بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمين و صلّى الله على جميع الانبياء والمرسلين و صلّ على محمد و آله الطاهرين.
بحث در مسأله كسب حلال و لقمه پاك بود. امام صادق عليه السلام مىفرمايد: آنچه را كه خالق، به وجود آورنده و سازنده كارگاه وجود ما بر ما حلال كرده و مصرف آن را براى ما آزاد اعلام كرده است، فقط به خاطر اين بوده كه هم شما به آنها نيازمند هستيد و هم تمام حلالها و مباحهاى الهى به نفع بدن و روح شماست.
اما آنچه را كه بر شما حرام كرده است، به خاطر اين بوده كه شما به آنها نيازمند نبوديد و احتياجى نداشتيد. علاوه بر اين، حرامها براى شما زيان داشته است. اين را حضرت صادق عليه السلام هزار و پانصد سال قبل فرمودهاند. كتاب درباره غذاها، حلالها و حرامها كه از نظر بهداشت، روان و طبّ جديد بررسى كردهاند، زياد نوشته شده است. كتابى هست كه شايد حوصلهاش را نداشته باشيد كه تمام آن را مطالعه كنيد؛ چون بيست و پنج جلد است و هر جلدى حدود چهارصد صفحه دارد. «1» اما اگر توانستيد، اين ده هزار صفحه را بخوانيد تا معلوم شود كه حضرت صادق عليه السلام در پانزده قرن قبل چه فرمودهاند. ايشان كليات مسأله را فرمودهاند كه هر حلالى را شما به آن نياز داشتهايد، خدا تصرّف شما در آن را حلال و آزاد گذاشته است. علاوه بر اين، به نفع بدن و روح شما بوده است، چرا روح؟ براى اين كه ثابت شده است كه هر غذايى را انسان مىخورد، هم روى بدن او اثر مىگذارد و هم روى حالات روانى او.
منافع گريه بر بدن و روان انسان
مثلًا نوشتهاند اگر كسى بخواهد رقّت قلب پيدا كند، نازك دل شود، كه فرض كنيد در در نماز شنيدن مصائب اهلبيت عليهم السلام خوب گريه كند، گريهاى كه ثابت شده كه در حكم دارو است.
من براى كسى كه از آمريكا به ايران آمده بود، نيم ساعت درباره گريه صحبت كردم. به من گفت: يعنى شما مىتوانيد هر شب گريه داشته باشيد؟ گفتم: بله، خيلى از مردها و زنهاى ما هنور نماز شب مىخوانند و در آن، خصوصاً در ركعت آخر و در قنوت نماز وتر، در «يا رب يا رب» و «العفو» گفتن، بسيار گريه مىكنند. ماه رمضان، شبهاى احيا، محرم و صفر، شهادت ائمه و فاطمه زهرا: گريه مىكنند. گفت: پس شما بايد خيلى سالم باشيد. گفتم: اتفاقاً خيلى از مردم ما سالم هستند. بيمارىهاى غربىها و آمريكايىها را ندارند. نه از نظر بدن و نه از نظر روح. ما به اندازه كشورهاى غربى، ديوانه، داراى ضعف عصبى، افسرده و خودكشى نداريم. افرادى كه دچار اين مسائل مىشوند، در زندگى خود خلأ دارند. بعد گفت: در آمريكا چند سال است كه دكترهايى تربيت شدهاند و در مطب مىنشينند، مريض كه مىآيد، پروندهاش را روى تخصّص خود تكميل مىكنند، بعد به مريض مىگويند: شما چند روز، جاى خلوتى را پيدا كنيد كه راحت گريه كنيد، آن وقت خوب مىشويد.
دارو بودن گريه
گفتم: پس بشنو از جلال الدين مولوى كه در هفتصد سال قبل، در قرن ششم و هفتم، براساس معارف اسلامى فرموده:
گريه بر هر درد بىدرمان دواست چشم گريان، چشمه فيض خداست
كلمه دوا، خيلى جالب است. در قرآن نيز آمده است:«أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُواْ مِنَ الْحَقّ» دو چشم آنان فراوان اشك مىريزد، براى معرفتى كه به حق پيدا كردهاند.
تا نگريد ابر كى خندد چمن تا نگريد طفل كى جوشد لبن
اين گريه را چه كسى به بچه ياد داده است كه تا به دنيا مىآيد، گريه مىكند؟ تا گرسنه مىشود، تا به او اخم مىكنند، تا بر سرش داد مىكشند، گريه مىكند. اين اسلحه را چه كسى به او داده است كه از خودش دفاع كند؟ اگر گريه خوب نبود كه به ما نمىدادند.
