محمد محمدي اشتهاردي
اخيراً مداحان در مجالس مولودي‏هاي ائمه اطهار(ع) اقدام به مداحي همراه با كف زدن مي‏كنند. كه اين عمل به نظر بنده در موقعيت كنوني باعث جذب و استقبال و شركت جوانان در اين مجالس مي‏شود و هيچ مفسده‏اي هم ندارد. و در مواردي اين كف زدن‏ها همراه با گريه و منقلب كردن جوانان مي‏شود. از طرفي طبق برنامه‏هاي مداحي قديم، يك سري اشعار تكراري و قديمي خوانده مي‏شود كه باعث جذب جوانان نمي‏شود و فايده‏اي ندارد.
سؤال اين است، پس چرا بعضي از آقايان علما مثل آقاي مكارم شيرازي و... به نادرست بودن آن فتوا داده‏اند؟
لطفاً اين مسأله را كاملاً شرح نماييد و به جواب مختصر اكتفا نكنيد.
پاسخ: فتوايي كه آيت الله مكارم شيرازي داده، چنين است: كف زدن در مجالس اهل‏بيت(ع) درمساجد و حسينيه‏ها ترك شود.مسائل جديد، ج 1، ص 169)
پس آن چه شما نقل كرده‏ايد كه ايشان به صورت كلي آن را منع كرده‏اند نادرست است. مقام معظم رهبري در اين‏باره مي‏فرمايد: به طور كلي، كف زدن، خودبخود و به نحو متعارف در جشن‏هاي اعياد يا براي تشويق و تأييد و مانند آن اشكال ندارد. ولي بهتر است فضاي مجلس‏هاي ديني به خصوص مراسمي كه در مساجد و حسينيه‏ها و نمازخانه‏ها برگزار مي‏شود، به ذكر صلوات و تكبير معطر گردد، تا انسان به ثواب آن‏ها برسد. (اجوبة، ج 2، ص 34)
بايد توجه داشت كه فقيهان با استناد به آيات و روايات فتوي مي‏دهند. آنان نمي‏توانند، و چنين هم نيستند كه هر نظري را به عنوان نظر اسلام مطرح كنند. ما نيز در احكام شرعي تابع آنان هستيم و نبايد به نظر خود توجه كنيم. جذب كردن جوانان بسيار خوب و لازم است، ولي نه به هر قيمتي. از راه‏هايي بايد در جذب آنان استفاده كرد كه خلاف دستور اسلام و هتك به مقدسات و معصومين(ع) نباشد.
 
حكم مداحي به سبك جديد چيست؟
پاسخ: الف ـ در عزاداري انجام هر گونه اقدامي كه با اعتدال اسلامي وفطرت انساني تناسب ندارد يا موجب وهن و توهين به اسلام و مسلمانان است، ناصحيح مي باشد.
مصاديق مختلف عزاداري كه اشكال ندارد ـ گرچه ممكن است در دين به آن امر نشده باشد ـ در فتاواي رهبر فرزانه انقلاب چنين آمده است : (1)
1.شبيه خواني : اگر مشتمل بر امور دروغ نباشد ـ مسلتزم مفسده نباشد، باعث وهن مذهب نشود ـ
2. استفاده از شيپور، طبل و سنج : به نحو متعارف.
3. عَلَم : نبايد جزء دين شمرده شود.
4. دستة عزاداري : بدون اذيّت ديگران يا هر عملي كه حرام باشد.
5. زنجيرزني : به نحو متعارف.
و مواردي كه در فتاواي ايشان جايز دانسته نشده است عبارتست از :
1. زنجير زدن تيغ دار
2. استفاده از ارگ در دسته جات
3. سوراخ كردن گوشت بدن
4. ماليدن سر و صورت بر زمين و خوني كردن آن
5. شركت زنان در دسته هاي سينه زني و زنجير زني
6. قمه زدن
7. پابرهنه وارد آ‌تش شدن
8. نقل مصيبتهايي كه سند تاريخي يا روايي ندارد.
ب ـ هدف از عزاداري اظهار حزن و اندوه يا ابراز وفاداري و بيعت با راهي است كه اهل بيت به ما نشان داده اند. بنابراين، مجلس ذكر اهل بيت، مكان ذكر و فكر و شور و شعور در كنار يكديگر است، و مجالسي كه تنها به برانگيختن هيجانات مي‌پردازند و افراد را تا سر حد جنون تحريك مي كنند، چنين چيزي بنا بر مكتب اهل بيت نيست، و با توجه به تعدّد جلسات، ما مي توانيم بهترين جلسات را انتخاب كنيم.
ج ـ در فتاواي رهبر انقلاب، در مورد قلاده به گردن انداختن و صورت خراشيدن، مطلبي ذكر نشده، اما طبيعي است كه از مظاهر وهن دين مي تواند باشد، بويژه امسال كه شبكه هاي خبري غربي تصاوير بسيار زننده اي از اين كارها را در اروپا و آمريكا پخش كردند و شيعه را بعنوان انسانهايي خشن، ديوانه و افراطي معرفي كردند. در مورد در آوردن لباس آقايان، اين كار حرمت شرعي ندارد، اما طبيعي است كه بوي زنندة عرق، ديگران را اذيت مي كند.
 
منابع و مآخذ :
1. رسالة اجوبة الاستفتائات، ج2، ترجمه فارسي، سؤال 354 تا 377 ، از ص127 ـ 133
 
سوال: كساني كه در ايام عزاداي امام حسين "ع" به گردن خود قلاده مي اندازند و مداحاني كه مي گويند ارباب من حسينه يا من سگ حسينم از لحاظ اسلام و دين و شرع درست است يا اينكه رد شده است؟
پاسخ: قطعاً در بكار بردن الفاظ و تعابيري كه ما در بيان ارادت خويش به ائمه اطهار "ع" استفاده مي نماييم كمال دقت را بايد بكار ببريم تا خداي ناكرده كلامي خلاف شأن آن بزرگواران نباشد و حساسيت جنابعالي بجا و پسنديده است كه بعضي وقتها به جهل و ناداني ما در درك نقش و جايگاه خويش نسبت به آن ذوات مقدسه و گاه جهل نسبت به مقام آن وجودات نازنين است بهرحال به نقل از بزرگان و مراجع معظم تقليد مضامين زيبا بسيار است، كه آنها را بكار ببريم.
در مورد سؤال شما بايد عرض كنم، خود را غلام ائمه اطهار "ع" معرفي كردن و آنها را مولي و ارباب خود دانستن خوب و سازنده است و حضرت امير "ع" نيز خود را غلام رسول ا... "ص" معرفي مي نمايد و مي فرمايد : "انا عبد من عبيد محمد".
البته بايد خود را در سطح آن بزرگواران و لياقت خدمتگزار ايشان بالا برد و در علم و عمل شاگرد ايشان شد.ولي خود را سگ معرفي كردن، يا قلاده زدن صحيح نيست و ارزشي هم ندارد. آنان براي انسان سازي آمده اند نه سگ پروري كه امكان هيچ رشد و تعالي براي او نيست.
در استفتاء و سؤالاتي كه از مراجع عظام تقليد شده عمدتاً دستور به اجتناب در بكار بردن الفاظ و مضاميني شدند كه موجب سوء استفاده و سوء تفاهم مي شود.
همچنين عباراتي كه باعث وهن و هتك حرمت آن بزرگواران شود نيز دستور به پرهيز از استفاده از آنها هستيم. (1)
براي آگاهي بيشتر به استفتاء مراجع تقليد يا مرجع تقليد محترم خويش مراجعه فرماييد.
منابع و مآخذ :
1. نشريه مذهبي نور، ره توشه راهيان نور
سوال: هنگام عزاداري ائمه "ع" بعضي از هيئت هاي مذهبي خود را عريان مي كنند (البته فقط قسمت بالاي بدن را) و مراجع اين عمل را جايز مي دانند، حال سؤال اين است كه ائمه "ع" شركت مي كنند آيا نبايد انسان استحيا داشته باشد و بر فرض كه منافات نداشته باشد اگر در مجلسي كه حضرت زهرا قرار باشد شركت فرمايند تكليف چيست؟
پاسخ: با تشكر از دقت نظرتان، نكاتي را تقديم مي كنم :
الف ـ در عزاداري انجام هر گونه اقدامي كه با اعتدال اسلامي وفطرت انساني تناسب ندارد يا موجب وهن و توهين به اسلام و مسلمانان است، ناصحيح مي باشد.
مصاديق مختلف عزاداري كه اشكال ندارد ـ گرچه ممكن است در دين به آن امر نشده باشد ـ در فتاواي رهبر فرزانه انقلاب چنين آمده است : (1)
1.شبيه خواني : اگر مشتمل بر امور دروغ نباشد ـ مسلتزم مفسده نباشد، باعث وهن مذهب نشود ـ
2. استفاده از شيپور، طبل و سنج : به نحو متعارف.
3. عَلَم : نبايد جزء دين شمرده شود.
4. دستة عزاداري : بدون اذيّت ديگران يا هر عملي كه حرام باشد.
5. زنجيرزني : به نحو متعارف.
و مواردي كه در فتاواي ايشان جايز دانسته نشده است عبارتست از :
1. زنجير زدن تيغ دار
2. استفاده از ارگ در دسته جات
3. سوراخ كردن گوشت بدن
4. ماليدن سر و صورت بر زمين و خوني كردن آن
5. شركت زنان در دسته هاي سينه زني و زنجير زني
6. قمه زدن
7. پابرهنه وارد آ‌تش شدن
8. نقل مصيبتهايي كه سند تاريخي يا روايي ندارد.
ب ـ هدف از عزاداري اظهار حزن و اندوه يا ابراز وفاداري و بيعت با راهي است كه اهل بيت به ما نشان داده اند. بنابراين، مجلس ذكر اهل بيت، مكان ذكر و فكر و شور و شعور در كنار يكديگر است، و مجالسي كه تنها به برانگيختن هيجانات مي‌پردازند و افراد را تا سر حد جنون تحريك مي كنند، چنين چيزي بنا بر مكتب اهل بيت نيست، و با توجه به تعدّد جلسات، ما مي توانيم بهترين جلسات را انتخاب كنيم.
ج ـ در فتاواي رهبر انقلاب، در مورد قلاده به گردن انداختن و صورت خراشيدن، مطلبي ذكر نشده، اما طبيعي است كه از مظاهر وهن دين مي تواند باشد، بويژه امسال كه شبكه هاي خبري غربي تصاوير بسيار زننده اي از اين كارها را در اروپا و آمريكا پخش كردند و شيعه را بعنوان انسانهايي خشن، ديوانه و افراطي معرفي كردند. در مورد در آوردن لباس آقايان، اين كار حرمت شرعي ندارد، اما طبيعي است كه بوي زنندة عرق، ديگران را اذيت مي كند.
منابع و مآخذ :
1. رسالة اجوبة الاستفتائات، ج2، ترجمه فارسي، سؤال 354 تا 377 ، از ص127 ـ 133
 
سوال: آيا آب و تاب دادن نوحه در عزاداري كار درستي است
پاسخ: نوحه‏هايي كه بر اساس كتابهاي معتبر تاريخ زندگي معصومين عليهم السلام باشد، راست است و آب و تاب به معناي شور واحساس كه در اشعار وسينه زني‏ها مي‏آيد تا حدودي لازمه عزاداري ونوحه سرايي است البته آب و تاب به معناي اضافه كردن مطالب دروغ، صحيح نيست و انشا الله نوحه خوان‏ها چنين نخواهند كرد.
سوال: نظر شما در مورد مداحي هاي كنوني كه به صورتهاي مختلف و در ساعات مختلف كه باعث آزار و اذيت مردم مي شود چيست؟
پاسخ: عزاداري وسوگواري و برپايي مجالس تعزيه سيد و سالار شهيدان، حضرت اباعبدا...الحسين( ، و ساير امامان و بزرگان دين، يكي از مهمترين عوامل حفظ و بقاء اسلام و مذهب ترقي شيعه بوده است. طبيعي است كه هميشه مسائل مهم و با ارزش، مورد بغض مخالفان و بيگانگان قرار مي گيرد، لذا جريانات مخفي سعي كردند اين مراسم حيات بخش و شورآفرين و حماسه ساز را، به برخي خرافات و تحريفات مبتلا سازند. لذا به تعبير استاد شهيد مرتضي مطهري، جنبة سياه وظلماني حادثه كربلا، بر بُعد ملكوتي و عاشقانه آن غلبه پيدا مي كند. در اين مجالس سعي مي شده و مي شود كه مردم گريانده شوند، و به اصطلاح خودشان كربلا درست بشود. حتي اگر بسياري از حرامها و خلافها صورت گيرد.(1) استاد شهيد مطهري آنقدر از اين مسأله نگران است، كه مي فرمايد : " انسان آگاه و مطلع اگر در مجلس مشاهده كرد گوينده و مداح دروغ و ناروا مي گويد، بايد جلو آنرا بگيرد؛ و اگر نمي تواند، شركت در آن مجلس حرام است." حتي مي فرمايد : "بايد بر مظلوميت امام حسين( در عصر حاضر گريه كرد در سال 61 هجري قمري، زيرا نسبت هاي دروغ و نارواي فراواني به آن حضرت و يارانش داده شده است. لذا روضه خوانيهاي رايج و مديحه خوانيهاي فعلي، حتي اگر براي مردم مزاحمت نداشته باشد، صددرصد مورد تأييد نمي باشد؛ مگر اين كه عاري از تحريف و خرافه باشد."
