اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله المنعم المنان الظاهر فی کل شی بالبینۀ والبرهان والصلوۀ والسلام علی من انزل علیه القراآن المعلن الحق بالحق ابی القاسم محمد و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین و اللعن الدائم علی اعدائهم اجمعین من یومنا هذا الی یوم الدین اما بعد فقد قال الله تعالی فی القرآن الکریم: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»[1]

اولاً به مناسبت فرا رسیدن این ایام سوگواری شهادت جانسوز حضرت سیدالشهداء علیه السلام و یاران باوفای ایشان، صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین، به تمام حضار محترم این مجلس عزا لاسیما محضر مبارک حضرت ولی عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفدا، تسلیت و تعزیت عرض می نماییم و به حق همان فرزند گرامی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، از خدای منان خواستار تعجیل در ظهور آقا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هستیم.

بنده در این مجلس، به حول و قوه الهی و به تصدق اهل بیت علیهم السلام، عرایض خودم را به عنوان «اهل بیت در آیه تطهیر» ارائه خواهم کرد و چند تا روایات از کتب اهل سنت و شیعه در مورد فضیلت آن حضرات گرامی استفاده خواهم نمود.

در اين آیه مقصود از اهل بیت، اهل بیت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم است. اما اينكه اهل بيت چه کسانی هستند بین اهل تسنن و تشیع بحث است. اهل سنت آن را عام برای تمامی بستگان دانسته و شیعیان تنها عده خاصی را مطرح می کنند. در این بین شیعیان برای اثبات مدعای خویش به آیات قرآن و روایات اهل تسنن استشهاد می کنند. اما اهل تسنن چون در این زمینه از منبع وحی فاصله گرفته اند حتی بین خود نیز در مورد معنای اهل بیت اختلاف دارند.

اهل بیت در لغت

در لغت عرب اهل الرجل را در مورد خاصه و نزدیکان شخص به کار می برند. پس در ابتدا اهل بیت الرجل شامل زن فرزند و حتی بستگان وی هم می شود.

اهل بیت در اصطلاح قرآن

اما در مورد اصطلاح دینی، اصطلاح خاصی برای معنی اهل وضع شده است:

در قرآن می بینیم که لفظ اهل برای بعضی خاص از خاندان انبیا استعمال شده است و مقصود تمامی نزدیکان ایشان نیست زیرا در قرآن حتی پسر نوح نبی علیه السلام هم از اهل ایشان استثنا شده است، تا چه رسد به همسر. خدای منان در قرآن در سوره هود آیه 46 می فرماید:

«قَالَ یَا نُوحُ إنَّهُ لَیسَ مِن أهلِکَ إنَّهُ عَمَلٌ غَیرُ صَالِحٍ» ای نوح او از خاندان تو نیست او (صاحب) عمل ناشایست است.

پس برای فهمیدن معنای اهل بیت باید به منبع وحی تمسک جسته و از آن معنای اهل بیت را پرسید. در مورد اهل بیت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بهتر است به روايات نبوی مورد اتفاق شیعه وسنی مراجعه کرد.

در مورد شأن نزول این آیه سوره احزاب، اهل تسنن روایت حدیث کساء را نقل می کنند:

1. عن صَفِيَّةَ بِنْتِ شَيْبَةَ، قَالَتْ قَالَتْ عَائِشَةُ خَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و سلم غَدَاةً وَعَلَيْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ فَجَاءَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ جَاءَ الْحُسَيْنُ فَدَخَلَ مَعَهُ ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَأَدْخَلَهَا ثُمَّ جَاءَ عَلِيٌّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ قَالَ «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا.»[2]

عایشه گفت که رسول خدا صبح هنگام بیرون رفتند و بر روی دوش ایشان عبایی طرح دار از موی سیاه بود. پس حسن بن علی آمد پس او را در زیر عبا گرفت. پس حسین آمد و او را نيز وارد کرد. پس فاطمه آمد او را نیز وارد کرد. پس علی آمد او را نیز وارد کرد. سپس فرمود : خداوند می خواهد از شما اهل بیت پلیدی ها را دور کند و شما را پاک نماید.

2. «حدثنا محمود بن غيلان حدثنا أبو أحمد الزبيري حدثنا سفيان عن زبيد عن شهر بن حوشب عن أم سلمة أن النبي صلى الله عليه و سلم جلل على الحسن و الحسين و علي و فاطمة كساء ثم قال اللهم هؤلاء أهل بيتي و خاصتي أذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا فقالت أم سلمة و أنا معهم يا رسول الله قال إنك إلى خير قال هذا حديث حسن و هو أحسن شيء روي في هذا و في الباب عن عمر بن أبي سلمة و أنس بن مالك و أبي الحمراء و معقل بن يسار و عایشة.»[3]

ام سلمه همسر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: رسول خدا بر روی حسن، حسین، علی و فاطمه عبایی کشید. پس فرمود که خداوندا ایشان اهل بیت من و نزدیکان من هستند. از ایشان پلیدی را ببر و ایشان را پاک گردان. ام سلمه می گوید: از رسول خدا پرسیدم که آیا من همراه ایشان هستم (از اهل بیتم)؟ فرمودند تو بر خوبی هستی (از اهل بیت نیستی اما از نیکانی).

