شرح حدیث اخلاق | حازم‌ترین، صالح‌ترین و بهترین مردم

بسم‌الله‌الرّحمٰن‌الرّحیم
الحمدلله ربّ العالمین

عَن النَّبیّ صلّی‌الله‌علیه‌وآله
[این روایت] دنباله‌ی روایت قبلی [از پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌عله‌وآله است].

وَ أَحزَمُ النّاس أَکظَمُهُم لِلغَیظ
حزم به معنای دوراندیشی و احتیاط و رعایت همه‌ی جوانب زندگی است. حازم کسی است که در هر قدمی که برمی‌دارد و هر حرکتی که انجام می‌دهد، همه‌ی جوانب آن را ملاحظه می‌کند.

می‌فرمایند حازم‌ترین مردم آن کسی است که خشم خود را، غیظ خود را فرو ببرد. چرا این [شخص] حازم است؟ برای اینکه غیظ و خشم پرده‌ای بر روی عقل انسان می‌کشد. انسان در حال عصبانیت از تصرف عقل خود خارج می‌شود؛ وقتی انسان از تصرف عقل خارج شد، کارهای بی‌رویه، کارهای غلط، حرف‌های نابجا، تصمیم نادرست از او سر می‌زند. پس انسان اگر بخواهد حزم را رعایت کند و مراعات جوانب گوناگون زندگی را بکند و مواظب باشد که خطا و اشتباه نکند، یکی از راه‌های مهمش این است که وقتی عصبانی شد کظم غیظ کند؛ یعنی نگذارد که این عصبانیت در حرف او، در عمل او، در رفتار او، در اقدام او اثر بگذارد؛ [راهش] این است؛ این درس بزرگی است. [یک‌وقت ما] عصبانی می‌شویم، یک حرف بی‌رویه‌ای از دهانمان خارج می‌شود.

حالا عصبانی شدن هم انواع و اقسامی دارد؛ بعضی‌ها عصبانیت‌های عارضی [دارند]؛ به قول این جوان‌ها جوگیر می‌شوند؛ یک جایی در یک جمعیتی قرار می‌گیرند که آنها نسبت به یک جهتی یک جهت‌گیری‌ای دارند، این شخص هم جوگیر می‌شود و [عصبانی می‌شود] در واقع اگر تنها بود عصبانی هم نمی‌شد اما در آن جو عصبانی می‌شود و وقتی عصبانی شد آن‌وقت هرچه از دهانش بیرون بیاید بر زبان جاری می‌کند؛ اشتباهات فراوان، خطاهای فراوان.

وَ أَصلَحُ النّاس أَصلَحُهُم لِلنّاس
صالح‌ترین مردم آن کسی است که بیش از دیگران به صلاح مردم کار کند. همه می‌خواهیم از عباد الله الصّالحین باشیم ان‌شاءالله. اگر می‌خواهید از بندگان صالح باشید تا آن جایی که از دستتان برمی‌آید به صلاح مردم عمل کنید، کار کنید، اقدام کنید.

وَ خَیرُ النّاس مَن إِنتَفَعَ بِهِ النّاس
این «خیر» هم برای تفضیل است؛ یعنی بهترین مردم کسی است که دیگران از وجود او منتفع بشوند؛ برای رفع گرفتاری‌های دنیوی و اخروی‌شان به او مراجعه کنند و او نفع ببخشد به مردم. این [شخص] را می‌گویند بهترین مردم است.