رحمت خدا بر گريه كنندگان
امام صادق عليه السلام مىفرمايد: بچه كه به دنيا مىآيد، تا مدتى جلوى گريهاش را نگيريد. عرض مىكنند: براى چه؟ چون مادرها مىخواهند بچه را ساكت كنند، حضرت مىفرمايد: بچهاى كه طبيعى گريه مىكند، براى دستگاه تنفسش مفيد است و گريه سمهاى بدن او را خارج مىكند. گريه فشار غصّه را و افسردگى را كم مىكند.
تا نگريد كودك حلوا فروش بحر رحمت در نمىآيد به جوش
اين شعر برگرفته از داستانى است: مردى مرد و چند بچه يتيم از او به جا ماند. مادر از سرمايه پدر، جز مقدارى آرد بيشتر نداشت. از آن آرد حلوا درست كرد، به بزرگترين فرزندش كه نوجوان بود داد، گفت: عزيز دلم! اين حلوا را ببر بفروش، پولش را بياور تا خرجى خود را اداره كنيم، با اضافهاش دوباره آرد مىخريم و حلوا درست مىكنيم. بچه صبح حلوا را آورد اما تا شب كسى نخريد. آن زمانها مغازهها را زود مىبستند. داشتند مغازهها را مىبستند كه بروند. اين بچه ديد هوا دارد تاريك مىشود و مردم مىروند. شروع كرد بلند بلند گريه كردن. تاجرى آمد رد شود، دلش سوخت، گفت: چرا گريه مىكنى؟ داستان را گفت. تاجر گفت: من همه حلواها را مىخرم.
اثر عدس در رقت قلب
ثابت كردهاند كه اگر مىخواهى رقّت قلب پيدا كنى، كه راحت بتوانى گريه كنى، چه در نماز شب، چه براى اهلبيت عليهم السلام، راهش خوردن عدس است. اين گونه نيست كه مواد غذايى فقط روى بدن اثر كند. «1» خداوند در اين مواد، براى اثرگذارى روى حالات انسان، اثر قرار داده است.
مثلًا مىگويند: مىخواهى شاد باشى، روى غذا زعفران بريز و بخور. همه غذاها، علاوه بر اين كه آثار بدنى دارند، آثار روانى نيز دارند.
رعايت حدود در استفاده از حلال
اما آثار بدنى، خداوند در قرآن مىفرمايد: «كُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلَا تُسْرِفُواْ» تا كاملًا گرسنه نشديد، غذا نخوريد و تا هنگامى كه سير نشديد، از غذا دست بكشيد. اين نوع غذا خوردن سلامت و عمر شما را- اگر به حادثه و تصادف برنخوريد- تا هشتاد يا نود سالگى تضمين مىكند. دستگاه گوارش خسته و زخمى نمىشود و زود از كار نمىافتد. اگر كسى قواعد خوردن غذا را رعايت كند، هر چه حلال است؛ چون انسان به آن نياز دارد و مصرف آن را آزاد كرده است و روى بدن و روان انسان اثر مثبت دارد، به شرطى كه در خوردن حلالها اسراف نكند، مانند آن آقا نباشد كه نزد دكتر رفت و گفت: آقاى دكتر! مقدارى ناراحتى دستگاه گوارش دارم. گفت: به چيزى حسّاسيت دارى؟ گفت: به هيچ چيز. گفت: چه نوع غذاهايى را مىخورى؟
گفت: هر روز صبح چهل عد تخم مرغ مىخوريم، شما بيست عدد حساب كن، ظهر پانزده سيخ چلوكباب مىخوريم، شما هفت سيخ حساب كن، شب هم ده پرس آبگوشت مىخوريم، شما پنج پرس حساب كن.
دكتر گفت: هيچ مانعى ندارد. تو نسخه خيلى سادهاى مىخواهى. من چند قلم دوا نوشتهام: ده من خاكشير نوشتهام كه بخورى، تو پنج من حساب كن، ده كيلو گل گاو زبان نوشتهام، تو پنج كيلو حساب كن، چهار كيلو شيرخشت نوشتهام، تو دو كيلو حساب كن. اينها را كه خوردى، به اميد خدا، چشمهايت كور مىشود، تو يكى حساب كن، بعد هر دو گوش تو كر مىشود، تو يكى حساب كن. هر دو دست تو از كار مىافتد، تو يكى حساب كن، هر دو پاهاى تو از كار مىافتد، تو يكى حساب كن، بعد تو را زير خاك مىكنند، دو خروار خاك روى تو مىريزند، تو يك خروار حساب كن كه ناراحت نباشى.
