سخنرانی حجت الاسلام فرحزاد؛ پرسش در محور ازدواج
بسم الله الرحمن الرحیم
سختگیری در معیارها
معمولاً ما شرایط ازدواج را بالا میگیریم. دختر کذایی باشد، خانوادهاش کذایی باشد، موقعیت کذایی باشد، تحصیلاتش کذایی باشد، یا برعکس شوهر کذایی باشد. لقمه بیش از اندازه خفه امان می کند یا از گلویمان پایین نمی رود. یا این آقا می رود با یک خانواده پول دار ازدواج می کند نوکر آن خانه می شود یا دختری عروس خانه پولدار میشود و ذلیل آن خانه می شود. آدم باید دنبال موردی که شرایطش با او مناسب یا یک مقداری پائین تر است برود. یک روحانی اصفهانی پسر نوزده ساله و زیبا و خوش تیپی داشت که دانشجو شد. پدرش می گفت: این پسر ما به دانشگاه تهرن رفت تمام دختر خانمهای کلاس خاطرخواهش شدند. فوری یک دختری از یک خانواده مذهبی برایش عقد کردیم. حتی بعد از عقد دخترهای تهران ولش نمی کردند این پسر هم نامزدش را سر کلاس برد گفت: خدا وکیلی این خانم من است عقد کردیم. تا این دخترها دست از سرش بردارند.حدیث داریم دعای بدون عمل مثل نیزه ای است که کمان و چله ندارد. می خواهی بِکِشی در نمی رود به ثمره نمی رسد. مثلا من در خانه بنشینم بگویم خدایا روزی برسان. نمی شود باید برویم کار و تلاش بکنم. گاهی تقصیر از طرف ما است. دعا و توسل ناقص است ما یک مقداری شرایط را پائین تر بیاوریم مشکلات خیلی زود حل می شوند.
استخاره کردن برای ازدواج
دختری نامه نوشته بود که من دختری هیجده ساله هستم. سه سال پیش پسرخاله ام به من علاقمند شد، ولی من چندان به او علاقه نداشتم. تا این که ایشان به خواستگاری آمدند و دیدم برای زندگی مناسب است ولی وقتی استخاره کردم بد آمد و خانواده من چون اعتقاد داشتند کنار کشیدند نظر شما در مورد مشکل من چیست؟ در صورتی که پسرخاله ام دوباره به خواستگاری من آمدند چه کار کنم؟ یکی از مسائلی که در ازدواج مهم است پذیرش قلبی طرفین است.
به دل نشستن که در بین عوام هست خیلی کار ساز است. ممکن است خانمی خیلی قیافه نداشته باشد ولی به دل طرف می نشیند. آقایی خیلی قیافه ندارد ولی خانمی این را دوست دارد. تعبیری بین قمی ها هست که فلانی گوشتش شیرین است فلانی گوشتش تلخ است فلانی تو دلبروست فلانی تو دلبرو نیست. ملاقات اول که این خانم و آقا، دختر عمو و دختر خاله و هر کسی همدیگر را می بینند یا قبلا دیدند یا به دل همدیگر می نشینند یا نمی نشینند. آن مهر می آید آن محبت می آید دل انسان مشمئز نمی شود رد نمی کند. حضرت امیر (ع) هم در وصیت هایشان به امام حسن و امام حسین(ع) فرمودند: آدم می خواهد با کسی شریک شود کار بکند شغلی داشته باشد همکاری انتخاب بکند فرمودند: اگر با کسی ملاقات کردید به دلتان نشست عمل خوبی هم از او ندیدید سابقه اش را نمیدانید ولی تا این را دیدید مثل این که چند سال با هم رفیق و دوست بودید و به دلتان نشست این را بپذیرید و قبول کنید. حواله خوبی است یعنی مهر طرفین در دل همدیگر جا بگیرد. همین قدر که یک ذره میل و رغبت و پسند باشد بقیه را خدا جور می کند.
