عیدی برای بشریت

عید سعید غدیر، با حیات طیّبه بشر پیوند خورده و دعوتی است از همه‌ی مردم از سوی پروردگار متعال برای اینکه رمز و راز این زندگی پاک و طیّب و شیرین به ما تقدیم بشود. لذا پروردگار متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَجِیبُواْ لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُم لِمَا یُحْیِیکُمْ؛[۱] اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، چون خدا و پيامبر، شما را به چيزى فرا خواندند كه به شما حيات مى‏بخشد،‌ آنان را اجابت كنيد».

مسئله‌ی دین باید ریشه‌دار، عمیق و متکی بر ایمان و باور انسان‌ها باشد؛ بنابراین باید دل‌ها را برای این لبیک‌گویی به میدان آورد و لبیک قلبی گفت؛ ‌چراکه: «وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ؛[۲]و بدانيد كه خدا ميان آدمى و دلش حايل مى‏گردد و هم در نزد او محشور خواهيد شد». باید با دلتان جواب بدهید و بدانید که خدای متعال از دل شما هم به شما نزدیک‌تر است.

در آیه بعد هم می‌فرماید: اگر درباره‌ی آنچه که به شما در این دعوت ارائه شد، کوتاهی بشود،‌ فتنه‌ای درست خواهد شد که در آن تر و خشک خواهند سوخت: «وَاتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنكُمْ خَآصَّةً؛[۳] و از فتنه‏اى كه تنها به ستمكاران شما نمى‏رسد بترسيد». در غدیر چنین پیامی از سوی خدای متعال رسیده است. پیامی که هم‌پایه رسالت است: «و إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ؛[۴] و اگر نكنى پيامش را نرسانده‏اى. و خدا تو را از [گزندِ] مردم نگاه مى‏دارد».

پیام اصلی غدیر

با این توضیح کوتاه معلوم می‌شود که پیام غدیر ناظر به قلب جامعه‌ی بشری است. یعنی کانون اصلی زندگی انسان‌ها که می‌تواند تأمین‌کننده حیات طیّبه در آنها باشد و آن هم عبارت است از مسئله‌ی حاکمیت. لذا به عبارتی می‌شود گفت که نکته‌ی اساسی و کلیدی در جریان غدیر، بخش باطنی ولایت نیست؛ اگر چه جایگاه آن خیلی فرازمند است. نقطه کانونی در مبحث غدیر، بحث فضایل علی بن ابی‌طالب (علیه الصلاه و السلام) نیز نیست؛ با اینکه این هم جزء پیام غدیر است. نقطه کانونی و کلیدی در ماجرای غدیر برانگیختن محبت‌ها نیز نیست؛ با اینکه آن هم مد نظر است. نقطه اصلی در غدیر عبارت است از: اعلام ولایت الهی در صحنه حیات اجتماعی؛ یعنی مسئله امامت و رهبری.

لذا در آن روایت مشهور امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «بُني الإسلام علي خمس: علي الصلاة والزكاة والصوم والحجّ والولاية ولم ينادَ بشيء كما نودي بالولاية؛[۵] و براي هيچ کدام از چهار اصل قبلي به اندازه ولايت، سفارش نشده است». آن چیزی که اسلام در آن صدایش را خیلی بلند می‌کند و فراخوانش وسیع و گسترده است، ولایت است. در مورد همه‌ی آنها دعوت شدید؛ اما هدف اصلی ولایت است؛ چون دعوت به ولایت، دعوت به همه‌ی اینها است. دعوت به نماز است، دعوت به روزه است، دعوت به زکات و حج است، دعوت به همه‌ی ارزش‌ها و احکام الهی است. ولایت چنین ویژگی‌ای دارد. به همین قاعده هم بیان زیبایی است از رهبر عزیز و عالی‌قدر که فرمودند که ماجرای غدیر مهر بطلان بر سکولاریسم است.

