شادی و نشاط در خانواده

* روزی پیامبراکرم (ص) به پیرزنی از طایفه اشجع فرمودند: ای اشجعیه ؛ بدان هرگز پیرزن داخل بهشت نمی گردد. پیرزن از شنیدن این حرف اندوهگین شد. بلال از راه رسید وبا مشاهده آن صحنه، وضعیت زن را برای پیامبرنقل کرد. حضرت به بلال فرمود: سیاه چهرگان هم به بهشت نمی روند. بلال نیز مانند پیرزن اندوهگین گشت . عباس ، عموی پیامبر ص ، برآنها گذشت وپس از آگاهی از حالشان ، ماجرا را برای پیامبراکرم ص بازگو نمود . پیامبرفرمودند: پیرمردها هم به بهشت گام نمی نهند. آن گاه رسول خدا (ص) هرسه را طلبیدند وفرمود: خداوند اینان را با بهترین شکل ظاهری داخل بهشت می گرداند. سپس فرمود : خداوند آنها را در قالب جوانانی نورانی وارد بهشت می سازد.

حضرت علی علیه السلام می‏فرماید :
لا بَأْسَ بِالْمُفَاکَهَهِ یَرُوحُ بِهَا الإِنْسَانُ عَنْ نَفْسِهِ وَ یَخْرُجُ عَنْ حَدِّ الْعَبُوسِ.
شوخی کردن اشکال ندارد، انسان به وسیله آن نفسش را آسوده می‏سازد و از حد عبوس کردن خارج می‏شود.
خنده و شوخی، از بار غم و اندوه می¬کاهد و تحمل دشواری ها را آسان¬تر می‏سازد. ایمان و شوخ‏طبعی منافاتی با هم ندارند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شوخ‏طبعی را یکی از نشانه¬های اهل ایمان معرفی می‏کند و می¬فرماید: «أَلْمُؤمِنُ دَعِبٌ لَعِبٌ وَ الْمُنَافِقُ قَطِبٌ وَ غَضِبٌ؛ مؤمن، شوخ طبع است و منافق، اخمو و غضبناک».
جالب آنکه هرگاه امامان معصوم علیه السلام متوجه می¬شدند شوخ طبعی در میان اصحابشان کاهش یافته است، بدان سفارش می‏کردند. راوی می گوید:
روزی امام صادق علیه السلام پرسید : شوخ طبعی در میان شما چگونه است؟ گفتم: اندک. امام فرمود : «چنین نکنید؛ زیرا شوخ طبعی از خوش خلقی است و تو بدین وسیله برادرت را شاد می‏کنی و رسول خدا هرگاه می‏خواست کسی را شاد کند، با او شوخی می‏کرد».
رسول گرامی اسلام هرگاه یکی از صحابه را غمگین می‏دید، با او شوخی می‏کرد :
کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَیَسُرُّ الرَّجُلَ مِنْ أَصْحَابِهِ إِذَا رَآهُ مَغْمُوماً بِالْمُدَاعَبَهِ.
هرگاه رسول خدا یکی از اصحاب را غمگین می‏دید، با شوخی کردن، او را شاد می‏کرد.
و در روایتی دیگر می فرماید:
إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْمُعَبِّسَ فِی وَجْهِ إِخْوَانِهِ.
خداوند از شخصی که بر چهره برادرانش ترش‏رویی کند، نفرت دارد.
ارزش شوخ‏طبعی به اندازه¬ای است که امام صادق علیه السلام ، مؤمنی را که این صفت در او نباشد، مؤمن نمی‏داند: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلاّ وَفِیِهِ دُعَابِهٌ؛ [مؤمن] مؤمن نیست، مگر اینکه در او شوخ طبعی باشد».

راه های ایجاد شادی و نشاط در خانواده
۱- لبخند زدن: لبخند زدن در خانه و خانواده شادی وخوشی می آفریند و در تجارت خیر وبرکت می آورد. لبخند نشانه ی دوستی و محبت است که هزینه ای ندارد و به بهایی ناچیز خلق می شود، کسی که لبخند را دریافت می کند غنی وکسی که آن را می بخشد فقیر نمی شود.
۲- پایه گذاری زندگی بر محبت و صفا وصمیمیت.
جهاز و مَهر زن، مهر است ای دوست محبت مغز باشد مابقی پوست
در آن خانه که نبود مهربانی جهنم دان و نامش زندگانی
خداوند بزرگ در قرآن شریف به محبت و علاقه ای که در بین زن و شوهر وجود دارد اشاره فرموده وآن را یکی از آیات قدرت خویش شمرده می فرماید: وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ: و یکى از آیات او این است که براى شما از خود شما همسرانى خلق کرد تا به سوى آنان میل کنید و آرامش گیرید و بین شما مودت و رحمت قرار داد و در همین آیتها هست براى مردمى که تفکر می کنند.