مشکلی که این خانم اشاره کردند یکی از معضلات ازدواج است که برای خیلی ها پیش آمده است که زیاد هم سؤال می کنند استخاره بکنیم یا نکنیم؟ اگر یک موردی که شرایطش را می پسندید، خانواده ها همدیگر را می پسندند اصلا احتیاج به استخاره ندارد یعنی شرایط هست، همه چیز هست. شرایط کامل و جامع برای هیچ کس پیش نمی آید. یعنی معمولا آقایون می گویند: من با دختر امام زمان، یا خانمها می گویند: اگر شد خود امام زمان و اگر نشد پسر امام زمان به خواستگاری من بیاید. این را مگر در خواب ببیند که در خواب هم نمی توانید ببینید. این هواهای بالا و بلند پروازی ها که همسر من آقایی خوش تیپ، که حقوقش بالا باشد، خانه داشته باشد، ماشین داشته باشد، چی و چی داشته باشد اینها را کنار بگذارید. شرایط اخلاقی، دیانت، تقوا، موقعیت اجتماعی و خوبیها را ملاک قرار دهید. حدیث داریم اگر کسی خوبیهایش بر بدیهایش غالب باشد یعنی بالای پنجاه درصد شرایط مهیاست. این دیگر خوبی هایش غالب است یک کفه ترازو که سنگین شد تا آخر این طور میرود. دنبال همسر بیعیب و دوست بیعیب و عالم بیعیب نگردید بدون دوست می مانید دوست بیعیب گیر نمی آید. ائمه می فرمایند: دنبال انجام عمل بدون ریا و صد در صد خالص نباشید بیعمل می مانید. پس اگر کسی شرایط ازدواج را داشت قبولش کنید استخاره برای موارد تحیر است یعنی جایی که 50، 50 است و آدم گیج است و نمی داند چه بکند. پس اگر این آقا وخانم همدیگر را دوست دارند استخاره لازم نیست اما اگر دوست ندارند شرایطش هم نیست این حرف دیگری است. مثلا در خیابان دارد سوار اتوبوس می شود دختری را میبیند عاشقش میشود به قول مولوی که در مثنوی میگوید:
عشقهایی که پی رنگی بود
عشق نبود، عاقبت ننگ بود
اینها تمایلات جنسی هست اینها عشقهای رنگارنگ و خیالاتی زود گذرند. این نوع عشقها را نمی گویم. عشقهایی که روی هوا و هوس است که یک روز خاطرخواه این آقا و روز بعد خاطرخواه یکی دیگر بشویم نمیگویم. اما اگر محبت و دل نشستن صحیح باشد. که یکی از شرایط مهم است به آن عشق و محبت واقعی مولوی در جای دیگر مثنوی اشاره میکند که
عاشقی گر زین سر و گر زان سر است
عاقبت ما را بدان شهر رهبر است
شرایط اصلی ازدواج که در روایات ما به آن اشاره شده یکی اخلاق و دیگری دیانت است. اخلاق و دیانت شرط اصلی و قطعیاند. نه این که طرف اول کار که خواستگاری رفت بخصوص اگر یک پسر نجیب باشد که تا به حالا دختر ندیده باشد در خواستگاری اول بگوید به دلم چسبید، این به دل نشستن درست نیست.