از جنبه فقهي، روضه خواني مستحب است؛ ولي اگر براي همسايه ها و مردم مزاحمت داشته باشد، نه تنها ثواب و پاداش ندارد، بلكه گناه است.(2) نصب بلندگو بر پشت بام مساجد و حسينيه ها، و پخش مراسم از آن، مورد نهي علما و مراجع قرار گرفته است. و تنها موردي كه جايز شمرده شده است، كه صداي بلندگو در بيرون از ساختمان مسجد يا حسينيه، و هر جاي ديگري پخش گردد، صداي اذان است. مزاحمت براي آسايش مردم، به هر شكلي كه باشد، حرام است و گناه، و از نظر حقوقي و قضايي نيز جرم است و قابل پيگيري، بنابراين متوليّان امور، و گردانندگان مجالس وعظ و خطابه، بايد اولاً مراعات حال مردم را بكنند، تا براي آنان مزاحمتي ايجاد نكنند، ثانياً از دروغ و خرافه و تحريف بپرهيزند. در غير اين صورت، در پيشگاه الهي نه تنها مأجور نخواهند بود، بلكه مورد سخط وغضب خداوند هم قرار خواهند گرفت. اگر مجلس عاري از دروغ و تحريف و آزار به مردم باشد، و بتواند نقش هدايتگري ايفا نمايد، مورد عنايت حق و اولياء گرامي قرار خواهد گرفت، وگرنه خير.
نكتة ديگري كه در مورد مجالس فوق قابل ذكر است، اين است كه ايراد ضرب و جرح به خود وغير، حرام است، و علما و مراجع از آن نهي كرده اند. و هر امري كه موجب وهن به انسان گردد،(مثل اين كه متأسفانه برخي از مداحها خود و مخاطبان را سگ خطاب مي كنند و...)، و او را از مقام شامخ انسانيّت به زير كشيده، به حيوانيّت و پستي و دنائت بكشاند، جايز نيست. و بر خلاف آزادگي و آزادمردي است، كه هدف نهضت و قيام مقدس عاشورا بوده است. لذا تحقير و پست شمردن انسان، از سوي هيچ كس حتي خود فرد، جايز نيست؛ و موجب عقاب اخروي است. قدر مسلّم، سيدالشهداء( و ساير اهل بيت عصمت و طهارت، نيز به اين امر راضي نيستند. سيرة نظري و عملي پيامبر( و همه امامان عظيم( ، حاكي از احترام و ارزش فراوان به انسانها و بندگان خدا، در هر لباس و با هر رنگ و مذهب است. چگونه مي توان با تمسّك به نام آنان، انسان را حقير و ذليل كرد؟ و حال آن كه امام حسين( ،‌شعارش "هيهات من الذله" است. نه خود انسان مجاز است خودش را حقير و سبك بشمارد و نه كسي حق دارد او را كوچك و پست كند. انسان مقامي مافوق فرشته دارد. بايد اين مقام و منزلت حفظ شود.
حسن توجه و دقت شما پرسشگر عزيز قابل تقدير و تشكر است و همه بايدتلاش كنيم اشكالات اين مجالس كاهش و آثار مثبت آن افزايش يابد.
منابع و مآخذ :
1. توصيه مي كنم جهت آگاهي بيشتر از تحريفات صورت گرفته در عزاداري ها، به جلد اول كتاب حماسه خميني، فصل "تحريفات عاشورا"، مراجعه كنيد.
جهت آگاهي از حكم شرعي اين مسأله، به رساله هاي عمليّه مراجع، و استفتائات آنان مراجعه فرماييد.
سوال: آيا وقتي كه آقايان مهدي اكبري و 000 در حال مداحي هستند زياد پايين و بالا مي روند و در مجلس هاي ديگر هر كس از آنها تقليد مي كند مثل« حسين » كه به يك حالت ديگري مي گويند و در مجلس هاي ديگر هم از آنها تقليد مي كنند آيا اين كارشان درست است يا نه ؟ مثلاً وقتي كه نگاه ميكنيم آنها را آدم را به هيجان مي اندازد آيا اين كارشان درست است عيبي ندارد . متشكرم ؟
پاسخ: - بايد از كارهايي كه عزاداري را خدشه دار ميكند اجتناب شود .
حضرت آيهً الله سيستاني مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليدص43
عزاداري به صورت سنتي اشكال ندارد ولي از اعمال و رفتار ي كه موجب وهن مذهب مي شود بايد اجتناب شود .
مقام معظم رهبري ص 37
سوال: نظر اسلام در جواز و عدم جواز جشن‏ها و عزاداري‏ها چيست؟
پاسخ: به يقين جايز است، زيرا:
الف - اصل در اشيأ، اباحه و جواز است، مگر دليلي بر خلاف آن بيايد/
ب - نص قرآن نيز تشويق به تعظيم شعائر كرده است/
ج - روش مسلمانان از گذشته تا كنون، بر به پاداشتن مراسم ولادت پيامبر(ص) و جشن وسرور بوده، چنان كه قسطلاني و ديار بكري بدان اشاره كرده‏اند.{تاريخ الخميس، ج 1، ص 323؛ المواهب اللدنيه، ج 1، ص 27}
د - روش معمول ميان خواص و عوام اهل سنت، اقامه عزا و ماتم براي مردگان بوده، چنانكه ذهبي درباره فوت جويني (متوفا ي 478 ه.) مي‏نويسد:
«غلقت الاسواق ورثي بقصائد و كان له نحو من أربع مأْ تلميذ، اقاموا حولاً و وضعت المناديل عن الرووس عاماً بحيث ما اجترؤ أحد علي ستر رأسه و كانت الطلبْ يطوفون في البلد نائحين عليه مبالغين في الصياح و الجزع».{سير اعلام النبلأ، ج 8، ص 468}
«بازارها تعطيل شد و مرثيه هايي درباره او خوانده شد. او چهارصد شاگرد داشت كه اينان يك سال عزاداري كردند و عمامه‏ها را از سر - به عنوان احترام - تا يك سال برداشتند. اين شاگردها در سطح شهر به حالت دسته جات به حركت در آمدند و نوحه سرايي مي‏كردند و با صداي بلند به عزاداري مي‏پرداختند»/
و درباره تشييع جنازه عبد المؤمن (متوفاي 346 ه.) مي‏نويسد:
«فغشينا اصوات طبول، مثل ما يكون من العساكر حتي ظن جمعنا أن جيشاً قد قدم».{سير اعلام النبلأ، ج 15، ص 481}
«صداي زدن طبل‏ها هرصدايي را تحت الشعاع قرار داده بود، البته همانند آنچه كه در ارتش انجام مي‏گيرد - مارش عزا - سر و صدا آنچنان بود كه ما گمان كرديم لشگري يورش برده است.»
و در مورد مرگ ابن جوزي (ت 597 ه.) مي‏نويسد:
«و باتو عند قبره طول شهر رمضان يختمون الختمات بالشمع و القناديل///
و اصبحنا يوم السبت عملنا العزأو تكلمت فيه و حضر خلق عظيم و عملت فيه المراثي».{سير اعلام النبلأ، ج 18، ص 379}
«در كنار قبر او تمامي ماه رمضان را ماندند و چندين قرآن ختم كردند و به همراه خود شمع و قنديل آورده بودند چون شنبه صبح شد مراسم عزاداري پا داشتيم و سخنرانان، سخن گفتند و جمع زيادي شركت كردند و مرثيه خواني انجام شد»/
 
سوال: اگر كسي از روي عشق زياد به امام حسين"ع"، امام حسين"ع" را خدا بنامد، نشستن درآن مجلس چگونه است؟ و وظيفه ما درقبال اين حرف مداح چيست؟ و ما كه در جلسه امام حسين"ع" هستيم بايد چه چيزهايي را رعايت كنيم و مواظب چه چيزهايي باشيم وبه طوركلي وظيفه ما چيست؟
پاسخ: نه تنها امام حسين "ع" بلكه سايرامامان معصوم"عليه السلام" وحتي پيامبر گرامي اسلام"ص" بندة خوب خدا هستند وهمة مسلمانان در تشهد وسلام نمازهاي يوميه خود به اين حقيقت شهادت مي دهند "اشهد ان محمداً عبده ورسوله"
بنابراين هر سخن و گفتار ويا مداحي كه معصومين را در مرتبة خدايي قرار دهد كفر است وغلواست ونشستن درآن مجلس جايز نيست، همچنين بكار بردن الفاظ وهن آميز ونامناسب براي اهل بيت به هر نيتي كه باشد جايز نيست.
به نمونه اي از فتواي مراجع دقت كنيد :
آيت ا...فاضل لنكراني مي فرمايد : هر عملي كه موجب وهن مذهب شود جايز نيست.(مسائل جديد ازديدگاه علماء ومراجع تقليد،ج3،ص32)
وحضرت آيت ا...مكارم شيرازي مي فرمايد :
عزاداري حضرت اباعبدا... از افضل قرباتست ولي بكار بردن الفاظ نامناسب به ائمه موجب وهم مذهب شده ومناسب اين مراسم نيست. (همان،ص34)
مقام معظم رهبري مي فرمايد : ازاعمال ورفتاري كه موجب وهن مذهب شده بايد اجتناب كرد و وظيفه ما درقبال اين حركات مداحان را مقام معظم رهبري فرمودند كه : از اين گونه حركات وترويج اين افراد واينگونه جلسات اجتناب شود. (همان،ص37)
و مواردي را كه بايد در جلسات مربوط به اهل بيت"ع" و مخصوصاً امام حسين "ع"رعايت كرد :
1. با طهارت باطن وظاهر وارد مجلس شويم. 2. از گناهان لفظي وزباني وغيره اجتناب كنيم(مثلاً غيبت نكنيم وموجب آزار واذيت ديگران نشويم) 3. به بزرگسالان احترام وبا كوچكترها مدارا كنيم 4. مواظب اركان نماز خود باشيم زيرا كه نماز مقدم بر عزاداري است واگر گمان مي كنيم مجلس عزاداري طول مي كشد وباعث قضا شدن نماز مي شود(مخصوصاً نماز صبح)ابتدا به مسئولين جلسه گوشزد كرده درغير اينصورت مجلس را ترك كنيم. 5. ازانجام كارهايي كه موجب وهن مذهب مي شود جلوگيري كرده وآنها را انجام ندهيم (مثل قمه زدن سر وصورت را چنگال زدن و موجب خون آمدن صورت) واز حركات سبك بپرهيزيم.
اميداواريم كه خداوند تبارك وتعالي به همة ماتوفيق ايمان، اخلاص،عمل صالح عنايت كند وتوفيق عزاداري با اخلاص مرحمت بفرمايد.
 
منابع :
1.مجموعه استفتائات جديدآيت ا...مكارم شيرازي،مسائل متفرقه
2. جامع المسائل،استفتائات، حضرت آيت ا...فاضل لنكراني،ج1،مسائل عزاداري،ص 623 ـ 619
مسائل جديد ازديدگاه علماء ومراجع تقليد،ج3و2،مباحث عزاداري
سوال: مداحي اهل بيت(ع) چه حكمي دارد؟
پاسخ: برپايي مجالس مدح و ذكر مصيبت براي اهل بيت عصمت و طهارت(ع) خصوصاً براي سالار شهيدان و سرور آزادگان حضرت اباعبداللَّه‏الحسين(ع) از افضل قربات است و ذاكر و مداح اهل بيت ثواب عظيم در پيش خداوند تبارك و تعالي دارد و پولي كه براي اين‏ها از طرف صاحبان مجالس و يا كساني ديگر مي‏رسد، از حلال‏ترين و پاك‏ترين پول هاست. ابوعماره منشد مي‏گويد: روزي به خدمت امام صادق(ع) رسيدم حضرت فرمود: چند شعر در مرثيه جدم حسين(ع) بخوان. شروع به خواندن كردم. حضرت گريان شد تا اين كه صداي گريه از خانه حضرت بلند شد. بعد حضرت فرمود: هر كس شعري در مصيبت امام حسين(ع) بخواند و پنجاه نفر را بگرياند، بهشت بر او واجب مي‏شود. هر كس سي نفر، يا بيست نفر يا ده نفر يا پنج نفر يا يك نفر را بگرياند و يا خودش گريه كند و اگر گريه‏اش نمي‏آيد، خود را به حالت گريه درآورد تباكي كند، بهشت بر او واجب است.(شيخ عباس قمي، منتهي الآمال، ج 1، ص 290)
سوال: سينه‌ زدن‌ با بدن‌ عريان‌ در مجلس‌ اباعبداللّه‌ (ع‌) جائز است‌؟
پاسخ: سينه‌ زدن‌ با بدن‌ عريان‌ اگر نامحرمي‌ او را نبيند و باعث‌ گناه‌ نشود، اشكالي‌ ندارد، گرچه‌ بر زن‌ حرام‌ است‌ به‌ بدن‌ مرد نامحرم نگاه‌ كند. بر مرد واجب‌ نيست‌ جز موارد ضرورت‌ را بپوشاند ولي‌ از نظر اخلاق‌ بهتر است‌ بدن‌ خود را در معرض‌ ديد نامحرمان‌ قرار ندهد.
