را حفظ می کند.
در ادامه حدیث حضرت می فرمایند: «صَبُورٌ عِنْدَ الْبَلاء»؛ به هنگام بلاء و حوادث دردناک، که دامنگیر هر انسانى مى‏شود، بى‏تابى و بى‏قرارى نمى‏کند، جزع و فزع نمى‏نماید، بلکه صبر را پیشه خویش مى‏سازد، تا از امتحان الهى سرافراز بیرون آید.
آنچه از کلام امام علیه السلام آمد، همان چیزى است که در روایات اسلامى تحت عنوان «أفْضَلُ الْأعْمالِ أحْمَزُها » دیده مى‏شود ؛ این حدیث که از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله نقل شده است نشان مى‏دهد طاعات و اعمال خیر هر قدر انجام آن از نظر جسمانى یا روحى سنگین‏تر باشد فضیلت و ثواب آن بیشتر است.
«احْمَزَ» از ریشه «حَمْز» در لغت به معناى گزندگى و تندى و تیزى و سختى و سوزندگى چیزى است و این تعبیر نشان مى‏دهد که اعمال پر زحمت و گزنده و سخت در پیشگاه خدا ارزش بیشترى دارد. دلیل آن هم روشن است، زیرا نیروى بیشترى از نظر جسم و روح براى انجام آن لازم است و مى‏دانیم پاداش اعمال به اندازه نیروهایى است که براى انجام آن به کار گرفته مى‏شود.
این نیرو همیشه جنبه جسمانى ندارد (مانند پاى پیاده به زیارت خانه خدا رفتن در شرایطى که دلیل بر عظمت این برنامه مى‏شود) در بسیارى از اوقات جنبه روحى دارد؛ مثلا «اخلاص نیّت» به گونه‏اى که کمترین شائبه غیر خدا در آن نباشد کار آسانى نیست یا تواضع و خضوع در آنجا که با روح سرکش آدمى نمى‏سازد کار بسیار سختى است و همین امر سبب شد که ابلیس آن را تحمل نکند و رشته بندگى خدا را براى همیشه بگسلد.
رهایی از جهنم
کنترل شهوات
قرآن کریم می فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّئهَا وَ قَدْ خَابَ مَن دَسَّئهَا ؛ که هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده و آن کس که نفس خویش را با معصیت و گناه آلوده ساخته، نومید و محروم گشته است.»
امام صادق علیه السلام مى‏فرمایند: لاتَدَعِ النَّفْسَ وَ هَواها، فَإِنَّ هَواها فِی رَداها، وَ تَرْکُ النَّفْسِ وَ ما تَهْوى‏ دائُها، وَ کَفُّ النَّفْسِ عَمَّا تَهْوى‏ دَواها ؛ نفس را با هوا و هوس ها رها مکن؛ چرا که هواى نفس سبب مرگ نفس‏ است و آزاد گذاردن نفس در برابر هواها درد آن است، و باز داشتن آن از هوا و هوس‏هایش دواى آن است. »
نه تنها جهنم آخرت، زائیده هواپرستى است، که جهنم‏هاى سوزان دنیا، همچون ناامنى‏ها، بى‏نظمى‏ها، جنگ‏ها، خونریزى‏ها، جدال‏ها، و کینه‏توزى‏ها همه ناشى از آن است.
به راستى ما بسیارى را مى‏بینیم که چنان اسیر مقامند که براى حفظ آن به هر گناه و جنایت و ذلّتى تن در مى‏دهند، و بعضى چنان اسیر مال و شهوتند که براى حفظ آن همه کرامت انسانى خود را بر باد مى‏دهند؛ ولى پرهیزگاران که در خط معصومان گام بر مى‏دارند، حتى از جان خویش مى‏گذرند و فریاد «هَیْهاتَ مِنَّا الذِّلَّهُ» سر مى‏دهند.