عدم موفقیت در ازدواج
شما که می فرمایید کسی که در ازدواجش موفق نشد یک جایی از کار اشتباه بوده پس بعضی از افراد خیلی خوب را می بینیم که ازدواجشان به ظاهر موفق نیست ولی با همان ازدواج ناموفق بسیار رشد کردهاند پس این چگونه است؟
جواب: در ازدواج باید دعا، توسل و توکل، تحقیق و مشاوره و تمام شرایط و کارها را ردیف بکنیم اما حالا نتیجه اش چه می شود؟ نتیجه دست ما نیست. مثل یک کشاورزی که زمین را شخم زده بذر می پاشد توکل به خدا می کند اما آیا این رشد می کند یا نه؟ آیا باران می آید یا نه؟ یعنی بخش مهمش دست ماست بخشی هم دست ما نیست. بعضی موقع ما خودمان مقصریم که تحقیق نکردیم بررسی نکردیم از این مورد ازدواجهای ناموفق خیلی دیدیم. مثلا خانمی می گفت: شوهر من که به خواستگاری آمد گفت: که من دو، سه تا مدرک دارم دو، سه تا هم شغل دارم. ما از بس ذوق کردیم تحقیق نکردیم مثلا برادر این آقا هم روحانی بود همراهشان آمده بود فکر کردیم اینها کارشان درست است. در صورتی که این آقا خیلی هم حقه باز بود مدرکهایش الکی بود. باید تحقیق و مشورت بکنیم شرایط کار را انجام بدهیم. و اما این که نتیجه چه می شود آن دیگر هر چه بود تسلیم و راضی باشیم. امامهای ما اولیاء ما هم همسرهایی داشتند مردم آزار بودند. مرحوم آقا انصاری همدانی همسری داشت که خیلی ایشان را اذیت می کرد شکنجه می داد ولی رشد و کمال ایشان در سازگاری با ایشان بود. ما باید وظیفه مان را انجام بدهیم. ما که نمیدانیم آینده اش چه می شود نمی دانیم که الآن این آقا متدین و این خانم خیلی باحجاب است بعد چه می شود؟ آینده را به خدا بسپاریم. توکل به خدا کنیم هر چه پیش آمد آنجا دیگر باید خودمان را وفق بدهیم. خدا را هم شکر کنیم سازندگی ما هم در این است. فکر نمی کنم هیچ موردی به غیر از پیامبر با حضرت خدیجه و حضرت امیرالمومنین با حضرت زهراء که موارد استثنایی در عالم بودند و هیچ مشکلی باهم نداشتند مورد بیمشکلی باشد. هر دو تا معصوم یا در حد عصمت بودند که مشکل نداشتند والا از آن رده های بالا تا پائین یک بگومگویی یا ناپسندیهایی یا اخلاقیاتی یا چیزهایی که بهم نخورد باشند هست بین زوجها هست ما باید تسلیم و راضی باشیم.
مهریه های سنگین
یکی پرسیده حاج آقا سی سال دارم سن ازدواجم هم گذشته چه کار کنم؟ یک موضوع مهم در استان اصفهان تکلفات شاقی که خانواده ها یا خود عروس و داماد بر هم تحمیل میکنند. مثلا در اصفهان باید حتما یک ملکی به مهریه این عروس در بیاید. حالا یک دونگ خانه یا زمین باشد که اینها خلاف شرع است. مهریه های سنگین، خرید عقد سنگین، شرایط سختگیرانه واین گونه طلسمها و رسمها باید شکسته شوند. میبینی آقا یا خانمی هست که مورد خوبی است دین و اخلاق و شغل مناسب دارد حالا ثروتمند نیست ماشین ندارد یک مقدار خرج و خریدهای کذایی را کم کنیم راحت بگیریم قبولش کنیم. مقام معظم رهبری عقدهایی که میخوانند اگر مهریه از چهارده تا سکه بیشتر باشد نمی خوانند. مرد اگر دیندار و خوب نباشد اگر چه مهریه سنگین باشد آن قدر خانم را آزار می دهد که خانم بگوید مهرم را می بخشم جانم آزاد بشود. مهریه سنگین مشکل ما را حل نمی کند یک مقدار عادات و رسومی که ضد دین است بشکنیم. مهریه حضرت زهراء پانصد درهم بود که حضرت زهراء پیغام دادند باباجان مهریه بقیه هم درهم است فرق من با بقیه خانمها چیست؟ پیامبر فرمود: چه می خواهی؟ گفت: مهریه من شفاعت گناهکاران امت پدرم باشد. که سندی از طرف خداوند نازل شد و مهریه اش را اجازه شفاعت گناهکاران امت پیامبر قرار داد. آقای دولابی فرمودند: در روستا ها خانم هایی هستند که جمال دارند، عفت دارند، شوهر دوست هستند، خانه دارند و فقط یک ذره فرهنگ و تمدن شهری بفرما بنشین را بلد نیستند که این را هم در عرض شش ماه یاد می گیرند. اگر به یکی بگوییم برو از روستا خانم روستایی بگیر میگوید: من خانم روستایی بگیرم.