سوال: آياسينه زني در ماه محرّم در حالي كه بدن قرمز شود اشكال دارد؟
پاسخ:
عزاداري براي سالار شهيدان و بزرگ داشت آن واقعه حزن انگيز و اظهار محبّت به خاندان عصمت وطهارت امري پسنديده و لازم است و به فرمودهء امام خميني (ره ) از افضل قربات است و باعث خشنودي خدامي شود.
سينه زدن و زنجير زدن براي عزاداري گرچه جاي آن سرخ شود اشكالي ندارد و از ثواب بالايي برخوردار است ,مشروط بر آن كه موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد.(1)
(پـاورقي 1.آيت اللّه فاضل لنكراني , جامع المسائل , ج 1 ص 619
سوال: درآوردن لباس و لخت شدن در مجلس عزاداري امام حسين 7بنابر نظر آيةاللّه مكارم شيرازي ومقام معظم رهبري چيست ؟
پاسخ: طبق استفتاي شفاهي از دفتر مقام معظم رهبري و دفتر آية اللّه مكارم شيرازي , در جواب فرمودند: بي شك مراسم سوگواري امام حسين 7از افضل قربات است , ولي نبايد كاري كرد كه موجب وَهْن مذهب در نظرديگران شود. هم چنين اگر افراد نامحرم او را ببينند, وظيفهء شخص پوشيدن لباس مي باشد. علاوه بر اين كه خانم هانيز بايد از نگاه كردن به شخص كه برهنه شده , خودداري كنند. ضمن اين كه عزاداري حضرت سيدالشهدا7ازموجبات مهمّ تقويت دين است , نبايد آن را آلوده به كارهاي نادرست و خلاف شرع نمود.
سوال: به طور كلي افراد مشروب خوار و تارك الصلوة كه در ايام محرّم علم هيأت هاي مذهبي را بر دوش مي كشند يا رباخوار هستند و جلودار هيأت هستند, عزاداري آنان از نظر شرع مقدس چگونه مي باشد؟
پاسخ: انجام كارهاي خوب مخصوصاً عزاداري سالار شهيدان از كارهاي حسنه محسوب مي شود و اظهارمحبت به خاندان عصمت و طهارت , مصداق مودّت با ذوي القربي است كه بر همگان واجب است . بنابراين هر كس يرسر سفرهء امام حسين 7حاضر مي شود, مورد محبت خدا و رسول 6قرار خواهد گرفت و ان شاءاللّه موفق به توبه خواهد شد. نبايد به افرادي كه يقين به گنهكار بودن آن ها نداريم , گمان بد ببريم : . درست است كه ولي شركت در مجالس عزاداري امام حسين 7انسان را به سوي تقوا مي كشاند.
سوال: منازلي كه در آن مراسم عزاداري اهل بيت منعقد مي گردد, ولي پس از پايان ماه عزاداري , در آن منازل جشن هاي عروسي زننده و رقص و ترانه خواني شروع مي شود, آيا براي مالك آن خانه مسئوليّتي هست ؟
پاسخ: مسلّماً كارهاي حرام و خلاف شرع صحيح نيست و نبايد انجام گيرد. وظيفهء مالك خانه و بقيه ءمسلمانان اين است كه جلوي فساد را بگيرند. وظيفهء امر به معروف و نهي از منكر اگر درست صورت بگيرد, فسادكم تر مي شود. صاحب خانه را نه ياز منكر بكنيد.
سوال: آيا همه علما "شور زدن" را در سينه زني حلال مي‏دانند؟
پاسخ: شور زدن از اصطلاحات خاص عزاداري و نوحه خواني است. وقتي سينه زني يا زنجير زني به نقطه اوج خود مي‏رسد، ريتم حركت‏ها و صداها سريعتر و پرشورتر مي‏شود. فقها اين گونه عزاداري را جايز مي‏دانند و نهي خاصي از ناحيه فقها در اين خصوص وارد نشده است. امروزه اين حالت در عزاداري‏ها رايج و متعارف است.
سوال: طبق فتواي آيت الله بهجت سينه زدن و عزاداري كردن با بدن برهنه در جايي كه نامحرم نباشد ، چه حكمي دارد؟
پاسخ: سينه زدن و عزاداري براي حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و اصحاب با وفايش، از افضل قربات است و ثواب دارد، گرچه بر اثر شدّت عزاداري پوست بدن سرخ شود.
سيدالساجدين امام زين العابدين (ع) فرمود: " أيّما مومنٌ زرفت عيناه لقتل الحسين(ع) حتّي تسيل علي خدّه بوّأه الله غرفاً في الجنّهْْ و أيّما مؤمنٌ و معت عيناه حتي تسيل علي خدّه فيما مسنّا من الأذي من عدونا في الدنيا بوّأه الله منزل صدق و أيّما مؤمن مسرّ أذي فينا صرف الله عن وجهه الأذي و آمنه يوم القيامهْْ من سخط النّار؛1[1] هر مؤمني كه به خاطر كشته شدن حسين(ع) ديدگانش پر از اشك گردد، آن چنان كه به صورتش روان شود، خداوند غرفه هايي را از بهشت براي او اختصاص مي دهد كه صدها سال در آن ها جايگزين مي‌شود و هر مؤمني كه به خاطر آزاري كه به ما از دشمنان ما در رنيا رسيد، چشمهايش اشك آلود گردد، به مقداري كه بر گونه اش سرازير شود، خداي تعالي او را در بهشت جاي دهد، و هر مؤمني كه در راه ما آزاري بيند، خداوند گرفتاري او را بر طرف مي كند و در روز رستاخيز از خشم آتشدوزخ ايمنش مي فرمايد".
سيد بن طاوس گويد: " به جهت مصائب حسين (ع) به چشم هايمان گفتيم: از گريستن به طور مدام خودداري نكنيد و به دل ها گفتيم: همچون زنان فرزند مرده در ناله بكوشيد كه امانت هاي پيغمبر در روز عاشورا پايمال شد و سفارش هاي آن حضرت ناديده گرفته شد و مصيبتي به وجد آورد كه بزرگان را سرافكنده كرد و حادثة دلخراشي كه گريبانگير جبرئيل نيز شد و واقعة جان سوزي كه در پيشگاه خداي عزّو جلّ بسيار بزرگ بود ... اي كاش فاطمه (س) و پدرش مي ديدند كه دختران و فرزندانشان را پا برهنه يا زخمي كرده اند و يا به زنجير اسيري بسته اند و يا سر بريده اند و دختران خاندان نبوّت گريبان چاك و مصيبت زده و موپريشان از پشت پرده ها بيرون آمده و به صورت خود سيلي مي زدند و صدا به نوحه و زاري بلند نموده اند".[2]
آدرس دفتر حضرت آيت الله بهجت: قم، گذر خان ّ دفتر آيت الله بهجت.
1[1] سيد بن طاووس ، لهوف، ص 10.
2[2] همان، ص 5.
سوال: آيا برهنه شدن هنگام عزاداري در مسجد ياحسينيه يا جاي ديگر اشكالي دارد؟
پاسخ: برهنه شدن هنگام عزاداري و سينه زدن يا زنجير زدن اشكالي ندارد،[1] ولي اگر در جايي است كه زنان نامحرم مشاهده مي كنند، بهتر است بدن پوشيده باشد. اگر بداند از ديدن بدن او ديگران به گناه مي افتند، از باب "ولا تعاونوا علي الاثم والعدوان"، (بر گناه و دشمني كمك نكنيد) برهنه شدن جائز نيست.
[1] آيت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، ص 619؛ آيت الله تبريزي، استفتائات جديد، ص 453.
سوال: جواب سؤالات ذيل را از ديدگاه مراجع عظام: بهجت، خامنه اي، فاضل لنكراني، ‌مكارم شيرازي و سيستاني بيان فرمائيد. حكم استفاده از طبل،‌سنج و زنجير در عزاداري امام حسين(ع) چيست؟
پاسخ: استفاده از اين وسائل در عزاداري اگر مستهجن و موهن نباشد و مشتمل بر حرام نباشد، يعني به نحو غنائي و مطرب نواخته نشود، اشكالي ندارد.[1]
به فتواي آيت الله بهجت از طبل و سنج و آلات موسيقي احتياطاً خودداري كنند.[2]
[1]آيت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2174؛ آيت الله مكارم، استفتائاتجديد،‌ج 1، س 516؛ آيت الله خامنه اي، اجوبه الاستفتائات،‌ج 2، متفرقات؛ آيت اللهسيستاني،‌ سؤال از دفتر ايشان.
[2]سؤال از دفتر ايشان.
سوال: نظر مراجع مذكور راجع به شبيه خواني (تعزيه) چيست؟
پاسخ: شبيه خواني و تعزيه اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وهن مذهب نشود، مانعي ندارد،‌ ولي مرد نبايد لباس زن يا زن لباس مرد بپوشد.[3]
[3]آيت الله فاضل،‌ جامع المسائل،‌ج 1، س 2165 و س 2169؛ آيت الله خامنهاي، اجوبه الاستفتائات، ج 2، متفرقات؛ آيت الله مكارم، استفتائات جديد، ج 2،‌ س762 (مستفاد)؛ آيت الله بهجت، سؤال از دفتر ايشان.
سوال: بيرون آوردن پيراهن و لخت شدن در عزاداري چگونه است؟
پاسخ: اشكالي ندارد،‌ ولي بر زنان لازم است از نگاه كردن خودداري كنند.[5]
[5]آيت الله فاضل، جامع المسائل، ‌ج 1،‌ س 2162؛ آيت الله بهجت، سؤال ازدفتر ايشان؛ آيت الله مكارم، سؤال از دفتر ايشان؛ آيت الله سيستاني، سؤال از دفترايشان.
سوال: نگاه كردن به مراسم شبيه خواني چه حكمي دارد؟
پاسخ: شبيه خواني اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وَهْن مذهب نشود، نگاه به اين مراسم اشكال ندارد. بهتر است به جاي شبيه خواني مجالس روضه خواني برپا كنند.(1)
پي نوشت‏ها:
1. امام خميني، استفتائات، ج 2، ص 27، سؤال 70.
سوال: مداحي كارش خريد و فروش مواد مخدر است، دعوت از او براي مجالس روضه چه حكمي دارد؟
پاسخ: با توجه به اين كه خريد و فروش مواد مخدر حرام، و خيانت به جامعه است، بر همگان لازم است كه در برخورد با افرادي كه در امر خريد و فروش مواد مخدر فعاليت دارند و به وسيلة فاسد كردن جامعه و بدبخت نمودن جوانان و خيانت به كشور امرار معاش مي كنند، امر به معروف و نهي از منكر را فراموش نكنند و آنان را از اين عمل ناپسند باز دارند و مفاسد و خطرات اين كار را به آن ها گوشزد كنند. در صورتي كه اين افراد دست از كار خائنانه خود بر نداشتند، لازم است از آن ها دوري گزيد، در مجالس آنان شركت ننمود و آن ها را به مجلس عزاي اهل بيت(ع) دعوت نكرد و آنان را به مراجع قضايي و نيروي انتظامي معرفي كرد. البته همه اين موارد در صورتي درست است كه ما بقين به اصل مسئله داشته باشيم، نه اين كه صرفاً بنابر حد سيات يا سخنان ديگران و ... اقدام به كاري نماييم.
ضمناً دعوت مُبلّغ به محلي و مدت ماندن او در آن محل، بستگي به توافق اهل محل و آن مبلّغ دارد. چنانچه مشكلي در اين رابطه داريد، مي توانيد با مسئولان سازمان تبليغات اسلامي شهرتان مطرح نماييد.
سوال: مداحي‏هاي امروزي همراه با هروله است. آيا مجاز به حضور در اين مراسم هستيم؟
پاسخ:
مداحي‏هاي همراه با هروله (مانند تكان دادن دست و حركت پا در مراسم عزاداري خوزستان) اشكال ندارد و حضور در اين مجالس جايز است.
سوال: استعمال طبل و سنج در عزاداري چه حكمي دارد؟
پاسخ:
استعمال آلات مشتركه مانند طبل وسنج در مراسم عزاداري به نحو غيرلهوي اشكال ندارد، ( اجوبه الاستفتاآت ،ج 2، مساله 373 ) . ;
سوال: لخت شدن به هنگام سينه‏زني براي ائمه اطهار در مكان‏هاي مختلف چگونه است؟
پاسخ:
سنّت سينه‏زني كه به طرز فوق انجام گرفته شايسته هيچ گونه مخالفت با آن نيست. ولي در مورد مذكور بر زنان لازم است از نظر كردن خودداري كنند. (جامع المسائل 1 / 620)
سوال: در مراسم عزاداري افرادي كه بر صورت خود چنگ مي‏زنند چه حكمي دارد؟
پاسخ:
جايز نيست و حرام است.
