اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم اللهم انی امجدک و لاغایۀ لمجدک لا احصی ثناء علیک، انت کما اثنیت علی نفسک توحدت بالعظمۀ و العلاء و تفردت بالجود و الکبریاء. توهمت فی کبریاء هیبتک دقائق الاوهام و انحسرت دون النظر الیک خطائف ابصار الانام نحمدک علی جزیل الانعام و نشکرک علی جمیل الاکرام و نصلی و نسلم علی نبیک نبی الرحمۀ و امام الائمۀ المنتجب من طینۀ الکرم و سلالۀ المجد الاقدم و علی اهل بیته ینابیع الحکم و عصم الامم و السادۀ الاتقیاء و القادۀ الاصفیاء، مادامت الخضراء علی الغبراء، و استنارت الغبراء من الخضراء.

قال الله تعالی فی القرآن الکریم : «یومئذ لاتنفع الشفاعة الامن اذن له الرحمن و رضی له قولا»[1]

از آیه فوق استفاده می شود که خداوند مقام شفیع بودن را به بعضی از بندگان خاص عنایت فرموده است، اما در چگونگی شفاعت بحث شده که شامل حال چه کسانی خواهد شد و چه کسانی از این نعمت الهی بهره مند خواهند شد؟

آیا همه انسان ها چه مؤمن چه کافر، از این موهبت الهی بهره خواهند جست یا بعضی از افراد خاص؟

در روایتی که شیخ صدوق در امالی از حسین بن خالد از حضرت رضا علیه السلام از آباء از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده که فرمود: رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم کسی که به حوض من ایمان نداشته باشد خداوند او را در حوض هم وارد نکند و کسی که شفاعت ایمان نداشته باشد خداوند او را به شفاعتم نائل نسازد آن گاه فرمود: تنها شفاعت من مخصوص کسانی از امت من است که مرتکب گناهان کبیره شده باشند و از نیکوکاران از ایشان هیچ گرفتاری پیدا نمی کنند.

از بیانات علامه طباطبائی در تفسیرالمیزان راجع به آیات 3٨-4٨ سوره مدثر چنین برمی آید که : شفاعت شامل حال کسانی خواهد بود که اهل ایمان باشند، افراد مؤمن، متدین، با امور دینی باشند و آنها عبارتند از:

ا- کسانی که نمازخوان هستند و نماز را سبک نمی شمارند.

٢- کسانی که به فقراء و مساکین انفاق می کنند و زکات مال را می پردازند.

٣- کسانی که در بازار گرم زندگی و ظواهر فریبنده دنیا غرق نشده اند.

٤- کسانی که به روز حساب و جهان آخرت ایمان دارند و آن را انکار نمی کنند.

و طبق فرمایش خداوند در آیات فوق اشاره افراد ذیل از شفاعت بی بهره هستند:

الف: کسانی که نمازخوان نیستند.

ب: کسانی که انفاق نمی کنند.

ج: کسانی که در پی دنیا و ظاهر فریبنده آن گرفتار شده اند.

د: کسانی که روز حساب را انکار می کنند.

چرا که ترک این چهار چیز ارکان دین را منهدم می سازد و برعکس داشتن این چهار صفت دین خدا را به پا می دارد.

بنابراین درمی یابیم که بدون عمل و بدون توشه و آذوقه دل خوش کردن به شفاعت زهی خیال باطل است و آن طور که بعضی ها باب شفاعت را وسیع و گسترده می گویند نیست این گونه نیست که انسان هر گناهی را خواست بکند مرتکب محرمات بشود و حلال و حرام الهی و احکام نورانی اسلامی را مراعات نکند و امیدوار به شفاعت باشد، شفاعت شامل حال بندگانی خواهد بود که در مسیر بندگی و اطاعت و قرب حق تعالی گام برمی دارند و تمام کارهایشان در جهت کسب رضای خداوند تعالی است بله اگر در پیچ و خم سیر مسیر الی الله از روی نا آگاهی گرفتار گناهی شد و سپس از کرده خویش نادم و پشیمان گردید به لطف و عنایت خداوند در قیامت از شفاعت شفیعان محشر بهره مند خواهد شد.

کسانی که شفاعت نخواهند شد

به تحقیق اهل عناد و اهل معصیت ظالمان و ستمگران به حقوق مردم و حقوق خداوند از این موهبت الهی در قیامت بی بهره خواهند شد، کسانی که نماز را سبک می شمارند، کسانی که امر به معروف و نهی از منکر را فراموش کرده اند، کسانی که دین خدا را یاری نمی کنند، کسانی که ظالمان را بر سر جای خود نمی نشانند، کسانی که ربا می خورند، کسانی که مال یتیم می خورند، کسانی که دزدی می کنند، کسانی که به یاری مسلمین نمی شتابند و اسلام را تضعیف می کنند و به طور کلی کسانی که قوانین الهی را زیر پا می گذارند نباید انتظار شفاعت در روز قیامت را داشته باشند.

علامه طباطبائی در تفسیرالمیزان می فرمایند: شفاعت وسیله نجات گناهکاران از اصحاب یمین است همچنان که قرآن کریم هم فرموده است: «ان تجتنبواکبائر ماتنهون عنه نکفر عنکم سیاتکم»[2]

اگر از گناهان کبیره اجتناب کنید گناهان دیگرتان را جبران می کنیم.

