نماز و اقتصاد اسلامی در کلام آیت الله بی آزار شیرازی

جمع‌آوری زکات و بیت‌المال، نظارت بر بازاریان و قضاوت و داوری در مساجد از محسنات نزدیکی مسجد و بازار

نماز و اقتصاد اسلامی

در قرآن کریم پیوند ناگسستنی میان نماز و اقتصاد وجود دارد. از همین رو در اغلب آیات، اقامه نماز و پرداخت زکات در کنار هم بیان شده است. «اقاموا الصلوة و آتوا الزکاة» همچنین پیوندی میان نماز جمعه و بازار اسلامی در قرآن کریم وجود دارد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد چون براى نماز جمعه ندا داده شد، به سوى ذكر خدا بشتابيد و داد و ستد را واگذاريد اگر بدانيد اين براى شما بهتر است

محاسن پیوند مسجد و بازار

این پیوند باعث شده که محور و کانون شهرهای مسلمانان از زمان قدیم مسجد جامع باشد و این مسجد جامع، جزء مجموعه‌ بازار قرار گیرد. جالب است بدانیم در تمام کشورهای اسلامی راه ورود به بازار اسلامی از مسجد می‌گذرد. در حالی که می‌توانستند از کنار مسجد راه به بازار بدهند، اما در مسجد راه گذاشتند تا بازاریان و مردم، با ذکر و یاد خدا وارد بازار شوند و این نوعی فضاسازی برای اقتصاد اسلامی است؛ به این معنا که در این بازار روح معنویت و نماز و ذکر و یاد خدا حاکم است. معمولا قسمتی از مساجد مربوط به اداره زکات یا بیت‌المال است که در آن‌جا زکات جمع‌آوری می‌شود و مستحقین زکات به مسجد می‌آیند و ضمن برگزاری نماز زکات را هم دریافت می‌کنند. همچنین کسانی که در بازار ورشکسته می‌شوند توسط این زکات و بیت‌المالی که در مسجد است، بیمه می‌شوند.

دستور امیرالمؤمنین به بازاریان

جالب است بدانیم که در همین مسجد دایره حسبه وجود داشته که بر کار بازاریان نظارت می‌کرده و همچنین در مسجد قضاوت و داروی می‌شده است. حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام محل عبورشان را از بازار قرار می‌دادند و بازاریان را موعظه می‌فرمودند و مردم با شوق فراوان دور حضرت جمع می‌شدند و از نصایح و پند و اندرزهای ایشان استفاده می‌کردند. یکی از مواعظ حضرت رعایت تقوا توسط بازاریان بود و این‌که قبل از پرداختن به تجارت، مسائل فقه را بیاموزند و تأکید می‌کردند «الفقه ثم المتجر»از همین رو هست که می‌بینیم به پیروی از حضرت امیر علیه‌السلام در کنار بازارهای اسلامی، گذشته از مساجد، مدارسی تأسیس شده که در آن‌ها کتاب مکاسب و تجارت خوانده می‌شده و تا همین اواخر هم بازاریان، قسمتی از اوقات خود در ابتدا یا انتهای روز به تحصیل علوم دین در این مدارس علمیه می‌پرداختند. جالب است که بازاریان وقتی با آداب تجارت و احکام تجارت آشنا می‌شوند، سعی می‌کنند معاملات‌شان بر اساس فقه اسلام باشد. آن هم توأم با صداقت و راستی و دلیل این‌که مردم در گذشته به بازارهای اسلامی اعتماد فراوانی داشتند، همین مسئله بوده است. درواقع معنویت و صداقت و اعتماد فراوان به اقتصاد اسلامی در سایه نمازهای جماعت و جمعه باعث شده بود که مردم هرچه می‌خواهند از بازار اسلامی خرید کنند نه از بیگانگان. در نتیجه اموال و ثروت‌های اسلام به دست بیگانگان نمی‌افتاد.