سوال: در مراسمات عزاداري افراد عريان شده و هروله مي‏كنند. آيا اين كار به نظر و عقيده شما درست است يا خير؟ همچنين در مراسمات مولودي و عروسي‏ها كف زدن چه حكمي دارد؟
پاسخ:
به همان نحوي كه مردم متعهد و متدين به مذهب شيعه انجام مي‏دهند، به طوري كه موجب وهن مذهب هم نشود اشكال ندارد. (پرسش تلفني از دفتر معظم له)
كف زدن به نحو متعارف اگر مفسده‏اي بر آن مترتب نشود اشكال ندارد. به طور كلي كف زدن في نفسه به نحو متعارف در جشن‏ها و اعياد يا براي تشويق و تأييد و مانند آن اشكال ندارد، ولي بهتر است فضاي مجالس ديني
به خصوص مراسمي كه در مساجد و حسينيه‏ها و نمازخانه‏ها برگزار مي‏شود با ذكر صلوات و تكبير معطر شود تا انسان به ثواب آنها برسد. (استفتائات 95 - 94، اجوبة مقام معظم رهبري)
سوال: نظر شرع مقدس را در مورد تعزيه خواني و يا شبيه خاني بيان فرماييد؟
پاسخ: از نظر آيت الله خامنه اي:
"عزاداري به صورت سنتي اشكال ندارد ولي از اعمال و رفتاري كه موجب وهن (توهين) مذهب مي شود بايد اجتناب شود." (1)
منابع و مآخذ:
1ـ مسايل جديد از ديدگاه علماء و مراجع تقليد، ج 3، سيد محسن محمودي، ص37
سوال: تعزيه خواندن چه حكمي دارد ؟
پاسخ: اگر مشتمل‌ بر حرام‌ نباشد و موجب‌ وهن‌ مذهب‌ نشود، مانعي‌ ندارد؛ولي‌ بهتر است‌ به‌ جاي‌ آن‌، مجلس‌ روضه‌ خواني‌ برپا كنند. گفتني‌ است‌ كه‌عزاداري‌ براي‌ سيدالشهدا(ع‌) و اصحاب‌ آن‌ بزرگورار، از افضل‌ قربات‌ است‌.
سوال: زدن طبل و سنج در عزاداري ائمه عليهم السلام چه حكمي دارد
پاسخ: زدن طبل و سنج به شكلي كه در دسته‏هاي عزاداري مرسوم است همان طور كه خود شما فرموده‏ايد به سبك متناسب با مجالس لهو و شادي زده نمي‏شود و لذا حرام نيست.
سوال: آيا نمايشهايي مانند شبيه خواني صحيح است در حاليكه بعضي ها شكل خود را به صورت حضرت زينب در مي آورند
پاسخ: اجراي شبيه خواني اقسامي دارد، بعضي از آنها مانع شرعي ندارد، ولي برخي از آنها درست نيست، و كساني كه به اين كار مبادرت مي‏ورزند بايد از هر جهت شئون اهلبيت(ع) را پاس بدارند و امري بر خلاف آن و يا چيزي كه موجب تحريف و توهين باشد مرتكب نشوند.
سوال: آيا براي سينه زدن لخت شدن اشكال دارد؟
پاسخ: براي مردها در حد متعارف اشكال ندارد.
سوال: سينه زني اگر موجب سرخي يا كبودي پوست شود چه حكمي دارد؟
پاسخ: در صورتي كه موجب ضرر و مفسده نباشد، اشكال شرعي ندارد؛ ليكن بهتر است عزاداري براي حضرت سيدالشهدا(ع) با شيوه‏هاي معقول و همراه با پيام فرهنگي نهضت عاشورا، برگزار شود.
سوال: آيا زياده روي در عزاداري ها مثلا محكم سينه زدن به حدي كه به بدن آسيب مي رسد صحيح است ؟
پاسخ: اگر موجب ضرر معتنابه (قابل توجه) نباشد اشكال ندارد.{J
سوال: چرا برخي علماء قمه زدن را تحريم كرده اند و حكم شرعي آن چيست؟
پاسخ : در رابطه با قمه زني هيچ دستوري از ناحيه شرع نرسيده و برخي از فقها نيز درباره آن چيزي نگفته‏اند، ليكن كساني كه متعرض حكم آن شده‏اند عموماً در دو صورت آن را غير جايز شمرده‏اند:
1) در صورتي كه مشتمل بر ضرر معتنابه براي شخص باشد.
2) در صورتي كه موجب وهن اسلام يا تشيع گردد.
سوال: از نظر مقام معظم رهبري پوشيدن لباس سياه در عزاداري چه حكمي دارد؟
پاسخ:
پوشيدن لباس سياه‏در عزاي سالار شهيدان به نظر معظم‏له مستحب است و خود ايشان هم در ايام عاشورا لباس سياه مي‏پوشند.{J
سوال: حكم قمه زدن در راه امام حسين چيست؟
پاسخ:
در مسائل عزاداري حضرت سيدالشهداء(ع) بايد به گونه‏اي عمل شود كه موجب گرايش بيشتر و علاقه‏مندي شديدتر به آن حضرت و هدف مقدس وي گردد و قمه‏زني نه تنها چنين نقشي ندارد، بلكه نتيجه سوء بر آن مترتب مي‏شود، لذا لازم است شيعيان علاقمند به حضرت امام حسين(ع) از آن خودداري نمايند(جامع‏المسائل، ج 1، س 2172).
سوال: قمه زني از نظر شرعي چه حكمي دارد؟
پاسخ:
در رابطه با قمه زني هيچ دستوري از ناحيه شرع نرسيده و برخي از فقها نيز درباره آن چيزي نگفته‏اند، ليكن كساني كه متعرض حكم آن شده‏اند عموماً در دو صورت آن را غير جايز شمرده‏اند:
1) در صورتي كه مشتمل بر ضرر معتنابه براي شخص باشد.
2) در صورتي كه موجب وهن اسلام يا تشيع گردد و با توجه به اين كه در حال حاضر اين مسأله در سطح جهاني مورد تبليغات سوء بر عليه اسلام و شيعه مي‏شود ترك آن بهتر است. البته مسأله شفا گرفتن ناشي از عنايات ويژه اهل بيت(ع) است و به معناي اين نيست كه اگر كار بهتري بكنند شفا نگيرند.
سوال: آيا اين كه خود سيد ذاكر مي گويد «ما كفر نمي گوئيم بلكه احساسات خود را بيان مي كنيم قابل قبول است و توجيه شدني است؟
پاسخ: جايز نيست كلماتي كه ظاهر آن كفر است گفته شود و احساسات را مي توان با عبارات صحيح بيان نمود كه موجب ارتداد گوينده و هتك مذهب تشيع نگردد.
سوال: آيا تعزيه خواني و برگزاري مراسم تعزيه اشكال شرعي دارد؟ چرا؟
پاسخ: از ديدگاه اسلام، عزاداري و سوگواري اهل بيت(ع) مي تواند در قالب ها، فرم ها و ابزاري كه در ميان ملل و اقوام مختلف مرسوم بوده، محقق شود و به شيوه هاي گوناگون تجلي يابد.
البته اين تا زماني است كه قالب ها به شكل ها، شيوه ها و گونه ها، به اصل پيام و محتوا لطمه وارد نسازد، بلكه به بهترين نحو پيام را در ذهن و جان مخاطب جاي دهد. از اين رو استفاده از شيوه هاي عزاداري كه در زمان صدر اسلام رايج نبوده (مانند زنجيرزني، سينه زني، تعزيه و...) نه تنها از نظر شرعي اشكال ندارد، بلكه مددكار اسلام بوده و مي تواند در حد خود، شعارهاي عاشورا و اهل بيت(ع) را به گوش انسان معاصر رسانده و قلب او را به سمت باور بدان ها سوق دهد.
البته بايد به اين نكته مهم نيز توجه كرد كه عزاداري مشروع و مجاز داراي حدود و چارچوب هاي خاصي است كه به وسيله شرع و عقلاء تعيين مي گردد. اگر عزاداري در شيوه هايي اجرا شود كه شور را بر شعور غالب سازد و به نوعي موجب انحراف از فلسفه عزاداري گردد خارج از حدود عزاداري مشروع، مقبول، موجه و معقول است.
اگر قالب هاي عزاداري به گونه اي باشد كه عقلاي جامعه، آن را تقبيح كرده، آن را موجب وهن مذهب و آموزه هاي اصلي عاشورا مي دانند، قطعا حد غيرمجاز عزاداري خواهد بود (فلسفه عزاداري، محمد رضا كاشفي، مركز فرهنگي نهاد، چاپ اول، 1381، ص 21).
شكل و صورت عزاداري بايد به گونه اي باشد كه بتواند هسته و محتواي اصلي پيام عاشورا را به مردم ابلاغ كند و باور انسان ها را نسبت به آنها تقويت نمايد ولي اگر اين ظاهر به صورتي درآيد كه نه تنها باطن و مغز را نشان ندهد بلكه باعث گردد اصل مسأله و موضوع خدشه دار شود، شكل و صورت مناسبي نخواهد بود.
در هر صورت تعزيه همچون ديگر سنت هاي مذهبي بايد به هنگام اجراي آن موازين شرعي رعايت گردد و ارزش هاي معنوي آن پايمال نشود و چون سنتي ديني است بايد مروج و مبلغ فضايل، مكارم و خصال نيكو باشد، مردم را دين شناس نمايد و روح معنويت را در آنان تقويت كند، پس تعزيه در صورتي موجب خشنودي خدا و اولياي الهي است كه در حدود بندگي پروردگار بوده و مشتمل بر دروغ، حرام و امور وهن انگيز نباشد.
مسأله شبيه خواني و تعزيه، از ديدگاه فقهي و اعتقادي مورد بحث و بررسي عالمان شيعه قرار گرفته است برخي آن را تحريم و بعضي تجويز كرده اند. از نظر علماي شيعه، خدمتي براي حفظ اسلام بالاتر از اين نيست كه بدعت ها از بين بروند و افكار موهوم، ظرفي و مضامين سست از متون نوحه ها و شبيه نامه ها حذف شوند، لذا در صورتي كه جهات شرعي در تعزيه خواني رعايت گردد و تعزيه پيراسته از وهن و خرافات برگزار شود، بر آن اشكالي مترتب نمي باشد:
نظرات علماي شيعه درباره تعزيه:
1- آيت الله ميرزا محمد حسين نائيني در فتواي خود ضمن تأييد شبيه خواني، اين قيد را بيان نمود كه شعائر مزبور بايد از هرگونه امور ناپسند كه شايسته چنين شعاري نيست پاك شود (در اين خصوص ر.ك: كتاب بكاء الحسيني، سيد حسين طباطبايي، صص 482 - 502).
2- آيت الله سيد محسن حكيم، ضمن تأييد فتواي ميرزاي نائيني مي افزايد؛ بعضي مناقشاتي كه مي شود ناشي از منضم گشتن برخي چيزها و كارهايي است كه چه بسا با عزاداري و سوگواري براي سيدالشهدا مغايرت دارد (فتاوي علماي سلف درباره عزاداري و شبيه خواني، فصلنامه هنر، پاييز 1362، ص 297).
3- در رساله ذخيره العباد، آيت الله زين العابدين مازندراني با حواشي آيت الله ميرزا محمد تقي شيرازي، آيت الله سيد محمد كاظم يزيد و آيت الله سيد اسماعيل صدر، شبيه خواني به عنوان اعمالي ممدوح معرفي شده، مادامي كه مشتمل بر حرامي چون غنا و مانند آن نباشد.
در اين نوشتار بيان مصائب به زيان حال امام در صورتي جايز است كه با شؤونات آن بزرگوار تناسب داشته باشد(الدعاه الحسينيه، شيخ محمد علي نخجواني، ص 126 و 131).
4- آيت الله شيخ عبدالكريم حائري يزيدي در بخش از نظر خويش درباره تعزيه مي فرمايد: «گمان ندارم كسي منكر خوبي آن باشد، مادامي كه برخي از محرمات شرعي را در بر نداشته باشد؛ مانند استعمال لهو و غير آنها» (همان).
5- علامه سيد محسن امين، تأكيد مي نمايد كه در عزداري ها بايد از سيره ائمه(ع) پيروي كرد و اگر آن بزرگواران تصريحي در اين امور نكرده اند، بايد از شيوه اي منطقي و عاقلانه متابعت نمود (التنزيه لاعمال الشيبه، تأليف شده به سال 1347 ق (1307ش) كه در سال 1322ش توسط جلال آل احمد با عنوان عزاداري هاي نامشروع ترجمه و انتشار يافت).