عاقبت بردباری در برابر شهوات

امام زین العابدین علیه السلام مى‏فرماید: مردى خاندان خود را به کشتى سوار کرد و به دریا اندر شد و کشتى آنها شکست و از سرنشینان کشتى جز همسر آن مرد نجات نیافت، او بر تخته پاره‏اى از کشتى بر نشست و موجش به یکى از جزیره‏ها برد، در آن جزیره مردى راهزن بود که همه کارهاى ناشایسته را کرده و همه غدقن‏هاى خدا را شکسته بود چیزى ندانست جز این که آن زن بالاى سرش آمد و ایستاد، سر به سوى او برداشت و گفت:
آدمى‏زاده هستى یا پرى؟ گفت: آدمى‏زاده‏ام، با او سخنى نگفت و به او در آویخت و میان دورانش نشست به مانند شوهرى با زن‏ خود و چون آهنگ او کرد، آن زن‏ به خود لرزید، آن راهزن‏ گفت: چرا بر خود مى‏لرزى؟ در پاسخ گفت: از این مى‏ترسم، با دست خود اشاره به آسمان کرد، آن مرد گفت: چنین کارى کرده‏اى؟ گفت: نه به عزت او سوگند، مرد راهزن‏ گفت: تو چنین از خدا مى‏ترسى با این که از این هیچ نکردى و من اکنون تو را به زور بر آن داشتم، به‏ خدا که من خود سزاوارترم بدین ترس و هراس از تو شایسته‏ترم، فرمود: کارى نکرده برخاست و نزد خاندان خود رفت و همتى جز توبه و بازگشت نداشت، در این میان که مى‏رفت، راهبى رهگذر با او برخورد و به همراه هم مى‏رفتند و آفتاب آنها را داغ کرد، راهب به آن جوان گفت: دعا کن تا خدا با ابرى، سایه بر ما اندازد، آفتاب ما را مى‏سوزاند، آن جوان گفت: من براى خود در درگاه خدا حسنه‏اى نمى‏دانم که دلیرى کنم و از او چیزى خواهم، راهب گفت:
پس من دعا کنم و تو آمین بگو، گفت: بسیار خوب و راهب شروع به دعا کرد و جوان آمین مى‏گفت و چه زود ابرى بر آنها سایه انداخت و زیر سایه آن مقدار بسیارى از روز راه رفتند تا راه آنها جدا شد و دو راه شد و آن جوان از یک راه رفت و راهب از یکى دیگر، به ناگاه آن ابر بر بالاى سر آن جوان رفت، راهب گفت: تو از من بهترى، دعا براى تو اجابت شده و براى من اجابت نشده، داستان خود را به من بگو، او خبر آن زن را گزارش داد، به او گفت: آنچه گناه در گذشته کرده‏اى، برایت آمرزیده شده، براى ترسى که به دلت افتاده باید بنگرى در آینده چونى ‏

راهکار افزایش تحمل
در لسان ادعیه اظهار عجز در برابر خدا و توجه به عظمت بلایای آخرت راهکاری مناسبی برای افزایش تحمل است.
رَبِّ وَانْتَ تَعْلَمُ ضَعْفى‏ عَنْ قَلیلٍ مِنْ بَلاءِ الدُّنْیا پروردگار بخشنده من، تو ناتوانى مرا در برابر اندک رنج و عذاب دنیا وَعُقُوباتِها وَما یَجْرى‏ فیها مِنَ الْمَکارِهِ عَلى‏ اهْلِها و کیفرهاى ناچیز آن و ناملایماتى که بر اهل آن مى‏رسد مى‏دانى، عَلى‏ انَّ ذلِکَ بَلاءٌ وَمَکْرُوهٌ قَلیلٌ مَکْثُهُ یَسیرٌ بَقآئُهُ با آن که رنج و عذاب و ناملایمات دنیا ماندگاریش اندک، دوامش کم قَصیرٌ مُدَّتُهُ فَکَیْفَ احْتمالشى‏ لِبَلاءِ الْاخِرَهِ وَجَلیلِ و زمانش کوتاه است، پس چگونه رنج و عذاب آخرت و سنگینى و بزرگى وُقُوعِ الْمَکارِهِ فیها وَهُوَ بَلاءٌتَطُولُ مُدَّتُهُ وَیَدُومُ ناملایمات آن را تحمّل کنم، در حالى که رنج و عذاب آخرت زمانش طولانى و جایگاهى همیشگى‏