استفاده مطلوب از حلال خدا
اين را عنايت داشته باشيد كه اگر خدا مىفرمايد:«كُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَللًا طَيّبًا» هر چه حلال و پاكيزه كه مصرفش آزاد است و به آن نياز داريد، بخوريد و بياشاميد، شرط دارد كه به اندازه بخوريد، تا سالم بمانيد. براى بدن و روان شما اثر مثبت دارد، بعد مىفرمايد:«وَ لَاتَتَّبِعُواْ خُطُوَ تِ الشَّيْطنِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ»
پاى خود را در جاى پاى شيطان نگذاريد. اگر او دعوت كرد كه گوشت خوك و شراب بخوريد، قمار و زنا كن، رشوه بگير، دزدى و اختلاس كن. دشمن تو است كه دارد تو را به اين حرفها دعوت مىكند؛ چون به حرام نياز ندارى. وقتى كه حرام بخورى، براى بدن و روح تو ضرر دارد. با بعضى از خوراكىها بيرحم مىشوى، با بعضى بىغيرت، با بعضى مهر و محبت تو كم شده، قسى القلب مىشوى، با بعضى از خوراكىها، حالات و اخلاق زشت پيدا مىكنى.
اثر شير بر طفل شيرخواره
اين قضيه جدّى را يكى از دوستانم براى من تعريف كرد. گفت: رفيق خيلى خوبى داشتم كه مىگفت: مشكلى براى من به وجود آمده است كه نمىتوانم آن را ريشهكن كنم و آن اين است كه وقتى از كنار خركچىها رد مىشوم، او به خر خود مىگويد: «هش»، اما من هم مىايستم. او دوباره «نوچ نوچ» مىكند كه خرش راه بيافتد، من نيز راه مىافتم. چرا چنين حالتى دارم؟ گفتم: برو از مادرت بپرس كه چه چيزى به خورد تو داده است كه تو اين گونه شدهاى؟ گفت: به سراغ مادرم رفتم، او را قسم دادم، مادرم گفت: زمانى كه شير مرا مىخوردى، شير من خشك شد. همسايهاى داشتيم كه چند الاغ داشت، ما شير خر را مىگرفتيم و به خورد تو مىداديم. همين باعث شده است كه تو در برابر فرمانى كه به خرها مىدهند، عكس العمل نشان بدهى. اين است كه امام صادق عليه السلام مىفرمايد: غذا هم روى بدن شما اثر دارد و هم روى روح شما. اين مسأله امروزه ثابت شده است.
بررسى خواص عسل
در اين كتاب بيست و پنج جلدى معجزه پيغمبر و ائمه عليهم السلام را درباره همه چيز مىفهميد. نويسنده اين كتاب دكتر پاك نژاد است كه خيلى دانشمند بود، ولى منافقين او را در اوايل انقلاب كشتند. نام اين كتاب «اولين دانشگاه و آخرين پيامبر» است. در سه جلد از اين كتاب، فقط درباره خواص عسل نوشته شده است. يعنى هزار و دويست صفحه تحليل علمى درباره اين ماده غذايى است كه خدا در قرآن فرموده است: «فِيهِ شِفَآءٌ لِلنَّاسِ»
عسل براى كلّ مردم دوا است. «شفاء» يعنى دارو، اما نه اين عسلهايى كه اين جنس دو پا در كارگاهها، با اسانس و شيره نبات و چيزهاى ديگر مىسازد؛ چون من مواد تقلبى را به شكل عسل عرضه مىكنند. اين را كه مىگويم، من نه خودم عسل فروش هستم، نه عسل ساز، ولى پرسيدهام. عسلى كه زنبور با شيره گلها، در كندوهايى كه عباد واقعى خدا مالك آن هستند، بهترين كندو، كه سالمترين عسل را دارد و در كوهها هست كه دست انسانها به آن زنبورها نمىرسد، آنها اول فروردين راه مىافتند، حدود اواسط ارديبهشت شروع به ساختن عسلها را مىكنند، آن عسل شفا است كه كم پيدا مىشود.