6- آيت الله سيد عبدالحسين شرف الدين عاملي خاطرنشان مي نمايد: اگر رويدادهاي ملال انگيز اهل بيت به صورت نمايش برگزار شود، اثر خوبي بر دل ما خواهد گذاشت، ولي اين برنامه بايد از روي اصول صحيح به اجرا درآيد (المجالس الفاخره في ماتم العتره الطاهره، سيد عبدالحسين شرف الدين، مقدمه).
7- آيت الله كاشف الغطاء نيز سوگواري به شكل شبيه خواني را در صورتي كه درست برپا شود، بدون اشكال مي دانست، ولي در ادامه افزوده است: «سعي كنيد عزاداري را از كارهايي كه با حزن و عزا جور در نمي آيد، جدا كنيد. زيرا عزاداري براي زنده ساختن فلسفه قيام امام حسين(ع) است، نه براي قصه گويي، نمايش و وقت گذراني. بكوشيد مراسم سوگواري را بدون نقطه ضعف برگزار كنيد و مردم را به ياد خدا بياندازيد و ايمان آنها را زياد كنيد» (كاشف الغطاء، سوره خشم، محمد رضا سماك اماني، ص 72).
8- آيت الله ميرزا محمد علي شاه آبادي - استاد عرفان امام خميني - وقتي مشاهده كردند در صحن مطهر امام زاده حمزه(ع) مراسم تعزيه خواني با تحريفات و مضامين موهن برگزار مي شود، مانع اجراي آن گرديد و مجلس مذكور را به كانون وعظ و خطابه تبديل نمود(روايت فضيلت، غلامرضا گلي زواره، مجله پاسدار اسلام، ش 160، ص 41).
9- آيت الله بروجردي نيز وقتي ملاحظه نمود شبيه خواني هاي قم وضع نگران كننده اي دارند و توأم با بدعت و تحريف اجرا مي شوند، دست اندركاران تعزيه را فرا خواند و به آنان تأكيد نمود شبيه خواني با اين شكل حرام است و بايد يا اصلاح گردد و يا از برگزاري آنها با اين روند مخرب اجتناب شود و اجازه نمي دادند عزاداري هاي آفت زده اجرا شود(حماسه حسيني، شهيد مطهري، ج 1، ص 185).
10- شهيد مطهري در خصوص پالايش و پيرايش تعزيه هشدار مي دهند: «علما بايد با عوامل پيدايش تحريف مبارزه كنند، جلو تبليغات دشمنان را بگيرند، با اسطوره سازي ها مبارزه كنند...»(همان، ج 3، ص 293).
11- حضرت امام خميني در بخشي از بيانات خود فرموده اند: «اينجا بايد سخني هم در خصوص عزاداري و مجالسي كه با نام حسين بن علي(ع) برپا مي شود بگوييم. ما و هيچ يك از دين داران نمي گوييم كه با اين اسم، هر كس هر كاري مي كند خوب است. چه بسا علماي بزرگ و دانشمندان، بسياري از اين كارها را ناروا دانسته و به نوبت خود از آن جلوگيري كرده اند، چنانچه همه مي دانيم كه در بيست و چند سال پيش از اين عالم بزرگوار مرحوم حاج شيخ عبدالكريم حائري در قم شبيه خواني را منع كرد و يكي از مجالس بسيار بزرگ را مبدل به روضه خواني كرد...»(قيام عاشورا در كلام و پيام امام خميني، ص 92).
12- از ديدگاه حضرت آيت الله خامنه اي اگر مراسم شبيه خواني مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشد و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضيات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند اشكال ندارد ولي در عين حال بهتر است كه به جاي آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذكر مصائب حسيني و مرثيه خواني برپا شود (اجوبه الاستفتاآت، تهران، الهدي، 1381، ص 322).
13- از ديدگاه آيت الله مكارم شيرازي، شبيه خواني، اگر امر خلاف شرعي در آن بناشد و موجب هتك مقدسات نشود اشكال ندارد(استفتاآت جديد، آيت الله مكارم شيرازي، 1381، ج 1، ص 158، ش 573).
14- از نظر آيت الله ميرزا جواد تبريزي، تعزيه و شبيه خواني چنانچه مشتمل بر حرام نبوده و وهن به معصومين(ع) نباشد مانعي ندارد (استفتاآت جديد، آيت الله ميرزا جواد تبريزي، انتشارات سرور، 1378، چاپ اول، ص 458، ش 2019).
سوال: حكم هروله كردن در هنگام عزاداري براي امام حسين (ع)چيست.
پاسخ: آنچه در روايات فراوان مورد سفارش و تأكيد است عزاداري و محزون و گريان بودن در مصيبت شهادت و مظلوميت و فقدان اولياي الهي به ويژه سالار شهيدان، امام حسين(ع) است. شكل عزاداري و چگونگي آن به حسب عرف و عادت و مراسم و فرهنگ جامعه اي مختلف است .
مهم اصل عزاداري و بزرگداشت هدف امام حسين(ع) و يادآوري فضايل و رشادت و كمال و جانبازي در راه حق و دفاع از دين خدا و مبارزه با كجروي و بي عدالتي و ظلم مي باشد و شكل و حالت خاصي در روايات مورد نظر نمي باشد.
بهترين شكل عزاداري بيان فضايل و كمالات و سخنان ارزنده و نوراني و راهگشاي سيدالشهدا(ع) و ساير اولياي بزرگ و مكرم خداوند است. ممكن است فردي بدون حركت و حالت خاصي اهل معرفت و بصيرت باشد و با مطالعه نهضت مقدس امام حسين(ع) و اهداف الهي و انساني او، در درون بر اين مصيبت و جنايت بزرگ غمگين و نالان باشد و ممكن است كسي با وجود شور گرفتن و بالا و پايين پريدن به اين درجه از معرفت و بصيرت نرسيده باشد. البته بايد از سوء ظن و بدبيني جدا پرهيز نمود چون كم نيستند انسان هاي با معرفت و آگاه و دلسوخته اي كه عمق احساسات و ارادت خالصانه خود را به ساحت اقدس سيدالشهدا و اولياي خداوند به صورت شور گرفتن و هروله كردن نشان مي دهند و اين حركات و اعمال هيچ منافاتي با معرفت و شناخت و بصيرت آنها ندارد.
اگر چه بايد از كارهايي كه موبج وهن اسلام و تشيع مي شود خودداري نمود.
بهترين شكل عزاداري بيان فضايل و كمالات و سخنان ارزنده و نوراني و راهگشاي سيدالشهدا(ع) و ساير اولياي بزرگ و مكرم خداوند است. ممكن است فردي بدون حركت و حالت خاصي اهل معرفت و بصيرت باشد و با مطالعه نهضت مقدس امام حسين(ع) و اهداف الهي و انساني او، در درون بر اين مصيبت و جنايت بزرگ غمگين و نالان باشد و ممكن است كسي با وجود شور گرفتن و بالا و پايين پريدن به اين درجه از معرفت و بصيرت نرسيده باشد. البته بايد از سوء ظن و بدبيني جدا پرهيز نمود چون كم نيستند انسان هاي با معرفت و آگاه و دلسوخته اي كه عمق احساسات و ارادت خالصانه خود را به ساحت اقدس سيدالشهدا و اولياي خداوند به صورت شور گرفتن و هروله كردن نشان مي دهند و اين حركات و اعمال هيچ منافاتي با معرفت و شناخت و بصيرت آنها ندارد.
آيت الله خامنه‏اي: شايسته است مؤمنان از هر كاري كه مناسب با مجالس عزاداري حضرت سيدالشهدا(ع) نمي‏باشد، خودداري كنند و حركات مذكور هم اگر موجب وهن مراسم عزاداري نشود، اشكال ندارد.استفتا از دفتر مقام معظم رهبري.
سوال: آيا قمه‏زني جايز است؟
پاسخ:
امام، خامنه‏اي و فاضل: با توجه به اينكه قمه‏زدن در زمان حاضر، به علت عدم قابليت پذيرش و نداشتن هيچ گونه توجيه قابل فهم، باعث وهن و بدنام شدن مذهب مي‏شود، بايد از آن خودداري گردد.امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات متفرقه، س 37؛ خامنه‏اي، اجوبة الاستفتاءات، س 1461؛ فاضل، جامع‏المسائل، ج، س 2173.1
مكارم: عزاداري خامس آل عبا از مهم‏ترين شعائر ديني و رمز بقاي تشيع مي‏باشد؛ ولي بر عزاداران عزيز لازم است از كارهايي كه موجب وهن مذهب مي‏گردد و يا آسيبي به بدن آنها وارد مي‏كند، خودداري كنند.مكارم، makaremshirazi.org،قمه زني.
نوري: قمه‏زني اشكال دارد.نوري، استفتاءات، ج 2، س 597.
تبريزي: عزاداري خامس آل عبا از مهم‏ترين شعائر ديني و رمز بقاي تشيع مي‏باشد؛ ولي بر عزاداران عزيز لازم است از كارهايي كه موجب وهن مذهب و سوء استفاده دشمنان اسلام و اهل بيت(ع) مي‏شود، اجتناب كنند.تبريزي، استفتاءات، س 2003 و 2012 و 2014.
صافي: اگر ضرر قابل توجهي براي بدن نداشته باشد. در عزاي سيدالشهدا(ع) مانعي ندارد.دفتر صافي.
سوال: 4-آيا درمجالس عزا درآوردن پيراهن براي سينه زني وبالاو پايين پريدن وصورت خراش انداختن وبه ديوار زدن براثر عشق به امام حسين ( ع ) درست است ؟
پاسخ:
هرگونه اعمال كه موجب وهن مذهب شود جايز نيست
اما اگر به گونه اي باشد كه از نظر عرفي از مظاهر هر حزن و اندوه در عذا محسوب ميشود اشكال ندارد
پيراهن در آوردن و لخت شدن آيهً ا000 مكارم شيرازي در بود خانمها حرام ميدانند در نبود خانمها احتياط واجب در ترك است
1- مسئله 1451 استفبا ء آت مقام معظم رهبري
2- مسئله 1463 استفبا ء آت مقام معظم رهبر
سوال: 3-سينه زدن وعزاداري چگونه بايد باشد ؟
پاسخ:
ج3)آنچه موجب وهن عزاداري است بايد اجتناب شود . استعمال آلات موسيقي در عزاداري خالي از اشكال نيست مطلقا
حضرت آيت الله بهجت ج3 ص40 مسائل جديد از ديدگاه علما ومراجع عظام
ج4) نگاه كردن مرد به بدن مرد ديگر بدون قصد لذت جايز است
توضيح المسائل ص386 مسئله1940
آنچه موجب وهن عزاداري است ( چه سينه زدنهايي كه از حالت عرفي خارج بشود يعني بصورت رقصيدن باشد ) بايد اجتناب شود . اگر موجب وهن مقدسات شود جائز نيست .
مسائل جديد از ديدگاه علما ومراجع تقليد ص40-34 ج3
سوال: درماه محرم مردان پيراهنهايشان رادرمي آورندويا قسمتي ازبدنهايشان را لخت مي كنندوزنجير ميزنندوپشتشان خون جاري مي شودوتوسط زنجيربه ديگري منتقل مي شودوزنهابالباسهاي نووظاهرآرايش كرده درعزاداري امام حسين (ع)شركت مي كنندحكم آن راتوضيح فرماييد.
پاسخ:
اگر به نحومتعارف وبگونه اي باشدكه ازنظر عرف ازمظاهرحزن واندوه درعزاداري محسوب ميشوداشكال ندارد.
مسئله 1462 ص:326
هركاري كه براي انسان ضرر داشته باشدووهن دين ومذهب گرددحرام است.
مسئله 1459
ولي خون نجس است چه درلباس خودش باشدوچه به ديگري منتقل شود.
خون انسان درهرصورت نجس است چه درعزاداري امام حسين(ع)باشديانباشد.
مسئله 267 ص:51
لخت شدن مرداشكالي نداردولي نظرزن به بدن مرداجنبي جايزنيست.
استفتا،ات ج:3 ص:250 امام (ره)
مسئله 13 احكام حجاب
برمردسترعورتين واجب است وسترباقي بدن واجب نيست،اگر چه برزن حرام است بدن مردنامحرم رانظر كندوبرزن واجب است تمام بدن خودرااز نظرنامحرم بپوشاند.
استفتا،ات ج:3 امام (ره)
مسئله 17 احكام حجاب ص:251
سوال: 1ـ آيا عزاداري بوسيله زنجير كه باعث ضربه بر دوش انسان مي شود و با طبل درست است و آيا قبول مي شود؟
پاسخ:
ج1ـ اگر استفاده از زنجيرها باعث ضرر بدني قابل توجهي گردد جايز نيست ولي استفاده از شيپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشكال ندارد. اجوبه الاستفتاآت، ص322، مسئله1441
سوال: 2ـ كسي كه قمه زني را به قصد عزاداري انجام مي دهد و ظيفه او چيست؟
پاسخ:
ج2ـ هر كاري كه براي انسان ضرر داشته باشد و يا باعث وهن دين و مذهب گردد حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب كنند و مخفي نيست كه بيشتر اين امور باعث بد نامي و وهن مذهب اهل بيت(ع) مي شود و اين از بزرگترين ضررها و خسارتهاست.