دعا نویسی و بستن بخت دختران
از این جادو جنبل ها که بعضی وقتها می گویند بختت بسته شده، جادو شده، دعا نویسی می کنند اینها چقدر صحت دارد؟ درست است یا نیست؟ کلا تسخیر جن و فرشته وطلسم بستن جزء شغلهای حرام است. اگر کسی در این وادی باشد یا دیگران را به این وادی رهنمود کند از گمراهان است. اکثر اینهایی که می گویند بخت طرف را بستم اکثرا خیالات است اوهام است صحیح نیست. ممکن است یکی بتواند در روحیه طرف تأثیر بگذارد یا دعایی، وردی خوانده باشد دل طرف زده شده باشد. ممکن است جایی جادو و جنبل درست باشد البته دعای بطلان سحر را داریم. ساحر و جادوگری پول بگیرد دم و دستگاهی به هم بزند بخت کسی را ببندد این طور نیست. مورد خاصی ممکن است باشد که این هم با دعا و صدقه و دعاهایی که در بطلان سحر است برداشته میشود. دعای بطلان سحر و تعویض در مفاتیح و محجب الدعوات هست.
صحبت کردن دخترو پسر
پرسیدند گاهی می شود پسری در دانشگاه یا محل دیگری میگوید قصد مزاحمت ندارم فقط می خواهم چند جلسه با شما صحبت کنم اگر معیارهایمان با هم خواند خانواده را برای خواستگاری بفرستم. قبول کنیم یا نه؟
اگر واقعا طرفین شرایط ازدواج را دارند با رعایت شرایط هیچ اشکالی ندارد. می دانید که اجتماع زن و مرد در یک جایی خلوت که کس دیگری نباشد و راهی نداشته باشد گناه کبیره است چون شیطان موج ایجاد می کند، جوان نباید خودش را در معرض گناه قرار بدهد. آدم باید بداند با چه خانواده ای آشنا می شود فامیل می شود به طرف مقابل بگوید: من شرایطم را می گویم شما هم شرایطتان را بگوئید. محسنات و عیبها را برای هم بگویند تا فردای عقد زندگی متلاشی نشود. گفت و گوی دو زوجی که قصد ازدواج دارند و میخواهند ببینند روحیات همدیگر را می پسندند یا نه، خوب است تا فردای عقد زندگیشان به هم نخورد.
اگر درمحیط دانشگاه و کار آقا پسری می خواهد با دختر خانمی ابتدا به ساکن در قبال ازدواج صحبت کند و هنوز نمی خواهد پدر و مادرش به خوستگاری بیایند یا خانواده ها همدیگر را قبول ندارند عمدتا دیده شده که در این خلوت که یک پسر جوان با آن شرایط با یک دختر جوان صحبت می کند فضای عاطفی بر فضای شناختی غلبه دارد. قبل از این که این دو بخواهند همدیگر را بشناسند یک احساس و وابستگی و علقه پیدا می کنند و در نود درصد به این نتیجه می رسند که بهم می خورند. در این شرایط که با هم صحبت می کنند مسئله ای پیش میآید که دختر قانع است ولی می داند که پدرش قبول نمی کند. ولی فضای عاطفی یک دختر و پسر این طور نیست که اگر خلوتی ایجاد شد و در محیط دانشگاه سه مجلس نشستند با هم صحبت کردند به این نتیجه برسند که ما به هم نمی خوریم. و با هم خداحافظی کنند. اتفاقا طرفشان هم هر چه ایراد داشته باشد نمی بینند حرفهای عاطفی هم ظاهراً نمی زنند ولی حالتشان یک جوری است که وابسته می شوند. آن وقت زمینه خطای شناختی به مراتب بیشتر از فضای شناختی است. صحبتهای مفصل بعد این است که موقعیت و شرایط را پسندیدند و خواستگاری کردند و می خواهند بروند حرف آخر را بزنند و برنامه عقد و اینها را بگذارند که در این موقع حتما باید بنشینند با هم مفصل حرف بزنند ولی در مرحله اول باید محک باشد ببینند طرف را خوب می پسندند، خانوادهاشان را می پسندند یا نه، در چند دقیقه اول اشکالی ندارد اگر با واسطه هم باشد امنیتش بیشتر است.