نمونهاى از تأثير عسل در مداوا
من براى شخص مريضى، از كوههاى اطراف بوشهر تهيه كردم كه آن عسل تازه را زنبورها در كوهها درست كرده بودند، صاحب آن متدين و خوب بود. آن شخص دچار چشم درد بسيار سختى شده بود. به خاطر ضربهاى كه به چشمش خورده بود. دكتر گفت: بايد يك ماه بيايى و بروى و من روى اين چشم كار كنم تا درست شود. آمد و آن عسل را گرفت و چند بار ماليد. بعد نزد دكتر رفت، دكتر گفت:
چشم تو را معجزه خوب كرده است، نه دوا.
جايگزينى حلال به جاى حرام
آن وقت اين دانشمند سه جلد كامل اين كتاب را درباره عسل نوشته و خواص آن را تحليل كرده است. در آنجا مىنويسد: اى مردم دنيا! گوشت گوسفند بخوريد، چرا خوك مىخوريد؟ عسل كه هست، شربت عسل يا بهترين نوشيدنى كه دوغ با ماست سالم است، بخوريد، براى چه عرق و شراب مىخوريد؟
خدا مرحوم كافى را رحمت كند. واعظى بود كه قبل از انقلاب خيلى اصرار داشت جوانها را هدايت كند و از كار بد باز دارد. خود ايشان براى من گفت: شبى منبر دعوتم كرده بودند، آنجا مشروب فروشى خيلى زياد بود. ما نيز روى منبر به عنوان امر به معروف و نهى از منكر گفتيم: جوانها! روزها كار مىكنيد، بعد از هشت ساعت زحمت، سه تومان مزد مىگيريد، آن وقت مىرويد دو تومان آن را عرق مىخريد و مىخوريد، براى چه؟ حيف نيست؟ گفت: جوانى سر زانو بلند شد و گفت: حاج آقا! به شما گران مىدهند، هجده ريال است.
اين همه خداوند در قرآن فرموده است: از ميوهها شربت بگيريد و بخوريد، چه نيازى به الكل داريد؟ اگر دكتر به شما ثابت كرد كه بدن شما به الكل نياز دارد و راست مىگويد، منِ خدا آن مقدار نياز بدن شما را در پرتقال، نارنگى، انار و انگور گذاشتهام. اين الكلى كه خدا حلال كرده است، بخور. ممكن است كسى بگويد: گوشت كيلويى فلان قدر است، نمىتوانيم بخريم و بخوريم، ما چه كنيم؟ جواب اين است كه حبوبات كار گوشت را مىكند. يكى از بهترين موادى كه خدا قرار داده است، سيب زمينى است.
نمونههايى از تأثير غذا بر جسم و روان انسان
اگر در خانه شما كسى هست كه ضعف اعصاب دارد، هر شب چند عدد سيب رنده كنيد، ذرّهاى گلاب و كمى هم شكر به آن بپاشيد و بگذاريد تا صبح در يخچال بماند، بعد در روز به او بدهيد تا بخورد، ان شاء الله خوب مىشود. سيب ميوه حضرت ابى عبدالله الحسين عليه السلام است. اين ميوه با اين اسم همراه است. اگر كسى شامه معنوى داشته باشد، مىگويند: در سحر، از حرم حضرت ابى عبدالله عليه السلام و از درون ضريح، بوى سيب بهشتى مىآيد. يكى از بهترين ميوههاى عالم كه خدا در قرآن چند بار اسم آن را آورده، انگور است. «1» تنها ميوه در اين عالم است كه در سه مرحله رشد خود مصرف دارد؛ در كال بودنش كه غوره است، مىشود خورد و دارو است. در زمان رسيدنش كه انگور است و خشك شدهاش نيز كه كشمش است، در هر سه دوره مصرف دارد. كشمش طبيعى كه تيزاب ندارد، براى افراد پير كه زانو درد دارند، روزى بيست عدد را بخورند، درد آنها را تخفيف مىدهد. انگور براى معده و دستگاه گوارش عالىترين دارو است. نان گندم- اگر سبوس آن را نگيرند- براى معده شانزده خاصيت دارد.
دستورهاى معجزه آساى پيامبر صلى الله عليه و آله در امر غذا
به فرموده پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله: تا مىتوانيد غذاى بيرون را نخوريد. البته افراد اغذيهفروش از من ناراحت نشوند. پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مىفرمايد: در خانه با مواد سالم غذا درست كنيد و كنار هم بخوريد. اين كه مىگويند: سر سفره حرف نزنيد، اين خلاف گفتار پيامبر صلى الله عليه و آله است، چون حضرت مىفرمايد: هنگام خوردن شروع كنيد بگوييد و بخنديد كه غذا زودتر هضم شود و به شما لذت بدهد.