عید عیدها

عید سعید غدیر، «عیدُ اللهِ الْاَکبر»، روز بزرگ و باشکوه و فوق‌العاده زیبایی است. خلاصه‌ی همه‌ی اعیاد بزرگ، مثل عید قربان و عید فطر است. عید فطر عید «ضیافت الله» است، عید قربان عید «لِقَاءُ الله» است و اینها اعیاد کوچی نیستند. روز جمعه هم که «سَیِّدُ الایّام» و عید هفتگی مؤمنین است. اینها هر کدام جمال، بهاء و زیبایی خاصّی دارند که ان‌شاءالله در دنیا برایتان پرده‌برداری بشود و به فضل الهی در آخرت رونمایی بشود که چه خبر است و اینها چه وضعی دارند. امّا وقتی نوبت عید غدیر می‌رسد، اینها همه از نظر حُسن کم می‌آورند. روایاتی در باب حُسن «عیدُ اللهِ الْاَکبر» داریم که هوش از سر انسان می‌برد. خود تعبیر «عیدُ اللهِ الْاَکبر»، نشان‌دهنده زیبایی خیلی فوق‌العاده غدیر خُم است. سعی کنیم ان‌شاءالله ارتباطمان را با باطن این روز که عبارت است از عید «ولایتِ الله» تقویت کنیم.

اوّلین عید، روز جمعه و «سیّدُ الاَیّام» است که می‌شود اسمش را «عبادةُ الله» گذاشت. بعد عید فطر است که عیدِ «ضیافَتُ الله» است. بعدش هم عید قربان است که عید «لِقَاءُالله» است. به عید سعید غدیر می‌رسید، می‌شود عید «ولایَتِ الله» که به منزلة خطّ اتّصال و زمینة بهره‌برداری و تضمین برای مراتب قبلی است و همة آنها به این ولایت الهی برمی‌گردد.

در آیة حج که آیه خیلی لطیفی است، خداوند خطاب به حضرت ابراهیم (عَلَی نَبِیِّنَا وَ آلِهِ وَ عَلَیهِ السَّلَام) می‌فرماید: «وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالاً وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ؛[۱] و در ميان مردم براى [اداى] حج بانگ برآور تا [زائران] پياده و [سوار] بر هر شتر لاغرى ـ كه از هر راه دورى مى‏آيند ـ به سوى تو روى آورند». آن کسی که فراخوان می‌دهد، اعلام می‌کند و ارتباط را برقرار می‌کند، ولیّ خدا است. باطن حج شرفیابی به محضر ولیّ خدا و حجّت حق است. ظاهرش، رفتن به بیت است.

البتّه بیت مقدّس است و موضوعیّت دارد؛ امّا تمام شرافت بیت از ولایت و ولی است؛ بنابراین واژه «يَأْتُوكَ»، خیلی لطیف است. نمی‌گوید فراخوان بده بیایند بیت؛ نه! بلکه فراخوان بده بیایند، چطور بیایند؟ هر طور که می‌توانند؛ پیاده یا سواره. «وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ»، به اسب‌های لاغر که خیلی خوش‌اندام و چابک هستند، ضامر می‌گویند. «وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ» یعنی مرکب راهوار.

در اینجا مرکب موضوعیّت ندارد. پیاده بیایند یا سواره، مهم نیست. اگر سواره هم می‌آیند، با مرکبی بیایند که آنها را برساند و چابک باشد تا به ابراهیم برسند. منتها میعاد و محلّ دیدار کجا است؟ محلّ آن دیدار بیت است: «بیتُ الله». امّا آن کسی که باید ملاقات بشود، چه کسی است؟ خلیفة خدا است. او را باید ملاقات کنند. همة حرف‌ها اینجا است، می‌گوید: «وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ»، همه را خبر کن و فراخوان بده؛ ولی بعدش می‌گوید: «يَأْتُوكَ رِجَالاً وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ»، مسئله‌ی ولیّ و ولایت در کار است؛ لذا روزی که تجلّی تام این ولایت الهی در آن رُخ داده، یعنی عید سعید غدیر، «عیدُ اللهِ الْاَکبر» می‌شود؛ یعنی بزرگ‌ترین عید که در کمال بهاء و زیبایی و درخشش و دلنوازی و دلبری است و هیچ عیدی به آن نمی‌رسد. این اعیاد که هر کدام جمال و بهایی دارند، در برابر عید غدیر حرفی برای گفتن ندارند. در روایت دارد که عید غدیر مثل عروس، در اوج زیبایی و آراستگی و با تشریفات خاصّی وارد محشر می‌شود.