کم بودن سن پسر از سن دختر
اگر سن پسر در موقع ازدواج کمتر از دختر باشد آیا جنبه روایی و قرآنی دارد که بگویند اشکال دارد؟ به سن و سال در روایات زیاد اشاره نشده است. به هم کفو بودن و هم شأن بودن و این که دین و اخلاق و موقعیتشان به هم بخورد اشاره شده است. والا در روایات به سن و سال اشاره نشده است ولی مرد یکی دو سه سال بزرگتر باشد بهتر است. شرایط اصلی اینها نیست گاهی خانم سنش بیش از مرد هم بوده مثل ازدواج حضرت خدیجه که چهل سالش بود و پیامبر ما 25 سالش بود اینها ایرادی ندارد.
دخالت کردن دیگران
پرسیدند دختر و پسر می خواهند مهریه کم بگیرند ولی پدر و مادر و فامیل نزدیک اجازه نمی دهند این اجازه ندادن آن قدر سخت می شود که اصل قضیه به هم میخورد در این موارد چه کار کنیم؟ دختر و پسر سعی کنند بزرگهای فامیل را زیاد دخالت ندهید. با پدرهایتان صحبت کنید. یا این که با بزرگان شهرتان مشورت بکنید کارشناسها میگویند این ها به روحیه دختر ضربه می زند. این قدر سخت می گیرید دختر می ماند و پسر هم باید ده سال دیگر ازدواج بکند. اگر بتوانیم با ملایمت و محبت پدر و مادرها را قانع کنیم بهتر است. یا از کسانی که در پدرمان نفوذ دارند بخواهیم بیایند با آنها صحبت کنند و قانع کنند.
لقمه اندازه دهان
حاج آقا شما گفته اید لقمه اندازه و کوچکتر از دهان بگیرید اگر هدف دختر از ازدواج کامل شدن و سیر و سلوک معنوی باشد و از خدا بخواهد کسی را برای او بفرستد که او را به عبودیت الهی و تقرب به خدا نزدیکتر کند یعنی کسی که تا حدودی این مسیر را خودش رفته باشد و بتواند همسرش را هم برساند. آیا این خواسته لقمه ای بزرگتر از دهان است؟ لقمه ای که من عرض کردم در مسائل مادی منظورم بود. اما در مسائل معنوی آقایی که شرایط معنویش بسیار بالا نیست ولی میتواند با اخلاق و رفتار ومعنویاتش به دیگران هم کمک کند و از خودش مطمئن است و زیر پایش محکم است بیاید از خانواده ای که خیلی مذهبی نیستند ولی این مرد میگوید من میتوانم با محبت و تبلیغات صحیح آنها را در این مسائل وارد کنم و می توانم آنها را بسازم و طوری نباشد که برود نجات بدهد خودش هم غرق نشود عیبی ندارد.
عدم تفاهم در زندگی
اگر ازدواجی صورت گرفت و خانمی می بیند شوهرش را دوست ندارد. مرد هم می بیند زنش را دوست ندارد و مشکلات دیگری هم هست مثلا پدر و مادر طرف مقابل بداخلاقی می کند این خانم باید چه کار کند؟ هیچ کس معصوم نیست. مرد شما هم موقع ازدواج معتاد نبوده بعدا معتاد شده است. اول آدم خوبی بوده حالا خراب شده یا خانم با حجاب بوده حالا بیحجاب شده است. اگر بعد از ازدواج انسان دچار بحرانی شد که دستآورد خودش بود یا نه خودش هم دخالت نداشته دست قضا و قدر بود در مسأله ازدواج باید بسازد و بسوزد. پیامبر ما درست است همسری مثل خدیجه داشت اما همسرهایی هم داشت که مسمومش کردند و کشتند. مرحوم مجلسی می گوید: آن دو زن پیامبر را مسموم کردند و خیلی هم آزارش می دادند. اگر انسان دچار همسری شد که خواسته یا ناخواسته با شرایطش سازگاری ندارد این جا هر چه قدر سنگ تمام بگذارد صبر و تحمل و مدارا کند، کوتاه بیاید رشد میکند. حضرت امیر به امام حسن فرمودند: بزرگ نباشد کسی که ظلم به شما می کند چون او در رشد شما و کمبود خودش تلاش می کند.