سوال: 1ـ لطمه زدن در جلسه امام حسين(ع) چه حكمي دارد ؟
پاسخ: هرعملي كه موجب وهن مذهب شود ، جايز نيست ، واگر موجب ضررو اضرار نفس باشد جايزنيست .
باتوجه به گرايشيكه نسبت به اسلام وتشيع بعداز پيروزي انقلاب اسلامي ايران دراكثرنقاط جهان پيدا شده ، وايران اسلامي به عنوان ام القري جهان اسلام شناخته مي شود ، واعمال ورفتار ملت ايران به عنوان الگو وبيانگر اسلام مطرح است لازم است دررابطه با مسائل سوگواري وعزاداري سالار شهيدان حضرت امام حسين(ع) به گونه اي عمل شود كه موجب گرايش بيشتر وعلاقه مندي شديدتر به آن حضرت وهدف مقدس وي گردد .
جامع المسائل ج 1 ص 582 مسأله 2173
سوال: 1ـ اگر ممكن است بفرماييد درمراسم عزاداري براي سالار شهيدان لخت شدن مردها براي سينه زدن چه حكمي يا ضرورتي دارد واصولا اين كار درست است يا خير ؟ براي جلوگيري از آن چه تدابيري انديشيده شده است ؟
پاسخ: عزاداري به صورت سنتي اشكال ندارد ولي ازاعمال ورفتاري كه موجب وهن مذهب مي شود بايد اجتناب كرد .
مسائل جديد ازديدگاه علما ومراجع تقليد ص 37 ج 3
سنت سينه زني كه به طرز فوق انجام گرفته و مي گيرد شايسته هيچ گونه مخالفت با آن نيست ولي برزنان لازم است ازنگاه كردن به آنان خود دار ي كنند .
جامع المسائل ج 1 ص 358 مسأله 2165
سوال: 1- در زمينه عزاداري آيا سوگواري به اين شدت دچار صدمات جسماني و قلبي و عروقي بوجود نمي آيد ؟
پاسخ: البته هر نوع ضرر و زياني به جسم در اسلام ممنوع شده است حتي روزه گرفتن اگر موجب ضرر شود حرام است .
هر كاري كه براي انسان ضرر داشته يا باعث وهن دين و مذهب گردد حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب كنند و مخفي نيست كه بيشتر اين امور باعث بدنامي و وهن مذهب اهل بيت عليه السلام مي شود و اين از بزرگترين ضررها و خسارتها ست ( اجوبه الاستفتاءات ص 326 مسئله 1460)
در زمينه عزاداري آيا سوگواري با اين شدت افراد را دچار بيماري نمي كند و سلامت جاني قلبي و عروقي بوجود نمي آورد ؟ آيا روش مديحه سرايان در عزاداري مناسب است يا نه ؟
از آنجا كه معتقديم حادثه عاشورا حادثه عظيمي در تاريخ اسلام است و نقش و تعيين كننده اي در سعادت مسلمانان و روشن شدن راه هدايت مردم دانسته است لذا بزرگداشت و باز سازي اين حادثه و به خاطر آن از طريق عزاداري و سوگواري موجب مي گردد و تا بتوانيم از بركات آن در جامعه امروز نيز استفاده كنيم اين امر به اندازه اي مهم است كه پيشوايان معصوم عليه السلام و عارفان و علماي رباني همواره به آن سفارش كرده و خواستار زنده نگه داشتن نام و ياد امام حسين عليه السلام شده اند آنان نيز خود همواره به اين امر پايبند بوده و در بزرگداشت اين واقعه جانكاه ديده اي گريان اشكي راون قلبي سوزان و زباني نوحه خوان داشتند.
ممكن است اين سؤال مطرح شود كه چرا براي بزرگداشت عاشورا به روش بحث وگفتگو اكتفا نمي شود ؟
در پاسخ بايد بگوييم عواملي كه در رفتار آگاهانه ما موثر است دو دسته است يك دسته عوامل شناختي كه موجب مي شود انسان مطلبي رابفهمد و بپذيرد قطعا شناخت در رفتار ما تاثير زيادي مي گذارد اما اين يگانه عامل موثر نيست . دسته دوم عوامل تحريك كننده و برا انگيز اننده هستند عواملي كه عواطف ما را تحريك مي كند تا اينكه ماهم كاري مشابه آن انجام دهيم به عنوان مثال اگر انسان به يقين بداند فلان ماده غذايي براي بدن او مفيد است اما تا اشتها نداشته باشد و يا تا اشتهاي او تحريك نشود به سراغ خوردن آن غذا نمي رود مسائل اجتماعي و سياسي هم همين حكم را دارد هر چه شخص بداند فلان حركت اجتماعي خوب و مفيد است تا انگيزه اي براي انجام آن حركت نداشته باشد حركتي انجام نمي دهد پس هر اندازه احساسات ما بر انگيخته تر گردد حادثه عاشورا در زندگي ما موثر تر خواهد بود . راه انداختن دسته هاي سينه زني با آن شور و هيجان خاص خود مي تواند آثاري را به دنبال داشته باشدكه هيچ كار ديگر توان آن را ندارد اين جاست كه متوجه مي شويم چرا امام رحمه الله عليه بارها مي فرمود : آنچه داريم از محرم و صفر درايم .
چرا اين همه اصرار داشت كه عزاداري به همان روش سنتي بر گزار شود ؟ يا مي فرمود : روضه را همانطور كه سابق مي خواندند و مرثيه را همان طور كه سابق مي خواندند بخو انند در آخر منبر روضه بخوانند و زياد هم بخوانند تا اين مردم مهيا شوند در صحنه باشند بدانند كه ائمه ما تمام عمرشان را صرف ترويج اسلام كردند .
تجربه نشان داد كه بيش تر پيروزي هايي كه در دوران انقلاب و يا در دوران جنگ در جبهه ها حاصل شد در اثر شور و نشاطي بود كه مردم در ايام عاشورا و به بر كت نام سيد الشهدا ء ( ع ) حاصل مي كردند . اين تاثير كمي نيست و خلاصه روضه خواني يعني با 2 بال عقل و عاطفه پيام دين را دريافت كردند در نتيجه بايد گفت عزاداري و سو گواري نه تنها انسان را دچار بيماري نمي كند بلكه به انسا ن عزت نفس مي بخشد و او را در راه رسيدن به اهداف والاي انساني ياري مي دهد و باعث ايجاد شور و عشق و ايثار و فدا كاري مي گردد.
2- سوگواري و عزاداري نيز مانند ساير اعمال انسان داراي احكام شرعي در فقه اسلامي مي باشد و بايد به گونه اي عمل شودكه موجب گرايش بيشتر به سيد الشهداء عليه السلام گردد . مرحوم حاج شيخ عباس قمي رحمه الله در منتهي الامال مي فرمايد : عزاداران امام حسين عليه السلام بر وجهي سلوك كنند كه زبان نواصب دراز نشود و از استعمال محرمات از قبيل غنا كه غالبا نوحها خالي از آن نيست و حكايات ضعيفه مظنونه الكذب احتراز نمايند و شيطان را در اين عبادت بزرگ راه ندهند .
منابع:
1- آذرخشي ديگر از آسمان كربلا, استاد محمد تقي مصباح يزدي.
2- روش تبيلغ, رضا علي كرمي .
3- مبلغان , شماره .27
4- تبليغ درسيره و گفتار عارفان, رحيم كارگر.
5- احكام عزاداري امام حسين عليه السلام, محمود اكبري.
6- حماسه حسيني, از شهيد مطهري.
سوال: 1 ـ حاج آقا برخي درمداحي لفظ سگ را بهكار مي برند اين چه حكمي دارد ؟
پاسخ:
ج 1 _ هرعملي كه موجب وهن مذهب شود جايز نيست.
«مسائل جديد از ديدگاه علما ومراجع تقليد ،ج 3 ،ص 32 »
سوال: 1 - امروزه باب شده كه درهيأت، نوحه را به سبك آهنگهاي غربي مي خوانند، آيا مشكل دارد ؟
پاسخ: 1 - آنچه موجب وهن عزاداري است بايد، اجتناب شود.
استعمالات آلات موسيقي در عزاداري خالي از اشكال نيست مطلقا.
«مسائل جديد از ديدگاه علما ومراجع تقليد ،ص 40 ،ج 1 »
سوال: 2 - اگر كسي درهيأت به سر وصورت خود ضربه وارد سازد مشكل دارد ؟
پاسخ:
ج2- اگرموجب وهن مقدسات شود، جايز نيست.
«مسائل جديد از ديدگاه علما ومراجع تقليد ،ص 34 ،ج 1 »
سوال: 3 - آيا آوردن واژه هايي چون ( كلب ،سگ، ديوانه ) درمدح غلامان اهل بيت( عليهم السلام ) جايز است ؟
پاسخ: ج3- البته با الفاضي كه درشأن آن بزرگواران نيست ،نبايد مدح كنند والفاظ مناسبتر فراوان است.
«مسائل جديد از ديدگاه علما ومراجع تقليد ،ص 42 ،ج 1»
سوال: 1 - آيا سينه زني در مولودي مشكل دارد ؟
پاسخ: ج1- اشكال ندارد .
سوال: سوال از دفتر مقام معظم رهبري ، مشهد ، تلفن : 8549979
1- اكثر اوقات در مجالس جشنهايي كه، براي ميلاد ائمه (عليهم السلام ) برگزار مي شود شركت مي كنيم، معمولا درآخر مجلس نيز عزاداري براي امام حسين(عليه السلام ) مي كنند ويا ذكر مصيبت مي خوانند، آيا درست است ويا ائمه ناراحت نمي شوند كه درشب تولد ذكر مصيبتي خوانده شود ؟
پاسخ: 1 - در فرض سؤال اشكال ندارد، درست است كه ائمه (عليهم السلام ) فرموده اند :در شاديهاي ما شاد باشيد و در مصائب ما ودر غم ما غمگين باشيد.
ولي اينقدر مصائب ائمه( عليهم السلام ) زياد است كه هر كاري انجام بدهيم باز هم مصائب ائمه(عليه السلام ) فراموش نشدني است.
«مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع عظام ،ص 20 ،ج 3 »
سوال: لخت شدن در عزاداري چگونه است و اگر بر اثر سينه زني , بدن سرخ شود, چه حكمي دارد؟
پاسخ: بر زنان لازم است به بدن مردان نگاه نكنند و سينه زني و زنجيرزني ولو با سرخ شدن بدن , اگر ضرر قابل توجه نداشته باشد جايز است , (جامع المسائل آيت الله فاضل , ج 1, ص 619).
سوال: اگر شركت در عزاداري تواءم با گناه باشد (مثل نگاه به نامحرم يا خودنمايي ) چه حكمي دارد؟
پاسخ: سعي كنند در عزاداري شركت كنند ولي گناه نكنند و از نگاه به نامحرم و ريا پرهيز نمايند و انسان نبايد خود را از فيض عمل خير به جهت ترس از گناه دور دارد.
سوال: شركت در عزاداري , به طوري كه نتوانيم نماز را در اول وقت بخوانيم , چه حكمي دارد؟
پاسخ:
شركت در عزاداري سيد مظلومان (ع ) از بهترين اعمال است ولي بايد هدف امام حسين (ع ) را از نهضت مورد توجه قرار دهند و كه برپا داشتن نماز يكي از مهمترين اهداف حضرت بوده به طوري كه در ظهر عاشورا در آن بحران و شدت جنگ وقتي يكي از اصحاب به نام ابوثمامه صيداوي آقا را متذكر وقت نماز كرد حضرت درباره او دعا كردند و آماده نماز شدند, بنابراين نماز اول وقت مقدم است و ضمن عزاداري سعي كنند نماز را در اول وقت در هر كجا هستند اگر چه در خيابان ها اقامه نمايند.
اگر بعضي از واجبات به سبب شركت شخص در مجالس عزاداري از او فوت شود (مثلاً نماز صبح قضا شود) آيا بهتر است بعد از اين در اين مجالس شركت نكند يا اينكه عدم شركت او باعث دوري از اهل‏بيت(ع) مي‏شود؟
پاسخ: همه: بديهي است كه نمازِ واجب، مقدم بر فضيلت شركت در مجالس عزاداري اهل‏بيت(ع) است و ترك نماز و فوت شدن آن به بهانه شركت در عزاداري امام حسين(ع) جايز نيست؛ ولي شركت در عزاداري به گونه‏اي كه مزاحم نماز نباشد ممكن و از مستحبات مؤكّد است.
