اهمیت علمآموزی95/02/29
قال مولانا امیرالمؤمنین علی ابن ابیطالب (ع): «کُلَّمَا زَادَ عِلْمُ الرَّجُلِ زَادَتْ عِنَايَتُهُ بِنَفْسِهِ وَ بَذَلَ فِي رِيَاضَتِهَا وَ صَلَاحِهَا جُهْدَه»[1].
یکی از مسائل مهمی که روحانیت باید به آن توجه کند هدف از تحصیل در حوزههای علمیه و علمآموزی است، بر اساس آیات قرآن کریم و کلمات نورانی اهل بیت (ع)، هر چه انسان در مسیر علم به موفقیتهای بیشتری برسد، به همان تناسب، میزان انتظارات و توقعاتی که از او میرود نیز افزایش مییابد؛ به عنوان مثال در قرآن کریم در رابطه با انسانهای عالِم آمده است: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»[2]؛ خداوند كسانى را كه ايمان آورده‌اند و كسانى را كه علم به آنان داده شده درجات عظيمى مى‌بخشد. البته صرفِ علمآموزی موجب بهرهمندی از این درجات نیست زیرا به تعبیر حضرت امام (ره) «العلم هو الحجاب الاکبر»؛ یعنی گاهی از اوقات علم و دانش، تکبر و فخر فروشی را به دنبال دارد و لذا مانع و حجاب میشود.
در آیه دیگری از قرآن کریم در رابطه با انسانهای عالِم آمده است: «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لاَ يَعْلَمُونَ»[3]؛ آیا کسانی که میدانند با کسانی که نمیدانند، برابرند؟
در کلامی از امیرالمؤمنین (ع) آمده است: «ثمرة العلم، العمل به»[4]؛ «ثمرة العلم، إخلاص العمل»[5].
بنابراین، فردای قیامت اگر در پرونده انسانهای جاهل مشکلی وجود داشته باشد، به آنان خطاب میشود «چرا علم نیاموختید!» اما اگر در پرونده انسانهای عالِم، اشکالی وجود داشته باشد به آنان خطاب میشود «چرا به آنچه میدانستید، عمل نکردید!».
امیرالمؤمنین (ع) نیز در کلامی که در صدر بحث عرض شد به همین موضوع پرداخته و فرموده است که هر مقدار که علم و آگاهی انسان زیاد شود، به همان تناسب باید توجه انسان نسبت به نفس خود افزایش یابد و در مسیر ریاضت و اصلاح نفس خود گام بردارد. هنگامی که یک طلبه جوان بعد از سالها تحصیل در حوزههای علمیه، به مدارج عالی میرسد، در نگاه مردم به عنوان یک عالِم شناخته میشود و لذا خطای کوچک او در چشم مردم، بزرگ جلوه میکند و گاهی از اوقات این خطاهای به ظاهر کوچک، باعث دور شدن مردم از روحانیت میشود. بنده به دفعات عرض کردهام که برخی از کارهایی که برای مردم عادی مباح است، برای روحانیت حرام است؛ به عنوان مثال مردم عادی در خیابانها و اماکن عمومی سیگار میکشند اما انجام چنین عملی از جانب یک شخص روحانی قضاوتی منفی از جانب مردم را نسبت به او به دنبال خواهد داشت بنابراین، روحانیت باید تمام تلاش خود را به کار گیرد تا دچار لغزش و خطا نشود زیرا امروزه روحانیت در بین مردم از جایگاه ویژهای برخوردار است و گفتار و رفتار روحانیت مورد توجه مردم است لذا کوچکترین اشتباه ممکن است مردم را نسبت به روحانیت بدبین کند بنابراین، ما روحانیون باید قبل از اینکه به تعلیم و تربیت مردم بپردازیم در تربیت خود بکوشیم، کما اینکه در کلامی از امیرالمؤمنین علی (ع) آمده است: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَعَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ»[6].
[1]. محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج11، باب 39، ص323.
[2]. «المجادلة»: 11.
[3]. «الزمر»: 9.
[4]. تمیمی، عبدالواحدبن محمد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص45.
[5]. همان، ص64.
[6]. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج2، باب 11، ص56.