همچنین این روایت را حاکم نیشابوری نقل کرده و گفته است: این روایت طبق نظر بخاری و مسلم صحیح است ولی آن را ذکر نکرده اند.[4]

جالب تر این است که ابن تیمیه که رهبر نظری وهابیون است در مورد ایشان چنین می گوید:

«و الحسن و الحسين من أعظم أهل بيته اختصاصاً به كما ثبت في الصحيح أنه دار كساءه على علي و فاطمة و حسن و حسين ثم قال اللهم هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا»[5]

معنی این عبارت واضح است که خدایا ایشانند که خاندان من هستند پس از ایشان پلیدی ها را دور کن و پاکشان گردان.

اما در مورد همسران رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم باید گفت که در بعضی از روایات صحیحه اهل تسنن آمده که بعضی از بزرگان صحابه صریحاً همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را جزء اهل بیت علیهم السلام نمی دانند:

«عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ قَالَ دَخَلْنَا عَلَيْهِ فَقُلْنَا لَهُ لَقَدْ رَأَيْتَ خَيْرًا لَقَدْ صَاحَبْتَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ وَ صَلَّيْتَ خَلْفَهُ وَ سَاقَ الْحَدِيثَ بِنَحْوِ حَدِيثِ أَبِي حَيَّانَ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ أَلَا وَ إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ ثَقَلَيْنِ أَحَدُهُمَا كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ هُوَ حَبْلُ اللَّهِ مَنْ اتَّبَعَهُ كَانَ عَلَى الْهُدَى وَ مَنْ تَرَكَهُ كَانَ عَلَى ضَلَالَةٍ وَ فِيهِ فَقُلْنَا مَنْ أَهْلُ بَيْتِهِ نِسَاؤُهُ قَالَ لَا وَايْمُ اللَّهِ إِنَّ الْمَرْأَةَ تَكُونُ مَعَ الرَّجُلِ الْعَصْرَ مِنْ الدَّهْرِ ثُمَّ يُطَلِّقُهَا فَتَرْجِعُ إِلَى أَبِيهَا وَ قَوْمِهَا أَهْلُ بَيْتِهِ أَصْلُهُ وَ عَصَبَتُهُ الَّذِينَ حُرِمُوا الصَّدَقَةَ بَعْدَهُ»[6]

پس گفتیم (از زید بن ارقم) که اهل بیت رسول خدا کیانند؟ همسران او؟ پاسخ داد : نه قسم به خدا که زن چند وقتی با شوهرش خواهد بود سپس وی را طلاق داده وبه نزد خانواده اش وبستگانش باز می گردد .

غير از اين روايت روايات ديگری هم آمده است که در مضمون با این روایت مخالف است اما همانطور که گفته شد علت این اختلاف عدم استفاده از قرآن وکلام خود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است.

پس طبق این آیت و روایات خود اهل تسنن از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، ثابت شد که مصداق حقیقی آیه تطهیر تمام نزدیکان پیامبر گرامی نیست بلکه عده خاصی هستند و آنها امامان معصوم ما هستند.

ذکر مصیبت

روز اول ماہ محرم است، بیایید همین امروز از همین جا به آقایمان عرض سلام بدهیم امام صادق علیه السلام فرمود: اگر نتوانستید به زیارت جدم اباعبدالله علیه السلام بروید، سه مرتبه رو کنید به طرف قبله و بگویید: «صلی اللّه علیک یا اباعبداللّه»

یکی از بزرگان نمازش که تمام می شد بعد از تسبیحات می گفت: «السلام علیک یا اباعبداللّه» به او گفتند آقا، آیا این جز تعقیبات نماز در جایی سفارش شدہ است؟ فرمود: نه اما ما همه دین را از امام حسین علیه السلام داریم، این نماز را از امام حسین علیه السلام داریم نماز ما، دین ما از کربلا محفوظ ماند، از خون امام حسین علیه السلام محفوظ ماند.

بیایید دلهایمان را کربلا روانه کنیم عجب نامی است کربلا؛ کرب و بلا عجب نامی است، یادآور تشنگی، یادآور مصیبت کربلا خیلی معنی دارد؛ اما یک معنا در کربلا خودش را خیلی نشان می دهد:

کربلا؛ یعنی ندای العطش

آن هم معنای تشنگی اباعبداللّه است نمی دانم تشنگی چقدر سخت بوده است، همین قدر بگویم بیش از سی و پنج سال بعد از حادثه عاشورا هر وقت نگاه امام سجاد علیه السلام به آب می افتاد گریه می کرد، صدا می زد: «قتل ابن رسول اللّه عطشانا»؛ مردم بابایم را کنار آب با لب تشنه کشتند.

و سیعلمون الذین ظلمو ا ای منقلب ینقلبون

سید محمد سعید نقوی

[1] احزاب/33

[2] صحيح مسلم، ج7، ص130، ح6414

[3] سنن الترمذي، ج5، ص699

[4] المستدرك: 416/2، 146/3.

[5] منهاج السنة النبوية ج4/ص561

[6] صحيح مسلم ج4/ص1874 كتاب فضائل الصحابة باب من فضائل علي بن أبي طالب