یکى از روشن ترین جلوه گاه ها و موارد خودنمایى مودت و رحمت، جامعه کوچک خانواده است، چون زن و شوهر در محبت و مودت ملازم یکدیگرند،
امام رئوف ما امام رضا (علیه السلام) در این باره می فرمایند: بعضی زنها برای شوهرشان بهترین غنیمت هستند: زنانی که به شوهرانشان اظهار عشق و محبت کنند. و پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: بهترین زنان شما زنهایی هستند که دارای عشق و محبت باشند. و امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتی کسی را دوست داری به او خبر بده.
امام صادق علیه السلام می فرماید :هرکس از دوستان ما باشد به همسرش بیشتر اظهار محبت می کند
ونیز پیامبر(ص) می فرمایند :هر چه ایمان انسان کامل تر باشد ، به همسرش بیشتر اظهار محبت می کند
۳- احترام به همدیگر: هر انسانی به شخصیّت خویش علاقه مند است و از خدشه دار شدن آن می رنجد. عدم رعایت این امر مهمّ باعث بریدن رشته ی محبّت و ایجاد فاصله بین افراد می گردد. حفظ حرمت و شخصیّت دیگران در گرو احترامی است که در برخوردها از انسان ظاهر می گردد. رعایت این مسأله خصوصاً از سوی کسانی که با هم انس و الفتی دارند باعث استحکام دوستی و گرمی روابط آنان خواهد شد.
هرگز نباید به خاطر ارتباط صمیمانه و تماس نزدیک و خصوصی با دیگران،از این امر مهم غفلت ورزید. زن و شهر به دلیل ارتباط بسیار نزدیکی که با هم دارند بیش از همه موظّف به رعایت احترام متقابل و حراست از شأن و منزلت یکدیگر هستند.
حفظ آبروی یکدیگر،پرهیز از توهین و افشای اموری که شخصیّت دیگری را تخریب می کند خودداری از داد و فریاد و ناسزاگویی و دشنام به بستگان و نزدیکان یکدیگر، به کار بردن نام و لقب مورد علاقه ی طرف مقابل، پرهیز از نام بردن هر یک از دو طرف به الفاظی که طرف دیگر را می رنجاند و خودداری از هر عملی که به گونه ای احترام و شخصیّت دیگری را خدشه دار می نماید از مهمترین اموری است که باید به دقّت از سوی هر یک از زن و مرد مراعات گردد بلکه در برخی موارد به عنوان یک واجب شرعی و دینی باید به آن ها توجّه نمود، چه آن که نه تنها گرمی و استحکام زندگی تا حدّ زیادی به آن ها وابسته است بلکه از عدم مراعات آن ممکن است دیگران سوی استفاده کرده و نهایتاً موجب بدآموزی فرزندان گردد.
۴- هدیه دادن: از جمله چیزهایی است که عشق و محبت می آفریند هدیه دادن است هدیه با زبان، بی زبانی به طرف مقابل می گوید که به فکر تو هستم و دوستت دارم.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند : هدیه جلب محبت می کند
رسول اکرم (ص) فرمودند : به یکدیگر هدیه بدهید تا رشته محبتتان استوارشود زیرا هدیه محبت را می افزاید وکینه و کدورت را ازبین می برد
– هدیه لازم نیست که گران قیمت و آن چنانی باشد. مثلاً: در هنگام خشم یک لبخند بهترین هدیه است یا یک جمله ی محبت آمیز، یک شاخه ی گل، یک قطعه شعر. هدایایی فوق العاده مؤثر و بی هزینه اند.
– لازم نیست به دنبال مناسبت خاصی باشیم هر چند سالروز عقد وازدواج ، سالروز تولد، به هنگام برگشت از سفر و… را نباید از یاد ببریم .
۵- خوش اخلاق بودن: همسران به خاطر معاشرت نزدیکی که پیوسته با هم دارند بیش از همه نیازمند رعایت این اصل مهم و پرهیز از بدخلقی می باشند. سوء خلق و بدی رفتار هر یک از آنان می تواند محیط زندگی را به جهنّمی سوزان مبدّل گرداند. بسیاری از طلاق ها و اختلافات همسران، ناشی از عدم برخورداری آنان از اخلاق خوش می باشد.
سعد بن محاذ صحابی بزرگی که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) با پای برهنه در تشییع جنازه ی او شرکت کردند ، در اثر بدرفتاری با خانواده اش به فشار قبر مبتلا گشت.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:
«مَلعُونَۀٌ مَلعوُنَۀٌ امرَأَۀٌ تُؤذی زَوجَها وَ تَغُمُّهُ وَ سَعِِیدَۀٌ سَعِیدَۀٌ امرأَۀٌ تُکرِمُ زَوجَها وَ لا تُؤذیِهِ وَ تُطیعُهُ فی جَمِیعِ أَحوالِهِ».