سوال: استفاده از زنجيرهايي كه داراي تيغ هستند، چه حكمي دارد؟
پاسخ: امام، خامنه‏اي، تبريزي، مكارم و فاضل: اگر استفاده از زنجيرهاي مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و يا باعث ضرر بدني قابل توجهي گردد، جايز نيست.امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات س 34 و 37؛ خامنه‏اي، اجوبةالاستفتاءات، س 1441؛ تبريزي، استفتاءات، س 2003 و 2012؛ مكارم، استفتاءات، ج 1، س 574 و ج 2 و makaremshirazi.org، قمه‏زني؛ فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 2162 و 2166 و 2173.
صافي: اگر ضرر قابل توجهي براي بدن نداشته باشد. در عزاي سيدالشهدا(ع) اشكال ندارد.صافي، جامع‏الاحكام، ج 2، س 1594.
نوري: عزاداري براي امام حسين(ع) طبق سنت متعارف و معمول بين شيعيان اشكال ندارد.نوري، استفتاءات، ج 1، س 1063 و ج 2، س 601.
سوال: بالا و پايين پريدن در هنگام سينه‏زني (هروله) چه حكمي دارد؟
پاسخ: خامنه‏اي: شايسته است مؤمنان از هر كاري كه مناسب با مجالس عزاداري حضرت سيدالشهدا(ع) نمي‏باشد، خودداري كنند و حركات مذكور هم اگر موجب وهن مراسم عزاداري نشود، اشكال ندارد.استفتا از دفتر مقام معظم رهبري.
سوال: زنجيرزدن به بدن - همان‏گونه كه برخي از مسلمانان انجام مي‏دهند - چه حكمي دارد؟
پاسخ: خامنه‏اي: اگر به نحو متعارف و به گونه‏اي باشد كه از نظر عرفي از مظاهر حزن و اندوه در عزاداري محسوب شود، اشكال ندارد.خامنه‏اي، اجوبة الاستفتاءات، س 1463.
سوال: آيا نواختن شيپور، ني و فلوت در تعزيه اشكال دارد؟
پاسخ: امام، خامنه‏اي و فاضل: نواختن آلات موسيقي به صورت «مطرب» و «لهوي» و مناسب مجالس گناه و خوش‏گذراني، حرام است.امام، استفتاءات، ج 2، مكاسب محرمه، س 45؛ خامنه‏اي، اجوبة الاستفتاءات، س 1161؛ فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 988 و 2176.
مكارم، سيستاني، تبريزي، نوري و وحيد: نواختن آلات موسيقي به صورت «لهوي» و مناسب مجالس گناه و خوش‏گذراني، حرام است.مكارم، استفتاءات، ج‏1، س 516 و 521؛ نوري، استفتاءات، ج 2، س 571؛ تبريزي، استفتاءات، س 2019؛ سيستاني sistani.org، موسيقي، س 24؛ دفتر: وحيد.
صافي و بهجت: آري، در هر حال اشكال دارد.صافي، توضيح المسائل، م 2833 و دفتر: بهجت.
 
تبصره. بنابر نظر مراجع [به جز صافي و بهجت‏] تفاوتي ميان مراسم جشن و عزاداري نيست؛ لذا اگر نواختن به صورت لهوي باشد حرام است، اما اگر به صورت غيرلهوي باشد اشكال ندارد.
سوال: استفاده از آلات لهو و موسيقي در مراسم عزاداري چه حكمي دارد؟
پاسخ: همه (به جز بهجت و صافي): اگر از آلاتي است كه به لهو و حرام اختصاص دارد. نواختن آن (در هر حال) جايز نيست ولي اگر از آلات مشترك باشد استفاده از آن به منظور مشروع اشكال ندارد. تفاوتي بين مراسم عزاداري و جشن در حكم موسيقي نيست.امام، استفتاءات، ج 2، مكاسب محرم س‏30؛ خامنه‏اي، اجوبة س‏1164؛ فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س‏992؛ مكارم، استفتاءات، ج 1 س 524 و 525 و ج 2، س 707 و 710؛ تبريزي، استفتاءات، س 1054 و 1065 و صراط النجاة، ج 1، س 1005، دفتر: سيستاني، وحيد و نوري.
بهجت: اگر از آلاتي است كه به لهو و حرام اختصاص دارد، نواختن آن به صورت لهوي حرام است و بنابر احتياط واجب به صورت غير لهوي نيز جايز نيست ولي اگر از آلات مشترك باشد استفاده از آن به منظور منافع مشروع اشكال ندارد. تفاوتي بين مراسم عزاداري و جشن در حكم موسيقي نيست.بهجت، توضيح المسائل، متفرقه م 20.
صافي: به طور كلي نواختن با آلات موسيقي (آلات لهو) در هر حال حرام است. تفاوتي بين مراسم عزاداري و جشن در حكم موسيقي نيست.صافي، جامع‏المكارم، ج 1 س 1003 و 1015 و 1018.
سوال: در حسينيه‏ها و مساجد بيشتر مناطق بخصوص روستاها مراسم شبيه‏خواني به اعتبار اينكه از سنت‏هاي قديمي است برگزار مي‏شود كه گاهي اثر مثبتي در نفوس مردم دارد، اين مراسم چه حكمي دارد؟
پاسخ: همه: اگر مراسم شبيه‏خواني مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشد و با توجه به مقتضيات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشود، اشكال ندارد؛ ولي در عين حال بهتر است به جاي آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذكر مصايب حسيني و مرثيه‏خواني برپا شود.امام، استفتاءات، ج 2، و مكاسب محرمه، س 70؛ خامنه‏اي، اجوبة الاستفتاءات، س 1440؛ مكارم، استفتاءات، ج 1، س 572 و 573؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2166 و 2170؛ نوري، استفتاءات، ج 2، س 596؛ تبريزي، استفتاءات، س 2003 و 2005 و 2014.
صافي: اگر مراسم تعزيه و شبيه خواني مشتمل بر محرمات نباشد، اشكال ندارد.صافي، جامع الاحكام، ج 2، س 1599.
سوال: آيا سينه زدن و زنجير زدن و غذا دادن به مردم گناه است مخصوصاً كه بدن خون آلود و زخم شود؟
پاسخ: اقامه عزاداري و مجالس سوگواري در مصيبت‏ها اوليا خدا از جمله عبادات الهي مي‏باشد و سابقه‏اي ديرين دارد و در هر زماني و مكاني عزاداري به صورت‏هاي مختلفي مانند سينه زني و زنجير زني و روضه خواني و نوحه خواني و گريه و غذا دادن به عزاداران و غيره مرسوم بوده است و بسياري از پيامبران الهي و اهل بيت(عليهم السلام) براي مصيبت‏هايي كه بر ايشان پيش مي‏آمد ناراحتي و حزن خودشان را با اقامه كردن عزاداري اظهار مي‏كردند مانند گريه حضرت يعقوب در فراق فرزندش يوسف،{سوره يوسف، آيه 84 - 85 و سوره يوسف، آيه 23؛ بحارالانوار، ج 46، ص 109، چاپ بيروت، داراحيأ التراث العربي} و سفارش عبدالمطلب به دخترانش كه بعد از مرگش عزاداري و نوحه خواني كنند،{السيرْ النبويْ، ج 1، ص 178 - 179} و گريه پيامبر(ص) براي وفات حضرت خديجه و عمويش ابوطالب كه حتي پيامبر براي وفات آن دو بزرگوار يك سال عزاي عمومي اعلام كردند و آن سال را عام الحزن ناميدند و عزاداري پيامبر اكرم(ص) و مسلمانان براي شهداي جنگ احد كه رسول خدا وقتي جسد بي جان و در خون غلطيده عموي خود حمزه را در جنگ احد مشاهده نمودند بسيار براي آن گريه كردند،{الاستيعاب، ج 1، ص 275} و آن گاه هم كه به مدينه وارد شدند و مشاهده كردند در خانه‏هاي قبيله بني اشهل و بني ظفر براي شهيدان صداي گريه و نوحه خواني بلند است پيامبر نيز گريه كردند و از اين كه ديدند حمزه گريه كننده‏اي ندارد ناراحت شدند و فرمودند: «لكن حمزه لا بواكي له اليوم»;{الاستيعاب، ج 1، ص 25} اما عمويم حمزه گريه كنندگاني بر بالين ندارد و وقتي سعد بن معاذ و اسيد بن خفير مطلع شدند با حضرت فاطمه و ساير زنان مدينه در ميان گذاشتند سپس زنان در خانه حمزه اجتماع كردند و براي حمزه سوگواري كردند،{بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 20، ص 98، چاپ بيروت، داراحيأ التراث العربي} و عبدالله بن رواحه هم در اين‏باره قصيده پر سوزي خواندند،{الاستيعاب، ج 1، ص 275} تا بدين وسيله هم شخصيت عظيم حمزه مورد تجليل و تكريم واقع شود و هم فرهنگ شهادت به عنوان يك فرهنگ زنده و ماندگار مورد توجه قرار گيرد و همچنين به خاطر تعظيم و ترويج همين فرهنگ است كه وقتي رسول خدا خبر شهادت جعفر بن ابي‏طالب را كه در جنگ موته به هنگام جنگ با روميان به شهادت رسيد شنيد،{تاريخ پيامبر، ص 532} به خانه «اسمأ بنت عميس» همسر داغ ديده جعفر رفت و به او شهادت جعفر را تسليت گفت و آن گاه به خانه فاطمه زهرا(س) رفت آن بانو را هم در حال گريه و عزاداري مشاهده كرد و پيامبر فرمود: «علي مثل جعفر فلتيك البواكي»;{بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 22، ص 276، چاپ بيروت، انتشارات دار احيأ التراث العربي؛ اسدالغابْ، ج 2، ص 289؛ الاستيعبا، ج 1، ص 211} راستي براي شخصيتي مثل جعفر بن ابي‏طالب گريه كنندگان بايد گريه كنند، احمد بن حنبل نيز در كتاب مسند خود از ### روايت كرده كه با علي هنگامي كه صفين مي‏رفت همراه بوديم چون به سرزمين (نينوا) رسيديم ندا كرد صابر باش اي حسين صابر باش اي حسين در كنار نهر فرات، پرسيدم اي امير مؤمنان منظورتان چيست؟ فرمود روزي بر پيامبر خدا وارد شدم ديدم چون ابر بهاري مي‏گريد، گفتم يا رسول الله چرا اين چنين مي‏گرييد؟ فرمود پيش از تو پيك وحي خدا جبرئيل به من خبر داد، فرزندم حسين در كنار نهر فرات كشته مي‏شود،{مسند، احمد بن حنبل، ج 1، ص 58، همچنين از ابن عباس با همين مضمون در بحارالانوار، ج 44، ص 252، بيروت} و همچنين گريه حضرت زهرا(س) براي وفات پدرش كه بعد از رحلت رسول خدا(ص) بيت الاحزان تشكيل داد،{بحارالانوار، ج 12، ص 264 و بحار، ج 12، ص 264} و نيز گريه و عزاداري اهل بيت براي امام حسين(ع). {بحار، ج 46، ص 109 و وسائل الشيعه، ج 10، ص 398}
اما در مورد غذا دادن كه همان نذر است مانند اينكه كسي نذر كند اگر در فلان امتحان قبول شود قرآن را ختم كند، روايات بسياري وارد شد، كه در زمان پيامبر افراد نذر مي‏كردند و درباره صحبت آن از پيامبر سؤال مي‏كردند و پيامبر در جواب آنها مي‏فرمودند نذر صحيح است و وفاي به آن كنيد مگر اينكه نذر براي معصيت خدا باشد يا در مكاني باشد كه در آن مكان بتي از بت‏هاي زمان جاهليت بوده باشد كه در اين صورت نذر صحيح نيست؛ مانند روايت ثابت بن ضحاك «قال نَذر رجلُ علي عهد رسول الله(ص) ان ينحر ابلاً ببوانْ فاتي رسول الله(ص) فاخبره فقال (النبي) هل كال فيها و ثن يُعبَدُ من اوثال الجاهليْ؟ قالوا لا، قال: فهل كال فيها عيدٌ من اعيادهم؟ قالوا لا، قال(ص) للسائل اوف بنذرك فانَّهُ لا وفأ لِنذرٍ في معصيْ الله و لا فيما لا يملكُ ابن ادم»;{سنن ابن داود، ج 2، ص 104، چاپ لبنان مكتب الدراسات و لبحوث في دارالفكر} و روايات ديگري به اين مضمون در كتاب‏هاي اهل‏سنت وار شده است،{سنن ابي داود، ج 2، ص 104} در نتيجه عزاداري در هر مكاني و زماني در زمان پيامبر و قبل و بعد از آن به صورت مختلفي مرسوم بوده است و سينه زني و زنجير زني نيز جز عزاداري محسوب مي‏شوند و تا زماني كه از محدوده شرعي خارج نشوند مشروع است ولي اگر سينه زني يا زنجير زني باعث زخم و خون آلود شدن بدن شود چون براي بدن ضرر دارد بايد از آن پرهيز كرد و مقام معظم رهبري و عده‏اي از علما از قمه زني و چيزي كه باعث ضرر و خون آلود شدن بدن گردد نهي كردند.{درر الفوائد، ص 99 و همچنين سخنان مقام معظم رهبري درباره قمه زني در روزنامه كيهان، تاريخ 73/3/21 مراجعه شود}
سوال: بفرماييد وضعيت شرعي سينه زني هاي جديد با آهنگ هاي تند، در آوردن لباس و اعمالي مثل هروله و ... چيست و آيا اصولاً در صورت صحت شرعي، توجيهي براي اين كارها هست؟ با توجه به اينكه اين خصوصيات در مجالس باعث جذب جوانان به اين مجالس است و اگر مفسده اي دارد. چرا ز طرف نهادهاي حافظ احكام دين، فعاليتي در جهت كنترل انحرافات در اين جهت صورت نميگيرد؟
پاسخ: در پاسخ به سؤال شما عرض مي شود كه با استفاده از سبك هاي جديد در صورتيكه موجب سبك شمردن ذكر مصيبت نشود مانعي ندارد. اما اگر مداحي به سبك موسيقي حرام اجرا شود وباعث ايجا غنا شود خواندن و گوش دادن به آن حرام است. مراد از آهنگهاي غير مجاز حرام همان موسيقي غنايي لهوي متناسب با مجالس لهو ومعصيت مي‌باشد.بنابر آنچه ذكر شد : 1. مداحي توأم با غنا حرام است 2. از مداحي توأم با آهنگهاي حرام بايد اجتناب شود.
