مذمت عیبجویی 94/10/16
روایت اول: عن مولانا و مقتدانا الإمام الصادق (ع): «إِذَا رَأَيْتُمُ الْعَبْدَ يَتَفَقَّدُ الذُّنُوبَ مِنَ النَّاسِ نَاسِياً لِذَنْبِهِ فَاعْلَمُوا أَنَّهُ قَدْ مُكِرَ بِه»[1]؛ هرگاه ديديد بندهاى به گناهان مردم پرداخته و گناه خود را فراموش كرده است، بدانيد گرفتار مكر شده است.
روایت دوم: عن مولانا و مقتدانا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع): «مَنْ أَبْصَرَ عَيْبَ نَفْسِهِ لَمْ يَعِبْ أَحَداً»[2]؛ هر كسی عیب خودش را ببیند، از هيچ كس عيبجويى نكند.
متأسفانه امروزه یکی از مشکلاتی که در سطح جامعه و حتی در بین اهل علم شیوع پیدا کرده است، عیبجویی نسبت به دیگران است. برخی از افراد در برخورد با دیگران آنچنان گناهان و عیوب آن شخص را برجسته میکنند که حیثیت اجتماعی او را از بین میبرند اما زمانی که نوبت به گناهان و عیوب خودشان میرسد، در اوج غفلت و بیتوجهی از کنار آن میگذرند. این دسته از افراد مصداق کلام امام صادق (ع) هستند که فرموده است کسی که به تفقد در گناهان دیگران میپردازد، دچار مکر الهی میشود. این دسته از افراد به سبب عیبجویی از دیگران، دچار سوء ظن و بدگمانی نسبت به دیگران میشوند و بدون اینکه زمینههای ایجاد خطا و گناه را در شخص مقابل بررسی کنند، درباره او قضاوت میکنند لذا در روایات در مورد قُضات سفارش شده است که قاضی باید به هر دو طرف دعوا نگاه یکسان داشته باشد. در حالات بزرگان آمده است که نسبت به همه انسانها حسن ظن داشتهاند و حتی اگر گناهی از کسی سر میزد سعی میکردند که روی گناه او سرپوش بگذارند.
اما کسانی که به بررسی عیوب و گناهان خود میپردازند و در صدد عیبجویی از دیگران نیستند در حقیقت زمینه رشد و تعالی خود را فراهم میکنند لذا انسان باید سعی کنید از پرداختن به عیوب دیگران خودداری کند و عیوب خود را ببیند و برطرف نماید سراغ عیب و گناه دیگران نخواهند رفت. علاوه بر این اگر افراد عیوب و نقصانهای خود را بررسی کرده و آن را برطرف کنند، در حقیقت زمینه رشد و تعالی خود را فراهم کردهاند.
[1]. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج75، باب 23، ص246.
[2]. محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج11، باب 36، ص 316.