« از رحمت خدا دور و به لعن و نفرین او گرفتار است زنی که شوهرش را اذیّت کرده واندوهگین می سازد، وخوشبخت و سعادتمند زنی است که شوهرش را احترام گذاشته، آزارش ندهد، و در همه حال دستورش را پذیرا باشد».
پیامبر خدا ص فرمودند: حَسِّنوُا أخلاقَکُم وأَلطِفُوا جِیرانَکُم وأَکرِمُوا نِسائَکم، تَدخُلُوا الجَنَّهَ بِغَیرِ حِسابٍ.
اخلاقتان را نیکو کنید و با همسایگان خود مهربان باشیدو زنانتان را گرامى بدارید تا بدون‏ حساب وارد بهشت شوید.
۶-کاستن از توقعات: پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرمایند:
«أَیُّمَا امرَأَۀٍ لَم تَرفُق بِزوجِها وَ حَمَلَتۀُ عَلی ما لایَقدِرُ عَلَیهِ وَ ما لایُطِیقُ لَم تُقبَل مَنها حَسَنَۀٌ وَ تَلقَی اللهُ وَ هُوَ عَلَیها غَضبانُ».
« هر بانویی که با همسر خویش مدارا نکند و او را بر انجام کاری که در توانش نبوده، و طاقت آن را ندارد وادارد، هیچ حسنه و کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در قیامت خدا را در حالی که بر او غضبناک است ملاقات می کند».
حضرت فاطمه ی زهرا (علیهاالسلام) در طول زندگی از همسر بزرگواران امیرمؤمنان (علیه السلام) چیزی درخواست نمی کردند. حتّی می شد که چندین روز خود و فرزندان معصوم شان گرسنه می ماندند و به آن حضرت یادآور نمی شدند. و هنگامی که حضرتش علّت آن را جویا می شدند، پاسخ می دادند:
« پدرم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مرا نهی فرمودند که از شما چیزی طلب نمایم».
۱- پیشقدمی در عذرخواهی:
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله می فرمایند:
«آن کس که پیش دستی کند و در برابر دیگران تواضع کند و برای رضای خدا عذرخواهی کند . خداوند او را بزرگ می کند.»
پیامبر صلی الله علیه وآله به امام علی علیه السلام می فرمایند:
«یا علی شفاعت من بر آن شخص نمی رسد که عذر کسی را که از عملش اظهار بیزاری می نماید نپذیرد.
چه عذرخواهی او از روی راستی باشد و از چه از روی دروغ.»
۲- سپاسگزاری و قدردانی:
در حدیث است که امام سجاد (علیه السلام) فرمودند:
در روز قیامت خداوند متعال خطاب به بعضی از بندگانش می فرماید:
آیا از فلان کس قدردانی کردی؟ عرض می کند: من به شکر تو پرداختم . خداوند می فرماید: چون از او قدردانی نکردی، شکر مرا نیز بجا نیاوردی. آن -گاه فرمودند:
«أَشکَرُکُم للهِ أََشکَرُکُم لِلنّاسِ».
« هر یک از شما که بیش از همه سپاسگزار مردم باشد، در واقع از همه کسی بیشتر خدا را شکرگزاری کرده است».
رعایت این امر مهم نیز بسان دوستی و احترام و اخلاق خوش بین از دیگران باید مورد توجّه و اهتمام همسران قرار گیرد.
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
«بهترین زنان شما آن بانویی است که اگر به او چیزی دهند(و یا خدمتی کنند) سپاسگزاری نماید و چنان چه از او بگیرند راضی و خشنود باشد».
نادیده گرفتن احسان و نیکی دیگران، انسان را از خیرخواهی آنان محروم و باعث زوال نعمت و نابودی کارهای نیک خود آدمی می گردد.
امام صادق (علیه السلام) فرموده اند:
«أَیُّما امرَأَۀٍ قالَت لِزَوجِها : ما رَأَیتُ قَطُّ مِن وَجهِکَ خَیراً فَقَد حَبِطَ عَمَلُها».
«هر زنی به شوهرش بگوید: هرگز از تو خیری ندیده ام، اعمالش ضایع گردیده و از بین می رود».
۹- شادکردن فرزندان: شادکردن فرزندان موجب شادی و نشاط در زندگی بین زن وشوهر می شود.
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند: «بهشت را خانه ای است به نام خانه ی شادی، کسی در آن داخل نمی شود مگر آنکه کودکان را شاد کند».