پيغمبر صلى الله عليه و آله مىفرمايد: موقع غذا خوردن، چهار زانو روى زمين بنشينيد و بخوريد. روى ميز و صندلى ننشينيد. علت دارد. اين كه حضرت مىفرمايد: در شب مىخواهيد آب بخوريد، بنشين و بخور، اما در روز بايست و بخور، علت طبيعى دارد. «1» اين كه مىفرمايد: قبل از صبحانه يك استكان آب ولرم بخوريد، اگر از دكترها بپرسيد، مىگويند كه: اين آب ولرم كار دهها دارو را براى معده و كليهها مىكند.
اين كه پيغمبر صلى الله عليه و آله مىفرمايد: هر جاى بدن شما درد گرفت، تا قبل از اين كه به دكتر برسيد، آن محل را گرم نگهداريد، چون در فيزيوتراپى مىفهمند كه حضرت چه فرمودهاند. اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مىفرمايد: در آب خزينه نرويد، اما اگر هوس كرديد برويد، به آب نگاه كنيد، ببينيد اگر طبع شما مىكشد كه آن آب را بخوريد، برويد. اگر نه، نرويد.
دستورهاى الهى پيامبر صلى الله عليه و آله در رعايت بهداشت
به پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله عرض كرد: چشمم كم سو شده است و آفتاب مرا اذيت مىكند. حضرت فرمودند: خمرهاى كه لعاب آبى خوبى دارد را از آب پر كن، روزى چند ساعت درون آن را نگاه كن. شما از دكتر چشم بپرسيد، مىگويد: عينك طبى يا ضد آفتاب- با آن همه هزينه- بايد بزنيد. بهترين عينك طبى همان رنگ لعاب آبى خمره است كه با آب مخلوط است. پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله اين درسها را كجا خوانده بود؟ حتماً از طرف خدا بوده است: «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى* إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحَى»
چرا حضرت مىفرمايد: اول و آخر غذا، كمى نمك بچشيد؟ از دكترها بپرسيد، مىگويند: اين كار بيست و پنج خاصيت دارد. همچنين مىفرمايد: هرگز غذاى داغ نخوريد. از دكترها بپرسيد كه عكس العمل اعصاب نسبت به غذاى داغ چيست؟ اين كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مىفرمايد: هيچ زبالهاى را شب در خانه نگه نداريد، يا هزار و پانصد سال قبل فرمود: شب تا ظرفهاى غذا را نشستيد، نخوابيد. حتى يك ظرف نشسته را نيز براى صبح نگذاريد. اينها همه جزء معجزات اسلام است.«كُلُواْ مِمَّا فِى الْأَرْضِ حَللًا طَيّبًا وَ لَاتَتَّبِعُواْ خُطُوَ تِ الشَّيْطنِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ* إِنَّمَا يَأْمُرُكُم بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَآءِ وَ أَن تَقُولُواْ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ»
شيطان شما را به كثيفترين مواد خوراكى دعوت مىكند. خارجىها را دعوت كرده و آنها نيز اجابت كردند؛ گوشت مار، سوسمار، خرچنگ، قورباغه، ميمون، سگ، گربه، خوك، سوسك و كرمهاى درون باغچه را مىخورند.در چين همه چيز مىخورند. شخصى چينى به من مىگفت: ما ضرب المثلى داريم كه مىگوييم: سه چيز را در اين دنيا نمىخوريم: كشتى، هواپيما و قطار، هر چيز ديگر در اين دنيا هست، ما مىخوريم.
آيا اين بدن و روح ما با همه چيز تناسب دارد؟ حالات روحى ما با همه چيز تناسب ندارد. واى از حرام خوران كه فرداى قيامت چه محاكمات سختى دارند! خدا به آنها بگويد: من خوك، عرق و شراب را براى خوراك تو نيافريدم، چرا خوردى؟ چه جوابى مىدهد؟ رفيقى داشتم كه خدا رحمتش كند. به شوخى مىگفت: روز قيامت خدا هر چه خر كه از گرسنگى مرده است را زنده مىكند، گفتم: براى چه؟ گفت: براى اين كه وارد محشر شوند و در دادگاه الهى به خدا بگويند: از تمام مواد غذايى دنيا براى ما جو را قرار داده بودى كه آن هم اين جنس دو پا در كارخانه به عرق تبديل كرد و خورد، بگو غذاى ما را براى چه خورديد؟ چرا سهم ما را برديد؟ والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته
مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان الشیعی