دهة امامت و ولایت که بین دو عید قربان و غدیر قرار دارد، فهرستی است از آمادگی‌ها. برای آن روز و شب خودمان را آماده کنیم. روز عید سعید غدیر، «یُومُ الحَمْد» و «یُومُ الشُّکْر» است. درباره‌ی بزرگ‌ترین نعمت و اعظم نعمت‌ها، انسان باید خودش را از الان آماده کند. از همین الان مراجعه کنید و متن‌هایش را بخوانید، آداب شب و روزش را ببینید و خودتان را برای آن روز آماده کنید. حتّی مؤمنین پیش‌بینی می‌کنند در آن روز چه لباسی بپوشند؛ زیرا روزی است که مؤمنین باید خودشان را خوشگل کنند؛ چون خوشگل‌ترین روز خدا است. مؤمنین آن روز باید به خودشان برسند، خودشان را زیبا کنند و لباس خوب بپوشند. از الان باید خود را ظاهراً و باطناً آماده کنند؛ مخصوصاً حالت شکر نسبت به نعمت ولایت را از حالا در خود مهیّا کنند.

معرفی چند کتاب درباره غدیر

پیشنهادمان این است که دربارة غدیر مطالعه شود. متن‌های خوبی هم خوشبختانه در این زمینه وجود دارد. برای افراد در سطوح مختلف مطالب بسیار خوبی هست که می‌توانند به آن مراجعه کنند. حالا یا راجع‌به خود غدیر مطالعه کنید، یا راجع‌به امیرالمؤمنین (عَلَیهِ السَّلَام). پیشنهاد می‌کنم کتاب شریف تشیّع، نوشتة مرحوم آیت‌الله العظمی شهید صدر را بخوانید. سیّدمحمّد باقر (اَعلَی الله مَقَامَهُ الشَّرِیف) شخصیّت ناشناخته‌ و خیلی فوق‌العاده‌ای است. کتاب تشیّع یک رسالة کوچک و پرمحتوا است. دو ترجمه به فارسی دارد که یکی از ترجمه‌هایش مولود طبیعی اسلام نام دارد. ایشان در آنجا خیلی خوب و به زیبایی استدلال کرده و چشم شما را روشن می‌کند.

اگر می‌خواهید راجع‌به خود غدیر مطالعه کنید، کتابی زیباتر از حماسه غدیر آقای حکیمی نمی‌شناسیم. خیلی کتاب خوب، ناب و جوان‌پسندی است. ادبیّات غنی و مستندی دارد. ایشان بسیار خوب به وجوه و ابعاد سیاسی، فکری، اعتقادی و بین‌المللی موضوع غدیر و ولایت علوی پرداخته است.

کار مرحوم علّامة امینی که عاشق و شیفته‌ی علی بن ابی طالب (عَلَیهِ الصَّلَاةُ وَ السَّلَام) بود نیز در نوع خود بی‌نظیر است. مرحوم آقای امینی، خیلی مورد عنایت اولیاء خدا و مورد توجّه حضرت بقیّت الله الاعظم (اَرواحُنا فِداه) بود. ایشان سی سال عاشقانه و مجاهدانه در فراهم‌سازی این دائرة المعارف عظیم که نامش «الغدیر» است، کار کرد برای اینکه سندی از عشق شیعه نسبت به امیرالمؤمنین (عَلَیهِ السَّلَام) را به یادگار بگذارد. و چه اثر فاخر و باشکوهی است! یکی از محاسن کتاب حماسة غدیر این است که به زیبایی از عهدة معرّفی کار علّامة امینی برآمده است. این کتاب را در جوانی خواندیم و هنوز شیرینی‌اش در ذائقة ما هست. البتّه بعد از آن هم آثار زیادی در موضوع غدیر نوشته شده که هر کدام خوبی‌ها و زیبایی‌های خودش را دارد؛ منتها این یک اثر فوق‌العاده‌ای است.