کسی که ما را اذیت می کند و ما سنگ صبورش می شویم دارد غذای بهشتی برای ما میپزد و او خودش دارد زیر کوره آتش می سوزد. مرحوم سید هاشم حداد علت این که موفق شد عارف کامل شود و به سیر کامل برسد را تحمل سختی هایی که خانواده و مادر زنش میکردند را میداند. یا مرحوم آقا انصاری همدانی خانمش سم خورد که کشته شود تا این که شوهرش را زندانی کنند یا اعدام کنند. مرحوم آقای انصاری متوجه می شود ایشان را می برند مداوا می کنند. به برادرهای زنش گفت: من خواهرتان را تحمل می کنم چرا شما تحمل نمی کنید اذیتش میکنید می زنیدش. حتی شاگرد آقای انصاری می فرماید: آقای انصاری بعد از مردن خانمش هم برایش دعا و نیایش و توسل داشت که خدایا عذاب را از خانم من بردار. یعنی رشد در این است که با جاهل مدارا کنیم. هیچ مردی بدون عیب نیست هیچ خانمی هم بدون عیب نیست باید مدار کنیم. بنده سه تا عیب دارم خانمم هم دو تا عیب دارد باید بسازیم خوبیها و اشکالها هم هست. طلق و جدایی آخرین گزینه است برای جایی که واقعا بحران هست و زندگی برای دو طرف یا محال است یا امکان ندارد آنجا دیگر طلاق حرف آخر را می زند. پیامبر بعضی از خانمهایش را طلاق می داد. یک خانمی به عقد پیامبر درآمد وقتی محضر پیامبر آمد به آقا گفت: من از شما بیزارم بدم می آید. حضرت فورا طلاقشان دادند. ممکن است پیامبر و امام هم طلاق داشته باشند. اما طلاق گزینه آخر است. اگر انسان بتواند تحمل کند خیلی بهتر است باعث رشد انسان میشود.
استخاره کردن برای ازدواج
مرحوم آقای بهاء الدینی هشت تا دختر و دو تا پسر داشتند که یکی از پسرها زمان خودشان فوت کرد. بنده خدمت ایشان بودم که طلبه ای به من گفت: حاج آقا شما زیاد خدمت آقا می رسید من اهل کاشمرم میخواهم خانواده ام را از کاشمر برای خواستگاری از دختر آقای بهاء الدینی بیاورم. شما با آقا صحبت بکنید ببینید می پذیرند؟ فردا قبل از نماز زودتر آمدم آقا تنها بود خدمت آقا نشستم گفتم: آقا جریان از این قرار است یک طلبه اهل کاشمر می خواهد خانواده اش را برای خواستگاری از دخترتان بیاورد. یک تأمل و مکثی کردند و فرمودند: که ما در کار بچه هایمان دخالت نمی کنیم به عنوان مشاور فقط دخالت می کنیم. یعنی حق انتخاب با دختر یا پسر است. خود دختر باید انتخاب کند. ایشان به همسرشان فرمودند تا با دخترشان مشورتی بکنند ببینند آنها می پسندند یا نه؟ بعد فرمودند: همین دختری که الآن موقع ازدواجش است و به خواستگاریش آمدند در خانه قالی می بافد. ماها دنبال پز و لیسانس و مدرک کنکور افتادیم. این خانمها جوانان را بیکار کردند شصت، هفتاد درصد پذیرش کنکوریها مال خانمهاست ایشان فرمودند: چون قالی بافی کرده جهازش را هم خودش تهیه کرده است. خمسش را می آورد به من می دهد. اگر زندگی انسان روان گرفت و درست بچه تربیت کرد این طور میشود.