البته تشخيص موارد ياد شده به عهده مكلف و تشخيص موسيقي حرام عرفي مي باشد.
اما ذكر اين نكته لازم به نظر مي رسد كه از آنجايي كه بايد حرمت ائمه ( درهر حال حفظ شود به نظر مي آيد كه حتي اگر به فرض مداحي به سبك موسيقي غيرمجاز باعث غنا نشود به جهت امكان وهن نسبت به ائمه اطهار( بايد از خواندن و استماع اين نوع مداحيها اجتناب شود وعلت اجتناب نيز توهين آميز بودن آن به مقام شامخ ائمه اطهار ( مي باشد و همانطور كه شما دوست عزيز مرقوم داشته ايد بجاي تأييد و گسترش اين سبك عزاداريها مي بايست سيره علمي و اهداف ائمه( بيشتر مطرح و شفاف سازي شود و در اين ارتباط تك تك افراد جامعه مسئولند. سوره سباء، آيه 46 در اين ارتباط مي فرمايد : "قل انما اعظكم بواحدة ان تقوموا لله مثني و فرادي" حضرت امام خميني"ره" در صحيفه نور، ج5،در توضيح اين آيه چنين مي فرمايند : "خداوند تبارك و تعالي در اين آيه مي فرمايند كه يك موعظه به شما مي كنم واين موعظه اي است كه واعظش خداست وآورنده اش پيامبر اكرم( و مي فرمايد : "فقط يك موعظه است اين موعظه اهميتش خيلي زياد بايد باشدكه با اين تعبير مي فرمايد آن موعظه اين است كه : "إن تقوموا لله مثني و فرادي" اينكه قيام كنيد براي خدا،‌براي اقامه حق قيام كنيد،‌لازم نيست كه اول يك اجتماعاتي باشد "ثم" انسان بعد از اجتماعات قيامي كند. يكي يكي هم اين تكليف هست مثني و فرادي هم هست دو تا دوتا هم هست يعني تنهايي تكليف قيام لله هست ميزان اين است كه انسان تشخيص دهد لله است و قيام براي خداست واگر لله شد از اينكه تنها هستيم و جمعيتمان كم است ديگر وحشتي نيست. قيام لله هيج خسران ندارد.
نكته ديگر اينكه همان گونه كه در روايات وارد شده خداوند محبت امام حسين "ع" را در دلهاي محبانش قرار داده است، عشق حسيني شوري عميق دروجود مردم، از بزرگ و كوچك پديد مي آورد و در پرتو اين شور وهيجان؛ مجالسي به نام نامي حسين "ع" تشكيل مي شود و مردم با علاقه تمام در آن مجالس شركت مي كنند، اگر اين شور نمي بود مجلس، سرد و بي روح بود، مرام و منطق حسين"ع" در پرتو چنين مجالسي به مردم ابلاغ مي شود.(1)
درست است كه گفته اند: بايد احساسات پا به پاي عقل حركت كند، و بر عقل غالب نگردد، ولي اگر اين احساسات به صورت عشق مقدس درآيد و اين عشق آبروي عقل باشد در پرتو آن مي توان عقل را از قيد زنجيرهاي مادي آزاد ساخت.
همه شنيده‌اند وقتي كه عاشورا، حضرت عباس "ع" خود را به آب فرات رسانيد، با اين كه تشنه بود و از نظر عقل مي‌بايست رفع تشنگي كند تا بهتر بتواند مجاهده كرده و از حريم برادرش دفاع كند، ولي به ياد لب تشنة برادر افتاد، عشق و احساسات پاكش به جوش و خروش آمد، از آب نياشاميد.
مقام عشق را درگه بسي بالاتر از عقل است كسي اين آستان بوسد كه جان در آستين دارد
پس هم بايد عقل باشد و هم احساسات، زنجير زني و سينه زني و حسين حسين گفتن، ابراز احساسات است، در پرتو اين احساسات، مردم با مرام حسين "ع" آشنا مي شوند و حجت بر مردم تمام مي شود، اين است معناي سخن پيامبر "ص" :
"ان الحسين مصباح الهدي و سفينة النجاة؛ حسين چراغ هدايت و كشتي نجات است" (2)
تجديد خاطره زندگي پرشور او و به نظر آوردن فاجعة جانسوز كربلاي او، چراغي تابان براي هدايت است؛ هر كس از روشني اين چراغ استفاده كند به راههاي گمراهي و چاههاي تباهي نيفتد، بلكه به كشتي سوار مي شود، تا غرق نگردد، علاوه بر اين خود اين احساسات شعاري بر ضد ظلم و حمايت از حق است.
البته در صورتي كه اين امور به عنوان هدف نباشد تا به حال تخدير درآيد بلكه بايد مقدمه و وسيله راهيابي باشد.
ما در اسلام نمونه هاي بسياري از اين قبيل داريم، مثلاً در موسم حج، هروله و دويدن مخصوصي هفت بار بين صفا و مروه، يا رمي جمره و چندين سنگ به ستون هاي مخصوصي زدن، و يا قرباني كردن، با اين كه مي بينيم بر اثر نبودن وسايل، گوشتها از بين مي روند و اين عمل به صورت اسراف در مي آيد در ظاهر، به نظر آنان كه عقلشان در چشمشان است چه سودي دارد؟ ولي اينها ابراز احساساتي است، تا خاطرة زندگي بانوي پرهيزكار؛ مادر اسماعيل"ع" حضرت هاجر "س" تجديد شود كه چگونه براي پيدا كردن آب براي فرزندش بين صفا و مروه رفت و پس از هفت بار، مأيوسانه به سوي فرزندش آمد و ديد خدا به او عنايت كرده و در زير پاهاي اسماعيل آب بيرون آمده است، هرگاه كسي دل به خدا ببندد، چنين نتيجه مي گيرد، تا خاطرة اسماعيل و ابراهيم تجديد گردد كه چگونه با سنگهايي، شيطان را كه براي فريب دادن آنها خود را به آنان نزديك كرده بود، راندند، تا فرمان خدا را انجام دهند، و ما هم شيطان را چنين دور كنيم، تا خاطرة گذشت و همّت و خلوص ابراهيم خليل "ع" تجديد گردد كه چگونه راضي شد تا عزيزترين فرزند خود، جوان ارزشمندش را در راه خداوند قربان كند، ما هم چنين درس فداكاري و تسليم در برابر حق را بياموزيم.
اينك نيز در ميان ملل مختلف رسم است كه براي بزرگداشت و تجديد خاطرة بزرگمردي كه صدها سال است از دنيا رفته، تشكيلاتي شبيه تشكيلات عصر او در معرض نمايش درمي آورند تا نموداري از زندگي او را مجسم كنند، و اين تجسم كردن درسي براي تماشاگران باشد.
اصولاً گاهي براي پيشبرد اسلام از احساسات استفاده مي شود، اين رجزها و شعارها كه مسلمين و شهداي راه حق در برابر دشمن مي خواندند، جز براي اين است كه احساسات دشمن را ضعيف كرده و احساسات خود را قوي نمايند؟!
اين احساسات به قدري مورد توجه است كه گاهي از سرسخت ترين دشمن اسلام به نفع اسلام، از اين راه استفاده مي شد، چنان كه وقتي قريشيان تصميم جدي گرفتند تا پيامبر "ص" را به قتل رسانند، ابوطالب پدر باوفاي علي "ع" حساسات خانوادگي ابولهب (دشمن پيامبر) را به جوش آورد و به علي "ع" فرمود: برو به عمويت ابولهب بگو! "كسي كه چون تو عموئي داشته باشد، خوارنخواهد شد" علي "ع" نزد ابولهب رفت و همين جمله را گفت: "اگر از تصميم خود دست برنداريد؛ مسلمان خواهم شد" و به اين وسيله قريشيان را از تصميم خود منصرف ساخت. (3)
احساسات بود كه عموي رسول خدا "ص" حمزه را به اسلام گرايش داد، آن موقع كه از شكار برمي گشت ديد گروهي دور پسر برادرش محمد "ص" را گرفته اند اطلاع يافت كه ابوجهل با ياوه سرايي و مسخره كردن از محمد "ص" بدگويي مي‌كند حمزه آمد و باكمانش سر ابوجهل را شكست و فرياد زد شهادت مي دهم كه خدايي جز خداي يكتا و بي همتا نيست، و اين محمد "ص" رسول خدا است، پس از اين واقعه و پس از جوش و خروش افتادن احساساتش، نزد رسول خدا "ص" آمد، آيات قرآن و بيانات شافي و وافي و كافي رسول خدا "ص" عقل او را نيز قانع كرد كه اسلام حق است، مسلمان واقعي شد و در راه اسلام در جنگ احد شهد شهادت نوشيد و از پيامبر "ص" لقب "سيد الشهداء" گرفت. او در پرتو احساسات به حقيقت راهنمايي شد. (4) چقدر انسانهايي كه در پرتو ابراز احساساتي كه با سينه زني ها و سوگواريها و حسين گفتن ها به سوي حسين‌"ع" آمدند و واقعاً حسيني شدند.
توجه به اين نكته نيز بحث ما را تكميل مي كند كه حضرت زينب "س" در ماجراي كربلا، از برانگيختن عواطف و احساسات مردم، استفاده فراوان كرد، هنگام خروج از شام، به دستور يزيد، هودجها را با پارچه هاي پرزرق و برق، آراسته بودند، آن حضرت اعتراض كرد و فرمود: "ما عزادار هستيم، همه را سياه پوش كنيد." دشمنان ناگزير شدند و همه را سياه پوش كردند، و همين سياه پوش شدن و سياه پوش كردن تكايا و مجالس هنگام عزاداري، براي شيعيان شعار گرديد. "5"
در پايان به نكته اي اشاره مي كنم كه قابل توجه مي باشد؛ اسلام با اصل موسيقي مخالف نيست بلكه در بعضي موارد موسيقي‌ها را تجويز نموده است آيات قرآن كريم از آهنگ دلربايي برخوردار است وهمين آهنگ دلنشين بسياري از كفار قريش را جذب نمود،‌ روايات معصومين"ع" نيز چنين هستند. پس اصل موسيقي دراسلام حرام نيست. درخصوص نام مقدس معصومين"ع" نيز اگر در اين حد از موسيقي و آهنگ استفاده مي شود اشكالي ندارد و چه بسا جوانان را جذب نموده و به مرور دعوت به تفكر در سيره معصومين "ع" نمايد. نقطه مقابل آن بيان نام معصومين"ع" است، با صداي زشت وساده كه ممكن است تأثير منفي در مستمع داشته باشد. مطلب ديگري كه بايد در خصوص سؤال شما بيان كرد اين است كه درهمه مسائل از واجب و حرام و مستحب و مكروه و مباح بايد مقتضيات زمان و مكان رامد نظر داشت. درهمه زمانها و مكانها نمي شود يك حكم واحد كرد مگر در اصول مسلّمه لاتغيير اسلام.
اميدواريم همه ما توفيق قيام لله براي بهبود وضعيت جامعه داشته باشيم.
منابع و مآخذ :
* صحيفه النور،ج5،امام خميني"ره"
1. اسلام هيچ گاه با عواطف و احساسات انسان از در ستيز و مبارزه در نيامده، و انگيزه هاي طبيعي انسان را ناديده نگرفته، بلكه آنان را در مسير هدايت قرار داده است، در بسياري از موارد، عواطف موجب جنبش بر ضد ظلم خواهد شد.
2. بحار، ج36، ص205.
3. روضه الكافي، ص276، بحار، ج22، ص65 و 266
4. مجالس المؤمنين، ج1، ص177 ، الخصائص الزنبيه، ص296
برگرفته از كتاب: پاسخ به پرسشهاي مذهبي شما، محمد محمدي اشتهاردي