۱۰-تقسیم کار:
زن و مرد در طول حیات خود، رفیق راه و یار و یاور یکدیگرند. در غم ها و شادی ها شریک، و بار زندگی بر دوش مشترک آنهاست. هر دو با تمام توان خویش می کوشند تا زمینه را برای فراهم کردن محیطی پر از مهر و صفا مساعد کنند،
امام صادق (علیه السلام) از پدر بزرگوار خود نقل می کنند که امیرمؤمنان (علیه السلام) و حضرت فاطمه (علیها السلام) در مورد تقسیم کارهای منزل از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) استمداد جستند.
آن حضرت کارهای داخل منزل را بر عهده حضرت فاطمه ی زهرا (علیها السلام) و امور مربوط به بیرون خانه را به حضرت امیر(علیه السلام) واگذاشتند.
حضرت فاطمه (علیها السلام) خرسندی خود را از این مسأله چنین بیان کرده اند:«فَلا یَعلَمُ ما دَخَلَنی مِنَ السُّرُورِ إِلاّ اللهُ بِإکفائی رَسُول اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ تَحَمُلَ أَرقابِ الرِّجالِ».
« جز خداوند کسی نمی داند که من چقدر خوشحال شدم از این که پدرم مرا از انجام کارهای بیرون خانه و سروکار داشتن با مردان کفایت فرمود».
حضرت صادق(علیه السلام) در ارتباط با همین تقسیم کار فرموده اند:
«امیرمؤمنان پیوسته هیزم فراهم می کردند،کشیدن آب از چاه و جاروب نمودن را شخصاً عهده دار بودند. و همواره فاطمه ی زهرا (علیها السلام) به کار آسیای آرد و خمیر کردن و پختن نان می پرداختنند».

فرزند آیت الله حاج جواد آقای تهرانی نقل می فرمود: یک شب پدرم در زمستان به حرم مشرّف شدند و دیر وقت برگشتند، دست کردند توی جیبشان دیدند که کلید منزل را نیاورده اند. چراغ اتاق هم خاموش است و بچّه ها خوابیده اند. چه کار کنیم؟ راه های مختلفی هست: دستمان را بگذاریم روی زنگ، یک زنگ بزنیم اگر بیدار نشدند دو تا، … بالاخره بیدار می شوند. توی زمستان و آن سرمای استخوان سوز مشهد که نمی شود توی کوچه ماند. ایشان هیچ کدام از این کارهایی که اگر بنده بودم می کردم، نکردند، سحر برای نماز بلند شدیم دیدیم آقا نیامده اند. سراسیمه بیرون رفتیم دیدیم ایشان در آن سرما، داخل کوچه قدم می زنند!« آقا چرا به داخل خانه نیامدید؟» کلید نداشتم.« خوب چرا در نزدید؟» به خودم اجازه ندادم در بزنم و شماها را از خواب بیدار کنم.« خوب، به خانه اقوام می رفتید.» ممکن بود شما بیایید و من را پیدا نکنید؛ دلواپس شوید. این پیرمرد در سرمای سخت مشهد استخوان هایش فشرده شده بود و می لرزید امّا حاضر نشد خانواده اش را از خواب بیدار کند!! این را می گویند رحمت و دلسوزی نسبت به همسر و مودّت« ابراز» این نکته است که من نمی خواهم او را از خواب بیدار کنم

برادارن و خواهران عزیز! پدران و مادران مهربان ! چه نیکو و پسندیده است که به قول معروف، با قاض کردن کلاه خویش و با اندکی تأمّل و نهیبی بیدارکننده به خود، به هوش آییم و کانون پر مهر و صفای خانه و زندگی را عرصه ی تاخت و تاز ابلیس مطرود و نفس سرکش و ویرانگر، قرار نداده ، سرنوشت خود و فرزندان خویش را دست خوش خواسته -های غیر مشروع خود نسازیم.
به خدمت گرفتن بانوان برای ابتدایی ترین کارهای شخصی روزمره ی که حتّی ضعیف ترین انسان -ها نیز به سادگی از عهده ی آن بر می آند، تحمیل مهمانی ها و شب نشینی های دور از منطق و فوق توان و طاقت آنان از سوی مردان، بهانه گیری و در خواست های مختلف در زمینه ی تهیه لباس و مسکن و ماشین، بدون در نظر گرفتن امکانات مادّی مردان از سوی بانوان که با هیچ معیار شرعی و اخلاقی سازگار نیست، و صدها مورد از این قبیل که مرد یا زن را نسبت به ادامۀ زندگی مشترک بی رغبت و دل سرد می نماید از جمله مواردی است که با خویشتن داری، مراقبت و تأمّل در عواقب سوی آن باید به شدّت از آن ها بپرهیزد.