بعد علامه می فرمایند به طور مسلم منظور از این آیه این است که گناهان صغیره را خدا می آمرزد و احتیاجی به شفاعت ندارد پس مورد شفاعت آن عده از اصحاب یمین اند، که گناهانی کبیره از آنان تا روز قیامت باقی مانده و به وسیله توبه یا اعمال حسنه دیگر از بین نرفته، پس معلوم می شود شفاعت مربوط به اهل کبائر از اصحاب یمین است همان طوری که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرموده: تنها شفاعتم مربوط به اهل کبائر از امتم است اما نیکوکاران هیچ ناراحتی در پیش ندارند.

کسانی که شفاعت می کنند

شفاعت دو قسم است یکی شفاعتی که در دنیا اثر بگذارد و شفاعت آمرزش خدا یا قرب به درگاه او گردد، واسطه میان بنده و خدا در این چند طایفه اند:

طایفه اول: توبه

از گناه که سبب آمرزش گناهان است که همچنان قرآن مجید می فرماید: «قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم ...»[3]

بگو ای بندگان بر نفس خود زیاده روی روا داشتند از رحمت خدا مأیوس نشوید که خدا همه گناهان را می آمرزد چون او آمرزگار رحیم است به سوی پروردگارتان توبه کنید.

طایفه دوم : ایمان به رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم

که قرآن فرموده است : «آمنوا برسوله ... یغفر لکم»[4]

به رسول او ایمان بیاورید تا این که گناهانتان را بیامرزد.

طایفه سوم : عمل صالح

خداوند متعال فرمود: «وعد الله الذین آمنوا و عملوا الصالحات لهم مغفرة و اجر عظیم»[5] کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح کردند وعده داده که مغفرت و اجر عظیم دارند.

طایفه چهارم: قرآن کریم

خودش در این باره فرموده: «یهدی به الله من اتبع ...»[6]

خداوند به وسیله قرآن کسانی را که در پی خوشنودی اویند به اذن خودش به سوی راه های سلامتی هدایت نموده و ایشان را از ظلمت ها به سوی نور هدایت نموده و نیز به سوی صراط مستقیم راه می نماید.

طایفه پنجم: مساجد و اماکن شریفه متبرکه و ایام شریفه و انبیاء و رسولان خدا برای امت خود طلب مغفرت می کنند.

طایفه ششم: ملائکه

برای مؤمنین طلب مغفرت می کنند، آن فرشتگان که عرش را حمل می کنند و اطرافیان آن پروردگار خود را به حمد تسبیح می کنند و به او ایمان دارند برای همه کسانی که ایمان آورده اند طلب مغفرت می کنند.

طایفه هفتم: مؤمنین

خداوند ازبان اینها حکایت می کنند: «واعف عنا و اغفر لنا و ارحمنا انت مولینا»[7] بر ما ببخشای و ما را بیامرز و بر ما رحم کند که تویی سرپرست ما.

قسم دوم : از شفاعت شفیعی است که در روز قیامت شفاعت می کنند

١- انبیاء علیهم السلام

٢- ملائکه

٣- شهدا

در خصال حضرت علی علیه السلام روایت کرده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: سه طایفه به درگاه خداوند شفاعت می کنند و شفاعتشان پذیرفته هم می شود: انبیاء، علماء و شهدا.

اینجا مراد از شهدا به نظر علامه طباطبائی شهدا در میدان جنگ هستند چون معروف از معنای این کلمه در زبان اخبار ائمه علیهم السلام همین معنا است.

روضه

هنوز چند بهار از عمر زینب علیها السلام نگذشته بود که مادرش زهرا علیها السلام را از دست داد، او در کودکی دید چگونه مادرش را بین در و دیوار قرار دادند و مظلومی مادر را به چشم دید، فرق شکافته پدر مظلومش امام علی علیه السلام را دید و چگونگی شهادت پدر را نظاره کرد؛ اما باز دل خوش به برادران است، اما یک روز هم رفت کنار برادرش حسن علیه السلام طشتی مقابل برادر قرار داشت و او پاره های جگر مبارک برادرش امام حسن علیه السلام را به چشم خود دید و سرانجام برادرش امام حسن علیه السلام را هم از دست داد.

اما آخرین امید زینب علیها السلام برادرش حسین علیه السلام بود که در روز عاشورا داغ او راهم به دل زینب علیها السلام گذاشتند.

وقتی زینب علیها السلام ناامید شد که دید ذوالجناح برادر با یال و کاکل خون آلود آمد کنار خیمه ها دست بچه ها را گرفت؛

صدای ذوالجناحش را شنیدند همه از خیمه ها بیرون دویدند

آمد بالای تل زینبیه دید دور تا دور برادرش را گرفته اند یک وقت نگاه کرد دید سر بریده برادر بالای نیزه ...

آمد کنار کشته برادر دست برد زیر بدن پاره پاره ابی عبدالله فریاد زد خدایا این قربانی را از ما آل محمد بپذیر.

«و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون»

سید کاظم عباس رضوی

[1] طه/109

[2] نساء/ ٣١

[3] زمر/٥٤

[4] حدید/٢٨

[5] مائده/٩

[6] مائده/١٦

[7] بقره ٢٨٦